Versie 1.0
‘ONDERZOEK’
GEZONDHEIDSRISICO
CHROOM-6 BIJ ZKK ALKMAAR
Veiligheidscommissie Zeekadetkorps Alkmaar
18-12-2018
Pagina | 1 1 INHOUD
2 Inleiding ... 2
3 Chroom-6 ... 3
3.1 Wat is chroom-6? ... 3
3.2 Waarin wordt chroom-6 verwerkt? ... 3
4 Contact chroom-6 ... 4
4.1 Hoe komt chroom-6 vrij? ... 4
4.2 Hoe wordt chroom-6 opgenomen in het lichaam? ... 4
4.3 Wat gebeurt er bij het in contact komen met chroom-6? ... 4
5 Risico chroom-6 ... 6
5.1 Risicofactor ... 6
5.2 Risico ... 6
6 Minimaliseren van de risico’s (risicobeheer) ... 8
6.1 Grenswaarde ... 8
6.2 Preventieve en reactieve middelen ... 8
7 Conclusie & advies ... 11
7.1 Conclusie ... 11
7.2 Advies ... 12
8 Bibliografie ... 13
Pagina | 2 2 INLEIDING
Recentelijk is vastgesteld op een zuster-korpsschip van Zeekadetkorps Nederland, tevens ex-marinevaartuig, dat chroom-6 verwerkt is in de grondverflaag. Hierbij gaat het specifiek om de grondverflaag op de aluminium delen van het schip. Het vermoeden is dat op meerdere schepen van Zeekadetkorps Nederland, dan met name de ex- Rijksvaartuigen en ex-marinevaartuigen, chroom-6 verwerkt zal zijn. De Bulgia valt ook onder één van deze schepen.
Hoewel in recente onderzoeken en de berichten uit het nieuws wordt aangegeven dat het in aanraking komen van chroom-6 schadelijk is voor de gezondheid, is de grootte van het gezondheidsrisico aan boord van de schepen van Zeekadetkorps Nederland nog onduidelijk. Dit komt omdat het overgrote deel van de informatiestroom omtrent het onderwerp ‘gezondheidsrisico’s chroom-6’ is gefocust op beroepsmatig gebruik en dus langdurige en herhaaldelijke blootstelling aan deze chemische verbinding in hoge concentraties. Ook is het nog onduidelijk in hoeverre chroom- 6 aanwezig is op de Bulgia.
Om een betrouwbaar(der) en reëel beeld te schetsen van de mogelijke gezondheidsrisico’s aan boord van de Bulgia m.b.t. chroom-6, heeft de veiligheidscommissie (tevens op verzoek van het bestuur) een, noem het maar, klein onderzoek ingesteld en uitgevoerd.
Voor dit onderzoek zijn de volgende twee vragen opgesteld:
1) Wat zijn, theoretisch gezien, de risico’s op de gezondheid bij het sporadisch / zelden in aanraking komen met chroom-6?
2) Welke preventieve en reactieve maatregelen kunnen genomen worden om de risico’s te verkleinen?
Het onderzoek wordt afgesloten met een advies van de veiligheidscommissie, hoe de gezondheidsrisico’s gelimiteerd kunnen worden.
Pagina | 3 3 CHROOM-6
In dit hoofdstuk worden algemene zaken besproken;
- Wat is chroom-6?
- Waarin wordt chroom-6 verwerkt?
3.1 WAT IS CHROOM-6?
Chroom is een metaal, en komt in verschillende vormen voor. Voorbeelden hiervan zijn chroom-0, chroom-3 en chroom-6. Chroom-3 zit in mineralen die van nature voorkomen op de aarde en daarom ook in onze voeding en is onschadelijk voor de gezondheid. Chroom-6 is, net als chroom-3, aanwezig in natuurlijke mineralen. Ook wordt chroom-6 gemaakt door de mens, vanwege haar roestwerende eigenschap. (Rijksinstituur voor Volksgezondheid en Milieu, 2018).
3.2 WAARIN WORDT CHROOM-6 VERWERKT?
De geproduceerde variant van chroom-6 kan verwerkt zijn in of op onder meer hout, verf en plastic. Voorbeelden hiervan zijn:
- Roestvrij staal.
