Door een waterverbinding te creëren tussen het zoete IJsselmeer en de zoute Waddenzee ontstaat voor de ecologie een duidelijke meerwaarde. Bovendien verbetert de waterhuishouding voor de landbouw en wordt er ingespeeld op de behoeften van de visserij. PRW heeft in de beginfase het plan ontwikkeld en verbindingen gelegd tussen partijen. Provincie en Hoogheemraadschap willen dit proces verder trekken, PRW ondersteunt nog daar waar nodig.
1. Kop van Noord-Holland
Het programma De Nieuwe Afsluitdijk heeft, naast de Vismigratierivier, de ambitie om meer natuurwaarden op en bij de Afsluitdijk te creëren.
Dat kan door maatregelen in de bekleding, de inrichting van de dijkzelf en onder water langs de dijk.
PRW ondersteunt De Nieuwe Afsluitdijk bij de planontwikkeling en het creëren van draagvlak.
6. Natuurambitie Afsluitdijk
10.
Ameland is in 2015 gestart met de upgrading en herinrichting van de veerdam en passantenhaven. Dat moet de water- en verkeersveiligheid verbeteren. Tegelijkertijd wordt de buitendijkse natuurontwikkeling gecombineerd met binnendijkse natuur en toeristische-, recreatieve- en educatieve functies. De flora en fauna profteren daarvan, maar ook inwoners en gasten. PRW ondersteunt de planontwikkeling en het zoeken naar financiering.Amelander entree
11.
Holwerd aan Zee is een burgerinitiatief. Kern is een doorgang in de zeedijk, met aan de binnenkant een spoelmeer dat in verbinding staat met de Friese boezem. Dit spoelmeer kan mogelijk het baggerbezwaar voor de vaargeul naar Ameland verminderen. Verder biedt het kansen voor natuur en recreatie. Er loopt een MIRT-onderzoek voor het project.PRW verkent de mogelijkheden, in samenspraak met andere betrokken partijen.
Holwerd aan Zee
14.
In het kader van de Project Overstijgende Verkenningen voor de dijkversterkingen langs de Waddenkust wordt gezocht naar innovatieve methoden om dijken, die door geulen dreigen te worden ondermijnd, op natuurlijkere manieren te versterken. Ook wordt onderzocht hoe deze maatregelen meer in overleg met belanghebbenden kunnen worden getroffen. PRW werkt in dit project samen met Waterschap Noorderzijlvest en Rijkswaterstaat.Geulmanagement
De “Lauwerskust” is een verkenning naar de mogelijkheden om het Lauwersmeer sterker met de Waddenzee te verbinden, de waterveiligheid te vergroten en duurzame regionale getijdenenergie te gaan produceren.
De natuur en het landschap van Lauwersmeer kunnen zodoende weer een inherent onderdeel worden van de Waddenkust. Dat biedt ook kansen voor toerisme. PRW werkt samen met andere partijen aan de concretisering van het initiatief.
12. De Lauwerskust
15.
Doordat de Wadbodem langs de vastelandskust omhoog komt, slibt de geul naar de haven van Noordpolderzijl dicht. Dit gaat ten koste van de havenfunctie en de vispasseerbaarheid. PRW coördineert een verkenning om de geul met een spoelmeer open te houden.De meerwaarde voor de natuur kan mogelijk worden vergroot door een broedeiland in het spoelmeer aan te leggen.
Er ontstaan ook extra recreatiekansen.
Spoelmeer
Noordpolderzijl
16.
Het Groninger Landschap en de Provincie Groningen willen een geleidelijke zoet-zoutovergang bij de Groote en de Kleine polder bij Termunterzijl. Dit kan gecombineerd worden met recreatie door verbetering van de toegankelijkheid, aanleg van zwemfaciliteiten en een visserijmuseum. De Groote Polder zou ook kunnen worden ingezet voor het omzetten van slib uit de haven van Delfzijl in klei. PRW heeft het advies gegeven om beide gebieden gefaseerd in te richten.Kustzone Delfzijl - Punt van Reide
7.
De polder bij Zurich wordt nu gebruikt voor het weiden van vee en is een foerageer- en rustgebied voor vogels. De locatie bij de Afsluitdijk biedt kansen voor een zoet-zout overgang. Daarmee kan worden aangesloten op recreatieve ontwikkelingen in deze kustzone. Ook zilte teelt is een optie. In een eerder stadium is er al een plan ontwikkeld, maar deze is niet tot uitvoering gekomen.PRW wil dit weer vlot trekken.
