CO
2-Monitor Groningen
Versie januari 2021
2
Inhoudsopgave
Managementsamenvatting 4
1. Inleiding
Monitoren voortang routekaart Groningen CO2-neutraal 6
Functie CO2-monitor 6
Verschillen routekaart en monitor 6
Verantwoording cijfers en methodiek 6
Leeswijzer 6
2. CO2-uitstoot per sector
Totaaloverzicht CO2-emissies in Groningen 8
Woningen 8
Bedrijven en instellingen 9
Mobiliteit 10
3. Vermeden CO2-uitstoot
Productie groene stroom 12
Inkoop groene stroom 12
Hernieuwbare warmte 12
Hernieuwbaar gas 13
Energiebesparing 14
4. Halen we de doelen in 2023 en 2035?
Doelstellingen 16
Huidige stand van zaken en prognose 16
5. Energiegebruik per sector
Totaalbeeld 18
Woningen 18
Bedrijven en instellingen 20
Mobiliteit 20
6. Hernieuwbare energie
Aandeel hernieuwbare energie 22
Bijlage A: Methodologische verantwoording 23
3
Management-
samenvatting
4 De gemeente Groningen streeft naar een CO2-neutrale gemeente in 2035. Dit houdt in dat binnen de
gemeentegrenzen geen fossiele energiebronnen worden gebruikt voor verwarming, mobiliteit, elektriciteitsproductie, et cetera. Ook de elektriciteit die wordt gebruikt, dient afkomstig te zijn van hernieuwbare bronnen. Er is samen met circa 40 organisaties uit de gemeente Groningen een routekaart opgesteld, waarin is uitgewerkt hoe deze ambitie kan worden gerealiseerd en wat hiervoor nodig is. In de routekaart zijn een aantal concrete doelen benoemd voor 2023 (t.o.v. 2015) en 2035. Met de monitor meten we jaarlijks in hoeverre we op koers liggen om de doelen te realiseren en wat de resterende opgave is. Het peiljaar voor de gegevens in deze rapportage is 2019. Recentere cijfers zijn nog niet beschikbaar. De
geprognosticeerde ontwikkeling van de CO2-uitstoot en het aandeel hernieuwbare energie is gebaseerd op een projecteninventarisatie die is uitgevoerd in het najaar van 2020.
De CO2-uitstoot veroorzaakt door het gebruik van fossiele energie op het grondgebied van de gemeente Groningen bedraagt 1.226 kton in 2019. Hiermee heeft de gemeente Groningen een aandeel van 0,67% in de landelijke CO2-uitstoot. Circa 28% van de uitstoot wordt veroorzaakt door gebruik van fossiele energie in woningen, 26% door fossiele brandstoffen in de mobiliteit en ongeveer de helft door het fossiele
energiegebruik van bedrijven en instellingen. Het aandeel van hernieuwbare bronnen in de energiemix van Groningen bedraagt 6,5% in 2019.
In 2019 is de totale uitstoot met 1,7% gedaald (-21,4 kton) ten opzichte van 2018 en met 5,7% gedaald (-74,8 kton) ten opzichte van 2015. Dit terwijl het inwonertal en de economie in dezelfde periode is gegroeid. De CO2- uitstoot door bedrijven en instellingen is sinds 2015 het sterkst afgenomen (-13,2%), vooral door vermindering van het aardgasgebruik. De uitstoot door fossiel energiegebruik in woningen is afgenomen met 4,3% sinds 2015. Deze daling is enerzijds veroorzaakt door een vermindering van het totale energiegebruik en anderzijds door een groter aandeel van hernieuwbare bronnen. De CO2-uitstoot door de mobiliteit is in de periode 2015 t/m 2018 met bijna 9% gestegen. Het is onduidelijk welke oorzaken hier aan ten grondslag liggen. Voor 2019 zijn nog geen cijfers over de uitstoot in de mobiliteit beschikbaar, daarom is de aanname gehanteerd dat de uitstoot in 2019 gelijk is aan 2018.
De vermeden CO2-uitstoot door gebruik van groene stroom en hernieuwbare warmte in Groningen bedraagt 62 kton in 2019. Door de productie van groene stroom in Groningen is de uitstoot van 22,7 kton CO2 vermeden.
Het gaat hoofdzakelijk om zonnestroom en een klein deel windstroom. Door de inkoop van groene stroom door de gemeentelijke organisatie is 16,0 kton CO2 vermeden. Door het gebruik van hernieuwbare warmte is 23,1 kton CO2 vermeden. Het gaat om warmte uit biomassa, WKO-systemen en zonnewarmte. De vermeden CO2-uitstoot door het gebruik van hernieuwbaar gas en energiebesparingsprojecten is niet gekwantificeerd, omdat dit alleen met gedetailleerd onderzoek betrouwbaar kan worden vastgesteld. De vermeden CO2-uitstoot is met 9,0 kton toegenomen (+17,0%) t.o.v. 2018 en met 37 kton toegenomen (+148%) t.o.v. 2015,
voornamelijk door een sterke groei van het geïnstalleerd vermogen zonnepanelen.
