Inhoudsopgave
. . .
Samenvatting
1 Inleiding 1
1.1 Achtergrond 1
1.2 Doel ontwerpnota 1
1.3 Het ontwerpproces 2
1.4 Leeswijzer 2
2 Bestaande situatie 3
2.1 Projectgebied 3
2.2 Bestaande bekledingen 3
3 Randvoorwaarden 5
3.1 Veiligheidsniveau 5
3.2 Hydraulische randvoorwaarden 5
3.3 Ecologische randvoorwaarden 7
3.4 Landschapsvisie 8
3.5 Archeologie en cultuurhistorie 8
3.6 Recreatie 9
3.7 Zandophoging 9
4 Toetsing 10
4.1 Algemeen 10
4.2 Toetsing toplaag 10
4.3 Conclusies 10
5 Keuze bekleding 11
5.1 Inleiding 11
5.2 Beschikbaarheid 11
5.3 Mogelijk toepasbare materialen 11
5.4 Technische toepasbaarheid 13
5.5 Kenmerken projectgebied 15
5.6 Keuze voor bekleding 15
5.7 Onderhoudsstrook 17
5.8 Bekleding tussen ontwerppeil en berm 17
5.9 Golfoploop 17
6 Dimensionering 19
6.1 Kreukelberm en teenconstructie 19
6.2 Zetsteenbekleding 20
6.3 Overgang tussen boventafel en berm 23
6.4 Berm 23
7 Aandachtspunten voor bestek en uitvoering 25
7.1 Bekledingstypen 25
7.2 Natuur 25
7.3 Archeologie en cultuurhistorie 26
7.4 Transportroute en depotlocatie 26
Literatuur 27
Bijlage 1 Figuren
Bijlage 2 Detailadviezen Bijlage 3 Berekeningen
Lijst met tabellen
Tabel 0.1 Bekledingsvarianten………..……….
Tabel 0.2 Voorkeursbekleding ………..………
Tabel 0.3 Nieuwe kreukelberm ……….
Tabel 3.1 Eigenschappen randvoorwaardenvakken ... 6
Tabel 3.2 Karakteristieke waterstanden ... 6
Tabel 3.3 Maatgevende golfrandvoorwaarden... 6
Tabel 3.4 Golfrandvoorwaarden bij ontwerppeil 2010-2060 ... 6
Tabel 3.5 Samenvatting ecologisch detailadvies getijdenzone ... 7
Tabel 3.6 Samenvatting ecologisch detailadvies boven GHW ... 7
Tabel 5.1 Vrijkomende hoeveelheden betonblokken (exclusief verliezen) ... 11
Tabel 5.2 Voorkeuren uit het Detailadvies, rekening houdend met de beschikbaarheid en de voorselectie, de getijdenzone ... 13
Tabel 5.3 Voorkeuren uit het Detailadvies, rekening houdend met de beschikbaarheid en de voorselectie, boven GHW... 13
Tabel 5.4 Nieuwe taludhelling, teenniveau en teenverschuiving ... 14
Tabel 5.5 Variant 1 ... 16
Tabel 5.6 Variant 2 ... 16
Tabel 5.7 Samenvatting keuzemodel ... 17
Tabel 5.8 Effect op golfoploop ... 18
Tabel 6.1 Nieuwe kreukelberm ... 19
Tabel 6.2 Eisen geokunststof weefsel... 20
Tabel 6.3 Mogelijke typen betonzuilen ... 21
Tabel 6.4 Gekozen typen betonzuilen... 21
Tabel 6.5 Gekozen typen gekantelde betonblokken... 21
Tabel 6.6 Eisen geokunststof vlies ... 22
Tabel 6.7 Minimale diktes kleilaag (mijnsteenlaag)... 23
Tabel 6.8 Nieuwe berm ... 23
Samenvatting
. . . Deze ontwerpnota, opgesteld in het kader van Project Zeeweringen van
Rijkswaterstaat, betreft het ontwerp van de nieuwe dijkbekledingen voor het dijkvak langs de Schorerpolder. Dit dijkvak ligt aan de Westerschelde, aan de westzijde van het Sloegebied, heeft een lengte van ongeveer 700m, en valt onder het beheer van het waterschap Zeeuwse Eilanden. Het gehele dijkvak ligt tegen het Rammekens schor.
