De taxonomie van Bloom: een indeling van het cognitieve gebied.
Een taxonomie is een systematische indeling waarin een rangorde een rol speelt. Biologen gebruiken bijvoorbeeld een taxonomie om het dierenrijk of plantenrijk te beschrijven. Hoog in het schema vind je de hoofdgroepen en steeds lager vind je uitsplitsingen in subgroepen, soorten en families.
Binnen het cognitieve gebied (dat is het terrein van de menselijke kennis) hebben Bloom en zijn medewerkers een zestal verschillende doelstellingen onderscheiden. De publicaties van Bloom zijn erg bruikbaar gebleken en ook nogal bekend geworden.
De bruikbaarheid schuilt in het feit dat je m.b.v. zijn verschillende categorieën makkelijker op ideeën komt voor doelstellingen die je met bepaalde onderwijsactiviteiten kunt hebben.
Bloom onderscheidt de volgende zes hoofdcategorieën:
1. Kennis (van feiten) 2. Begrip
3. Toepassing (iets met feitenkennis kunnen doen)
4. Analyseren (iets systematisch kunnen onderzoeken, onderscheid maken in delen) 5. Synthetiseren (kennis van dingen tot een nieuw geheel kunnen samenvoegen) 6. Evalueren (een oordeel kunnen geven op basis van criteria) .
De hiërarchie zit in het gegeven dat, volgens Bloom, je bijvoorbeeld bepaalde kennis pas kunt toepassen, wanneer je daarvóór de zaak waarover het gaat eerst hebt begrepen (nr 2:
begrip) en op zijn beurt is daarvóór eerst noodzakelijk dat je iets gewoon weet (nr 1).
En om bijv. te kunnen synthetiseren moet je van voren af aan eerst de zaak weten, begrijpen, kunnen toepassen en analyseren.
Met andere woorden het gedrag in een bepaalde categorie kan pas worden uitgevoerd wanneer de leerling het gedrag van alle lagere categorieën reeds beheerst.
Bij het specificeren van algemene doelstellingen kunnen we van deze eigenschap van Bloom's taxonomie gebruik maken. Gebruik van het ordeningsschema van beheersingsvormen kan de leraar behoeden voor eenzijdigheden bij het nastreven van doelen. Hij zal beslist moeten toegeven dat er iets hapert aan zijn vormingsarbeid als praktisch al zijn doelstellingen op het niveau van geheugenkennis en begrijpen liggen. In het algemeen kunnen we dus zeggen dat kennis van de beheersingsvormen de mogelijkheid biedt bij de planning van lessen en curricula te controleren welke verstandelijke activiteiten vereist worden.
De categorieën van de taxonomie bieden verder een bruikbaar referentiekader voor het opstellen van overhoringen en toetsen. Zelfs gegevens over de vraagvormen (gesloten of open) zijn eruit af te leiden. Het spreekt vanzelf dat kennis van de beheersingsvormen ertoe bijdraagt de onderwijsdoelen scherper te formuleren.
Zoals aangekondigd kunnen de hoofdcategorieën kennis, begrip, toepassing, analyse, synthese en evaluatie nog verder onderverdeeld worden. Een uitwerking van deze onderverdeling is weergegeven in het onderstaande schematische overzicht. De voorbeelden die hierbij zijn vermeld hebben vooral betrekking op de talen. T.a.v. vakken als natuur- en scheikunde en techniek kan het schema worden aangevuld met voorbeelden uit de eigen vakgebieden.
Taxonomie van Bloom van het COGNITIEVE gebied.
Het schema is opgebouwd van simpel naar complex. Een hoger niveau omvat steeds de lagere niveaus.
1. KENNIS hebben van (en dit letterlijk uit het geheugen kunnen reproduceren):
a. feiten: bijv. woorden, termen, uitdrukkingen, namen, specifieke feiten, verschijnselen en tekens;
b. middelen, methoden, afspraken, werkwijzen: bijv. woordenboek raadplegen,
leestekens, stromingen, stijlen, (taalkundig) benoemen van woorden, zinsdelen; criteria t.a.v. gesproken taal(snelheid, intonatie, uitspraak);
c. systemen en structuren: bijv. wetmatigheden, principes, regels (denk. aan spelling).
2. BEGRIP (inzicht hebben op het laagste niveau, in een soortgelijke situatie de kennis kunnen gebruiken)
a. omzetting: bijv. begrepen inhoud met eigen woorden kunnen omschrijven, zelf een voorbeeld van een regel kunnen geven;
b. interpretatie: b.v. hoofd - en bijzaken kunnen onderscheiden, relaties leggen, karakter van de hoofdpersoon van een werk kunnen beschrijven;
c. extrapolatie: bijv. teksten (proza, poëzie verklaren, waarbij je iets extra's toevoegt, tussen de regels leest.
3. TOEPASSING
Het geleerde (kennis en begrip) in een nieuwe situatie (bij een nieuw probleem) toepassen bijv. Door bijvoorbeeld de juiste regel(s) te kiezen en toe te passen.
4. ANALYSE (logisch redeneren, deductief of inductief)
Analyse van het geheel: het geheel ontleden in zijn samenstellende elementen / delen.
Dit vereist dieper inzicht; niet alleen begrijpen en toepassen, maar ook zichzelf vragen stellen over de inhoud; ,opsporen van hiaten onduidelijkheden; dieperliggende verklaringen of oorzaken opsporen; diagnosticeren bijv. het nakijken van een verslag of opstel en ontdekken waar fouten of gebrek aan logica in de opbouw zitten.
5. SYNTHESE (creatief denken, het probleem heeft verschillende mogelijke oplossingen) Op een originele en unieke wijze elementen tot een nieuw geheel synthetiseren;
creatief denken, tot een nieuwe combinatie komen vanuit de verscheidenheid van gegevens
6. EVALUATIE (kritisch denken, beoordelen, divergent denken)
Het geven van een beoordeling als het resultaat van een zorgvuldige afweging van feiten, begrippen en inzichten; kritisch denken (geen kretologie) bijv. een gefundeerd oordeel geven over de kwaliteit van een opstel van je leerlingen.