- Chromen afwerking van voertuigen.
- Beschermende verf.
- Geïmpregneerd hout.
- Deklaag militaire voertuigen (en vaartuigen).
- Als stof in ruimten waar in het verleden gewerkt is met chroom-6.
(Vries, 2014)
Anders gezegd; “chroom-6 wordt verwerkt in verf als versterkend en beschermend bestandsdeel”. (Vries, 2014)
Pagina | 4 4 CONTACT CHROOM-6
In dit hoofdstuk wordt beschreven hoe men in contact kan komen met chroom-6 en wat de mogelijke gevolgen zijn op de gezondheid.
4.1 HOE KOMT CHROOM-6 VRIJ?
De vorm waarin chroom-6 schadelijk kan zijn, is wanneer deze zich als verfnevel of stofdeeltjes voor doet (Drost, z.d.) (Rijksinstituur voor Volksgezondheid en Milieu, 2018). In de vaste vorm, dus bijvoorbeeld als (vaste) verflaag op een materiaaloppervlak, is het niet schadelijk.
Chroom-6 komt vrij, als stofdeeltjes, wanneer een chroomhoudende verflaag wordt bewerkt:
- Schuren van het verfoppervlak.
- Slijpen of zagen in materiaal (door het verfoppervlak).
- Verhitten (bijv. snijbranden) van het materiaal/verfoppervlak.
- Stralen van materiaaloppervlak.
(Rijksinstituur voor Volksgezondheid en Milieu, 2018) (Drost, z.d.) (SZW, Inspectie, 2018)
Het vrijkomen van chroom-6 beperkt zich niet tot bij het bewerken van een chroomhoudende verflaag. “Chroom-6 kan tevens vrijkomen bij het lassen en snijden van roestvrij staal”, aldus de Inspectie SZW.
4.2 HOE WORDT CHROOM -6 OPGENOMEN IN HET LICH AAM?
“De chroom-6-verbinding kan op drie manieren in het lichaam terechtkomen: door inslikken (maag), door inademen (longen) of via de huid. De chroom-6-verbinding moet daarvoor eerst oplossen in het water van het longslijm, maagsap of zweet van de huid. Na het oplossen kan de chroom-6-verbinding een lichaamscel ingaan en zo in het lichaam komen.”, aldus het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu.
4.3 WAT GEBEURT ER BIJ HET IN CONTACT KOMEN MET CHROOM-6?
“Nadat chroom-6-verbindingen zijn opgelost in water, worden zij snel omgezet in chroom-3-verbindingen. Dat gebeurt overal in het lichaam. De omzetting kan binnen of buiten een lichaamscel plaatsvinden. Uiteindelijk zullen alle chroom-6-verbindingen worden omgezet in chroom-3-verbindingen, die door het lichaam worden
uitgescheiden via de urine. Of de omzetting binnen of buiten een lichaamscel plaatsvindt, bepaalt of het schadelijk is voor de gezondheid of niet.” (Rijksinstituur voor Volksgezondheid en Milieu, 2018).
“Als de omzetting in een lichaamscel plaatsvindt, dan kan schade aan de cel ontstaan. Op de plek in het lichaam waar cellen beschadigd worden, kan een gezondheidsprobleem ontstaan, zoals schade aan het DNA
deoxyribonucleic acid wat kan leiden tot bijvoorbeeld kanker of auto-immuunziekten. De grootste kans op
Pagina | 5 gezondheidsproblemen is daarom in de weefsels dichtbij het punt van aanraking. Daarbij speelt de gevoeligheid van het weefsel ook mee.” (Rijksinstituur voor Volksgezondheid en Milieu, 2018).
“Omzetting buiten een lichaamscel (zoals in het maagsap, longslijm of zweet) is niet schadelijk voor de gezondheid.
Het meeste van de chroom-6-verbinding waar iemand mee in aanraking komt, wordt al onschadelijk gemaakt voor het opgenomen wordt in het lichaam. Maar hoe meer chroom-6-verbindingen in het maagsap, longslijm of zweet terecht zijn gekomen, hoe meer overblijft om lichaamscellen binnen te dringen en schade te veroorzaken.”
(Rijksinstituur voor Volksgezondheid en Milieu, 2018).