De routekaart schetst een tussendoel voor 2023, waarin de totale CO2-uitstoot 30% lager ligt dan in 2015. De totale uitstoot bedraagt dan maximaal 910 kton. Op basis van het effect van projecten die in 2020 zijn uitgevoerd en projecten en plannen die in de komende jaren worden uitgevoerd, is de ontwikkeling van de CO2-uitstoot in de komende jaren geprognosticeerd. De gekwantificeerde projecten leiden tot een extra vermeden CO2-uitstoot van 203 kton per jaar in 2023. Dit leidt tot een CO2-uitstoot van 1.023 kton in 2023.
Indien ook de plannen voor het zonnepark Meerstad-Noord en de ambitie om 36 MW wind op land te
installeren worden meegenomen, dan neemt de extra vermeden CO2-uitstoot met 131 kton toe tot 334 kton en een totale uitstoot van 892 kton. Hierbij dient echter wel te worden opgemerkt dat de ontwikkeling van de CO2-uitstoot in Groningen ook wordt beïnvloed door andere ontwikkelingen, zoals bevolkingsontwikkeling, economische conjunctuur, temperatuurschommelingen et cetera.
5
1. Inleiding
6 Monitoren voortang routekaart Groningen CO2-neutraal
De gemeente Groningen wil dat Groningen in 2035 een CO2-neutrale gemeente is. Dit betekent dat er binnen de gemeentegrenzen geen fossiele energiebronnen worden gebruikt. Ook alle elektriciteit die in de gemeente wordt gebruikt, moet van hernieuwbare bronnen afkomstig zijn. De gemeente Groningen, Quintel Intelligence en E&E advies hebben samen met ruim 40 organisaties in de gemeente Groningen een routekaart ontwikkeld.1 Hierin wordt geschetst hoe een CO2-neutraal Groningen eruit kan zien, en wat er nodig is om dit te bereiken.
De routekaart bevat ook doelen voor 2023, waarin de CO2-uitstoot met 30% gereduceerd moet zijn. De CO2- monitor is het instrument waarmee de voortgang van de ambities uit de routekaart wordt gemonitord. Het peiljaar voor de gegevens in deze rapportage is 2019. Recentere cijfers zijn nog niet beschikbaar. De
geprognosticeerde ontwikkeling van de CO2-uitstoot en het aandeel hernieuwbare energie is gebaseerd op een projecteninventarisatie die is uitgevoerd in het najaar van 2020.
Functie CO2-monitor
De CO2-monitor maakt inzichtelijk hoeveel CO2 er door het gebruik van fossiele energie in Groningen nog jaarlijks vrijkomt, en hoeveel uitstoot we jaarlijks besparen door uitgevoerde duurzaamheidsprojecten. Tevens laat de monitor zien in hoeverre Groningen voorziet in haar eigen energievoorziening. Daarnaast maakt de monitor inzichtelijk welke vermindering van de uitstoot we de komende jaren verwachten, op basis van lopende en geplande duurzaamheidsprojecten. De inhoud van de monitor vormt input voor het Burgemeestersconvenant. De gemeente Groningen neemt deel aan dit convenant, en hiervoor moet ze periodiek data aanleveren.
Verschillen routekaart en monitor
De routekaart Groningen CO2-neutraal 2035 wijkt op een aantal punten af van de CO2-monitor. Zo was de Groningse uitstoot in 2015 volgens de routekaart 1,5 Mton. In de CO2-monitor ligt dit getal lager: 1,3 Mton. Er zijn veel verschillende manieren om de lokale uitstoot te bepalen. De berekening van de CO2-uitstoot in deze monitor is gebaseerd op de leidraad 'How to develop a Sustainable Energy Action Plan, Part 2 ' van het
Burgemeestersconvenant. Waar de CO2-monitor doelen uit de routekaart laat zien, zijn de doelen herberekend als percentuele uitstootvermindering (% reductie t.o.v. 2015).
Verantwoording cijfers en methodiek
De cijfers in de CO2-monitor worden periodiek geactualiseerd op basis van de meest actuele en best
beschikbare data en informatie. Ook cijfers over eerdere jaren worden met terugwerkende kracht aangepast, wanneer er betrouwbaardere data beschikbaar komt. De laatste actualisatie is uitgevoerd in het najaar van 2020. In bijlage A is de methodiek nader toegelicht.
Leeswijzer
Dit rapport bestaat uit zes hoofdstukken. Na het inleidende eerste hoofdstuk volgt in het tweede hoofdstuk een overzicht van de historische ontwikkeling en huidige CO2-uitstoot in de gemeente Groningen. Het derde hoofdstuk toont de vermeden CO2-uitstoot in de gemeente Groningen door het gebruik van groene stroom, hernieuwbare warmte en hernieuwbaar gas. In het vierde hoofdstuk is de verwachte ontwikkeling van de CO2- uitstoot in de komende jaren geprognosticeerd. Tevens is inzichtelijk gemaakt in hoeverre Groningen op koers ligt om de doelen uit de routekaart te realiseren. Het vijfde en zesde hoofdstuk bevatten gegevens over respectievelijk het totale energiegebruik en het hernieuwbare energiegebruik in de gemeente Groningen.
