Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen · dbnl

minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Jan Mommaert

bron

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen. Z.n., Brussel 1654 (herdruk)

Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/momm004brab03_01/colofon.php

© 2014 dbnl

Tot de Brabandtsche Jongh-vrouwen.

GHy Brabandts soet gheslacht, ô heusschelycke dieren, Die onder Venus dienst u gheeft voor Camenieren, Door wiens sachten aerdt ick we'er bedwonghen ben, Om tot ghenucht en vreught te stieren myne pen.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Jonghvrouwen, aerdigh volck, die door verborgen perten Een Minnaer leven doet in blydschap en in smerten,

Die door u soet ghelaet, en lodderlyck ghesicht Een droeve ziel' gheneest, een treurigh hert verlicht:

Aen u seynd' ick dit Boeck vol dichten, vol ghesangen, Naer 't welck u blyden gheest ghehaeckt heeft met verlanghen,

Aen u komt dit gheschenck van desen N ACHTEGAEL , Heel anders toe-gherust uyt Venus gulde sael;

Aen u, ô teere waer, Cupîdos Me-ghespelen,

Die u door soete dieft een jeughdigh hert leert stelen;

Aen u komt dit gheschenck, waer u in Venus Soon

Door 's N ACHTEGAELTIENS stem leert vierder-handen Thoon.

Hy toont in 't Eerste Deelde wenschen ende klachten, Die eenen Minnaer moet van syne Nymph' verwachten:

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Hy thoont de vrees', de hop', de pyn', het droef ghesucht.

Die eenen Minnaer lydt ghemenghelt met ghenucht:

Hy thoont u hoe bedacht een Jongh-man moet versinnen, En hoe hy leven moet in herten te verwinnen;

Hoe hy syn Liefste pryst, hoe hy haer valt te voet, Hoe hy sy-selven voeght naer d'oogh van haer ghemoet;

Hoe hy verbittert is op valsche nyders tonghen,

Waer door een Maghets hert tot af-keer wordt ghedwonghen, Hoe hy sy-selven slaef, syn Liefste noemt Godinn', Hoe hy nu leeft door-wondt, dan sterft door hare minn'.

Het Tweede Deelbewyst door soete Herders sanghen, Hoe Galatheas hert door Tyter wordt bevanghen,

Hoe Coridon in 't groen met syn Clorinde spreckt, Hoe Floriaen tot min Ceciliam verweckt;

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Hoe Sylvia veracht eens Jonckers minne klachten, En haren Herder lieft met al haer sinne krachten,

Waer in ghy siet de rust van 't Herders rondt ghevry, De lustigheydt van 't veldt, de vreughden van den Mey.

Maer in het Derde Deelsal 't N ACHTEGAELTIEN fluyten Niet dan een mal ghesangh, vol boerten ende kluyten,

Om somwyl door ghelach,, te korten uwen tydt, Om somwyl door den dagh,, te toonen vrolyckheydt.

Tot toe-gift singht hy u een hoopjen Tafel-sanghen, Die ghy voor 't Vierde Deelin danck ghelieft t'ontfanghen,

Hy vlieght dan van het Veldt tot midden in het Hof, Daer hy nieuw thoonkens neurt, tot Peys en Vorsten lof.

Soo verr' dat hier oft daer,, ô Nederlandtsche Maeghden, Wat geyls te vinden waer,, 't welck u niet wel behaeghden;

Volgt hier in 'tBieken naer,, 't welck in het vinnig kruyt Laet de venynen; maer,, suyght daer den honingh uyt.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Kipt dan, ô teere Jeught,, uyt dese Minne-dichten Alleen het welck tot deught,, kan uwe sinnen stichten:

En neemt dees kleyne gaef,, met een soo goeden hert, Als 't selve van u Slaef,, u toe-ghe-eygent wert.

Den gheheelen uwen Joan. Mommaert.

Naer 't duyster hop' ick 't licht.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Aen den Konst-lievende Rymer ende Drucker Joan Mommaert, In 't uyt-gheven van synen nieuwen Brabantschen Nachtegael.

DE soete toovery van 't minnen

Vindt nerghens meer haer voedsel, dan In lief ghesangh: 't beroert de sinnen,

En treft den alder-herdsten man.

Wat hoeft-men slagh-zweert, roer, oft deghen?

Men wint hier sonder oorloghs tuygh:

Den sangh kan ieder saeck beweghen, En slaen de strafste ziel' in duygh.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Een keel vol org'len sou verstrecke

+

Een soete stem vermag meer als het schip van Haerlem, het welck met eenstale saegh voor aen den boeght beslaghen zynde, de keten daer de stadt

Damiataonder 't water mede om-ringht was, doorsneden heeft.

Tot

saegh aen 't Haerlems wonder schip, En Damiatas val verwecken,

Jae snyden ketens door en klip.

Dit hebt ghy, Mommaert, wel gheweten, V hert', dat al de werelt soeckt Te winnen, heeft een vier beseten,

't Ghen' al het vier der ooghen doeckt.

V vlam verweckt een Nachtegaeltjen, Een beestjen dat de Lent bemint;

't Welck soo het iemant biedt een staeltjen Van syne kracht, terstont verwint:

Het brenght een knecht en meysjen t'samen, En koppelt-se soo soet aen een,

Dat 't jock, 't gen' dapper schynt te pramen, Niet met het herdt en heeft ghemeen.

O wond'ren Ziel en Herte-dwingher!

Vergheeft my, seggh' ick niet ghenoegh,

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Ick word' om uwent wil een Singher, Schoon ick my tot het sterven voegh.

Al dreyght de doodt my met haer schichten, Doch leef ick teghen haren danck, En sy moet voor my henen zwichten,

Lul ick u Nachtegaeltjens sangh.

Al waer myn ziele nu ghescheyden, Soo quaem sy weder uyt den noodt, Soo ghy my (selfs maer van ter syden) Een deuntjen van u Voghel boodt.

G. DE G RIECK .

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Eerste deel van het Brabandts Nachtegaeltjen, Bestaende in minne-liedekens.

Klinck-dicht.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

MYn N ACHTEGAELTIENS stem begint met soet gheluyt Te klincken door den bosch, te fluyten op de haghen, Hoe dat een Minnaer hem in Venus school sal draghen, En hoe hy haer syn Wensch een Lief sal kippen uyt;

Het thoont door syn ghesangh, hoe dat een jonghe spruyt Soo saen hy is ghebroeyt, met Venus kint Wilt spelen, Het Welck hem d'oogen stracx verblint, en 't hert doet quelen Door minne-sucht, tot dat hy kryght een nieuvve Bruydt.

Komt hier ghy Ionghmans dan, spyt Hoeren geyle streken;

Komt hier ghy Maeghden oock, spyt Koppel-draeyers treken, En luystert naer 't ghesangh van mynen N ACHTEGAEL : Hy leert u door syn plicht, hoe ghy den krygh der Minnen

Met heuscheydt van ghemoet ghestadigh sult beghinnen, En hoe ghy stieren sult u herte, sin, en tael.

Naer 't duyster hop' ick 't licht.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

In-leydinghe des Minnaers, Om syn Lief door de stemme van den Nachtegael te beweghen.

Op de Wyse: Entends divine Uranie.

LUystert Urani naer 't singhen Van het weeligh pluym-ghediert, En wilt dan u stem eens dringhen Onder 't galmken datter zwiert.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

2. Nachtegaeltjen, dat soo schatert, Wacht tot dat myn liefjen komt, Ick en wil niet dat ghy klatert, Als met haer in 't Lief ghebloemt.