Uit bovenstaande kan opgemaakt worden dat het aantal chroom-6 verbinden dat in aanraking komt met het menselijk lichaam, de mate van het risico op schade aan het menselijk lichaam vergroot of verkleind.
Pagina | 6 5 RISICO CHROOM-6
In dit hoofdstuk wordt beschreven wat het risico (de kans op) is beschadiging van de gezondheid in algemene zin (regelmatig contact) en bij het sporadisch in aanraking komen met chroom-6.
5.1 RISICOFACTOR
De grootte van een risico is afhankelijk van de zogenaamde ‘risicofactor’. Een risicofactor is, in algemene zin, het element dat bepaalt hoe groot het gevaar is voor schade, verlies of ziekte. Uit de verschillende, geraadpleegde documentatie komt naar voren dat er voornamelijk twee risicofactoren zijn bij het risico voor gezondheidsschade door chroom-6:
1) De concentratie chroom-6 waarmee men in aanraking komt.
2) De duur van de blootstelling
(Vries, 2014) (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, 2015)
In de geraadpleegde documenten wordt er geen cijfer verbonden aan de individuele risicofactor.
5.2 RISICO
Met bovenstaande kennis in het achterhoofd, kan gesteld worden dat het gezondheidsrisico aan boord van de Bulgia afhankelijk is van de volgende factoren:
- De concentratie chroom-6 waarmee men in aanraking komt bij het bewerken van scheepsoppervlakken en –onderdelen.
- De duur (of misschien beter gezegd ‘frequentie’) waarmee men in aanraking komt met chroom-6.
Nu is het vrijwel onmogelijk om cijfermatig uit te drukken wat het gezondheidsrisico is en wel vanwege het volgende:
- De concentratie chroom-6 die vrij aan boord bij bewerkingen aan het scheepsoppervlak of –onderdelen is onbekend.
- De frequentie en duur waarbij zulke bewerkingen worden gedaan zijn sporadisch en niet eenduidig (en onbekend)
Verder wordt het volgende beweerd in verschillende documenten bij het (sporadisch) in aanraking komen met chroom-6:
“Bij langdurige blootstelling kan een kleine hoeveelheid chroom-6 waarschijnlijk al kanker veroorzaken, zegt Van den Berg. De norm is daarom tegenwoordig streng: volgens adviesinstituut de SER mag de concentratie niet hoger zijn dan ‘tientallen miljoenste van een gram per kubieke meter lucht’.” (Vries, 2014).
Pagina | 7
“De doe-het-zelver hoeft zicht echter geen zorgen te maken, meent hij. De situatie van destijds in de werkplaatsen van Defensie is niet te vergelijken met bijvoorbeeld het thuis verzagen van een stuk geïmpregneerd hout. In de hangars werd dagelijks geschuurd aan de chromen oppervlakten van tanks en vliegtuigen, waarbij grote hoeveelheden stof met daarin chroom-6 vrijkwamen. (…). Een verflaag op een oud huis met daarin chroom-6 is ongevaarlijk. In tegenstelling tot asbest blijft chroom-6 hard en gaat het niet op den duur verstuiven. En zelfs wie besluit de zaag in zijn geverfde planken te zetten, loopt waarschijnlijk weinig risico, zegt de hoogleraar. ‘Met verzagen van een partij oud hout komt geen dergelijke concentratie chroom-6 vrij.’ De blootstelling aan de giftige stof is in dat geval ook van te korte duur om echt risico op te leveren.” (Vries, 2014).
Verder wordt het volgende geschreven over de relatie tussen kanker en chroom-6:
“Blootstellingsduur, latentietijd en gelijktijdige blootstelling aan andere ziekmakende agentia zijn factoren die een rol spelen bij de kans op het ontstaan van kanker. Als mensen kanker hebben, kan niet met zekerheid worden bepaald of dit is veroorzaakt door chroom-6, ook niet als bekend is dat zij in het verleden verhoogd en/of langdurig blootgesteld zijn geweest. Wanneer een patiënt aan één van de genoemde vormen van kanker lijdt én er mogelijke blootstelling in het verleden heeft plaatsgevonden, kan vooralsnog niet worden bewezen maar ook niet worden uitgesloten dat dit is veroorzaakt door chroom-6” (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu, 2015).