1 https://gemeente.groningen.nl/sites/default/files/Routekaart-Groningen-Energie-%28CO2---neutraal%29.pdf
7
2. CO 2 uitstoot
per sector
8 Totaaloverzicht CO2-emissies in Groningen
• CO2 is een belangrijk broeikasgas dat bijdraagt aan klimaatverandering. CO2-uitstoot wordt in deze monitor uitgedrukt in kton. Bij de verbranding van aardgas komt bijvoorbeeld CO2 vrij. Bij de verbranding van 1 TJ aardgas (circa 31.600 m³) komt 0,056 kton CO2 vrij.
• De CO2-uitstoot veroorzaakt door het gebruik van fossiele energie op het grondgebied van de gemeente Groningen bedraagt 1.226 kton in 2019. Dit komt neer op 0,67% van de uitstoot in Nederland.
• Van de uitstoot is 28% afkomstig van woningen, 26% van mobiliteit en bijna de helft van bedrijven.
• In de routekaart is de ambitie uitgesproken dat er in 2035 geen CO2 meer wordt uitgestoten gerelateerd aan het gebruik van fossiele energie in de gemeente Groningen.
• De uitstoot is met 1,7% gedaald (-21,4 kton) t.o.v. het voorgaande jaar en met 5,7% gedaald (-74,8 kton) t.o.v. 2015. Figuur 1 toont de historische ontwikkeling van de CO2-uitstoot in de periode 2013 t/m 2019.
Figuur 1: Historische ontwikkeling CO2-uitstoot (kton) Groningen - totaal
Woningen
• Het fossiele energiegebruik in woningen in Groningen leidde in 2019 tot de uitstoot van 345 kton CO2. Dit komt neer op 28% van de totale CO2-uitstoot in de gemeente Groningen.
• Gasgebruik zorgt voor 71% van de CO2-uitstoot. De rest van de CO2 komt vrij bij de productie van de gebruikte elektriciteit.
• De uitstoot is met 2,4% gedaald (-8,6 kton) t.o.v. het voorgaande jaar. Deze daling komt vooral door een vermindering van het totale energieverbruik. Het gasverbruik is afgenomen met 66 TJ en het
elektriciteitsgebruik met bijna 10 TJ. Naast een daling van het totale energiegebruik is ook een groter aandeel van het energiegebruik afkomstig van hernieuwbare bronnen, waardoor de emissiefactor voor elektriciteit lager is dan in 2018.
• In de routekaart Groningen CO2-neutraal 2035 is als ambitie geformuleerd om de CO2-uitstoot door woningen in 2023 fors te verlagen ten opzichte van 2015. Het streven is een maximale emissie van 250 kton CO2 in 2023.
• De uitstoot door gebruik van fossiele energie in woningen is met 4,3% gedaald (-15,6 kton) t.o.v. 2015.
Figuur 2 toont de historische ontwikkeling van de CO2-uitstoot in de periode 2013 t/m 2019.
291 294 296 304 313 322 322
659 603 645 621 586 572 559
384 373 360 356 358 353 345
0 200 400 600 800 1000 1200 1400
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Mobiliteit Bedrijven en instellingen Woningen
9 Figuur 2: Historische ontwikkeling CO2-uitstoot (kton) Groningen - woningen
Bedrijven en instellingen
• Bedrijven en instellingen in de gemeente Groningen waren in 2019 verantwoordelijk voor de uitstoot van 559 kton CO2. Dit is 46% van de totale CO2-uitstoot in de gemeente Groningen.
• Hiervan is de helft het gevolg van gasgebruik. De rest is te relateren aan vrijgekomen CO2-uitstoot bij het opwekken van elektriciteit om bedrijven en instellingen in Groningen van elektriciteit te voorzien. Ook netverliezen door transport van elektriciteit naar eindgebruikers in Groningen is toegerekend aan de categorie Bedrijven en instellingen.
• De CO2-uitstoot in 2019 is gedaald ten opzichte van het voorgaande jaar. In 2018 was de CO2-uitstoot 572 kton, er is een daling van 2,2% (-12,8 kton) gerealiseerd. De daling komt hoofdzakelijk door een lager gasgebruik van bedrijven en instellingen. Met name in de sectoren onderwijs, zorg en ICT is aanzienlijk minder gas verbruikt. Het elektriciteitsgebruik is weliswaar toegenomen, maar door een groter aandeel hernieuwbare elektriciteit is de CO2-uitstoot door elektriciteitsgebruik eveneens afgenomen.