Bestaande situatie:
De bekleding bestaat uit vlakke betonblokken met een dikte van 0,25 m, welke zich direct op de klei bevinden. Deze bekleding loopt tot een hoogte van NAP +4,40 m door op het talud met een helling van gemiddeld 1:3,8.
Boven de bekleding ligt gras tot aan het onderhoudspad van asfalt op de berm, die overal op NAP +5,50 m ligt. Op het bovenbeloop ligt een grasbekleding. De kruin ligt op NAP +7,30 m.
Hydraulische randvoorwaarden:
De ontwerpwaterstand (Ontwerppeil 2010-2060) van de dijk bedraagt NAP + 5,90 m.
De bijbehorende ontwerpwaarden voor de golfhoogte Hs en de golfperiode, Tp of Tpm, variëren van 0,7 m tot 1,1 m en van 5,1 s tot 6,3 s.
Toetsresultaat:
Conclusie van de toetsing van de bekleding is dat de gehele gezette steenbekleding afgekeurd is en dus moet worden verbeterd.
Nieuwe Bekleding:
Bij het ontwerp van de nieuwe bekledingen is rekening gehouden met het eventuele hergebruik van materialen, de technische en ecologische toepasbaarheid van
verschillende bekledingstypen, de inpasbaarheid in het landschap, uitvoerings- en beheersaspecten, en kosten.
Tabel 0.1 Bekledingsvarianten Variant Beschrijving
1 Onderste deel: hergebruik gekantelde betonblokken Bovenste deel: nieuw te leveren betonzuilen 2 Ondertafel: nieuw te leveren betonzuilen
Boventafel: nieuw te leveren betonzuilen
In Tabel 0.2 wordt een overzicht gegeven van de nieuwe bekledingstypen. Tabel 0.3 geeft vervolgens de steensorteringen voor de nieuwe kreukelberm.
Tabel 0.2 Voorkeursbekleding
Locatie Bekleding ondertafel Bekleding boventafel Van [dp] Tot [dp]
Variant
711 718 1 Gekantelde blokken Zuilen 30/2300
Tabel 0.3 Nieuwe kreukelberm
Locatie Sortering
Van [dp] Tot [dp] [kg]
711 718 10 – 60
Op de stormvloedberm wordt een nieuwe onderhoudsstrook aangelegd, die toegankelijk zal zijn voor fietsers. De toplaag wordt in asfalt uitgevoerd.
1 Inleiding
. . .
1.1 Achtergrond
Uit onderzoek van de Technische Adviescommissie voor de Waterkeringen (TAW, overgegaan in Expertise Netwerk Waterveiligheid, ENW), is gebleken dat een groot aantal van de taludbekledingen op de zeedijken in Zeeland niet sterk genoeg is. De belangrijkste problemen doen zich voor bij bekledingen van betonblokken, die direct op een onderlaag van klei zijn aangebracht. Rijkswaterstaat heeft het Project
Zeeweringen opgestart om deze problemen op te lossen. In samenwerking met de Zeeuwse waterschappen en Provincie Zeeland worden binnen dit project de
taludbekledingen van de primaire waterkeringen in Zeeland verbeterd, zodanig dat ze voldoen aan de wettelijke eisen.
Voor de uitvoering in 2012 zijn meerdere dijkvakken langs de Ooster- en
Westerschelde uitgekozen, waaronder het traject van de Schorerpolder. Het dijkvak ligt tussen dp 711 en dp 718 en heeft een totale lengte van ongeveer 700 m. In de voorliggende nota wordt van dit traject het ontwerp van de nieuwe bekleding uitgewerkt. Bij het ontwerp wordt alleen de bekleding van het onderbeloop
beschouwd en van het bovenbeloop, voor zover dit onder het ontwerppeil ligt. Het overige deel van het bovenbeloop, de kruin en het binnentalud worden niet
meegenomen. In het algemeen, wanneer de buitenberm beneden het ontwerppeil ligt, wordt deze opgehoogd tot aan het ontwerppeil. Het aan de zuidzijde aansluitende dijkvak Westelijke Sloehavendam en Schorerpolder [W13] is in 2007 uitgevoerd. Aan de noordzijde sluit het dijkvak aan op een grasdijk zonder steenbekleding, welke om die reden niet in aanmerking komt voor verbetering binnen de kaders van het Project Zeeweringen.
