1
Proeven en genieten
Deze preek is gehouden op zondagmorgen 7 februari in de Adventkerk in Amersfoort. Gelezen is Johannes 2:1-11. Gezongen zijn onder andere gezang 791 uit het Liedboek voor de Kerken en gezang 75: 10,11,12 uit het Liedboek van 1973.
Gemeente van Christus,
De boodschap van deze morgen wordt samengevat in het woord van een Psalm. Proef en geniet de goedheid van de Heer. Toen ik daarover nadacht moest ik denken aan een ontroerende film. Babette’s feestmaal, misschien heeft u hem weleens gezien. De film speelt aan het begin van de negentiende eeuw. Hij gaat over een klein dorpje in Jutland.
In het dorpje wonen twee zussen. Ze zijn diepgelovig. Een groot deel van hun tijd besteden zij aan goede werken. Ze leven heel zuinig om arme en oude dorpsgenoten te kunnen voorzien van warme maaltijden. Hun vader was voorganger van een christelijke gemeenschap. Hij is inmiddels al jaren dood. Zijn volgelingen sterven langzaam uit, ze worden grijs en oud en twistziek.
De twee zusters hebben een Franse hulp. Ze heet Babette. Ze is als vluchteling uit Frankrijk gekomen. Op een avond stond ze ineens voor de deur van het huis van de twee zussen. Het stormde en het regende. De zussen hebben haar opgenomen in hun huis.
Babette wil bij hen in dienst treden als huishoudelijke hulp zonder salaris en zo geschiedt.
Babette blijkt uitstekend te kunnen koken en is op de markt een gewiekste handelaar.
Door haar optreden kunnen de zussen nog meer voedsel verdelen onder de armen dan ze al deden. Twaalf jaar lang doet Babette met liefde wat van haar gevraagd wordt.
Maar dan wint ze de hoofdprijs in Franse loterij. Een vriendin heeft al die jaren haar inleg vernieuwd. Babette beschikt in één keer over 10.000 franc. Dat is een astronomisch bedrag in de ogen van arme dorpelingen. Iedereen verwacht dat Babette nu wel terug zal keren naar Parijs, maar Babette heeft andere plannen. Ze organiseert een feestmaal.
Aanleiding is de honderdste verjaardag van de overleden dominee. In de havenstad worden de ingrediënten van de maaltijd te bestellen. De weken daarna worden de meest exotische producten met paard en wagen naar het dorpje gebracht. Levende kwartels, een schildpad en een kalfskop, luxe wijnen en champagne. De schrik slaat de vrome dorpelingen om het hart. Ze weten niet wat ze meemaken. Ze besluiten wel deel te nemen aan het diner, maar niets over het eten te zeggen. Met hun gedachten zullen ze niet bij het eten maar bij God zijn, want zo hebben ze dat van de dominee geleerd.
In stemmig zwart gekleed komen de gasten die avond binnen. De dorpelingen hebben geen idee van wat ze aan het eten zijn. De enige die de kwaliteit van de maaltijd op waarde kan schatten is een generaal. Hij is meegekomen met zijn stokoude tante want zij is een volgeling van de predikant. De generaal valt bijna van zijn stoel als hij de wijn herkent die hij drinkt. Je ziet hem ervan proeven en genieten. Als de soep wordt opgediend dan weet hij dat het gaat om schildpaddensoep en dan weet hij ook dat het een heel erg goede schildpaddensoep is. En het hoogtepunt van de avond is de pasteivorm waarin de kwartels worden gepresenteerd. De generaal belandt erdoor in de zevende hemel. Hij houdt een korte toespraak waarin het belangrijkste woord genade is. In onze menselijke dwaasheid stellen we ons de genade van God als eindig voor. Dat boezemt ons angst in en maakt ons onzeker. Maar eens zal het moment komen waarop onze ogen geopend worden
2 en zullen beseffen dat genade oneindig is. Genade is iets wat je overkomt. Genade is als met de overvloed van een maaltijd die je niet verwacht. Het is met genade is als met geuren en smaken die je verrassen.
De dorpelingen aan tafel begrijpen niet wat de generaal zegt. Maar zijn bezieling werkt aanstekelijk. De zwijgzaamheid van de gasten maakt plaats voor spraakzaamheid. Een gemeenschap die door de jaren heen was ingedut bloeit op. Ze hadden van hun voorganger geleerd te verlangen naar de hemel maar het is die avond alsof de hemel even op aarde is. De tijd lijkt even stil te staan. Hand in hand gaat men uiteindelijk naar buiten.