• In de routekaart Groningen CO2-neutraal 2035 is als ambitie geformuleerd om de CO2-uitstoot door bedrijven en instellingen in 2023 met bijna 40% te verlagen ten opzichte van 2015. Het streefcijfer is een uitstoot van maximaal 360 kton.
• De uitstoot door gebruik van fossiele energie door bedrijven en instellingen is met 13,2% gedaald (-85,2 kton) t.o.v. 2015. Figuur 3 toont de historische ontwikkeling van de CO2-uitstoot in de periode 2013 t/m 2019.
Figuur 3: Historische ontwikkeling CO2-uitstoot (kton) Groningen – bedrijven en instellingen
116 111 109 107 108 104 99
268 262 252 249 250 250 246
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
elektriciteitsgebruik gasgebruik
314 294 310 295 288 286 280
345 309 335 327 298 286 279
0 100 200 300 400 500 600 700
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Elektriciteitsgebruik Gasgebruik
10 Mobiliteit
• Verkeer en vervoer in Groningen heeft in 2018 gezorgd voor de uitstoot van 322 kton CO2.
• Er zijn nog geen regionale cijfers voor 2019 beschikbaar, daarom is de aanname gehanteerd dat de uitstoot in 2019 gelijk is aan het voorgaande jaar.
• Wegverkeer heeft een aandeel van 86% in de totale uitstoot (circa een kwart vindt plaats op de snelwegen, de A7 en A28). De resterende uitstoot wordt veroorzaakt door mobiele werktuigen, railverkeer en
scheepvaart.
• In de routekaart Groningen CO2-neutraal 2035 is als ambitie geformuleerd om de CO2-uitstoot door mobiliteit in 2023 10% te verlagen t.o.v. 2015. Het gaat om een besparing van circa 30 kton. De CO2- uitstoot in 2019 is met 8,8% gestegen (+26,1 kton) ten opzichte van 2015. Figuur 4 toont de historische ontwikkeling van de CO2-uitstoot in de periode 2013 t/m 2019.
Figuur 4: Historische ontwikkeling CO2-uitstoot (kton) Groningen – mobiliteit
249 252 253 263 271 278 278
41 42 43 41 41 44 44
0 50 100 150 200 250 300 350
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Wegverkeer Overig
11
3. Vermeden CO 2
uitstoot
12 Productie groene stroom
• Als we zelf groene stroom opwekken, hoeven we minder stroom in te kopen van fossiele centrales.
Hierdoor hoeft de centrale minder fossiele brandstoffen te verbruiken, en wordt minder CO2 uitgestoten.
Op deze manier draagt de productie van groene stroom bij aan het verlagen van de CO2-uitstoot.
• De totale productie van groene stroom binnen de gemeente was in 2019 57,7 miljoen kWh. Dit is evenveel stroom als circa 20.000 huishoudens gebruiken. De groene stroomproductie in Groningen bestaat vooral uit zonnestroom en een klein deel windstroom. Door de productie van groene stroom is de uitstoot van 22,7 kton CO2 vermeden.
• In 2018 was de totale productie 42,6 miljoen kWh, in 2019 is de totale productie dus met 35% gestegen.
Het opgesteld vermogen PV installaties is toegenomen van 53,6 MW in 2018 naar 77,6 MW in 2019. De productie van windstroom is afgenomen t.o.v. het voorgaande jaar.
• In de routekaart Groningen CO2-neutraal 2035 is als doel gesteld dat 230 MW zonnestroom is gerealiseerd in 2023. Aan het eind van 2019 was in totaal 77,6 MW gerealiseerd, dit komt neer op 33% van het doel in 2023. Voor windstroom is 10,6 MW in 2023 als doelstelling geformuleerd. Eind 2019 was er 0,075 MW, dit komt neer op 0,7% van het gestelde doel. Figuur 5 toont de historische ontwikkeling van de productie van groene stroom in Groningen.
Figuur 5: Historische ontwikkeling groene stroomproductie (GWh) Groningen
Inkoop groene stroom
• Conform de richtlijnen van het Burgemeestersconvenant leidt de inkoop van groene stroom door de gemeentelijke organisatie ook tot vermeden CO2-uitstoot.
• De gemeentelijke organisatie compenseert de volledige CO2-uitstoot door haar elektriciteitsgebruik met de inkoop van groene stroom. Door de inkoop van groene stroom door de gemeentelijke organisatie is 16,0 kton CO2 vermeden in 2019.
Hernieuwbare warmte
• Een andere manier om de CO2-uitstoot te verminderen, is door het gebruik van aardgas te vervangen door hernieuwbare warmtebronnen.
• Hernieuwbare warmtebronnen zijn bijvoorbeeld zonnewarmte (zonthermie), aardwarmte (geothermie) en biomassa (pelletkachels of biomassaketels). Warmtepompen kunnen warmte uit de buitenlucht of de bodem halen en naar binnen pompen. Ook dit levert hernieuwbare warmte op.