3. 'k Hebb' hier woordtjens voor de liedtjens, Die ghy door het wout verspreydt;

Maer ick wacht my voor de spiedtjens, Die al staen misschien bereydt.

4. Om de dievery' te weten, Die ick door u keel wil doen, 'k Wil myn Liefjen doen vergheten 't Opset van den vor'gen noen.

5. Wacht dan met u keel vol org'len, Tot myn Urani hier is,

En dan mooght ghy Zoet, zoet gorg'len Tot myn lydens laeffenis.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Liedeken.

Stemme: Een Worstjen met een sausken.

Ghy die by wylen

Met liefd' rechts spelen wilt, Wacht u doch voor syn pylen Want daer aen is hy mildt;

En wylen ghy wilt veynsen Verkeert hy u ghepeynsen, Het boefken lacht, Als hy verkracht Die hem het minste acht.

2. Ghy siet een diertjen Onnoosel, ende slecht,

En denckt, aen sulcken viertjen En branden hem noyt knecht;

En wylen ghy wilt veynsen Treedt liefd' uyt u ghepeynsen. &c.

3. Al slaet u tonghe Heel anders als u hert,

't Zyn al vergheefsche spronghen, Ghy voelt den binnen smert, En wylen, &c.

4. Al wilt ghy sluyten Dat vier in uwen krop, Het raeckter even buyten Met eenen stoot oft klop;

En wylen, &c.

5. Soo wou Menalcas Bewaren lest syn hert,

Maer Cloris die te schalck was Daer van Meestersse werdt;

En wylen, &c.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Nieuvv Liedeken.

Stemme: L'Avignone.

O Cierlycke cieraet:

Wt-muntend' in deught en schoonheyt van gelaet, Die ick beming, met hert en sin,

En die ick houd' voor myn Godin,

Princesse // Vooghdesse, die meest // myn gheest Wondt en gheneest

Door 't lieve licht // van u ghesicht Ontfermt u eens, voldoet u plicht.

2. Hoe langhe sal ick doch

(Dit vraegh' ick) soo wreedt ghemartelt worden noch?

V strafheydt wendt // o Lief, en endt In blyde vreught myn droef ellend':

Met reden // doch heden aensiet // 't verdriet Dat my gheschiet,

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Daer ick soo seer // u schoonheydt eer, Jae vier' de selve langhs hoe meer.

3. Sal ick dan stadigh leydt

Ghenieten, tot loon van al de dienstbaerheyt, Die ick met lust // noyt uyt-gheblust?

Aen u betoont hebb' sonder rust?

O schoone // persoone, laet af // de straf, Eer ghy in't graf

Vervoert de ghen' // daer ghy alleen Met iever wordt van aen-ghebe'en.

4. Myn Liefste, soo ghy maer

Wt liefde my aen-naemt tot u trouw dienaer, Ick soud' u staegh // by nacht, by daegh Ghedienstigh zyn met herten graegh:

Wat lusten // wat rusten, wat vreught // u jeught Tot haer gheneught

Bedencken moght // oft oyt versocht, Dat soud' gheschieden soo ghy 't docht.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

5. Ick wedd' myn Enghel dan

Soud' segghen, dat noyt op aerden eenigh man Syn liefste vrouw // was oyt soo trouw, Als ick u stadigh wesen sou;

Dus eenigh // alleenigh te zyn // is pyn Voor u en myn:

Dus laet ons beyd' // o soete Meyt, Versamen eens in vrolyckheydt.

6. Wy sullen dan voor al

Soo leven, dat d'een wenscht d'ander wenschen sal, Wat d'een bemindt // oft goedt bevindt,

Daer toe sal d'ander zyn ghesindt.

Wat droomt ghy? beraedt ghy doch snel // 't uyt-stel Komt selden wel:

Seght; laet voort-aen // u droefheydt staen, Ick neem u tot myn dienaer aen:

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Nieuvv Liedeken.

Gaende op de Wyse: Je vay perdre le jour.

ICk loop in myne doodt, Nu my in mynen noodt Ontruckt is 't soetste beldt, Dat elck in liefde stelt;

Myn Schoon en twyffelt niet, Oft het verdriet

Dat ghy myn ziel bereydt, Is d'oorsaeck dat sy scheydt.

2. Ghy siet op myn ghetraen, En hoort myn suchten aen, Ghy siet myn levens kracht Door u bedryf versmacht;

En naer al dit kont ghy Noch wesen bly,

En laechen als ick klaegh Van myne smert en plaegh.

3. En zyt niet al te trots, De liefd' door-dringht een rots, Ghy sult al metter tydt Ghevoelen haren strydt;

Als sy u, Schoon, dan quelt, Soo bidd' ick stelt

V eens myn leet ter hert, En let doch op de smert.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Nieuvv Liedeken.

Stemme: Faites, ma Phillis.

BOeyt, myn Phillis, boeyt Een hoop lieden vol ellenden, Soo langh als u bloemken bloeyt, Mooght ghy straffen sonder ende:

Voedt vry elcx gheween //

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Sonder u ghemoedt te dwinghen, Voedt vry elcx gheween, Doch en zyt maer voor u alleen.

2. Doet onder uw' wet Al wat levend' is vry leven, En die sich daer teghen set,

Mooght ghy ruymer straffen gheven:

Voedt vry elcx gheween, Sonder u ghemoet te dwinghen, Voedt vry elcx gheween, Doch en zyt maer voor u alleen.

3. Met dit van my scheydt Keerde sy na my haer oogen, En heeft daer op vleughs geseydt, Wat heeft u tot my bewogen?

Voedt vry elcx gheween, Sonder u gemoet te dwingen, Voedt vry elcx gheween, Doch en zyt maer voor u alleen.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

[Vertoeft doch, vertoeft doch myn ghesucht]

Stemme: Silence silence mes souspirs.

VErtoeft doch, vertoeft doch myn ghesucht, Ghy sult myn vlamm' ont-decken;

Berght doch de on-ghenucht, Die my wilt storm verwecken:

Gy staeckt de klaghen van 't gheval dat my benydt;

Op dat ghy soo beleeft (Bis.) Als on-gheluckigh zyt

2. Maer nu my, maer nu my teghen-staet, Wat hemel ende aerde

Tot myn behoudingh' laet;

Hoe magh ick niet aenvaerden

De lossingh' die ghy aen myn droeve pynen gheeft, En die alleenelyck (bis.)

Myn sterven teghen-streeft.

3. Ter werelt, ter werelt isser niet, Hoe wreedt van aerdt, en leven

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Dat, soo 't myn pynen siet, Sou weygheren te gheven

Een kleyne koelte tot een kleyne laeffenis Myn ziele, die alsoo (bis.)

In liefdes vlammen is.

4. Maer nu ghy, maer nu ghy, wreede min, My toe-sendt soo veel pynen;

Waerom doet ghy 't ghewin Niet van ghelyck verschynen;

Waerom beloont ghy my niet anders mynen brandt, Naer dien daghelycx (bis.)

V draegh een offerhandt.

5. Ick merck het, ick merck het schalcke Wicht, En wie en sou 't niet weten?

Te naken 't Sonne-licht Was al een stout vermeten;

Ick loerde op een Beldt verr' boven myn waerdy, Nu ken ick dat u straf (bis.) gherecht is over my.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Op de vergiftige tongen der Aachter-klappers.

Op de Wyse: Twee Cellebruerkens.

O Ghy valsche tonghen, Die by-na door u fenyn Myn Lief hebt bedwonghen, Om myn tyranners te zyn, Wat benydt ghy doch het goet, Dat-men aen syn Liefste doet?