En over de relatie tussen kanker en beroepsmatige blootstelling aan chroom-6-verbindingen, waarbij tevens cijfermatig het risico en de risicofactoren uit paragraaf 5.1 worden benoemd:
“Graag bied ik u hierbij aan het advies over de gevolgen van beroepsmatige blootstelling aan chroom-6-
verbindingen. Dit advies maakt deel uit van een uitgebreide reeks, waarin concentratieniveaus in luchten worden afgeleid die samenhangen met een extra kans op (overlijden aan) kanker van vier per 1.000 en vier per 100.000 door beroepsmatige blootstelling. (…). In dit advies concludeert de commissie dat alle chroom-6-verbindingen carcinogene stoffen zijn en dat hieraan onder meer een stochastisch genotoxisch werkingsmechanisme ten grondslag ligt. Gebaseerd op humane gegevens schat de commissie de extra kans op kanker voor chroom-6- verbinden op:
4 x 10-5 bij 40 jaar beroepsmatige blootstelling aan 0.01 µg/m3.
En 4 x 10-3 bij 40 jaar beroepsmatige blootstelling aan 1 µg/m3.”
(Gezondheidsraad, 2016)
Pagina | 8 6 MINIMALISEREN VAN DE RISICO’S (RISICOBEHEER)
In dit hoofdstuk worden preventieve en reactieve middelen en acties besproken, die de kans op het in aanraking komen met chroom-6-verbindingen kunnen verkleinen of geheel voorkomen. Dit wordt gedaan in relatie tot de eerder besproken risicofactoren en de handelingen die ervoor zorgen dat chroom-6 vrij komt.
6.1 GRENSWAARDE
Omdat chroom-6 een (recentelijk) bewezen schadelijke stof is voor de gezondheid, is door de overheid nieuwe wet- en regelgeving opgesteld om te voorkomen dat werknemers op de korte of lange termijn schade zouden kunnen oplopen door chroom-6. In deze wet- en regelgeving is o.a. een zogenaamde ‘grenswaarde’ opgenomen (Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, z.d.). Hoewel deze grenswaarde uitgedrukt wordt in een concentratiegetal, is het waarschijnlijk dat deze grenswaarde beide risicofactoren binnen een acceptabele risicowaarde blijven.
Op basis van het rapport van de Gezondheidsraad is de grenswaarde aan blootstelling van chroom-6 verbindingen aan werknemers sinds 2017 ingesteld op 1 µg/m3 (0.001 gram per m3) (Ministerie van Sociale Zaken en
Werkgelegenheid, z.d.) (Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, 2016) (Staatscourant, 2016).
6.2 PREVENTIEVE EN REACT IEVE MIDDELEN
Er bestaan verschillende preventieve en reactieve maatregelen die getroffen kunnen worden om de kans om in aanraking te komen met chroom-6 te verkleinen. De overheid reikt een gestandaardiseerde werkwijze aan voor werkgevers (verplicht voor werkgevers) waarbij stapsgewijs het risico op het in aanraking komen met chroom-6 voorkomen of verkleind wordt (Inspectie SZW, z.d.). Deze werkwijze wordt samengevat in een zogenaamde checklist (SZW, Inspectie, 2018). Zie het figuur op de volgende pagina.
In deze checklist worden de preventieve en reactieve middelen samengevat, volgens het “STOP-systeem”. Dit staat voor ‘Substitutie, Technische beheersmaatregelen, Organisatorische maatregelen en Persoonlijke
beschermingsmiddelen’ (SZW, Inspectie, 2018). De kern van maatregelen zal beschreven worden in dit document.
De preventieve maatregelen (substitie) zijn:
- Geen bewerkingen uitvoeren aan het materiaal waardoor chroom-6-verbindingen kunnen vrijkomen.
- Het materiaal of onderdeel demonteren/verwijderen op een wijze waarbij er geen chroom-6-
verbindingen vrijkomen en dit materiaal of onderdeel vervangen met materiaal dat geen chroom-6 bevat.