4,5 6,4 10,2 15,5
28,0
42,1
57,4
2,7 2,7 2,8 1,6
0,6
0,5
0,3
- 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Lokale elektriciteitsproductie zon Lokale elektriciteitsproductie wind
13
• Het gebruik van hernieuwbare warmte bedroeg 400 TJ in 2019. Dit komt overeen met de warmtevraag van circa 10.000 huishoudens. Door het gebruik van hernieuwbare warmte is de uitstoot van 23 kton CO2
vermeden.
• In 2018 was het totale gebruik van hernieuwbare warmte 377 TJ, dit is in 2019 gestegen met 6,0%. Deze toename komt voornamelijk door een stijging van het gebruik van buitenluchtwarmte (+20 TJ).
Warmtepompen worden steeds meer toegepast in nieuwbouw, maar ook in de bestaande
woningvoorraad neemt het gebruik van warmtepompen toe. Figuur 6 toont de historische ontwikkeling van het gebruik van hernieuwbare warmte in Groningen.
Figuur 6: Historische ontwikkeling hernieuwbaar warmtegebruik (TJ) Groningen
Hernieuwbaar gas
• Aardgas is een fossiele energiedrager. We kunnen aardgas ook vervangen door gassen met een
hernieuwbare oorsprong. Door plantaardige en dierlijke resten te vergisten, wordt biogas geproduceerd.
Wanneer het geproduceerde biogas dezelfde kwaliteit heeft als aardgas, noemen we het 'groen gas'.
• In Groningen wordt op vier locaties biogas geproduceerd. Suiker Unie vergist suikerbietenresten, Attero vergist een deel van het gemeentelijke afval, Waterschap Noorderzijlvest vergist rioolslib in de RWZI Garmerwolde en bij vuilstortplaats De stainkoel'n 2 wordt biogas afgevangen.
• Als al het geproduceerde biogas werd gebruikt in woningen, zou het voldoende zijn om 17 duizend woningen van gas te voorzien. Bij de productie van biogas komt CO2 vrij. Alleen gedetailleerd onderzoek naar de lopende projecten kan betrouwbaar de CO2-reductie geven. Daarom is de CO2-reductie in deze monitor niet meegenomen.
• Groene waterstof is eveneens een gas met een hernieuwbare oorsprong. Op dit moment vindt er geen productie van groene waterstof plaats in de gemeente Groningen.
• De bruto productie van hernieuwbaar gas is in 2019 gestegen met 4,6% van 651 TJ in 2018 naar 681 TJ in 2019.Deze stijging komt door productiegroei op de bestaande locaties in Groningen. Figuur 7 toont de historische ontwikkeling van de productie van hernieuwbaar gas in Groningen.
161 157 154 152 151 151 151
30 34 48 50 50
16 21
27 36 48 64 83
16 17
17 17 17 17 17
72 76
81 78
90 97 99
- 50 100 150 200 250 300 350 400 450
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Biomassa woningen Biomassa bedrijven en instellingen
Buitenluchtwarmte Zonnewarmte
Bodemwarmte
14 Figuur 7: Historische ontwikkeling productie hernieuwbaar gas (TJ) Groningen
Energiebesparing
• Een andere manier om CO2-uitstoot te verminderen, is door te besparen op energiegebruik.
• Er wordt in Groningen veel energie bespaard: een groot aantal Groningse woningen en bedrijfsgebouwen is de afgelopen jaren geïsoleerd, apparaten worden jaarlijks efficiënter, veel Groningers nemen de fiets in plaats van de auto, et cetera.
• Tegelijk groeit de gemeente en de economie, wat leidt tot groei van het totale energiegebruik. De CO2- reductie door energiebesparing is op gemeentelijk niveau moeilijk in te schatten, omdat het niet goed mogelijk is om causaliteit aan te tonen. Het is wel aannemelijk dat de CO2-uitstoot zonder de
energiebesparende maatregelen tientallen kton hoger zou zijn dan ze nu is.
499
615 624 644 643 651 681
0 100 200 300 400 500 600 700 800
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
15
4. Halen we de doelen
in 2023 en 2035?
16
18 20 25 25 32 53 62 62 62 62 62
79 123 203 203
131
0 50 100 150 200 250 300 350 400 450
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023
Gerealiseerd Effect projecten Plannen Meerstad-Noord + wind op land
Doelstellingen
• De doelstelling van Groningen is om in 2035 CO2-neutraal te zijn. Dit betekent dat partijen binnen de gemeente zelf geen CO2 uitstoten en geen energiedragers gebruiken waarvan bij de productie CO2 is vrijgekomen.
• De routekaart Groningen CO2-neutraal 2035 schetst een tussendoel voor 2023, waarin de totale CO2- uitstoot 30% lager ligt dan in 2015. De totale uitstoot mag dan dus maximaal 910 kton zijn.
Huidige stand van zaken en prognose
• In 2019 was de CO2-uitstoot in Groningen zo'n 1.226 kton. De vermeden CO2-uitstoot door productie van groene stroom, inkoop van groene stroom door de gemeentelijke organisatie en gebruik van hernieuwbare warmte in Groningen bedraagt 62 kton in 2019.
