Prof. mr. P. J. Oud ter ere

Donderdag 6 december 1962 - No. 708

en

Moet dat nu zo?

r :tie pag. 5)

Prof. mr. P. J. Oud ter ere

T

11

* * *

H

Dat nu andermaal en door ande- ren eenzelfde initiatief werd geno- men, duidt op zichzelf reeds op de zeldzame energie, geestkracht en begaafdheid van de gehuldigde, wiens prestaties immers ook tien jaar na het bereiken van de "pen- sioengerechtigde leeftijd" voort- gingen bewondering te wekken, - dat een aantal vooraanstaande fi- guren gaarne hun bijdrage tot dit nieuwe gedenkboek leverden, be- wijst dat Ouds arbeid ook in dit de- cennium

vond.

verdiende

* * *

waardering

E

Het verschijnt nu prof. Oud op 5 december zijn 76ste verjaardag mocht vieren.

Als boven reeds vermeld schreef Z.Ex. drs. H. A. Korthals de "Op- dracht." Dan volgen: van A. W.

Abspoel "Politiek portret van een

groot parlementariër". Prof. mr.D.

Simons "Oud als schrijver over staatsrecht en staatkunde", mr. H.

van Riel "Politieke partijen en be- ginsel", dr. J. F. van Royen "Gees- telijke vrijheid en verdraagzaam- heid", prof. mr. J. V. Rypperda Wiersma "Het hedendaagse staats- recht", prof. dr. E. H.'s Jacob "De toekomst van de rechtsstaat", Z.

Exc. mr. E. H. Toxopeus "Territo- riale decentralisatie in het heden", prof. dr. H. J. Witteveen "Perspec- tieven der economische politiek", Prof. dr. N. E. H. van Esveld "So- ciale problemen der toekomst", Dr.

K. van· Dijk "Sociale geledingen in vrije samenleving", drs. J. F.

Schouwenaar-Franssen "Onderwijs en opvoeding", mr. F. G. van Dijk

"De plaats van de liberale fractie- vorming in de Europese democra- tie."

* * *

W

Daar het met het oog op onze be- perkte ruimte niet mogelijk is, van elk der in het boek voorkomende bijdragen een samenvatting te ge- ven, moeten wij met enkele aandui- dingen volstaan.

Dat men voor het politieke por-- tret van de grote parlementariër, die prof. Oud is, de medewerking gevraagd heeft van onze onlangs als zodanig afgetreden hoofdredac- teur, mogen wij al dadelijk als een gelukkige greep van de samenstel- lers beschouwen. De heer Abspoel immers heeft prof. Oud ook in deze tienjarige periode als van dag tot dag in zijn parlemen~aire optreden gadegeslagen. En niemand heeft met groter begrip en groter objecti- viteit dit optreden belicht dan Ab- spoel het als parlementair redac- teur van het Alg. Handelsblad en als hoofdredacteur van ons week- blad deed. Abspoels artikel in dit gedenkboek geeft inderdaad een

"politiek portret" dat de beschre- vene ook in zijn ontwik~eling als staatkundig leidsman in een helder

licht plaatst, ook bijv. waar het de ,,standpuntenverandering'' betreft die men de heer Oud zo gemakke- lijk aanwrijft.

* * *

I

Ouds optreden kenschetst als leider ener partij waarvan geestverwan- ten mede regerings verantwoorde- lijkheid dragen. Daarbij - aldus de heer Korthals - streeft Oud ernaar vastheid te geven aan de basis waarop het betrokken kabinet steunt en zonder welke een goed bestuur niet mogelijk is, daarmede tevens beogend zijn partij een goed bondgenoot in de samenwerking met anderen te doen zijn, op <;ieze wijze een bijdrage leverend aan een goede werking der parlementaire democratie: deze kan alleen goed functioneren wanneer de partijen constructief zijn en bereid de gevol- gen van het dragen van verant- woordelijkheid voor haar rekening te nen1en.

Hier geldt o.i. het oude: een goed verstaander heeft een half woord nodig en het lijkt ons dat dit woord hier te juister tijd gesproken is.

M

Ouds activiteit zich voor een be- langrijk deel heeft bewogen.

Met deze enkele aanduidingen mogen wij volstaan om er slechts de verzekering aan toe te voegen dat de lezer in deze bundel inder- daad allerlei beschouwingen vindt die een principieel liberale visie op allerlei vraagstukken versterken.