2. En ghy Hypocrieten, Die door uwen valschen raedt My soeckt te door-schieten Met den pyl van u verraet, Voor my schynt ghy honigh-soet, Achter my teirt ghy myn bloedt.

3. Ick plagh eens by tyden Met myn Liefste in het groen My wat te vermeyden, Als ick haer gaf eenen soen, Maer door achter-klappers fout Is de vryheydt nu verflout.

4. Soud' ick haer vereeren Met een bloem op haren dagh, Oft met spel, ter eeren

Van den Mey, al soo-men plagh, Terstont isser eenen uyl, Die daer in-dringht synen muyl.

5. Komter dan een ander, Die verstaet door een klappen, Dat wy met malkander Staen en kouten wat te vry, Stracx soo seyt hy: Och ick wou Dat den esel schoot een grou.

6. 't Spyt my meest van allen, Dat door dese snapperny

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Myn Nimph schynt te vallen In grammoedigheydt op my:

Daerom dient my goeden raet Om te vlieden dit ghepraet.

7. Men siet alle daghen, Als een hondt een deftigh peert Met ghebas oft knaghen Soeckt te grypen na den steert, Dat het peert gaet synen ganck, En den hont weer-keert met stanck.

8. Soo ghy Zoïlisten, Die van dese soete min Door uw' tongh vol listen Soeckt te trecken mynen sin, Hoe ghy knort oft hoe ghy bast, Hoe myn liefde beter wast.

9. Oorlof voor het leste, Oorlof Maghet souvereyn, Schout als eene peste Achter-klappers vol fenyn, Want noch beir noch tygers jongh Zyn soo wreet als een quaey tongh.

Naer 't duyster hop' ick 't licht.

[Dat ick sweegh is noyt gheschreven]

Dat ick sweegh is noyt gheschreven, Maer het isser by ghebleven:

Dan ick heb wel iet ghesproken, Dat my suer is op-ghebroken:

't Is dan beter stil te swyghen, Als van spreken rouw te kryghen.

I. Cats.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Klaegh-Liedeken. Over een ondanck-bare Vryster.

Stemme: Kits Alemande.

O Eenigh voedsel van myn jeught, Fonteyn van myn gheluck en vreught, Vrouw' van myn vryen will', Godinne, Die ick meer als my selfs beminne;

Lief, op wie dat ick staegh, oft ick sit, oft ick stae, Oft ick drinck, oft ick eet, oft ick slaep, oft ick gae,

Oft ick reys, oft ick ryd', oft ick vaer,

Oft ick spreeck, oft ick zwygh, oft ick dicht, oft ick schryf, Oft ick rust, oft ick woel, oft ick loop, oft ick blyf,

Denck, altydt voor ende naer:

Seght waerom ghy my versmaedt, En niet ghenieten en laet

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Uwe jonste, daer ick soo naer trachte By daghe en by nachte?

2. Hebt ghy niet langh ghenoegh 't beleydt Ghesien van myn stantvastigheydt, Vooghdesse van al myn ghedachten, Waerom wildy my dan verachten?

Ben ick slim? ben ick scheef? ben ick lam? ben ick manck?

Oft te kort? oft te langh? oft te vet? oft te ranck?

Ben ick oudt? ben ick koudt? ben ick styf?

Oft te wys? oft te mal? oft te ruym? oft te nouw?

Ben ick geel? ben ick scheel? ben ick grys? ben ick grouw?

Wat let my doch aen 't lyf?

Ben ick oock mis-maeckt van le'en?

Te plomp oft boers van ze'en?

Wat belet doch, o Godinne, uwe sinnen, Dat ghy my niet we'er wilt minnen?

3. Oft is 't om dat der Heeren Heer Wt jonst u Ouders heeft wat meer

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Met synen gulden dauw bereghent, En met schat meer als myn gheseghent?

O Godin, die ick min, die ick eer, die ick acht, Die ick vier, die ick dien, die ick volgh, die ick wacht,

Die ick kies, die ick keur, die ick vry,

Die ick lock, die ick lonck, die ick bid, die ick smeeck, Die ick kus, die ick streel, die ick groet, die ick spreeck,

Die ick troost, die ick voegh, die ick vly, Seght, sal dan het aerdsche goedt,

't Welck meest de menschen doet In ghenuchten leven, en in rusten, Nu beletten onse lusten?

4. O Lief, dat 's teghen alle re'en:

Dus seght u slaef niet langher Neen, Op dat wy moghen met ons beyden, Een volkomen leven leyden;

Soo vol weeld', vol ghemack, vol gheluck, vol gheneught, Soo vol lust, soo vol rust, soo vol lof, soo vol deught,

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Soo vol staet, soo vol baet, soo beleeft,

Dat noyt vrou met haer man, dat noyt man met syn vrouw, Soo vol vreught en vermaeck, soo veel heyl door de trouw

Op d'aerd' ghenoten heeft;

Dus Schoone, maeckt een end' Van myn bedroeft ellend',

En op dat wy moghen in vreughden leven, Wilt my eens het Jae-woordt gheven.

5.Ick zweir u dat ghy dan met rust Ghenieten sult uws herten lust:

Want wat myn Enghel kan vermaken, Daer sal ick met vlyt naer haken;

Wat ghy pryst, wat ghy acht, wat ghy dryft, wat ghy mint, Wat ghy wilt, wat ghy wenscht, wat u lust, wat u dient,

Sal ick oock wenschen staegh;

En we'erom wat ghy doemt, wat ghy haet, wat ghy schelt, Wat ghy vliedt, wat ghy laeckt, wat u moeyt, wat u quelt,

Oock schouwen als de plaegh:

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Uw' rust sal zyn myn rust:

En u blydschap al myn lust, En om u met lyf en ziel' te vieren, Sal ick al myn krachten stieren.

Gunst baert nydt.

[Als ick was in 't bloeyen van myn tydt]

Stemme: Baletti d'Alckmar.

ALs ick was in 't bloeyen van myn tydt, in't groeyen van myn jaren, In 't groenst, in 't soetste, in 't sotste van myn jeught,

Docht ick noyt my-selven met een vrouw oft vrouws-ghelyck te paren, Maer te leven vry on-ghebonden in de vreught,

Och ick wirp' het soo veer, En dacht altydt we'er,

Die een vrouw heeft, heeft in 't ghemeyn een Heer.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

2. Al 't geloop, gebley, gekus, gesoen, dat ander Vryers deden, Schilt-wacht staen by nacht voor des dochters doove poort, Dochten my uyt-druckelyck te zyn de meeste sottigheden, Die-men oyt ter wereldt ghesien hadd', oft ghehoort,

D'edel vryigheydt, Heb ick oyt gheseydt

Gaet verr' boven de gunste van de Meyt.

3. Hoe verciert, hoe prachtigh op-ghetoeydt met stricken, kant, en boorden D'aller-schoonste Maeght was, 'k en achten 't niet een hayr,

Ick en vond' noyt Jouffrouw die soo schoon was, dat-se my bekoorde Tot d'alder-minste minn' door haer trots ghebaer:

Want ick docht altydt, Hy is geck die vrydt,

En syn jeught in haer groenigheyt verslyt.

4. Maer eylaes! 't is wel met my verkeert, een blixem uyt de ooghen

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Van een nimmer hoogh-ghenoegh ghepresen Maeght,

Is onlanghs op myn ys-koude borst met sulcken brandt gevloghen:

Dat my niet ter werelt dan haer persoon behaeght:

Nu en doe ick niet, Als bedencken iet,

Waer door ick hare weder-min gheniet.