• De vermeden CO2-uitstoot is met 9,0 kton toegenomen (+17,0%) t.o.v. 2018 en met 37 kton toegenomen (+148%) t.o.v. 2015, voornamelijk door een sterke groei van het geïnstalleerd vermogen zonnepanelen.
• Om het doel voor 2023 te bereiken, moet nog 316 kton CO2 per jaar worden gereduceerd t.o.v. van 2019.
• In de monitor kijken we niet alleen terug, maar kijken we ook vooruit. We hebben aan diverse partijen in de gemeente Groningen (waaronder de gemeentelijke organisatie) gevraagd welke projecten gericht op CO2-reductie zij in 2020 hebben uitgevoerd en wat de geplande projecten voor de komende jaren zijn.
Daarnaast hebben we nieuwe SDE+ beschikkingen geïnventariseerd.
• Van een groot deel van de geïnventariseerde projecten2 is het effect nog niet te kwantificeren. Van de plannen en projecten waarvan het effect wel te kwantificeren is, loopt de CO2-reductie op tot 203 kton per jaar in 2023. Hierbij is aangenomen dat alle projecten met SDE+-subsidie gerealiseerd worden binnen de maximale realisatietermijn. Indien ook de plannen voor het zonnepark Meerstad-Noord en de ambitie om 36 MW wind op land te installeren worden meegenomen, dan komt de CO2-reductie uit op 334 kton.
Figuur 8: Historische en geprognosticeerde ontwikkeling vermeden CO2-uitstoot (kton) Groningen
• De prognose geeft niet het volledige beeld: activiteiten van burgers en bedrijven die niet zijn benaderd en regionale en nationale plannen zullen ook hun bijdrage leveren aan het tussendoel voor 2023. Bovendien is de CO2-reductie als gevolg van biogasproductie onzeker en in deze berekening niet meegenomen. We streven ernaar om bijdrage hiervan in de toekomst beter in beeld te brengen.
2 Een overzicht van alle projecten die zijn opgenomen in de prognose is te vinden op:
https://www.groningenco2neutraal.nl/co2-monitor/bijdrage-partners-routekaart
17
5. Energiegebruik per
sector
18 Totaalbeeld
• Het totale energiegebruik in Groningen bedraagt 17.778 TJ in 2019. Figuur 9 toont de verdeling van het energiegebruik in Groningen in 2019
Figuur 9: Verdeling energiegebruik in 2019 | Totaal: 17.778 TJ
• De omvang van het energiegebruik in Groningen is sinds 2015 elk jaar gedaald. Het totale energiegebruik is in 2019 met 4% gedaald t.o.v. 2015 (-746 TJ). Dit terwijl het aantal inwoners en woningen in Groningen de afgelopen jaren is gegroeid. Het gemiddelde energiegebruik per inwoner is sinds 2015 met 4,5%
afgenomen en het gemiddelde energiegebruik per arbeidsplaats zelfs met 11,0%.
• Figuur 10 toont de ontwikkeling van het energiegebruik per categorie in de jaren 2013 t/m 2019. Hierbij is gecorrigeerd voor jaarlijkse temperatuurschommelingen.
Figuur 10: Historische ontwikkeling energiegebruik (TJ) Groningen per categorie
Woningen
• In 2019 is 5.553 TJ aan energie gebruikt in woningen. Dit is 31% van het totale energiegebruik in Groningen.
• Gas vormt veruit het grootste deel van het totale energiegebruik van huishoudens gevolgd door elektriciteit. Het aandeel van hernieuwbare warmte (uit zon, biomassa, bodem en lucht) is het kleinst.
7.741 TJ 44%
4.484 TJ 25%
5.553 TJ
31% Bedrijven en instellingen
Mobiliteit Woningen
8.821 8.111 8.758 8.502 7.995 7.811 7.741
4.049 4.093 4.123 4.232 4.352 4.484 4.484
5.951 5.853 5.643 5.589 5.643 5.614 5.553
0 2.000 4.000 6.000 8.000 10.000 12.000 14.000 16.000 18.000 20.000
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Bedrijven en instellingen Mobiliteit Woningen
19 Biomassa is de voornaamste bron van duurzame energie in woningen. Het betreft verbranding van 150 TJ aan hout en houtskool. Daarnaast ontvangen sommige woningen warmte uit WKO-installaties.3 De opbouw van het energiegebruik in woningen in 2019 is weergegeven in figuur 11.
Figuur 11: Opbouw energiegebruik woningen in 2019 | Totaal: 5.553 TJ
• De ontwikkeling van het energiegebruik in woningen laat sinds 2013 een dalende trend zien. Alleen in 2017 was het energiegebruik gestegen t.o.v. het voorgaande jaar. Figuur 12 toont de ontwikkeling van het gemiddelde energiegebruik per woning in Groningen en Nederland.