Noemen wij een bijdrage nog apart dan is het omdat de auteür daarvan, prof. mr. D. Simons, in zijn beschouwing over "Oud als schrijver over staatsrecht en staat- kunde" duidelijk te kennen geeft, van prof. Oud ook als schrijver nog een en. ander te verwachten. Dat is uit zo bevoegde pen komende, op zichzelf een betuiging van groot respect voor de nu zesenzeventig ja- rige staatsman, die ook wij gaarne en van harte bij deze de gelukwen- sen aanbieden die in de brede kring onzer lezers gekoesterd worden voor hem, die in de jaren na de bevrijding een nieuwe fase van li- beraal staatkundig beleid, gestalte en inhoud heeft gegeven.

deR.

In verband met het overlijden van Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Wilhelmina zal in onze radio-uitzending van vrijdag, 7 december a.s., over de zender Hilversum I ( 402 m.), van 19.30- 19.40 uur,

PROF. MR. P.J. OUD

spreken over zijn persoonlijke herinneringen aan Prinses Wilhelmina.

De uitzending, zoals deze was aangekondigd, van dr. K. van Dijk te Groningen, wordt tot een nadere datum uitgesteld.

TELEVISIE-UITZENDING

MAANDAG 10 DECEMBER A.S., VAN 20.20-20.30 UUR

PROF. DR. H. J. WITTEVEEN:

"Vrijheid en verantwoordelijkheid in een welvarend land".

l'RIJHEID EN DEMOCRATIE

ers te ^{Ka r} over kerkbouw en pacht

H

De senaat aanvaardde het kerk- bouwontwerp met 52 stemmen tegen 7. Van deze zeven behoorden er vijf tot onze liberale fractie. Wel hun steun aan het ontwerp gaven onze geestverwanten baron De Vos van Steenwijk en ir. Baas. De wijziging van de Pachtwet ging er door met 42 tegen 18; hier kwam het verzet uitsluitend van de zijde der PvdA.

Mr. DE WILDE kerken hebhen het moeilijk

O

uii~ehold.

In een rapport van de VVD is in dit verba11d gewezen op de functie, die de staat tegenwoordig als her- ve;·deler 'van het nationale inkomen heeft. Zo gaat hij ook, als dit wets- ontwerp \Vet is geworden, opereren op het terrein van de kerkenbouw.

Is het niet veel logischer, aldus de heer De Wilde, wanneer de leden van een kerkgenootschap naar vrije verkiezing een deel van hun inko- men rechtstreeks aan de kerken ten goede zouden laten komen? Daarbij zou dan de overheid zich op het standpunt moeten stellen, dat deze rechtstreekse overdrachtsuitgave in mindering van het fiscale inkomen worden gebracht.

* * *

M

· voor, dat veel sociale en cul- turele activiteiten in wezen door de

staat worden onderhouden; de staat heeft hier een taak omdat deze taak niet door anderen wordt vervuld.

Voor een kerk geldt dit echter niet:

een kerk is er door haar leden en de kerkelijke activiteit is een afschadu- wing van de_ activiteit van deze.

leden.

Laat de overheid dan ook aan- vaarden, dat voor deze leden van de kerk een overdracht van inkomen aan de kerk belangrijker kan zijn dan afdracht aan het Rijk voorzover de overheid tot opzet heeft als her- verdeler op te treden. Mr. De Wilde vroeg de regering of zij deze opvat- ting ernstig zou willen bestuderen en daarover een rapport samen te stellen dat ter sprake zou kunnen komen bij de belastingherziening die op stapel staat. Na een dergelijke toezegging zou een deel van onze fractie bereid zijn de voorliggende regeling als tijdelijk te accepteren.

* * *

D

ontwerp niet aan de orde komen, maar wel eventueel bij de komende belastingontwerpen.

Overigens verwees de heer Van Aartsen naar zijn. ambtgenoot van financiën. Inmiddels had de be- windsman wel de vraag gesteld of wij deze zaak nu langs de weg van de belastingen kunnen oplossen.

Kunnen de financiële moeilijkheden waarin de kerken buiten hun schuld zijn geraakt door middel van belas- tingaftrek worden geregeld? Vol- gens mr. Van Aartsen zou dit niet het geval zijn.