De twee zussen gaan weer naar binnen. Ze zoeken Babette op in de keuken om haar te bedanken. Babette ziet wit van vermoeidheid. Ze verzekeren haar dat ze deze maaltijd nooit zullen vergeten, ook als Babette terug zal zijn gegaan naar Parijs. Maar Babette maakt duidelijk dat daar geen sprake van zal zijn. Ze zal blijven want ze heeft in Parijs niets meer te zoeken. Daar komt bij dat ze er ook geen geld meer voor heeft om terug te keren. Want ze heeft haar hele vermogen in de maaltijd gestopt. Tot zover de film over genade die tot ons komt in geuren en smaken.
Probleemstelling
Proeven en genieten van de goedheid van de Heer. Er zijn tijden geweest waarin deze boodschap verrassend was. Je keek ervan op want je had zelf anders geleerd. Het ging erom sober te leven en vooral niet teveel op te gaan in het aardse leven. Het ging erom niet aan het vergankelijke leven te kleven, want de hemel, dat is onze bestemming. Ik denk niet dat wij ons daar nog in herkennen. Genieten is bij ons niet verboden. Bij ons is het omgekeerde eerder het geval. Genieten is niet verboden maar geboden. Je leeft maar één keer, dus moet je het ervan nemen. Ga op vakantie stel nog een daad want voor je het weet is het te laat. Yolo. You only live once. Genieten is niet meer verboden, het is het nieuwe gebod geworden.
Of dat gebod ook helpt om echt te genieten is nog maar de vraag. Want geluk en vreugde dat kan je niet plannen. Genade is altijd iets wat je overkomt als een verrassing. Maar staan je ook open voor die verrassingen? Zie je de dingen die ons in de schoot geworpen worden.
Merken jij de goedheid van de Heer op als ze jou geschonken wordt? Ons probleem is niet dat we niet mogen genieten. Ons probleem is eerder dat we er veel te snel en te vluchtig voor leven. We hebben er helemaal geen tijd voor om te genieten. We zijn veel te druk.
Ook als die druk wegvalt geniet je niet zomaar. Want het leven biedt ons niet alleen maar vreugde. Zorgen kunnen de vreugde in de weg staan. Zorgen om jezelf, je gezondheid en wat er niet kan spelen. Er is verdriet vanwege geliefden. Er is pijn. Er is teleurstelling. Er is eenzaamheid en er is zonde. We leven in een gebroken wereld. En een feestje bouwen bij zoveel ellende, is dat niet misplaatst? Schildpaddensoep eten terwijl het journaal vertelt over honger in Afrika, is dat niet ontzettend decadent?
Ik denk dat veel feestjes ook iets in zich hebben van een vlucht. Je geeft je over aan de genoegens van het leven om voor even de werkelijkheid te vergeten. Ik kwam daar van de week een schokkend voorbeeld van tegen. U weet waarschijnlijk wel dat er in Myanmar is een staatsgreep gepleegd. Terwijl dat gebeurd nam een fitnesscoach haar les op en die beelden zijn dus bewaard. Je ziet de coach zich rekken en strekken, ze staat te dansen en te springen op de beat van de muziek. En tegelijkertijd zie je op de achtergrond hoe de wereld vergaat. Hoe militaire voertuigen naar het paleis rijden om de macht over te
3 nemen. Het is gevangen in één beeld. Dat is onthullend want zo werkt het vaak. Veel feesten en amusement verdoven. Ze helpen ons om even te vergeten wat er allemaal gebeurd, maar is dat ook bedoeld in de Psalm? Proef en geniet de goedheid van de Heer!
U merkt het, ook al is het ons niet verboden te genieten, ook wij hebben er zo onze problemen mee. Het is tegen die achtergrond dat het verhaal van de bruiloft in Kana vanmorgen tot ons spreekt.
Preview
Op de derde dag was er een bruiloft in Kana, in Galilea. De moeder van Jezus was op het feest, en ook Jezus en zijn leerlingen waren uitgenodigd. Toen de wijn opraakte zei de moeder van Jezus: ze hebben geen wijn! Ze brengt het probleem onder zijn aandacht. Maar Jezus houdt de boot af. Hij wil er niet op ingaan. Hij ontkent het probleem niet. Hij zegt ook niet dat hij er geen boodschap aan heeft. Het gaat er niet om dat hij het drinken van wijn afwijst. Zijn aanwezigheid op dit feest zegt wat dat betreft genoeg. Jezus veracht ons aardse leven niet. Het huwelijk is voor hem geen noodzakelijk kwaad. Hij doet er niet moeilijk over als er een feestje wordt gevierd. Integendeel, hij doet er zelf aan mee. Hij heeft het glas geheven op het bruidspaar. Hij heeft meegedaan aan de dans.