Figuur 12: Historische ontwikkeling energiegebruik (GJ) per woning
• Het gemiddelde energiegebruik per woning is in Groningen structureel lager dan in Nederland. Dit komt mede door het hoge aantal studenten waardoor de gemiddelde huishoudensgrootte in Groningen onder het landelijke gemiddelde ligt.
3 De hier genoemde WKO-installaties leveren warmte aan gebouwen met zowel woningen als kantoren. Het precieze aandeel warmtelevering aan kantoren is op dit moment onbekend. Omdat het om relatief kleine hoeveelheden gaat, kiezen we ervoor om het totaal voorlopig onder woningen te plaatsen. In de toekomst willen we beter in kaart brengen hoeveel warmte aan kantoren wordt geleverd.
919 TJ 16%
4.380 TJ 79%
254 TJ 5%
Elektriciteit Gas
Hernieuwbare warmte
55 54 51 50 50 49 48
58 57 54 54 53 54 53
0 10 20 30 40 50 60
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019
Groningen Nederland
20 Bedrijven en instellingen
• Bedrijven en instellingen hebben 7.741 TJ aan energie verbruikt in 2019. Dit is 44% van het energiegebruik in de gemeente Groningen.
• Groningen heeft een belangrijke werkgelegenheidsfunctie in de regio en telt een aantal grote werkgevers.
Voorbeelden hiervan zijn de Rijksuniversiteit Groningen, UMCG, DUO, Gasunie en de overheid.
• Hoewel Groningen in de afgelopen decennia is getransformeerd tot een diensteneconomie, is ook de industrie nog steeds een grote energiegebruiker.
• Het energieverbruik van bedrijven en instellingen is in 2019 gedaald met 0,9% van 7.811 TJ in 2018 naar 7.741 TJ in 2019. Het energiegebruik van bedrijven en instellingen is sinds 2015 met 12% gedaald. Het is onbekend wat hier de oorzaak van is.
• De gemeentelijke gebouwen en installaties gebruikten in 2019 113 TJ aan elektriciteit en 72 TJ aan gas. Dit komt neer op 2,4% van het energiegebruik binnen de categorie Bedrijven en instellingen. In 2019 is het totale energieverbruik door de gemeentelijke organisatie gestegen omdat vanaf 2019 ook het
energiegebruik in Haren wordt meegenomen. De gemeente Groningen koopt al haar stroom groen in.
Mobiliteit
• De categorie Mobiliteit is verantwoordelijk voor 4.484 TJ aan energiegebruik in 2018, een kwart van het energiegebruik in Groningen. Er zijn nog geen gegevens voor 2019 beschikbaar.
• Belangrijke vervoersaders in de gemeente Groningen zijn de A28, de A7 en de ringweg. Daarnaast is Groningen een belangrijk OV-knooppunt in Noord-Nederland voor zowel busvervoer als treinvervoer en beschikt Groningen over een binnenhaven voor watergebonden bedrijvigheid. De opbouw van het energiegebruik in de categorie mobiliteit in 2018 is weergegeven in figuur 13.
Figuur 13: Opbouw energiegebruik mobiliteit in 2018 | Totaal: 4.484 TJ
• Het energieverbruik in de categorie mobiliteit laat een stijgende trend zien. Sinds 2015 is het energiegebruik in de categorie mobiliteit elk jaar toegenomen. In de periode 2015 t/m 2018 is het energiegebruik met 9% toegenomen (+372 TJ). Deze groei is voor veruit het grootste deel toe te schrijven aan een groeiend energiegebruik door wegverkeer. Mogelijk hangt deze stijging samen met de groei van het aantal inwoners en banen in de gemeente Groningen in dezelfde periode.
3.895 TJ 87%
466 TJ 10%
123 TJ 3%
Wegverkeer Mobiele werktuigen Overige modaliteiten
21
6. Hernieuwbare
energie
22 Aandeel hernieuwbare energie
• Naast de ontwikkeling van CO2-uitstoot is het aandeel hernieuwbare energie een veelgebruikte indicator om de voortgang van de energietransitie inzichtelijk te maken. De ontwikkeling van CO2-uitstoot en het aandeel hernieuwbare energie worden op verschillende manieren berekend, maar zijn wel sterk aan elkaar gerelateerd.
• Gebruik van lokaal opgewekte hernieuwbare energie leidt niet alleen tot milieuwinst, maar draagt ook bij aan versterking van de lokale economie. Geldstromen die nu uit de regio vloeien, blijven voor een groter deel in de regio en komen ten goede aan onze inwoners en bedrijven. Ook draagt energietransitie bij aan de sociale cohesie in onze gemeente.
• Het aandeel hernieuwbare energie in het energiegebruik van Groningen bedraagt 6,5% in 2019. Dat wil zeggen dat de totale hoeveelheid hernieuwbare energie die in Groningen is geproduceerd en vervolgens nuttig is gebruikt (in Groningen of elders in Nederland) overeenkomt met 6,5% van het totale
energiegebruik in Groningen. Landelijk ligt dit percentage op 8,7%.