(SZW, Inspectie, 2018)
Pagina | 9
Pagina | 10 Indien de preventieve maatregelen niet mogelijk zijn, kunnen zogenaamde reactieve maatregelen gebruikt
worden, ook wel ‘technische beheersmaatregelen’, ‘organisatorische maatregelen’ en ‘persoonlijke beschermingsmiddelen’ toegepast worden. Deze zijn:
- Omkasten of omsluiten van verspreidingsgebied chroom-6.
- Apparatuur toepassen die voorzien is van afzuiging.
- Toepassen van bronafzuiging (afzuiging dichtbij de bron).
- Ruimtelijke ventilatie met voldoende capaciteit.
- Beperken van het aantal personen die blootgesteld worden, door bijvoorbeeld taakroulatie of toegangsbeperking in te stellen.
- Adembeschermingsmiddelen met de juiste protectiefactor en goede pasvorm.
- Beschermende handschoenen en kleding.
(SZW, Inspectie, 2018)
En in het algemeen, dus bij elke bewerking en welke hierboven beschreven maatregelen ook toegepast worden, geldt dat de blootstelling aan chroom-6 onder de grenswaarde blijft. Dit kan worden aangetoond door het:
- Het toepassen van luchtmetingen.
- Het toepassen van een betrouwbaar kwantitatief model waarmee de blootstelling berekend kan worden.
(Inspectie SWZ, z.d.)
Pagina | 11 7 CONCLUSIE & ADVIES
Op basis van de hiervoor verstrekte informatie wordt in dit hoofdstuk een conclusie getrokken, daarmee de beantwoording van de opgestelde vragen in de inleiding. Afgesloten wordt met een advies van de te ondernemen acties.
7.1 CONCLUSIE
Wat zijn, theoretisch gezien, de risico’s op de gezondheid bij het sporadisch / zelden in aanraking komen met chroom- 6?
Het risico op gezondheidsschade is afhankelijk van de concentratie chroom-6 waarmee men aan boord in aanraking komt en hoe vaak en lang dit gebeurt. Het exacte risico op de gezondheid bij het sporadisch in aanraking komen met chroom-6 is moeilijk precies te definiëren, omdat nog onbekend is wat het getal van de risicofactoren is aan boord.
Wat wel afgeleid kan worden uit het onderzoek van de Gezondheidsraad en hetgeen beschreven is in de informatiebrief voor huisartsen, is dat de kans op gezondheidsschade bij het zelden in aanraking komen beschouwd kan worden als erg klein (aanzienlijk minder dan 0.004% tot het ontwikkelen van kanker indien het om een concentratie van 0.001 g/m3 zou gaan). Nu is enkel nog niet bekend welke concentratie vrij komt bij het uitvoeren van bewerkingen aan boord.
Welke preventieve en reactieve maatregelen kunnen genomen worden om de risico’s te verkleinen?
Om het risico op het vrijkomen van chroom-6-verbindingen en het daarmee in aanraking te komen kan het werkschema dat aangeboden wordt door de overheid, en de daarin beschreven preventieve en reactieve maatregelen, genomen worden. Dit komt o.a., maar niet gelimiteerd, neer op:
- Het niet uitvoeren van bewerkingen waardoor chroom-6-verbindingen vrijkomen.
- Het minimaliseren van de concentratie chroom-6-verbindingen (tot minstens de grenswaarde) in de lucht door het toepassen van (mechanische) ventilatie.
- Het beperken van het aantal personen die in aanraking komen met chroom-6-verbindingen, door ruimtes waarin bewerkingen worden uitgevoerd afgesloten wordt voor onbevoegden.
- Het dragen van de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen.
Pagina | 12 7.2 ADVIES
De veiligheidscommissie raadt de volgende acties aan:
- Het informeren van het kader, schriftelijk en gedurende een ‘kadervergadering’, over de aanwezigheid en risico’s van chroom-6. Dit kan bijvoorbeeld behaald worden door de kernpunten (conclusies) van dit document tot één enkele A4 te minimaliseren.
- Het instellen van een vaste werkprocedure, naar voorbeeld van hetgeen besproken in paragraaf 6.2, voor
‘groot onderhoud’ (substantiële bewerkingen, waarbij de kans op het vrijkomen van serieuze
concentraties crhoom-6-verbindingen reëel is), die indien nodig bijgesteld wordt zodat deze nauw aansluit op de wijze van opereren aan boord.