In de eerste plaats is ook aan der- gelijke belastingaftrekken een zeke- re grens gesteld, zo meende hij. De kerken zouden er echter ook niet mee zijn geholpen omdat er, in de gedachtengang van de minister, nu eenmaal velen zijn, die zo weinig belasting betalen, dat aftrek nauwe- lijks van betekenis is. De meeste kerken moeten leven van de vele kleine bijdragen van een groot aan- tal leden; in die gevallen zou belas- tingaftrek weinig uithalen.

Mr. De Wilde was daarentegen - aan de hand van verscheidene ge- vallen - tot een andere conclusie gekomen. Vele bijdragen aan kerken bestaan uit "grote giften". Daarom is de fiscale kant van de zaak be- paald niet onbelangrijk.

* * *

D

SHIRTS

in 3 mouwlengten

·I

ook in NO I RON vanaf 21 . ⁵⁰

DACRON en COTTON in 3 kleuren.

Laan van Meerdervoort 280a Gevers Deijnootplein 9

Terefoon 336418 Telefoon 54022.3

-

nis genomen van de beslissing van de Tweede Kamer om de vervreem- dingswet na 1 januari '63 niet te verlengen. De argumenten waarmee een prijsbeheersing nog zou kunnen worden verdedigd zijn voor ons niet meer doorslaggevend.

De regering heeft gelijk wanneer zij zegt, dat deze prijsbeheersing een verstarrende werking heeft. De pro- duktiefactor grond moet niet al te statisch zijn. De nieuwe regeling van het voorkeursrecht van de pachter in het wetsontwerp tot wijziging van de Pachtwet betekende volgens de heer Baas een compromis.

Het toekennen van een voorkeurs- recht bij verkoop aan de pachter is in beginsel te aanvaarden, maar niet te aanvaarden is, dat onder alle om- standigheden ervan zou moeten wor- den uitgegaan, dat de belangen van de pachter onaantastbaar zijn en dat er voor de verpachter geen moge- lijkheden zouden zijn om het goed pachtvrij aan te bieden.

Bij de beslissing om een pachter het voorkeursrecht toe te kennen moet men eerst duidelijk beseffen, dat de Pachtwet ter bescherming van de sociale status van de pachter hem een recht toekent, maar dat dit recht voor de verpachter een aan- tasting van zijn eigendomsrecht is.

Dat de regering niet voelde voor maatregelen om de doorverkoop met winst door de pachter, binnen een zekere periode, onmogelijk te ma- ken, betreurde ir. Baas zeer. Het is in zo'n geval van doorverkoop te doen om een onjuist beroep op het voorkeursrecht.

J!r.BAAS

. . . de regering heeft gelijk .

D

Door het ontbreken van een wet- telijke beteugeling van de doorver- koop zou opnieuw een ongewenst element in het hele grondverkeer kunnen worden gebracht.

* * *

D

6 DECEMBER 1962- PAGINA 2

CO PIJN

GROENEI(AN

*

REEDS MEER DAN TWEE EEUWEN EEN

BEGRIP VOOR

boomkwekerij- prodakten

EN

tuinarchitectuur

*

TELEFOON 03,101-207

WIJ LEVEREN

DOZEN

uit Massief Carton

*

Speciaal ·voor export.

*

N.V. Stroocartonfabriek v/h

E. Free &Co.

OUDE PEKELA

Telefoon 05978-2233, 2 lijnen

Eigen modern ingericht laboratorium.

N~ V. Houthandel

*

EEMSKANAAL Z.Z. 19

GRONINGEN Telef. 05900 · 36541*

STALEN MEUBELEN

GISPEN

CULEMBORG

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

Mededelingen van het Hoofdbestuur van de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie

1. Algemene Vergad~ringen 1963.

De Buitengewone Algemene Ver- gadering ter definitieve vaststelling van de candidatenlijsten wordt ge- houden op zaterdag 12 januari 1963, in "De Karseboom" te Hilversum.

De jaarlijkse Algemene Vergade- ring wordt gehouden op vrij- dagavond 29 en zaterdag 30 maart 1963 in het Kurhaus te Scheveningen.

2. Candidaatstelling Hoofdbestuur.

Ter voldoening aan het bepaalde in artikel 22 van het Huishoudelijk Reglement deelt het Algemeen Se- cretariaat mede, dat in het jaar 1963 de volgende leden van het Da- gelijks Bestuur en van het Hoofdbe- stuur aan de beurt van aftreden zijn:

van het Dagelijks Bestuur:

De Penningmeester S. J. van den Bergh te Wassenaar; Ir. B. C. van Balen Walter te Leeuwarden; J. M F. A. van Dijk te Noordwijk aan Zee.

van het Hoofdbestuur:

Ir. F. W. C. Blom te Rotterdam;

A. Caljé te Alblasserdam; D. W.

Dettmeijer te 's-Gravenhage; W. H.