1.2 Doel ontwerpnota
De ontwerpen worden vastgelegd in ontwerpnota’s, met de beschrijving van:
• De uitgangspunten en randvoorwaarden;
• Het resultaat van de toetsing;
• Alle overige aspecten die van belang zijn voor het ontwerp van de nieuwe taludbekledingen, waaronder ecologische aspecten;
• De ontwerpberekeningen;
• Het ontwerp (dwarsprofielen).
De ontwerpnota vormt de basis voor de natuurtoets en de planbeschrijving conform Artikel 8 van de Wet op de waterkering (Wet op de waterkering is per 22 december 2009 opgenomen in de Waterwet).
Het ontwerp bestaat uit een overzicht van de ontwerpgegevens, die moeten worden opgenomen in het systeem van leggers en beheersregisters van het waterschap. De ontwerpnota vormt als zodanig een onderdeel van de documentatie die bij het
overdrachtsprotocol, na het verstrijken van de onderhoudsperiode, aan het waterschap wordt overgedragen.
1.3 Het ontwerpproces
Het ontwerpproces is beschreven in het Kwaliteitshandboek [1] en in de Handleiding Ontwerpen Dijkbekledingen [2] van Projectbureau Zeeweringen en een aantal aanvullende kennis memo’s [14][15][16].
Voor de berekening van gezette steenbekledingen wordt vanaf januari 2009 voor verschillende invoerparameters gebruik gemaakt van gemiddelde invoerwaarden, dus zonder toleranties of verwachte afwijkingen. Er worden bijvoorbeeld geen marges meer toegepast op helling, dichtheid en filterdikte.
In het ontwerp wordt vervolgens één veiligheidsfactor op de bekledingsdikte
toegepast. Deze factor is 1,2 [16]. Daarnaast worden de ontwerpen gecontroleerd met het nieuwe Steentoets2010.
De berekeningen van de overige bekledingen is ongewijzigd. De hiervoor gebruikte rekenregels zijn dermate conservatief dat er sprake is van minimaal dezelfde veiligheid.
1.4 Leeswijzer
In Hoofdstuk 2 wordt de huidige situatie van het dijkvak beschreven. Hoofdstuk 3 is een overzicht van de uitgangspunten en de randvoorwaarden voor het ontwerp. In Hoofdstuk 4 komt de toetsing van de huidige bekleding aan de orde en wordt
vastgesteld welke delen binnen het Project Zeeweringen moeten worden verbeterd. In Hoofdstuk 5 wordt beschreven hoe gekomen is tot de voorkeursoplossing, met inachtneming van de vastgestelde uitgangspunten en randvoorwaarden. In Hoofdstuk 6 wordt de dimensionering van de bekledingen beschreven. In Hoofdstuk 7 wordt een lijst gegeven met aandachtspunten voor het bestek en de uitvoering. Tot slot is een literatuuroverzicht opgenomen.
2 Bestaande situatie
. . .
2.1 Projectgebied
Het dijkvak van de Schorerpolder ligt aan de Westerschelde, aan de westzijde van het Sloegebied, ten noorden van de Westelijke Sloehavendam. De situatie en het
projectgebied zijn weergegeven in Figuur 1 en Figuur 2 in Bijlage 1. Het gedeelte dat is geselecteerd voor verbetering ligt tussen dp 711 tot dp 718, en vormt een deel van de dijkring welke achter het buitendijks gelegen havengebied loopt. De ligging van de aangewezen primaire kering is enkele jaren geleden opnieuw gedefinieerd, waardoor ook de dijkpaalnummering voor het gedeelte Schorerpolder is veranderd. Voorheen kende hetzelfde traject namelijk een nummering van dp 709 tot dp 716.
De totale lengte van het dijkvak bedraagt 700 meter. De achterliggende Schorerpolder werd in 1860 drooggelegd na afdamming van het Kanaal van Welzinge. De polder is 50 hectare groot.
Beheer van de dijk is in handen van waterschap Zeeuwse Eilanden. Het voorland bestaat grotendeels uit hoog schor, dat onder beheer valt van het havenschap. In deze nota wordt het dijkvak behandeld in oplopende volgorde van de dijkpaalnummering, van noord naar zuid.