• De plannen die partijen binnen de gemeente hebben om de komende jaren verder te verduurzamen en uitgevoerde projecten in 2020 leiden tot een verdere stijging van het aandeel hernieuwbare energie in de komende jaren. Hierbij is de aanname gehanteerd dat de ontwikkeling van de gemiddelde
jaartemperatuur, economie en het inwonersaantal in Groningen geen invloed hebben op het aandeel hernieuwbare energie.
• De projecten waarvan we het effect hebben kunnen vaststellen leiden tot een stijging van het aandeel hernieuwbare energie tot 13,5% in 2023. Hierbij is aangenomen dat alle projecten met SDE+-subsidie gerealiseerd worden binnen de maximale realisatietermijn. Indien ook zonne-energie in Meerstad-Noord (ca. 210 MW) en 36 MW windenergie in de gemeente wordt gerealiseerd, dan stijgt het aandeel naar 19,8%.
Figuur 14: Historische en geprognosticeerde ontwikkeling aandeel hernieuwbare energie (%) Groningen
3,6% 3,9% 4,3% 4,8% 5,6% 6,0% 6,5% 6,5% 6,5% 6,5% 6,5%
0,8% 2,6% 6,9% 7,0%
6,3%
0,0%
5,0%
10,0%
15,0%
20,0%
25,0%
2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023
Gerealiseerd Effect projecten Plannen Meerstad-Noord + wind op land
23
Bijlage A: Methodologische verantwoording
Energetische CO₂-uitstoot
In de CO₂-monitor maken we de CO₂-uitstoot inzichtelijk die is te relateren aan het gebruik van fossiele energie in de gemeente Groningen 'langcyclische CO₂'. Dit is in lijnen met de doelstellingen die zijn geformuleerd in de routekaart Groningen CO₂-neutraal 2035. CO₂-uitstoot die is te relateren aan het elektriciteitsgebruik in de gemeente Groningen is ook toegerekend aan de gemeente Groningen, hoewel deze uitstoot feitelijk buiten de gemeentegrenzen plaatsvindt. Uitstoot door verbranding van biomassa tellen we niet mee in de berekeningen.
Dit is zogeheten 'kortcyclische CO₂': wanneer de biomassa uit goed beheerde bossen afkomstig is, wordt de CO₂ opnieuw opgenomen bij de hergroei van de bomen.
Op basis van landelijke gegevensbronnen zoals CBS en Klimaatmonitor en gegevens die wij van lokale partijen hebben ontvangen, is de omvang en ontwikkeling van het energiegebruik in de gemeente Groningen inzichtelijk gemaakt. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen gebruik van fossiele en hernieuwbare energiebronnen.
Vervolgens is op basis van emissiefactoren per energiedrager de omvang van de CO₂-uitstoot berekend. De gehanteerde berekeningsmethodieken zijn in lijn met de richtlijnen uit het Burgemeestersconvenant.
Overige emissies van broeikasgassen in Groningen
De CO₂-monitor geeft geen volledig beeld van de uitstoot van broeikasgassen in de gemeente Groningen. Niet- energetische uitstoot van CO₂ en de uitstoot van andere broeikasgassen zijn in de monitor buiten beschouwing gelaten, omdat voor deze broeikasgassen geen specifieke doelstellingen zijn geformuleerd in de routekaart.
Niet-energetische uitstoot
Niet alle CO₂-uitstoot hangt direct samen met gebruik van fossiele energie. Er komt ook niet-energetisch CO₂ vrij, bijvoorbeeld bij stortplaatsen, in de bouw, door de zware industrie, of uit veenweidegebieden. In Groningen speelt dit echter maar een kleine rol in de totale CO₂-uitstoot.
Andere broeikasgassen
Naast CO₂ zijn er ook andere broeikasgassen. Methaan is een broeikasgas dat vijfentwintig maal zo sterk is als CO₂ en lachgas een broeikasgas dat driehonderd maal zo sterk is als CO₂. Beide gassen komen voornamelijk vrij in de landbouw, maar in veel kleinere hoeveelheden dan CO₂. Uit cijfers van de Nederlandse Emissieregistratie blijkt dat de uitstoot van lachgas in de gemeente Groningen bijna 180.000 kg bedraagt in 2017. Dit komt overeen met bijna 53,5 kton CO₂-equivalenten. Het betreft voornamelijk uitstoot door de landbouw (82% van het totaal).
De uitstoot van methaan bedraagt 5,8 miljoen kg in 2017. Dit komt overeen met 145 kton CO₂-equivalenten.
Uitstoot van methaan vindt voornamelijk plaats in de afvalsector (52%) en landbouw (31%).
Groningen geeft energie
Contact
Gemeente Groningen Gedempte Zuiderdiep 98
9711 HL Groningen Telefoon 14 050
Jan. 2021