Jas te Dubbeldam; mevrouw mr. E.

Veder- Smit te Leeuwarden; me- vrouw mr. C. H. J. H. J. de Vries- van Haaften te Eindhoven.

Ingevolge artikel 18, lid 5, van de Statuten der Partij zijn de aftreden-.

de leden van het Hoofdbestuur, de heren ir. F. W. C. Blom, A. Caljé en W. H. Jas niet terstond herkiesbaar.

De aftredende leden van het Dage- lijks Bestuur en de overige aftr.eden- de leden van het Hoofdbestuur zijn terstond herkiesbaar.

· De heer S. J van den Bergh, de heer D. W. Dtetmeijer, mevrouw mr. E. Veder-Smit en mevrouw mr.

C. H. J. H. J. de Vries-van Haaf- ten hebben zich schriftelijk bereid

VROUWEN IN DE V.V.D.

De kopij voor de rubriek Vrou- wen in de VVD, werd door een vertraagd.e postbestelling helaas te laat door ons ontvangen om deze n()g te kunnen opnemen.

Frank Rijsdijk's lndustrieele On- dernemingen n. v.

Hendrik-Ido-Ambacht Tel. H.-I.-Ambacht 2045

Rotterdam 117615

SCHEEPSSLoPERLJ

HANDEL In:

e Oud IJzer, 8 Nieuw IJzer,

e Bruikbaar IJzer, enz.

verklaard een candidatuur voor een herbenoeming te aanvaarden.

Van de heer ir. B. C. van Balen en de heer · J. M. F. A. van Dijk is bericht ontvangen dat zij zich niet her kies baar stellen.

In het Hoofdbestuur hebben thans zitting twee leden der Staten-Gene- raal, t.w. de heren Oud en van Riel. Het maximum dat artikel 21 van het Huishoudelijk Reglement toestaat is drie.

Overeenkomstig het c bepaalde in artikel 22, lid 2, van het Huishoude- Iijk Reglement kunnen candidaten voor de vervulling van de hierboven genoen1de vacatures vóór 1 februari 1963 door de afdelingen aan het Al- gemeen Secretariaat worden opgege- ven. Als can:lidaten worden slechts diegenen aangemerkt, die zich schriftelijk bereid hebben verklaard een candidatuur te aanvaarden.

Het Hoofdbestuur is inmidels voornemens aan de Buitengewone Algemene Vergadering van 12 janu- ari 1963 een voorstel te doen om in verband met de in overweging zijn- de reglementswijzigingen in de Alge- mene Vergadering van maart 1963 niet in vacatures wegens periodieke aftreding te voorzien.

Naar aanleiding van het boven- staande geeft het Hoofdbestuur aan de afdelingen in overweging geen candidaten voor de vervulling der hierboven genoemde vacatures op te geven, alvorens de beslissing over het voorstel uan het Hoofdbestuur in de Buitengewone Algemene Ver- gadering op 12 januari a.s. is geval- len.

3. Onder-voorzitterschap der Partij.

Onder verwijzing naar het commu-

niqué, door het Hoofdbestuur na zijn vergadering van 15 september j.l.

uitgegeven, wordt de aandacht van de afdelingen gevestigd op het feit, dat de huidige onder-voorzitter der Partij, de heer mr. H. van Riel, na afloop van de verkiezing van de Tweede Kamer in mei 1963 zijn functie als onder-voorzitter zal neer- leggen, teneinde zo spoedig moge- lijk de scheiding der functies te ver- wezenlijken, w[!.arbij het dus in dit geval gaat om het ondervoorzitter- schap der Partij en het voorzitter- schap der Eerste Kamerfractie.

In de Algemene Vergadering van maart 1963 dient de Partij derhalve de in mei 1963 op te treden nieuwe onder-voorzitter te benoemen. Over- eenkomstig artikel 18, lid 3, van de Statuten wordt de ondervoorzitter door de Algemene Vergadering in functie gekozen. De afdelingen kun- nen vóór 1 februari 1963 candiaten opgeven aan het Algemeen Secreta- riaat. Als candidaat worden slechts zij aangemerkt, die zich schriftelijk bereid verklaard hebben een candi- datuer te aanvaarden.