De noordelijke begrenzing van het dijkvak bevindt zich ter plaatse van dp 711, daar waar de huidige gezette bekleding begint. Het traject sluit aan de zuidoost zijde aan op het in 2007 reeds eerder verbeterde dijkvak Westelijke Sloehavendam en
Schorerpolder [W13], ter hoogte van dp 718. Ten tijde van het ontwerp van dit aangrenzende vak werd deze zelfde grens - om eerder genoemde reden - nog aangeduid als dp 716.
Aan de binnenzijde van de dijk is de Schorerpolderweg gelegen, ter hoogte van dp 717 bevindt zich een dijkovergang.
Momenteel is een verharde onderhoudsstrook op de buitenberm aanwezig die vrij toegankelijk is voor fietsers en andere recreanten. Ter hoogte van dp 711 is het voor fietsers mogelijk de route te vervolgen richting het vrijliggende fietspad van de Ritthemsestraat.
2.2 Bestaande bekledingen
Bij het ontwerpen van een dijkbekleding is informatie nodig over de bestaande toplaag, de filterconstructie en het basismateriaal (kern). Het profiel van de dijk bestaat in het algemeen uit de teen, de ondertafel, de boventafel, de berm en het bovenbeloop. De grens tussen de ondertafel en de boventafel ligt op het niveau van het gemiddelde hoogwater (GHW).
De bestaande bekledingen van het dijktraject zijn schematisch weergegeven in Figuur 3 in Bijlage 1. Het karakteristieke dwarsprofiel is weergegeven in Figuur 7 in Bijlage 1.
De teen van het talud van de Schorerpolder ligt ongeveer op NAP +1,00 m. Een kreukelberm is niet aanwezig. Voor het dijkvak bevindt zich het Rammekens schor, de schorhoogte ter plaatse van het talud varieert van ca. NAP +3,00 m tot juist boven het huidige teenniveau, op ca. NAP +1,10 m. De bekleding bestaat uit vlakke
betonblokken met een dikte van 0,25 m, welke zich direct op de klei bevinden. Deze
bekleding loopt tot een hoogte van NAP +4,40 m door op het talud met een helling van gemiddeld 1:3,8. De klei onder de bekleding heeft een dikte van gemiddeld 0,80 m. De kern van de dijk bestaat uit zand. Boven de bekleding ligt gras tot aan het onderhoudspad op de berm, die op NAP +5,50 m ligt. Onder dit onderhoudspad van asfalt is plaatselijk mijnsteen met een dikte van 0,60 m aanwezig. Op het bovenbeloop ligt een grasbekleding. De kruin ligt op NAP +7,30 m.
Aan de noordgrens van het traject van deze nota sluit de blokkenbekleding aan op een grasdijk welke achterlangs het Sloegebied ligt.
Aan de zuidgrens, bij dp 718, sluiten de betonblokken van het onderhavige dijktraject aan op de in 2007 reeds verbeterde glooiing, bestaande uit gekantelde vlakke
betonblokken met daarboven betonzuilen. Ter plaatse van de grens tussen beide trajecten is momenteel een tijdelijke aansluiting van gepenetreerde breuksteen aangebracht.
3 Randvoorwaarden
. . .
3.1 Veiligheidsniveau
De dijken in de primaire waterkeringen in Zeeland dienen overstromingen te voorkomen tot aan de ontwerpstorm met een gemiddelde overschrijdingskans van 1/4000 per jaar. Aangezien het project uitgaat van een directe relatie tussen het falen van de bekleding en het falen van de dijk, dient ook de bekleding bestand te zijn tegen de golf- en waterstandsbelastingen met een overschrijdingskans van 1/4000 per jaar. De planperiode van de verbeterde dijkbekledingen bedraagt 50 jaar.
3.2 Hydraulische randvoorwaarden
Bij het ontwerpen van de nieuwe bekledingen kan de juiste correlatie tussen de golven en de waterstanden nog niet meegenomen worden. Voor de stabiliteit van de
bekledingen is de nauwkeurigheid van de golven meer bepalend dan die van de waterstanden. Daarom zijn de golfrandvoorwaarden berekend voor een maatgevend windveld met een overschrijdingskans van 1/4000 per jaar, bij waterstanden van NAP + 3 m, NAP + 4 m en NAP + 6 m. De significante golfhoogte Hs en de piekperiode Tp of Tpm zijn berekend voor alle windrichtingen. Vervolgens is voor elke hiervoor genoemde waterstand de maatgevende combinatie van significante golfhoogte en piekperiode bepaald. Voor de golfrandvoorwaarden bij tussenliggende waterstanden wordt lineair geïnterpoleerd. Bij lagere waterstanden wordt lineair geëxtrapoleerd.