Polder Zurich
Zilte teelt biedt kansen voor binnendijkse kokkelkweek. Deze kokkelkweek maakt het mogelijk om op een rendabele wijze de binnendijkse natuur te versterken. PRW wil dat stimuleren. Daarbij houdt PRW aandacht voor de belangen en kansen die deze ontwikkeling biedt voor de kokkelvissers en de natuur op de Waddenzee zelf.
2. Kokkelkweek Texel
Langs een groot deel van de Waddenkust treedt toenemende verzilting van landbouwgrond op. Bij het Zilt Proefbedrijf op Texel wordt uitgeprobeerd welke landbouwrassen bestand zijn tegen zout, zoals aardappelen en wortels. Indien binnendijkse zilte teelt lukt, geeft dit extra kansen voor zoet-zout overgangen langs de Waddenkust. PRW kan een rol spelen in het vertalen van resultaten naar andere locaties langs de Waddenzee.
3. Zilte Teelt Texel
8.
Diverse eilander partijen streven naar het herstel van een kwelder aan de zuidkant van Terschelling. PRW coördineert het project en wil het daarbij zo vormgeven dat meerwaarde ontstaat op het gebied van cultuurhistorie, beleving èn natuur. In het kader van Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018 is aansluiting gevonden bij het project Sense of Place. De strakke lijnen zijn namelijk geinspireerd op het werk van kunstenaar Piet Mondriaan.Oeverzone Terschelling
Voor de haven van Den Oever ligt een golfbreker, waar zich broedvogels op gevestigd hebben (nu vooral lepelaars). De Vogelbescherming heeft, samen met andere natuurbeschermingsorganisaties, een uitbreidingsplan opgesteld, waardoor het voor meer broedvogelsoorten geschikt wordt.
4. Vogelsand
De Vismigratierivier is een opening in de Afsluitdijk waar trekvissen doorheen kunnen zwemmen om vanuit de Waddenzee het IJsselmeer te bereiken en andersom. Sommige trekvissen hebben namelijk zoet- én zoutwater nodig voor hun levenscyclus. Door steeds meer dammen, dijken en sluizen hebben veel trekvissen het moeilijk. Het initiatiefnemerschap ligt bij een brede coalitie, verenigd in De Nieuwe Afsluitdijk (DNA). PRW ondersteunt dit proces.
5. De Vismigratierivier door de Afsluitdijk
9.
Dit project van Wetterskip Fryslan en It Fryske Gea bestaat uit twee hoofonderdelen: een nieuw gemaal en herinrichting van de kwelder.Het nieuwe gemaal bij ‘Vijfhuizen’ krijgt een vispassage waar vissen het hele jaar doorheen kunnen zwemmen. In het kweldergebied (Noarderleech) moet een geleidelijke zoet-zoutovergang komen. Ook de afwatering en de kustveiligheid verbeteren. PRW is bij het project betrokken voor de uitwerking van de monitoring.
Hallumerryt (Vijfhuizen)
Op alle Waddeneilanden ligt een stuifdijk aan de Noordzeekust. Daardoor wordt de verstuivings dynamiek belemmerd. Op Schiermonnikoog voert PRW verkenningen uit naar zogenaamde kerven in de stuifdijk, zodat verstuiving mogelijk wordt. Het idee is dat de kustveiligheid toeneemt doordat er achter de duin meer zand komt. Ook de biodiversiteit neemt toe. PRW kan een rol spelen bij het proces voor de aanleg van kerven op de andere eilanden.
13. Kerven in duinen op de eilanden
PROJECTEN IN VOORBEREIDING OF IN UITVOERING
2
6
5 4
7 8
9
10
11 12 14
13
15
16
A
1 3
b C
D E
F
G
Dubbele dijk Plan Marconi Groene Dollarddijk
Voorbereiding realisatie In uitwerking
Verkenning A
B C D
E F G Prins Hendrikdijk
Versterking van Griend Koehoal + Dijksputten
Brakwaterzone Spijksterpompen
Meerwaarde nog onbekend
Zeer grote meerwaarde natuur
Grote meerwaarde natuur
Redelijke meerwaarde natuur
STEL JE EENS VOOR; EEN WADDENZEE VOL RIJKDOMMEN MET SCHOON WATER EN UITGESTREKTE SCHELPDIERBANKEN. VISSEN, VOGELS EN ZOOGDIEREN IN OVERVLOED. ZE VINDEN ER RUST EN VOEDSEL, MET PRONKJUWELEN ALS ZEEHONDEN, ZEEARENDEN EN HAAIEN. OOK DE MENS VINDT ER Z’N PLEK, WOONT, WERKT EN RECREËERT ER. BEWONERS, TOERISTISCHE ONDERNEMERS, VISSERS, WADVAARDERS, NATUURBEHEERDERS, BEDRIJVEN EN OVERHEDEN WERKEN ER SAMEN OM HET GEBIED TE BESCHERMEN EN DE NATUUR TE VERSTERKEN. NIET ALLEEN VOOR DE WADDENNATUUR MAAR OOK VOOR EEN STERKE WADDENECONOMIE.