Uitgaande van de gedachte, dat deze nieuwe onder-voorzitter vom·be- stemd zal zijn, prof. Oud als voor- zitter op te volgen, heeft het Hoofd- stuur, gezien het belang van deze functie voor onze Partij, gemeend overeenkomstig artikel 20, lid 2, van het Huishoudelijk Reglement voor de vervulling van het onder-voorzitter- schap een candidaat te moeten stel- len. Het Hoofdbestuur heeft hierbij zijn keuze laten vallen op prof. dr.

H. J. Witteveen te Rotterdam, die bereid is een candiatuur te ·aan- vaarden.

In verband met de uitvaart van Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Wilhelmina zal het Algemeen Secretariaat der Partij op zaterdag, 8 december a.s., gesloten zijn.

,---~

l:_ ^{UIT DE PARTIJ~}

De heer K. Sneep sprak te Bloemendaal over:

.. BELASTINGVERLAGING NU OF STRAKS?''

Op 22 november j.l. hield de heer K.

Sneep. fiscaal adviseur, een causerie voor de afdeling Bloemendaal van de VVD over het onderwerp belastingverlaging nu of straks.

In de miljoenennota 1963 wordt duide- lijk gemaakt, dat reeds nu de potentiële mogelijkheid aanwezig is om te komen tot een reële belastingverlaging. In deze nota wordt de ruimte voor belastingver- laging voor elk der komende jaren op ongeveer f 600.000.000.- geschat.

Dat in het verleden van deze toen ook reecl:s bestaande mogelijkheid nog geen gebruik is gemaakt, is toe te schrijven aan het feit, dat, aldus minister Zijlstra.

conjunctuur-politieke redenen een derge- lijke verlaging niet toe zouden laten.

Wel wordt door minister Zij_lstra in de- ze miljoenennota uitdrukkelijk gesteld, dat met name de druk van de inkomsten- en de loonbelasting ook na de verlaging van 1 juli 1962 nog te zwaar is .. Spreker is van mening, dat het gebezigde conjunc- tuur-politieke argument niet voldoende hout snijdt om de verlaging tot op heden tegen te houden. Naar sprekers mening dient de verlaging in de eerste plaats ten goede te komen aan de middel- grote en grotere inkomensgenieters. Deze groep speelt uit het oogpunt van con- sumptiebeperkingen en conjunctuurbe- heersing nauwelijks mee.

De werkelijke consumptie hoogten wor- den bepaald door de grote massa van de inkomensgenieters, welke vallen in de groep beneden de f 10.000. -per jaar.

Deze laatste groep wordt echter fiscaal nagenoeg geheel ongemoeid gelaten, zo- dat te hunnen aanzien onmogelijk van fis- cale conjunctuurpolitiek kan worden ge- sproken. Het fiscaal beleid ten aanzien

van deze grote groep dient gericht te zijn op arbeidsproductiviteitverhoging dan wel op verbetering van het arbeidspotentieel (vrijstelling van overwerkbeloning; fis- cale premiëring van het volgen van een studie of van nijverheidsonderwijs).

Spreker deelt mede, met ontzetting ken- nis genomen te hebben van de rede van staatssecretaris· van den Berge, gehouden op 8 november j.l. in de Tweede Kamer.

In deze rede heeft de staatssecretaris met zoveel woorden doen uitkomen, dat naar _zijn mening een toekomstige tariefsver-

laging in de eerste plaats ten goede wu moeten komen aan de lagere inkomens- genieters en wel door verhoging van de belastingvrije voet.

Verlaging van het 70 pct-tarief, dat aan de top van de hoge inkomens geheven wordt. achtte deze staatssecretaris be- paaldelijk niet urgent. Wel meende de staatssecretaris, dat de progressiecurve van de tussenliggende inkomens afgezwakt diende te worden. Spreker was van me- ning, dat dit standpunt van de staatsse- cretaris een rooms rode-coalitie, zo die ko- men zou, eer aan zal doen.

Van de zijde van de EEG achtte spreker positieve stimulans tot belastingverlaging niet te verwachten. In het kader van de EEG is van primaire orde een harmonisa- tie van de factor arbeid. Daarbij speelt speciaal de door de arbeider te betalen loonbelasting een rol; deJ door de top- functionarissen te betalen inkomstenbe- lasting is daarbij van te verwaarlozen betekenis.