5. Even als de Persianen sterck de gulde Son aen-baden, Bidd' ick aen den glans van haer hemelsche ghesicht:

Want haer deught, haer eerbaerheydt, haer geest, haer aerdighe cieraden Hebben alder-meest desen brandt in my ghesticht;

Ach! haer kloeck beleydt, Haer groot-achtbaerheydt, Is een hemel vol lieffelyckheydt.

6. Dus Godin, soo verr' ghy eenighsins wilt hooren naer myn klaghen, Soo sal al myn ghemoedt met blydschap zyn vervult,

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

En ghelooft dat noyt des wereldts rond' heeft trouwer vrient ghedraghen, Als gy my, in als wat gy wenscht, bevinden sult;

Daerom, Lief, gunt my, Dat ick vrolyck vry, En u seer ghedienstigh vly.

Gunst baert nydt.

[Soo ick ghesloten blyf, soo ben ick in den noodt]

Soo ick ghesloten blyf, soo ben ick in den noodt, Soo ick ontsloten word', soo gae ick in de doodt:

Wat sal ick maken dan? hoe sal ick dit ontgaen?

Soo ick myn vryheydt soeck', soo word' ick doch ghevaen.

[Vlucht niet, vlucht Laura niet]

Stemme: Que je fuis travaillé.

VLucht niet, vlucht Laura niet:

Hoe langh sal myn verdriet V noortsheyt noch behaghen?

't Schynt dat ghy niet en siet Hoe door 't gheduerigh klaghen Myn stem begheeft,

Myn tongh die kleeft, Myn stem begheeft,

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Myn tongh die kleeft,

Aen 't gh'hemelt dat gheen nat meer heeft.

2.Siet ghy niet hoe ick hygh, En schier ter aerden zygh Van u steedts naer te zweven, Soo ick gheen troost en krygh, Verloren is myn leven:

Och keert Godin Den stueren sin, Och keert Godin Den stueren sin

Eens naer de langh-ghewenschte min.

3. Hoe kan doch wesen dat Soo Goddelycken schat,

Ghepronckt met 'shemels zeghen, Een Marmer-ziel om-vat, Die niemant kan beweghen, Noch door de straf,

Die sy hem gaf, Noch door de straf, Die sy hem gaf,

Noch selve door het droevigh graf?

4. Och hoe kan het ghesicht, Dat in myn ziele sticht On-blusschelycke qualen, Hoe kan soo brandigh licht Syn voedsel doch ghehalen Van 't ysigh hert,

Dat noyt en werdt, Van 't ysigh hert, Dat noyt en werdt

Ont-vrosen door myn heete smert?

5. Is 't soo dan dat de pyn, Waer door ick steedts verdwyn, V sinnen kan verblyden, 'k Wil u gheen droefheydt zyn, Maer sal ghewilligh lyden, Soo langh als ghy

Met vreught tot my, Soo langh als ghy Met vreught tot my, Ghebruyckt u soete tyranny.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Nieuvv Liedeken.

Stemme: Adorable Silvie.

ZYt eens ten end te vreden, Soet Beeltjen met myn smert, Het is op eene bede,

Wt 't diepste van myn hert.

2. Al keert ghy uwe sinnen Naer ander Minnaers toe, Noch blyf ick u beminnen, En siet ick kus de roe.

3. De liefde wilt sich wreken, En sendt u dese min,

Om dat ghy eens soudt spreken Met my in eenen sin.

4. Hy laet u hertjen branden, In synen soeten brandt, Om my een offerhande Te gheven van u handt.

5. Doch strecket u tot lyden, Het is my teghen hert,

V stryden doet my stryden, V smert is myne smert.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Aen de gasten die myn Lief meyndent'ontvryen.

Stemme: Monsieur, Monsieur, ne vous deplaise.

O Slechte quanten, wiens sinnen Soo driftigh loopen,

Ey! seght ons wat ghy wilt beginnen,

Soo meught ghy kryghen mynen raedt te bat;

Wat laedt ghy uwen hals vol pynen, En martelt ghy u uyt-ghesien ghesicht, De Sonne die ghy doch siet schynen,

Die biedt alleenelyck voor my haer licht.

2. Doet haer ghelonck u anders hopen, Oft hier en daer een trecxken van haer spraeck, 't Is om u meer te doen verloopen,

En herder u te vallen in die saeck;

Vleyt dan niet meer verheefs u pynen, Keert elders doch u uyt-ghesien ghesicht,

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

De Sonne die ghy doch siet schynen, Die biedt alleenelyck voor my haer licht.

3. Sy heeft te vele sekerheden Van mynen handel die stantvastigh gaet, En weet met alle teghentheden

Op wat on-vasten voet u wysheydt staet;

Vleydt dan niet meer vergeefs u pynen, Keert elders doch u uyt-ghesien ghesicht, De Sonne die ghy doch siet schynen,

Die biedt alleenelyck voor my haer licht.

4. Schoon Sonne, die my houdt in't leven, Nu dat ons beyd' ghelycke liefd' verselt, Laet de standvastigheydt ons gheven

Een borst-gheweir voor alle hun ghewelt, Op dat sy raken uyt de pynen,

Met el te slaen hun uyt-ghesien ghesicht, De Sonne die ghy doch sien schynen,

Die biedt alleenelyck voor my haer licht.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

[Men wilt my de ooghen blinden]

Stemme: L'on me veut oster.

MEn wilt my de ooghen blinden, Nu ick op myn beste min, En als ick myn goet sou vinden, Mis ick myn verstant en sin:

Want de Schoone die ick lieve, Heb ick myne liefd' ontdeckt, En sy wilt my nu ontrieven, Nu de vlamme is verweckt.

2. Ick hebb' twee verloopen jaren Haer met achter-docht ghevrydt, En ick kom in al 't bezwaren Naer 't verloop van dien tydt:

Want de Schoone die ick lieve Hebb' ick myne liefd' ontdeckt, En sy wilt my nu ontrieven, Nu de vlamme is verweckt.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

3. Vreede, wilt ghy dat ick sterve, Dat het zy door uwe handt,

Oft ick loop in myn bederven, Als een woedende bacchant;

Nu ghy weet wie dat ick lieve, Laet u hertjen zyn verweckt, Oft wilt ghy my dan ontrieven, Om dat ick my hebb' ontdeckt?

[Als ghy my Phillis hebt gewont]

Op de wyse: Apprennez l'usage du vin.

ALs ghy my Phillis hebt gewont, Quam 't vier soo tot myns herten grondt, Dat alle ander vlam en hitte

Veel minder my docht als een schildery' te zyn;

Hoe sou in myn ghedachten sitten, Dat liefd' sou wesen soo vol pyn.

2. Maer soo als u bevalligheydt Haer ieder uer meer heeft verbreydt;

Soo heeft myn sieckte toe-genomen,

Gy groepde alle daegh in uw' volmaecktheydt aen, Soo dat oock moest op 't uyterst komen

De liefde die ick hadd' ontfaen.

3.V schoonheydt is op 't hooghst gheraeckt, En haren wasdom Phyllis staeckt,

Oft laet ghy die in 't groeyen blyven,

Ick weet Vriendinne, hoe 't tot noch toe met my was.

'k Voorsie, wilt ghy dus henen dryven, Dat ghy my heel verkeert in asch.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

[Om my naer u te voegen]

Stemme: Pour plaire à vostre envie.

OM my naer u te voegen Verbergh ick myne pyn, Doch Phillis myn misnoegen Heeft door myn oogen schyn:

Wt deze kan-men lesen Dat ick verberghen wil, En staet myn tonghe stil,

Soo spreeckt veel meer myn wesen.