- Het familiariseren van het kader met deze werkprocedure, daarmee informeren welke voorzorgsmaatregelen getroffen kunnen worden.
- Vaststellen en meetbaar maken welke concentratie chroom-6-verbindingen vrij komen bij het bewerken van het materiaal, zodat het gezondheidsrisico in de toekomst beter ingeschat kan worden.
- Aanschaffen, voor zover dit niet aanwezig is, van de nodige middelen die gebruikt kunnen worden bij het reduceren van het risico bij het uitvoeren van bewerkingen, zoals bijvoorbeeld:
o Mechanische ventilatoren.
o Persoonlijke beschermingsmiddelen.
Pagina | 13 8 BIBLIOGRAFIE
Drost. (z.d.). Chroom-6. Opgehaald van Drost Letselschade: https://www.drost.nl/letselschade/chroom-6/
Gezondheidsraad. (2016, 09 30). Chroom VI-verbindingen. Opgehaald van Gezondheidsraad - Onafhankelijk wetenschappelijk adviesorgaan voor regering en parlement:
https://www.gezondheidsraad.nl/documenten/adviezen/2016/09/30/chroom-vi-verbindingen
Inspectie SWZ. (z.d.). Veilige werkwijze chroom-6. Opgehaald van Inspectie SWZ:
https://www.inspectieszw.nl/onderwerpen/chroom-6/veilige-werkwijze
Inspectie SZW. (z.d.). Wettelijk kader chroom-6. Opgehaald van Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid - Chroom 6:
https://www.inspectieszw.nl/onderwerpen/chroom-6/wettelijk-kader
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. (2016, 11 14). Grenswaarden Chroom-VI en Bisfenol A per 1 maart 2017 verlaagd. Opgehaald van Arboportaal: https://www.arboportaal.nl/actueel/nieuws/2016/11/14/grenswaarden- chroom-vi-en-bisfenol-a-per-1-maart-2017-verlaagd
Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. (z.d.). Wat zegt de wet over chroom-6? Opgehaald van Arboportaal:
https://www.arboportaal.nl/onderwerpen/chroom-6/wat-zegt-de-wet-over-chroom-6
Rijksinstituur voor Volksgezondheid en Milieu. (2018, 11 2). Chroom-6. Opgehaald van Rijksinstituur voor Volksgezondheid en Milieu: https://www.rivm.nl/chroom-6-en-carc/chroom-6
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. (2015, 02). Informatieblad voor huisartsen: Gezondheidsrisico's van chroom-6.
Opgehaald van Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu: https://www.rivm.nl/documenten/informatieblad- voor-huisartsen-gezondheidsrisicos-van-chroom-6
Staatscourant. (2016, 11 02). Regeling van de Minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid van 18 oktober 2016, 2016- 0000222216, tot wijziging van de Arbeidsomstandighedenregeling in verband de wijziging van twee wettelijke grenswaarden in Bijlage XIII. Opgehaald van Staatscourant: https://zoek.officielebekendmakingen.nl/stcrt-2016- 57792.html
SZW. (2016, 11 14). Grenswaarden Chroom-VI en Bisfenol A per 1 maart 2017 verlaagd. Opgehaald van Arboportaal:
https://www.arboportaal.nl/actueel/nieuws/2016/11/14/grenswaarden-chroom-vi-en-bisfenol-a-per-1-maart-2017- verlaagd
SZW. (z.d.). Wat zegt de wet over chroom-6? Opgehaald van Arboportaal: https://www.arboportaal.nl/onderwerpen/chroom- 6/wat-zegt-de-wet-over-chroom-6
SZW, Inspectie. (2018, 10 04). Checklist chroom-6 in oppervlakken met toelichting. Opgehaald van Inspectie SZW:
https://www.inspectieszw.nl/onderwerpen/chroom-6/documenten/publicaties/2018/10/04/checklist-chroom-6-in- oppervlakken
Vries, J. d. (2014, 07 21). Wat is chroom-6 en hoe gevaarlijk is het? Opgehaald van de Volkskrant:
https://www.volkskrant.nl/wetenschap/wat-is-chroom-6-en-hoe-gevaarlijk-is-het-~b480c32d/