Concluderende is spreker van mening.

dat belastingverlaging nu reeds mogelijk is, doch hij betwijfelt of deze straks ge- geven zal worden.

6 DECEMBER 1962- PAGINA~

UW HAAR ZIT

van vroeg tot laat in weer en wind

me/:nt

• TT ,

. naarcreme

Forse tube f 1.75.

Uitsluitend bij de kapper verkrijgbaar!

Executieve liberale Internationale vergaderde

Op zaterdag 1 en zondag 2 december heeft de Executieve van de Liberale. In- ternationale te Parijs vergaderd onder voorzitterschap van de heer Malagodi.

Van Nederlandse zijde waren aanwe- zig de heren D. W. Dettmeijer. algemeen secretaris van onze paTtij en J. M. F. A.

van Dijk, lid van het dagelijks bestuur van de V.V.D.

Town and Country Planning Commission vergaderde

De Town and Country Planning Com- mission van de Liberale Internationale heeft op zondag 2 december te Parijs on- der voorzitterschap van de heer D. W.

Dettmeijer een vergadering gehouden ter bespreking van het rapport, dat door. de rapporteur de heer Allam Low op 't vol- gende congres van de Liberale Internatio- nale zal worden uitgebracht.

de tik

in jonge jenever

~lörink

&

Van den Broek N.V.

ENSCHEDE

•

HET ADRES VOOR AL UW

Kranen en

Staalconstructies

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

~orte

Het dorp, óns dorp

H

Van uur tot uur nam de spanning toe en wie aanvankelijk vreesde, dat de organisatoren van deze ma- rathon wat te hoog hadden gemikt, kon vrij spoedig vaststellen, dat de- ze actie alle voorgaande activiteiten verre zou overtreffen. Maar de stoutste verwachtingen werden over- troffen.

Het in de laatste weken veel be- sproken niet bestaande dorp kómt er. 't Is niet meer het dorp, maar ons aller dorp. Eén etmaal was Ne- derland één en groots. Arm en rijk, oud en jong, gezonden en gebrekki- gen, allen werden gegrepen door Ja, door wat eigenlijk?

Het was te voorzien, dat die vraag zou worden gesteld na de actie.

In honderdduizenden gezinnen heeft men erover gesproken en ge- discussiëerd.

In werkplaatsen en scholen, op kantoren en in fabrieken, in de dag- en weekbladen, treedt die · vraag naar voren en tracht men er een antwoord op te geven.

Dit zoeken naar een verklaring van het verschijnsel, dat ineens mil- joenen op tafel worden gebracht voor een goed doel, houdt gevaren in. Welke gevaren dat zijn, kan ieder vaststellen, die zich niet met de vraag bezighoudt en alleen maar luistert naar de commentaren.

Laten we ons toch niet druk ma- ken over de verklaring van dit grootse en spontane gebeuren en ons liever uitsluitend verheugen over het resultaat.

Het was goed en dat moet het blijven.

Het dorp is ons aller dorp gewor- den en dat zal het kunnen blijven, als we allen nu verder zwijgen over het aandeel, dat anderen hebben gehad of nog zullen hebben in de tot standkoming ervan.

.. Emmen mag een grote stad worden, als het maar een dorp blijft"

Deze uitspraak is, als ik me niet vergis van burgemeester Gaadandt van Emmen. Ik hoorde haar tijdens een radio-reportage en werd er onmiddellijk door getrof- fen. Nooit heb ik in zo weinig woor- den een zo scherpe aanduiding ge- vonden van wat de stad van het dorp onderscheidt.

We kennen nog enkele van deze gezegden: Het kan beter van een stad dan van een dorp. En: Stads- lucht maakt vrij.

Dat iets doorgaans beter van een stad, dan van een dorp kan, is, als we het van de materiële kant bekij- ken, onweerlegbaar. De stad be- schikt over oneindig veel meer mo- gelijkheden. Doch bij herhaling kan men vaststellen, dat wat in een dorp kan in een stad niet mogelijk blijkt.

De uit de middeleeuwen daterende uitspraak, dat stadslucht vrij- maakt, geldt nog altijd, zij het in een ander verband, dan in de tijd, waarin de uitspraak ontstond. In de kleine dorpsgemeer:schap is of wordt alles bekend. In de grote ste- den wonen mensen jaren naast el- kaar of in een zelfde flatgebouw, zonder elkaar zelfs maar bij naam te kennen.