2. Siet Beeldtjen, wiens zeden Veroorsaken myn doodt, Merckt uyt myn stomme reden, Myn zieltjens hooghsten noodt, Wt dese kan-men lesen Dat ick verberghen wil:

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Want staet myn tonghe stil,

Soo spreeckt veel meer myn wesen.

3. Het uyterst' van myn smerten Ontstaet door u ghebodt,

En 'k vondt my licht van herten, Brocht ghy my uyt dit slot, Men kander doch uyt lesen Dat ick verberghen wil, Want staet myn tonghe stil,

Soo spreeckt veel meer myn wesen.

[Gaet daer het noodt-lot u gheleydt]

Stemme: Allez où le sort vous conduit.

GAet daer het noodt-lot u gheleydt, Nu het moet zyn, o Godd'lycke Climene, En vaert ghelyck een dwaelster henen

Met uwen glans, daer sich den nacht verspreydt:

Wat my aen-gaet,'k wil tot de doodt D'eer' hebben van u by te zyn in noodt, Om daer den lof van uwe schoont' te singhen, Want u Engel-spraeck

Doet ons u wet volbringhen Selfs met soet vermaeck.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

2. Ghelyck de Sonn' den damp en smoor Door-breeckt, soo sult ghy lieve Sonne mede Door-breken al de zwarigheden,

Die op de reys' u moghten vallen voor:

De bloemjens sullen op het veldt

Belacchen 't soet en vriendelyck gheweldt, Daer ghy u dienaer me in handt kont houwen,

En den Nachtegael Sal 't elck een ontvouwen In syn soete tael.

3. Den Godt van 't nat soo ghy hem naeckt, Sal syne golven als een laken spreyen, Daer u een labber-windt sal vleyen, Tot dat ghy we'er op vaste gronden raeckt;

Maer Lieve, dat ghy niet te ruym

V lonckjens mede-deelt aen 't pekel-schuym:

Want daer zyn gastjens op de soute stroomen Woest, en boven dat

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Herder om te betoonen Als 't onstuymigh nat.

4. Ick volgh' u dan ghezwindt op 't spoor, En wil de schaduw' van u lichaem wesen, Die dieven zyn doch seer te vreesen,

Als soo een schat hun wordt ghebracht te voor;

't Landt heeft syn Satyrs, en het nat,

Brenght Tritons voort, en ick en weet niet wat Ghesellen, die hun licht laten bekoren,

En door wie een Maeght Liep menighmael verloren, Schoon men ´t nu beklaeght.

5. Zyt dan ghenoeght in ´t ghen' ick doen, Druckt in u af den we´er-wil van myn willen, Om soo den storm myns hert te stillen, En niet als een ghelycken wensch te vo´ren;

Hoe wilt ghy dat ick van u zy, En van u leef, leeft myne ziel' in dy:

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Climene laet myn lichaem by u blyven;

Want myn ziel', hoe 't gaet, Blyft naer de Noordt-sterr' dryven, Die sy gade slaet.

Klaghende Vryster.

Stemme: Phyllis souspiroit sans cesse.

'k HOorde dees voorleden dagen, Phyllis laten menigh sucht,

Dies ick haer gingh d'oorsaeck vragen Waer dat suchtjen nam de vlucht:

Maer sy met een innigh knaghen Sprack my soetjens aldus aen:

Dat ick 't u maer derfde klaghen, Myn ghesucht waer haest ghedaen.

2. 'k Vrees oft iemandt quam te kryghen Kennis van myn stille pyn;

'k Soeck myn qualen self te zwygen, Wie sou dan myn helper zyn?

Maer ick hope dat dees plaghen Sullen door de doodt vergaen:

Ha! dat ick 't u derfde klaghen, Myn ghesucht waer haest ghedaen.

3. Laet my, Liefste, doch verwerven, Dat ick weet uws herten grondt, Al waer 't dat ick moeste sterven, 'k Kan wel dwinghen mynen mondt,

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Maer op al myn stadigh vraghen, Heb ick anders niet verstaen:

Lacen! dat ick 't derfde klaghen, Myn ghesucht waer haest ghedaen.

4.Door dees smerte niet om stelpen Wort myn ziel ghedruckt te neer!

Gheenen dranck en kan my helpen, Midts ick gheene hulp' begheer, Al sou my het hert' door-knaghen, En my in het graf doen gaen:

Ach! dat ick 't u derfde klaghen, Myn ghesucht waer haest ghedaen.

Naer 't duyster hop' ick 't licht.

[Ghelyck hy die de Sonn' te langh besiet]

Stemme: Chere Phyllis pourqouy tesmoignez vous.

GHelyck hy die de Sonn' te langh besiet, Voelt op syn wanghen vlucx een lauw ghevliet;

Soo voel' ick in myn oogh' een brack ghetraen Door u, o Wicht,

Die uyt myn Liefs ghesicht, My doet veel smerten aen.

2.Waerom doch Godtjen wondt ghy soo myn hert, En laet my woelen eenigh in dees smert;

Houdt op van schieten eer ick heel verdwyn,

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Oft wilt ghy dat

Ick eeuwigh blyd' om-vat Van liefdens wreede pyn?

3. Heb ick u plichten, my te last gheleydt, Niet wel be-oeffent? oft heb ick ontseydt V jock te draghen, schoon 't my lastigh viel?

Ey lieven Godt!

En houdt niet meer den spot Met myn door-schoten ziel.

4. Maeckt dat u dienaer, die voor u Autaer Light neer-gheboghen, wordt uw hulp' ghewaer, Wilt haer oock wonden die myn quael aen-siet,

En treft haer hert

Soo diep met minne smert, Dat zy we'er-liefde biedt.

Niet te bont.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Droom-liedeken

LEstmael lagh ick in fantasy,

Met myn schoon Lief, 't was in den Mey, Venus quam daer in een groen dal Met haer Kamenierkens all'.

2. Ick sagh Iuno en Pallas jent, Orpheus met syn instrument, En Paris den Jonghelingh jonck, Die Venus den gulden appel schonck.

3. Apollo maeckte groot gheklangh Met alsoo lieffelycken sangh;

De Musen songen daer om prys:

My docht ick lagh in 't Paradys.

4. Bacchus die wirdt daer seer vereert, Want hy hadd' bier in wyn verkeert;

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Ceres quam daer oock met haer fruyt, Seer soet van smaeck, en vol virtuyt.

5. Rethorica quam daer seer fier, Lieffelyck op-rechtende haer bannier.

Men sprack daer niet dan Rhetoryck, 'k En hoorde myn leven noyt dies-ghelyck.

6. Daer wierdt ghestelt een schoon tonneel, Ter wyl ick lagh in dit prieel;

Thalia speelde daer seer idoon;

Jupiter sagh uyt synen throon.

7. Mercurius quam daer door de locht, En heeft daer een nieuw tydingh' brocht, Dat-men verjaghen soud' met kracht, Al die Retoricam veracht.

8. Als die Comedi was ghedaen, Venus die is ras op-ghestaen, Met Cupido haer kindt seer wreedt, Die schoot daer al syn pylen heet.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

9. Van al dees vreught was ick seer bly, Om dat Aurora quam by my

Met haren lichten dagh seer ras, Ick sagh dat 't maer al droom en was:

10. Als ick op-stont met myn Princers, Doen rees den koelen douw heel vers, Ick heb haer vry sonder gheschil Nog eens ghesoent Om beters Wil.

[Ghy amoureuse gheesten]

Stemme: Soo 't beghint.