En toch aarzelt hij om iets te doen aan het probleem. Hij houdt de boot af. Want, zegt hij, mijn uur is nog niet gekomen. Met zijn uur verwijst Jezus naar het uur van zijn dood. Op de een of andere manier heeft het uur van zijn dood te maken met de vraag die hier wordt gesteld. In het uur van zijn dood zal hij het feest redden. In het uur van zijn dood zal er van water wijn worden gemaakt. Daar drinken wij van als wij avondmaal vieren. In het uur van zijn dood zal Jezus zijn glorie tonen. En de glorie van Jezus is dit dat mensen proeven en smaken dat de Heer goed is. Dat uur is in Kana nog niet gekomen. Hier is nog niet te zien wat het Jezus kost om het feest te redden. Pas als je dat voorbehoud tot je door laat dringen, dan pas is het mogelijk de diepe zin te verstaan van wat hij uiteindelijk toch doet.
In wat Jezus in Kana doet krijgen we een preview. Dat Jezus van water wijn maakt is een teken. Het maakt duidelijk waar het om gaat in zijn leven en in zijn sterven. De bedienden moeten de watervaten tot de rand toe vullen met water. De inhoud van die vaten is gigantisch. In totaal gaat om meer dan vijfhonderd liter. Schep daar wat uit en breng het naar de ceremoniemeester. De dienaren doen wat Jezus zegt. De ceremoniemeester proeft van het water en het is wijn geworden. Dit is het begin van de tekenen die Jezus doet. Dat begin is niet zomaar een begin. Dit begin laat zien waar het om begonnen is. De overvloed van de wijn is een teken het koninkrijk dat komt.
Het huwelijk en de wijn
Ik denk aan het verhaal van de verkenners. Ze worden vanuit de woestijn het beloofde land in gestuurd. Hoe ziet het er daar uit? Ze komen terug met enorme trossen druiven.
Het beloofde land is een land van overvloed. Er is melk en honing en er zijn druiven.
Kanaän wordt dat land genoemd. En het is niet voor niets dat Jezus nadat hij gedoopt is in de Jordaan op Kana ter bruiloft gaat. De namen Kanaän en Kana, ze rijmen op elkaar. Waar Jezus is daar komt het beloofde land in zicht. De toekomst die God zal geven krijgt gestalte voor onze ogen. Ook de profeten hebben er op deze manier over gesproken. Ik denk aan Jesaja. De Heer richt op zijn berg een maaltijd aan, van spijs en merg, van uitgelezen wijnen.
4 Van heinde en ver zal men aan tafel gaan, de Heer is gul en goed voor al de zijnen (Liedboek 1973, 27).
En wat voor de wijn geldt dat geldt ook voor de bruiloft. Ook de bruiloft is een teken dat boven zichzelf uitwijst. Jezus noemt zichzelf in het evangelie de bruidegom. Paulus noemt het huwelijk een afspiegeling van de liefde van Christus voor zijn gemeente. En in het Bijbelboek Openbaring lezen we over de bruiloft van het lam aan het einde van de tijden.
Van dat alles is de bruiloft in Kana een teken. We krijgen een preview van het geluk en de vreugde die God ons zal geven. De mensen die erbij zijn, ze proeven met hun mond de belofte, hun zintuigen verkondigen hun het evangelie. Dit is waar het om gaat als zijn uur gekomen is.
Door de verbinding aan dat uur krijgt het teken zijn diepte. De wijn die rondgaat op de bruiloft is niet met een knip van zijn vingers of tafel getoverd. Er is een dure prijs voor betaald. Het is als de maaltijd van Babette. Ze heeft alles gegeven wat ze had om die maaltijd mogelijk te maken. Haar geld en al haar krachten hebben de maaltijd mogelijk gemaakt. Zo is dat ook met Jezus. Hij geeft zichzelf weg in de dood. Hij draagt jouw schuld.