Het kleinste gebem·en in het dorp wordt in korte tijd ieders "bezit"

riti che ^krabbel~

en onderwerp van gesprek in alle gezinnen. Daar komt ieder op zijn tijd wel eens aan de beurt. Dorps- roddel tiert welig. Maar tegenover al deze feiten staan andere; in deze kleinere gemeenschappen gaat nie- mand verloren.

De zwaar lichamelijk gehandi- capte, de geestelijk gestoorde, de ernstige zieke, de man of vrouw, die door armoede of verdriet werd ge- troffen, zij zijn bekend en zij weten, dat ze dat zijn. In het eenzaamste dorp is eenzaamheid van de mens onbekend. In de drukke grote ste- den leven de eenzaamste mensen.

In de volle tram of bus is de mens eenzaam. Wie dit alles overdenkt, kan begrijpen, hoe moeilijk de eer- ste jaren zijn voor hen, die het dorp voor de stad moesten verwisselen.

In de kleinere gemeenschap zijn de betrekkingen tussen de leden on- middellijker en overzichtelijker, of als men liever wil: concreter. Dat maakt, dat de mens zichzelf gemak- kelijker leert begrenzen en weet te vinden. Met de toename in grootte van de stad gaat bij de meeste men- sen het verlies van het besef van ge- bondenheid, begrenzing en maat ge- paard.

Het leven wordt abstracter en daardoor meestal minder menselijk.

Plato reeds waarschuwde tegen de te grote staat! Het probleem, waar- voor wij thans staan is: hoe houden wij bij de toename van de- grootte der steden het leven menselijk?

.. Bouw van steden dorpsgewijs"

T

Het vraagstuk, dat ik hierboven aansneed; heeft kennelijk ook de heer Bakerna ernstig beziggehouden.

De huidige ontwikkeling gaat ge- paard met een vergroting van maat die het bezwaar kan hebben, dat zij de mens een beklemmend gevoel van eenzaamheid bezorgt. Daarte- genover zal de kleinere maat van het dorp ontspannend kunnen wer- ken.

Naar de mening van de spreker moet worden gestreefd naar dorps- achtige gemeenschappen in een nieuwe stijl, gemeenschappen, die een ongeving vormen, waarin de mens zich vertrouwd kan voelen

N. V. Scheepswerven

met zijn bestaan .. Nodig zijn geva- riëerdheid en samenhang in de woonomgeving.

De stad moet ' een gevariëerder, vriendelijker en menselijker karak- ter krijgen. Zowel in de stad als in het dorp zal de mens het gevoel moeten hebben in een wereld te le- ven, die hij kan overzien.

Met deze uitspraken van architect Bakerna ben ik het roerend eens.

Het zou me niet verbazen, als ook hij, net als ik indertijd, onder de indruk was · gekomèn van de be- schouwingen van de Zwitserse phi- losoof Max Picard in zijn te weinig bekende boekje "De mens zonder werkelijkheid".

Maar - en hier meen ik een leem- te te ontdekken in het betoog van de heer Bakerna - met een dorpsge- wijze stedebouw alleen komen we er niet. Max Picard heeft er nadruk- kelijk op gewezen, dat het niet vol- doende is door louter uiterlijke aan- passing de mens een middelpunt te verschaffen: de mens zelf moet weer gaan leven van uit een levenswerke- lijkheid.

"Het goede moet onafhankelijk van het uiterlijk in de mens zijn.

De mens moet weer een innerlijke continuïteit krijgen. Dat, zo zegt Pi- card dan verder, kan alleen door het christendom.

Voor een deel onzer bevolking zal het leven van uit een geestelijk middelpunt het humanisme zijn. In elk geval kunnen we het allen eens zijn over dit, nl. dat de mens zon- der werkelijkheid niet tot een men- selijker leven komt uitsluitend door begrenzing van de grote ruimte, of dit nu de grote stad is met zijn enor"'"

me huizenblokken dan wel de gro.,.

tere staat met zijn onoverzichtelijk- heid.

De kern van .het vraagstuk is, dat de mens van tegenwoordig steeds meer in het ogenblik en steeds min- der in de tijd leeft. De verstedelij- king van de dorpen moet men niet allereerst zoeken in het feit, dat daar steeds grotere huizenblokken verrijzen, steeds meer uiterlijke stadsverschijnselen op te merken vallen.