Dat is in het kort het streefbeeld van het Programma naar een Rijke Waddenzee (PRW).
Zover zijn we nog niet. Maar PRW werkt daar samen met bewoners, gebruikers en overheden aan. Dat doen we sinds 2015 op een ander manier. Na een positieve evaluatie over de periode 2010-2014 begon PRW in 2015 namelijk aan een nieuwe termijn van vier jaar; met nieuwe opdrachtgevers, een nieuw programmaplan en een vernieuwde organisatie.
Het Programma is ook herijkt. Dat was nodig omdat kennis en inzichten veranderen. Meest opvallende verandering is dat PRW is overgestapt naar negen strategieën voor het Waddengebied.
Uiteindelijk doel is om zo meer te kunnen sturen om initiatieven te verbinden en projecten in uitvoering te brengen. Echt nieuw is de strategie “Ondernemen met Werelderfgoedklasse”. Met die strategie wil PRW de toeristische beleving van de natuurwaarden van Werelderfgoed Waddenzee verbeteren. Ook in deze kansenkaart wordt de verbinding gelegd met recreatie en toerisme.
Een ander nieuw element van PRW is de verbreding van het opdrachtgeverschap. Naast het Ministerie van Economische Zaken en de Coalitie Wadden Natuurlijk (natuurorganisaties) zijn nu ook de drie Waddenprovincies, Rijkswaterstaat en het Ministerie van Infrastructuur & Milieu verbonden aan PRW. Verder zijn de contacten met de gebruikers van het Wad gebleven, terwijl de banden met de Waddenzee(kust)-gemeenten zijn verstevigd. Zo is PRW nog meer uitgegroeid tot een netwerkorganisatie van en voor het Waddengebied.
In de praktijk jaagt het Programma projecten aan om tot uitvoering te komen. Soms gebeurt dat door nieuwe kennis in te brengen, of door partijen te ondersteunen in hun samenwerking. PRW brengt ook kennis bij elkaar door alle belanghebbenden samen te laten nadenken over de beste oplossing. De eindverantwoordelijkheid van initiatieven en plannen blijft wel bij de bestaande organisaties. PRW geeft het zetje om het raderwerk op gang te brengen of sneller te laten draaien.
Deze Kansenkaart is daar een mooi voorbeeld van.
Het programma
naar een rijke waddenzee
HET PROGRAMMA NAAR EEN RIJKE WADDENZEE (PRW) IS PRIMAIR GERICHT OP NATUURONTWIKKELING. EN UITERAARD WERKEN WE AAN DUURZAAM MEDEGEBRUIK VAN DE WADDENZEE (STIMULEREN VAN DUURZAME VISSERIJ EN RECREATIE, VERBETERING VEILIGHEID). PRW WERKT NIET ALLEEN, WE WERKEN SAMEN MET NATUURORGANISATIES, OVERHEDEN, BEWONERS EN GEBRUIKERS VAN HET WAD. SAMEN WILLEN WE HET STREEFBEELD VAN EEN RIJKE WADDENZEE REALISEREN.
Streefbeeld Rijke Waddenzee in 2030 1. Het voedselweb is in evenwicht
2. Een gezond watersysteem
3. De Waddenzee is een veilige plek voor bewoners en gebruikers.
4. De Waddenzee functioneert optimaal als schakel voor vogels en vissen 5. Ondernemen met Werelderfgoed klasse
PRW wil het streefbeeld van een Rijke Waddenzee realiseren via:
- Tot uitvoering brengen van projecten - Partijen verbinden
- Innovaties aanjagen
- Richting geven (ambities stellen, programmeren, identificeren van kansen) - Draagvlak creëren
DEZ E NIE UW E VER SIE V AN D E KA NSE NK AA RT I S EEN U PDA TE V AN D E EER STE V ERS IE
UIT 2 014 E N TOO NT V IJF TIE N NAT UUR HER STE LPR OJE CTE N LA NGS D E RA ND EN V AN D E
WAD DENZE E D IE P RW NU K AN SRI JK A CH T. K AN SRI JK, O MDA T D EZE PRO JECT EN HE T
STR EEF BEE LD VAN EEN RIJK E W AD DENZE E IN 2030 DIC HTE RBI J B REN GEN .