Hij zet zijn schouders onder jouw lasten. De wijn die je drinkt is dus geen ontkenning van je zorgen. Het verdriet en het leed en ook onze zonden, er is mee gerekend in de wijn. Het is er op een wonderlijke manier allemaal in opgenomen. Uit grondeloze diepten wordt licht geput. Uit de doodsnood van de gekruisigde ontvangen wij vreugde. Zijn lichaam is ons brood, zijn bloed is voor ons de wijn. Er is niets goedkoop op dit feest. Wat we vieren is zijn trouw door alles heen. Wat we vieren is de toekomst die hij zal geven. Je mag het tasten met je handen en proeven met je mond.
Tenslotte
Een lied zegt het zo: liefde maakt van water wijn. Ik denk dat we dat allemaal kennen. Dat door de liefde het alledaagse bijzonder wordt. Gewone dingen krijgen glans. Zo is dat ook met Jezus. Door Jezus gaat de wereld weer schitteren in haar schoonheid. Want dat is wat de liefde doet. Maar het omgekeerde is ook waar. Als er niemand is die om je geeft. Als er nergens op je wordt gewacht. Als er nergens met je wordt gerekend. Dan is het leven kil en koud. De wereld wordt een spookhuis. Een ongastvrij en vijandig gebied. Het doet me denken aan een ontroerend liedje van Toon Hermans. Het gaat zo:
Als de liefde niet bestond Zullen ze stilstaan
De rivieren En de vogels En de dieren
Als de liefde niet bestond Nergens zouden
Bloemen staan En de aarde Zou verkleuren
Overal gesloten deuren En de klok
Zou niet meer slaan
5 Als de liefde niet bestond
Zou de zon
Niet langer stralen De wind zou niet Meer ademhalen
Als de liefde niet bestond Geen appel
Zou meer rijpen
Zoals eens in het paradijs Als wij elkaar niet
Meer begrijpen Dan is de wereld Koud als ijs Ik zou sterven Van de kou En m'n adem Zou bevriezen Als ik je liefde Zou verliezen Er is geen liefde Zonder jou
(Zie voor een mooie opname van dit lied https://www.youtube.com/watch?v=AvbUedl- 2t8&ab_channel=Wende)
Door liefde wordt de schepping gered. Zonder liefde gaan je dood. Dat is de urgentie achter de oproep van de Psalm. Proef en geniet de goedheid van de Heer. Als je weet van zijn liefde kom je anders in het leven te staan. Als je weet dat hij alles voor jou heeft gegeven ga je met andere ogen om je heen kijken in de wereld. Al wat gewoon en vertrouwd, het wordt voor wie Gods licht aanschouwt, met glans en heerlijkheid verguld, want het bestaat in Gods geduld.
Dat is ultiem zo bij het avondmaal. Onze zintuigen verkondigen ons dan de goedheid van de Heer. Maar van daaruit kan het ons overal in het leven overkomen want God is niet zuinig in zijn goedheid. Hij deelt er royaal van uit. Je kunt zijn goedheid proeven in de briljante schijnbeweging van een voetballer. Je kunt genade ervaren in die ene heerlijk gitaarsolo. Of neem iets als een lekkere kop koffie. De smaak daarvan in je mond. De warme damp ervan in je gezicht. Proef en geniet de goedheid van de Heer. Ik denk aan de sneeuw die vannacht gevallen is. Ook dat is verkondiging. Ook dat is een teken. Al zijn je zonden als scharlaken, ze worden wit als sneeuw. Ik denk aan de eerste stralen van de zon op je huid na de winter.
Al die dingen, ze overkomen ons niet bij geval. Het wordt ons allemaal gegund. Het zijn tekenen die getuigen van hem. God komt tot ons via onze zintuigen. Augustinus zegt het zo. Laat heb ik jou lief gekregen, o schoonheid, zo oud en zo nieuw. Geroepen heb jij, geschreeuwd en mijn doofheid gebroken. Gestraald heb jij, geschitterd en mijn blindheid verjaagd. Gegeurd hebt jij en ik hun ingeademd en snak nu naar jou. Geproefd heb ik en nu
6 honger en dorst ik. Aangeraakt hebt jij mij en ik ben ontvlamd naar uw vrede. (Confessiones X, 38) Wat wij dus nodig hebben zijn open ogen en open oren. Ik sluit daarom af met een lied wat daarom bidt:
Laat dan mijn hart u toebehoren en laat mij door de wereld gaan met open ogen, open oren om al uw tekens te verstaan.
Dan is het aardse leven goed Omdat de hemel mij begroet.
(Liedboek 1973, 479) Amen