GHy amourese gheesten, Verquist den tydt als beesten, En versmacht // dagh en nacht, Onbedacht // door de kracht, Van Venus soeten brandt, Als Cupido ter handt Synen gulden boghe spant, En komt u hert door-wonden, Hoe wel hy heeft ghebonden Syn ooghen toe,

Wie weet hoe // al is 't moe:

Nochtans kan hy gheraken V ghesicht // door syn schicht, Want dit wicht // vlieght seer licht, Die 't al in 't vier doet blaken.

2.Al waert ghy duysent mylen Van hem, nochtans syn pylen Sullen 't hert // door een pert,

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Met een smert // wonden hert, Niemandt hy en vergheeft:

Wie heefter oyt gheleeft, Die hij niet door-schoten heeft?

Daerom draeght hy de vloghels:

Want hy schiet sonder kogels;

Maer het ghepeys,

Zydy 't wys // houdt den prys, Waer door hy wort verwonnen, Schouwt verdriet // en gaet niet Daer ghy siet // dat van 't riet Kleyn garen wort ghesponnen.

3. Die haestigh zyn verbolghen, En hunnen kop dul volghen, Hoort doch wel // wat een spel Door 't ghequel // ick vertel, Want den mensch dickmaels naeckt, Als hy somtyts aen die raeckt, Hoe inwendigh hy dan blaeckt, Aen-siende dan gheen reden Door ongheruste zeden, En mallen raedt,

Doet veel quaedt // ende schaedt;

Ick wil 't te kennen gheven, Neerstigh hoort // onghestoort, Hier komt voort // hoe vermoort Elivia liet haer leven.

4. Onkuyscheydt doet bederven, En menigh mensch vroegh sterven Wel ghesont // 't hert ghewont:

Schouwt die sond' // t'aller stondt:

Op dat ghy niet en vaert, Ghelyck u hier wordt verklaert, Van den onkuyschen aerdt, En wilt hier uyt wel leeren, Hoe de Romeynsche Heeren Zyn wel soo saen

Al vergaen // in de baen.

Die Venus spel hanteren, Desen sanck // neemt in danck, Al is 't lanck // sonder dwanck, Swyght stil, laet ons gheberen.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

[Blinckende Schat-kist op-ghevult]

Stemme: Cher Amy quand je te voy.

BLinckende Schat-kist op-ghevult Met Goddelycke gaven,

Hoe langh sal myn verslaeft ghedult V moghentheydt naer-draven?

Laet u zeghen-stralen Jonstigh op my dalen,

Dat ick uyt de qualen // ende pyn gheraeck, En 't beginne // van de weder minne smaeck.

2. Waerom leeft doch den eenen mensch Voorspoedigh en gheluckigh,

En dat den and'ren mist syn wensch Swaer-moedigh ende druckigh?

't Zyn verdraeyde plaghen, En verkeerde slaghen,

Die Fortuyn doet draghen // al de ghen' die mint, Tot dat hy door stryden // het verblyden wint.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

3. Siet doch eens op 't verloopen glas Van myn ontsoncken suchten,

Maeckt ghy my weder die ick was, Soo blyf ick in 't beduchten,

Oft my u besturen Meet met dobbel uren,

Oft dat in 't verduren // myn verwinningh leydt, Waer van myn ellende // naer het ende beydt.

4. Ick ben als sneeuw, ghy zyt de Son, Door wiens hittigh gloeyen,

Wt myn ghesicht een lauwe bron Van tranen komt te vloeyen:

Want door uwe krachten Smilten myn ghedachten,

Is het wonder t'achten // dat de ziel verdwynt, Waer op het vermoghen // van uw' ooghen schynt.

5. Ter wyl den bol in 't rollen dryft, Wie weet waer hy sal enden?

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Hope gheeft troost // soo langh sy blyft, Wil ick my t'uwaerts wenden,

En met vaste sinnen V oprecht beminnen,

Tot dat het beginnen // van u jonst vereyscht, En myn trouw betooningh // met belooningh spyst.

6. Heeft oyt den Sonnen-loop om-ringht Den middel-kloot der aerde?

Al 't ghen' dat in u soo eerlyck blinckt, Is van de selfste waerde:

Wilt my dan verwermen?

In u lieve ermen;

Want naer dat ghy 't kermen // van u dienaer acht, Is syn doodt en leven // even in u macht.

Levende sterf ick.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

[Wilt ghy weten, soete Maeght]

Op de wyse: Voulez vous sçavoir Phyllis.

WIlt ghy weten, soete Maeght, Wie myn ziel' het meest behaeght?

Al zyn 't kenneleycke saken, Noch sal ick het brenghen voort, 't Liedtjen dat ick quam te maken, Sal 't u segghen in een woordt.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

2. Stelt u voor een hert, het ghen' Altydt lacht met myn gheween, Ooghsjens , die ons' ziel beroeren Door den herdsten binnen-strydt, En naer ghy u liet vervoeren, Denckt dat ghy het selver zyt.

3. 'k Heb u nu myn hert ontdeckt, En gheseydt wie het verweckt, Loont nu myn vry-postigheden, En seght: Minnaer, daer is 't myn, Leeret vry de selve zeden Tot versoetingh' van u pyn.

[Ghy Jongh-mans die uyt vryen gaet]

Stemme: Onlanghs soud' ick uyt wand'len gaen. (oft) Vive l'Amour.

GHy Jongh-mans die uyt vryen gaet, Wilt u eerst wel versinnen,

En siet naer goedt, oft hooghen staet, Wilt uws ghelycks beminnen:

Maer neemt ghemerck // op al haer werck, En op haer deughdigh leven,

Is sy ghesont // en recht van grondt, Wilt haer u trouw dan gheven.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

2. Want siet ghy naer een rycke Maeght, En mindt haer om haer schyven,

Soo wordy eeuwelyck gheplaeght Met knorren ende kyven:

Trouwt ghy den sot // alleen om 't kot, Ghy zyt qualyck beraden,

Ghy mist het kot // en hout den sot, En blyft met hem beladen.

3. Trouwt ghy een Jouffrouw e'el van staet, Oft een van Calis benden,

't Is van nood dat ghy vroegh en laet V winst hanght aen haer lenden:

Want al't gheroem // van Edeldom, Sonder de deught te minnen,

Is al een vat // van buyten wat Vervult, maar yl van binnen.

4. Hebt ghy een dierken schoon en pril Wt Venus hof ghelesen,

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Ghy moet toe-sien (spyt uwen wil) Om haer Schilt-wacht te wesen:

Daerom versint // eer ghy beghint, Wilt Godt u saeck op-gheven:

Want een schoon vrouw // al is sy trouw, Verkort een man syn leven.

5. Oorlof ghy Jongh-mans, als ghy zyt Met minne-lust bevanghen,

Siet dat ghy uws ghelycke vrydt Ghestadigh met verlanghen:

Siet oft haer jeught // is schoon van deught, En volherdigh in trouwe:

Want al't cieraedt // van den huys-raedt Is een deught-rycke vrouwe.

6. Oorlof ghy Dochters ryck van goedt, E'el van stam, schoon van leven,

Die stoeft op ryckdom, vleesch, oft bloedt, En spot met Jongh-mans beden;

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Gaet als ghy siet // dat-men u biedt Den lepel: want 't is konste

Te segghen Jae // in tyts, daer nae Beklaeght ghy d'oude jonste.

Naer 't duyster hop' ick 't licht.

[VVie Peert oft wyf soeckt sonder ghebreken]

VVie Peert oft wyf soeckt sonder ghebreken, Die magh het werck wel laten steken, En dencken dat hy bedd' en stal Voor eeuwigh ledigh houden sal.