De pr oje cten herst ellen nie t a lle en na tuu r, m aar bie den o ok k ans en o p a nder e ter rei nen z oals
eco nom ie e n vei lig hei d. D e nie uw e Kans enk aar t laa t ook z ien w elk e pro jec ten d e afg elo pen j are n in
uitv oer ing zijn gen om en, welk e z ijn afg eval len en we lke nie uw zijn .
Voo r de o ntw ikk els tra teg ie ‘ Ran den v an v ast e wal e n nat te w ad’ i s de o pga ve v oor d e kom end e
fas e a ange scher pt en als vol gt ge for mul eer d:
De s tra teg ie r ich t zic h op d e ont wik kel ing v an ee n gel eid elij ke o ver gan g van h et n atte w ad
naa r de v ast ela nds kus t en o p het c om bin ere n van o pga ven v oor v eili ghe id, n atu ur e n rec rea tie .
De a cti vite ite n ger ich t op h et v erz ach ten v an d e ran den w ord en b ena der d van uit
4 h oof dlijn en:
1. V erken ningen en p ilo ts v oor het v erzac hten van harde dijk en
2. ic onen van natu uro ntw ikk eling en b ele ving
3. v erbe ter en v an h uid ige en o ntw ikk elen van nie uw e k wel ders
4. n ieu we s tra teg ie v oor z ilte v ita lite it a cht er d e dijk en.
Voo r de K ans enk aar t Ran den v an d e Wad den zee i s gez och t naa r pro jec ten m et z ovee l mog elij k
syn erg ieka nse n v oor nat uur m et v eiligh eid, eco nom ie e n/o f b elevi ng.
Het b egr ip ‘ Kans enk aar t’ d uid t aan d at d e geï den tifi cee rde p roj ect en n og v erd er o ntw ikk eld e n
vaa k ook n ade r ond erb ouw d moe ten w ord en. E r is d us n og g een h aal baa rhe ids toe ts o p de k ans rijk
geac hte proj ect en u itge voer d. O ok b eva t de Kan sen kaa rt n iet alle proj ect en la ngs de ran den v an de
Wad den zee : de b lik i s ger ich t op g rot e pro jec ten , die b ove ndi en n og i n de v oor fas e van r eal isa tie
zijn . Pro jec ten d ie z ijn o f wor den g ere alis eerd z ijn d aar om a par t gem ark eerd .
De r and zon e van d e Wad den zee w ord t bij d e ont wik kel ing v an h et ‘ Ran den -pl an’ r uim g eno men , tot
min im aal enige kilom eter s ro ndom de k ust ver dedi ging sw erken . D at is nod ig om dat de e col ogis che
rel atie s tus sen l and e n zee z ich m eest al n iet l ate n teg enh oud en d oor d ijk en o f wat erw erk en.
Zoa ls b ij br akw ater zone s o f h oog wat ervl uch tpl aat sen voo r v oge ls.
Bij v isp ass age s is h et b ijv oor bee ld n odi g om o p str oom geb ied sni vea u te d enk en. D enk a an d e
riv ier prik d ie v anu it d e Wad den zee h ele maa l naa r de D ren tsc he A a zw em t om d aar t e paa ien .
Het h eeft d aar om w ein ig z in o m een v isp ass age l ang s de r and v an d e Wad den zee a an t e leg gen
als d e vis sen v erd ero p op h un t rek rou te ee n onn eem bar e bar riè re o f een o nge sch ikt l eefg ebi ed
tegen kom en. O ok v oor voge ls v alt de ze p ara lle l te trek ken .
De N oor dzee kus tzo ne b eho ort n iet t ot d e ran den v an d e Wad den zee , maa r wel t ot d e ran den v an
het W addengeb ied . D aar om z ijn proj ect en in deze zone wel opgen omen op de Kan sen kaa rt.
De n ieu
we Ka nsenk
aa rt
Ra nde
n van add de W
enzee
FO TO
’S: W ILC O DE B RU IJN E, H AN S JEL LEM A, C HR IST IA AN K OO IST RA , HA RO LD S LO MP