Het is in de eerste plaats een ver- andering in de mens zelf. Het feit - ogenschijnlijk wonderlijk, maar heus niet zo verbazingwekkend ...

doet zich voor, dat steeds meer plattelanders naar de geest verste- delijken en steeds meer stedelingen geestelijk evolueren naar wat altijd voor de mens van het land kenmer- kend was, n.l. de innige vertrouwd- heid met het LEVEN.

"PIET HEIN"

v.h. Fa. W. SCHRAM & ZONEN

Werven te Bolnes en Papendrecht

NIEUWBOUW EN REPARATIES Verbouwen van Sleepschepen tot Motorboten

inclusief inbouw en revisie van motoren

D W A R S H E L L I N G E N 2 X 115 meter

geschikt voor het zwaarste materiaal

D R 0 0 G D 0 K 115 X 30 meter

geheel overdekt

Telephones:

Rotterdam: 71354-77355 voor werf Bolnes

Dordrecht: 3774-8329 Papendrecht

Ridderkerk: 2102 Bolnes

6 DECEMBER 1963- PAGINA &

ALGEMEEN SECRETARIAAT

V.V.D.

Koninginnegraeht 61 's-Gravenhage Telefoon (070) 60 48 03

(3 liinen) Giro 67880

Bluf of verdwazing?.

Het gebeurde dezer dagen in een treincoupé. Daar zaten een paar mannen, die kennelijk deelden in de huidige welvaart. Het coupé- raampje was dicht, doch liet door een nauw spleetje wat tocht door.

Een der mannen wist raad: "Koon zei hij. terwijl hij zijn portemon- nee voor de dag haalde, "ik zal er een rijksdaalder (een muntbiljet) tussen steken". Was dit bluf of ver- dwazing?

Ik herinner me het verhaal van mijn vader, dat er in de jaren na de eerste wereldoorlog enorm veel geld werd verdiend en dat er toen iemand was, die zijn sigaar aanstak met een briefje van 25 gulden. Een dergelijk verhaal hoorde ik ook, toen nog tijdens de laatste wereld- oorlog met de zwarte handel veel geld werd verdiend.

Er schijnen mensen te zijn, die dan de waarde van het geld niet· (meer) kennen en er wonderbaarlijk mee omspringen. Misschien is het bluf.

Maar dan zeer onverstandige bluf.

Mogelijk is het een uiting, die we het best kunnen aanduiden met: ver.o dwazing. In elk geval is het bijzon- der ongepast.

Overigens: men kan dagelijks vast-' stellen, dat de welvaart sommigen niet ten zegen strekt! Het is al lang niet meer zo, dat wat gemakkelijk wordt verdiend, ook gemakkelijk wordt uitgegeven. Er zijn er voor wie een andere uitspraak geldt, nL.

deze: wat gemakkelijk wordt ver- diend, wordt gemakkelijk verkwist en verknoeid.

Het ellendige is, dat die mentali-.

teit zich ook meester heeft gemaakt.

van jonge mensèn, van kinderen vaak, die nog een geheel leven voor:

zich hebben.

Wat moet dit worden, als het geld ook voor hen weer waarde gaaf krijgen, omdat dan gemakkelijk ve\- dienen er niet meer bij is?

Vandalisme van de straatjeugd

Het kost de gemeente Den Haag jaarlijks bijna een ton! En hoe is dat in de andere gemeenten?

Ik heb een vermoeden dat het van- dalisme van onze jeugd de gemeen- schap jaarlijks enkele miljoenen gul- dens kost.

Ik weet van een kleine gemeente, waar men ieder jaar rond de 20.000 gulden moet besteden aan herstel van wat de straatjeugd vernielde. Is daar nu niets tegen te doen?

Beter politietoezicht, zegt men, Maar er is een tekort aan politie- personeel. Meer ontspanningsgele- genheid voor de jeugd, zegt een ander Doch in plaatsen, waar men op dat terrein veel heeft gedaan is de situ- atie nog beroerd.

Presenteer de ouders de rekening!

zegt een derde. Inderdaad, uit erva- ring weet ik, dat dit kan helpen, maar de ouders verzekeren zich te- genwoordig voor enkele guldens te- gen der:gelijke kosten. Daarom zou ik zeggen: Geen uitbetaling van kos- ten tengevolge van bandeloosheid der jeugd. Trouwens, een dergelijke re- geling zou ook bij verkeersongeval- len, ontstaan door aanwijsbaar slecht gedrag, niet zo verkeerd zijn.

OBSERVER