Liefde-lof.

Stemme: Gheluckigh is den mensch.

GOd'lyck-vercierde // Vrouw, Die vierigh in myn sinne // staet, Uw' hoogh-ghevierde // trouw Me-doogend', my ghewinnen // laet, Op hem 't beminnen // slaet,

Die voor dyn leven // leeft,

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

En 't syn begheven // heeft.

2. Dyn leven leeft // in my, En heeft het myn ghedreven // ne'er,

Myn leven zweeft // in dy, En soeckt syns levens leven // we'er, Daer u verheven // eer

Myn trouwe deughden // loont, En 'thert met vreughden // kroont.

3. Verfloude krachten // ryst, En lof-sanght u verkozen // Bruydt,

Die uw' ghedachten // spyst, Met vreught, en haren thoren // sluyt:

O wel-gheboren // spruyt, Dyn weerdt-ghepresen // aerdt, Myn ziels ghenesen // baert.

4. Den schoon gehulden // Krans, V voor-hooft heeft om-dreven // wis,

Die vol van gulden // glans Der Goden, selfs door-weven // is, Door u ghegeven // is

Den geur van Floras,, schat, Met 't e'el Pandoras,, vat.

5. Den nyt syn herte // knaeght, Om dat uw' deught victory // vecht,

Daer sy haer smerte // klaeght, Ghy teeckens der gelory // recht, 't Welck in memory // hecht,

Des tydts ghewetenis, Vry van verghetenis.

6. Princes, die boven, all', Wat aerts is, uwen throone // plant,

Daer elck u loven // sal,

Dat ghy der maeghden kroone // spant:

Jont my uw' schoone // hant Die my voor 't sneven // hoet, En stervend' leven,, doet.

Levende sterf ick.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Klaegh-liedeken Van een verouderde Vrijster.

Stemme: Polyphemus aen de stranden.

SOeten tydt, zyt ghy dus henen, En verdwenen,

Die my soo veel hope gaf;

En laet ghy my in het reysen // de ghepeysen Rechts van 't naer en eensaem graf?

2. Sal ick noyt de purper-roosen We'er sien bloosen,

Die myn wanghen brochten mé?

En de lelien her-leven // die daer neven, Hielen hunne plaets en sté?

3. Sal ick niet meer door myn loncken Duysent voncken

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Op de Minnaers schieten uyt?

Sal ick noyt meer herten wonden // maer gheschonden Blyven uw verniel ten buyt?

4. Schoon des winters sneghe buyen, 't Kalme Zuyen

Lacchen uyt, en doen het landt

Als vergaen; noch komt de Lente // dat we'er enten Op den eersten soeten standt.

5. Ieder spruytjen springht uyt d'aerde Met de waerde

Die het van te voren hadt:

Waerom kan ick oock soo mede // niet her-smeden Mynen eens verloren schat?

6. Maer wat magh ick ligghen suchten Sonder vruchten,

Weet ick niet dat 't brooste broos

Sterckheyt is by 's menschen kranckheyt, die met stanck scheyt Tot leer' van elck maeghden-roos.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

[En draegh Cató gheen liefde meer]

Stemme; Je ne veux plus aymer Catin.

EN draegh Cató gheen liefde meer, 'k En draegh Cató gheen liefde meer, Haer schoont' en doet my niet meer seer, Maer laet my vrolyck leven;

Ick volgh het noot-lot, 't ghen' my we'er Aen Phyllis komt te ghe-ven.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

2. Al schoon Cató seer vrien'lyck siet, Bis.

Myn Phyllis die en wyckt haer niet, Om my tot haer te trecken,

Soo sy de doot haer Minnaers biedt, Phyllis kan my verwecken.

3. Cató, 't is waer, ons seer bekoort, Bis.

Maer Phyllis my het hert' door-boort, En komt my stil te winnen,

En naer ick halv'lingh hebb' ghehoort, Komt sy my we'er te minnen.

4. Die liefde die en heeft gheen smert,Bis.

En dringht sy my wat styf in't hert, En opent sy haer krachten,

't Is om dat ick ghenootsaeckt werdt Die soete vlam te achten.

5. Schoon hier oft daer een soet ghesicht Bis.

Op myne vryheydt iet verricht, En mynen sin wilt keeren,

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Voor myne trouw dat Lock-aes zwicht, Soo dat my niet kan deeren.

[Waer biedt ghy doch u licht]

Stemme: Merveille de nos jours.

WAer biedt ghy doch u licht, O Sonn' van myn ghesicht, V stralen // waer dalen // sy heden Misschien op ruygh en lompe leden, Voor wie 't al aerdigh henen zwicht.

Voor wie 't al aerdigh henen zwicht.

2. Apollo, het is waer, Hoe schoon, hoe hel, en klaer,

Hoe heerlyck // en eerlyck // in 't schynen, Die schynt den Hemel te verkleynen:

Want synen glans helpt d'aerde maer.

Want synen glans helpt d'aerde maer.

3. Is 't dat het sinnen-beelt, Dat in u zieltjen speelt,

Wilt heden // myn reden // aen-hooren, Sy sal terstont in 't ep versmooren, Wat kantigh teghen my hem stelt.

Wat kantigh teghen my hem stelt.

4. De aerd' haer vruchten biedt, Maer diën lompen niet;

Haer wermte // beschermt de // gewassen;

Hoe kan dit doch dien Suffaert passen, Die nimmer vruchten naer en liet?

Die nimmer vruchten naer en liet.

5. Ey! biedt u gunsten dan Een huys en rustigh man,

Wiens leven // u geven // kan 't wenschlyck, Doet mynen raedt, en weest eens menschlyck Aen my ten minst, die minnen kan.

Aen my ten minst, die minnen kan.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

[Hoe meynt ghy dat ick allen tydt]

Stemme: Ne croyez pas tenir.

HOe meynt ghy dat ick allen tydt My aen u liefde sal vergheten, Ick sie tot myne hulp den spyt, Die haest sal morselen dees keten.

2.Hoe wel ick u t' aen-bidden soeck, Noch blyf ick hangen in het midden, En dan is 't dat ick u vervloeck, Als ghy u niet en laet verbidden.

3. Noyt heeft de hit van myn gesucht Door u vervrosen borst gedronghen, Hoe meer ick sochte liefdes vrucht, Hoe meer ghy zyt te rugh gesprongen.

. 4. De ketens zyn my al te grof, Myn hert en wiltse niet meer dragen, Een knecht die eyscht met reyn verlof, Kan hy syn Meester niet behaghen?

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Klaegh-liedeken van een eerbaer man, over het droevigh verdrincken van syne Huys-vrouwe.

Stemme: Soo daer iemant vraeght,, wie hier leydt begraven.

BLydschap van my vliet // ick gae my bereyen, Om myns ziels verdriet // droevigh te beschreyen:

Want ick in myn jeught // heb myn uyt-verkoren, Al myn hooghste vreught // en vermaeck verloren:

Berst uyt bracke douw // ach! ick smilt in rouw, Als ick over-denck met smert,

Dat de schoone Vrouw // die den Hemel wouw My te plaetsen in myn hert,

Daer ick op had gheslaghen // 't opperst van myn behaghen;

Die ick hiel voor al myn lust,

Is in haer jonghe daghen // my van de doodt ontdraghen Naer d´on-eyndelycke rust.

2. Ach! al sick haer deught // haer roem-weerde zeden, Eerbare gheneught // wel-ghestelde leden,

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Vriendelyck onthael // lieffelycke woorden, Daer met menighmael // sy myn ziel bekoorden, By my selfs betracht // en op alles acht

Dat my is van haer gheschiet,

Klaegh' ick klacht op klacht // jae zwem dagh en nacht, In een borne van verdriet:

Ach! dat de doodt soo spoede // en eer wy 't beyd' vermoeden, V van my heeft af-gheruckt:

Waerom, o wreede roede // hebt ghy niet in het woeden My met een in't graf ghedruckt?

3. Wat ick doe oft laet // 'k voed' noch steeds myn klachten, Myn beminde gaet // noyt uyt myn ghedachten;

Sit ick aen den dis // (naer myn oude wyse) Dad'lyck ick haer mis // wegh dan met de spyse;

Wil ick dan van daen // naer myn kamer gaen, Spreken myn ghedachten we'er:

Hier sagh ick haer aen // daer plagh sy te staen, Ginder sat sy by my ne'er,

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

En myn Lief, myn waerde // myn deughdelyck vermaerde, Troostertje // leydt nu, helaes!

In de zwerte aerde // by die haer eerst baerde, En is daer den wormen aes.

4. Dan is 't oft myn hert // berst in duysent stucken, Dan vernieuwt myn smert // met myn onghelucken;

Gae ick tot myn rust // dan op 't bedde legghen, Myn verloopen lust // port my stracx te segghen:

Hier ghenoot ick vaeck // eerbaer myn vermaeck, Soete-lam, in d'Echt met u,

En (o droeve saeck!) Lief, myns levens baeck, Waer berust u lichaem nu?

Gingh d'echt ons niet bereyden // doen 't ons te samen leyden, Een gheluck, en een ghevaer?

Waerom, in 't verscheyden // hadden wy niet beyden Insghelycx oock eene baer?

5. Doch bedacht ick recht // ick en moest niet klaghen, D'aerd' was doch te slecht // om dat beeldt te draghen,

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Sy was al te vroom // deughdigh en Godtvruchtigh, Loffelyck van roem // heusch, beleeft, en tuchtigh;

Dies heeft haer den Heer // op-ghetogen t'eer, In syn hemelsche ghebouw,

Daer sy haer veel meer // sal vermaken we'er, Als sy hier op d'aerde sou:

Sy leeft in ghenuchten // daer ick hier in duchten, Wachtend' t'samen naer de uer,

Die niet is t'ontvluchten // 't eynde van myn suchten, Tot dat Godt ons t'samen vuer.

Gunst baert nydt.

[Als van twee ghepaerde schelpen]

Als van twee ghepaerde schelpen D'eene breckt oft wel verliest, Niemandt sal u konnen helpen,

Hoe ghy soeckt, oft hoe ghy kiest, Aen een die met effen randen

Iuyst op d'ander passen sou.

D'eerste zyn de beste panden, Niet en gaet voor d'eerste trou.

J. Cats.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

[Schoon Moorderes, hoe vele daghen]

Stemme: Monsieur, Monsieur ne vous deplaise.

SChoon Moorderes, hoe vele daghen

Sal ick noch suchten om 't ghen' ghy my doet, Wilt ghy my dus ghedurigh plaghen,

Soo gunt my doch in mynen wreeden gloedt, Dat ick u met soo koele sinnen

Magh laten als ghy my de smerten brouwt;

Oft anders sult ghy sien dat 't minnen

My in de doodt, en allen ram-spoedt stouwt.

2. Maer wat wil ick laf-hertigh klaghen,

Laet ons ten eynd' ghebruycken ons verstandt;

Wegh liefde, wegh met al u plaghen, Ick laet u Cloris, en ick treck uyt ´t Landt;

Maer sal ick dan de lonckjens derven,

Daer sy maer vlughjes my noch med' beschoot;

Soo moet ick nu voorseker sterven, En vluchtende de doot, gaen in de doot.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

3. Verdoolde ziel', waer wilt ghy loopen?

Is Cloris niet myn heyl en eenigh goedt?

Doet sy my niet het best verhopen,

Dat iemant hopt uyt eenen minne-gloedt?

't Is seker, ende daer beneven

Schynt hare stuerigheydt te zyn versoet, Mits sy my vlughjens heeft ghegheven

Een lachsjen dat my als her-leven doet.

4. Den Valck die vlieght ghelyck ont-bonden, Tot dat een fluytjen sich maer hooren laet, Dan wordt het arme dier ghesonden

Van nieuws we'erom tot den on-vryen staet;

Soo komt ghy Cloris oock te leven Met my verliefden, die ghy dickwils laet Ghelyck ont-bonden henen zweven,

En met een lach we'er in u boeyen slaet.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Nieuvv Liedeken.

Stemme: Vous aurez du regret un jour.

SAl teghen uwen sin eens zyn, 't Sal teghen uwen sin eens zyn, Dat ghy my aan-deet soo veel pyn, Liefd' heeft al vremde tre-ken, Orante diën Godt

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

sal vroegh oft laet sich wreken.

2. Als ghy gheen schoont' meer hebben sult, Bis.

Dan sal hy terghen u ghedult, En lacchen met u treken;

Orante diën Godt sal vroegh oft laet sich wreken.

3. De Minnaers die u so veel eer' Bis.

Bewesen, sullen dan niet meer V om uw' we'er-min smeken,

Orante diën Godt sal vroegh oft laet sich wreken.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Minnelycke Toover-kracht.

Stemme: O heyligh, saligh Bethlehem.

DE suster van de toovery, En Venus naeste bloedt-vrindinne,

Vooghdess' van 's wereldts heerschappy, En aller herten Koninghinne.

2. Die onze zielen boeyt, en bindt, Met stricxkens van ghevlochten haren;

Die met een loncxken over-wint 't Gheweldt van vele oorloghs scharen.

3. Die 't alles voor haer buyghen doet, Die door een stale borst kan booren,

Die d'alder-herdtste van ghemoedt, Met een soet lachsken kan bekooren;

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

4. Die heeft my in haer hooghe macht, Die dwinght my tot een vierigh minnen.

Is 't wonder? Neen; haer schoonheydts kracht Kan d'aller-kloeckste wel verwinnen.

5. Wanneer ghy in de koelte rust, Soo drilt, en trilt het kruydt van vreughden,

Oft 't in u by-zyn waer verlust, En in uw' komste sich verheughden.

6. De Lely is jalours van dy;

De Goud-blom staet (vol spyt) ghedoken;

De Roos' wyckt (schaem-root) aen d'een zy, Soo haest s'u adem heeft gheroken.

7.Wanneer ghy dan u stemme soet Menght onder 't hel gheklanck der snaren,

Ons op-ghelichte zielen, doet Ghy (door 't gheluyt) ten hemel varen.

8. Wel-aen, myn soete Tooverinn', Ghy sluyt my in soo saechte banden,

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen

Bindt vast, myn lieve Vyandinn', Ay! bluscht niet uyt dit vrolyck branden.

Levende sterf ick.

Liedeken.

Op de wyse: Chere Phyllis.

'k NAm lest voor my, naer dat my Amaril Den grondt gheopent hadd' van haren wil, De liefde heel my van der handt te slaen;

Maer 't was om niet // vermidts het soet verdriet My hingh van achter aen.

2. Ick gingh in stilt', en nam een leer-saem boeck, Maer elcke letter gaf my schier een vloeck,

Ick duydde ieder reden die ick las;

Slim en verkeert // soo vondt ick my verweert Door liefd' die in my was.

Jan Mommaert, Het Brabantsch Nachtegaaltjen bestaande in minneliederen, herders zangen, boertigheden en drinkliederen