Deze benadering zonder de beschouwing van de correlatie tussen de waterstand en de golfrandvoorwaarden kan, met name voor de hogere gedeelten van de bekleding, tot enige overschatting van de belasting leiden.
Rekening is gehouden met de verwachte ongunstigste bodemligging in de planperiode van 50 jaar. Daartoe is op bepaalde locaties een verdieping ten opzichte van de huidige situatie in rekening gebracht, representatief voor de verwachte erosie.
De waterstanden en het ontwerppeil zijn berekend door de basispeilen van 1985 te verhogen met de hoogwaterstijging op de Noordzee die veroorzaakt wordt door de zeespiegelrijzing. Hierbij is gerekend met een zeespiegelstijging over 75 jaar, vanaf het basispeil van 1985 (dus tot 2060).
Het beschouwde dijktraject ontleent een beschutte ligging aan de aanwezigheid van de reeds verbeterde Westelijke Sloehavendam, welke een golfreducerende werking heeft. Een golfreducerende werking van de Oostelijke Sloehavendam is voor het onderhavige dijkvak nauwelijks aanwezig. Er wordt dan ook geen reductie op de ontwerpwaarden voor achterliggende primaire waterkering toegepast [11].
3.2.1 Randvoorwaardenvakken
De basis van de ontwerpcondities is gelegd in het rapport “Golfcondities
Schorerpolder bij een 1/4000ste windsnelheid” [11]. De golfrandvoorwaarden zoals gegeven in het detailadvies zijn de rekenwaarden. Voor doorgevoerde correcties wordt verwezen naar het detailadvies. Met name de indeling in zogenaamde
randvoorwaardenvakken is hierin van belang. De gemaakte indeling met betrekking tot het dijkvak Schorerpolder is weergegeven in Tabel 3.1. In deze tabel zijn de hernummerde dijkpalen weergegeven, terwijl deze in het detailadvies nog volgens de oude dijkpaalnummering opgenomen zijn.
Tabel 3.1 Eigenschappen randvoorwaardenvakken RVW-vak Locatie
Van [dp] Tot [dp]
Schorerpolder Oost 710+50m 713
Schorerpolder West 713 717+25m
Rammekens 717+25m 720+50m
RVW-vak = randvoorwaardenvak
3.2.2 Waterstanden
De karakteristieke waterstanden, die van belang zijn voor het ontwerp, zijn
weergegeven in Tabel 3.2. De (afgeronde) waarden van de monding van de Sloehaven zijn hierbij aangehouden.
Tabel 3.2 Karakteristieke waterstanden RVW-vak GHW
[NAP + m]
GLW [NAP + m]
Ontwerppeil [NAP + m]
Schorerpolder Oost 2,10 -1,85 5,90
Schorerpolder West 2,10 -1,85 5,90
Rammekens 2,10 -1,85 5,90
3.2.3 Golven
Svasek Hydraulics / Alkyon heeft in opdracht van RIKZ de maatgevende
golfrandvoorwaarden berekend [11]. In Tabel 3.3 zijn voor ieder randvoorwaardenvak deze golfrandvoorwaarden bij drie waterstanden opgenomen.
Tabel 3.3 Maatgevende golfrandvoorwaarden RVW-vak Hs [m]
bij waterstand t.o.v. NAP
Tpm [s]
bij waterstand t.o.v. NAP
+31) +4 +6 +31) +4 +6
Schorerpolder Oost 1,0 1,0 1,1 4,8 5,1 5,2
Schorerpolder West 0,9 0,9 1,0 4,9 5,0 5,1
Rammekens 0,5 0,7 0,7 6,3 6,32 6,32
1) Vanwege de hoge ligging van voorliggend schor is afgeweken van de reguliere tabellen en zijn de maatgevende golfrandvoorwaarden voor een waterstand van NAP +3 m bepaald in plaats van NAP +2 m
2) Er wordt niet gerekend met afnemende belasting: 4,7 s wordt 6,3 s
Tot slot zijn in Tabel 3.4 de golfrandvoorwaarden behorend bij het Ontwerppeil 2010- 2060 gegeven.
Tabel 3.4 Golfrandvoorwaarden bij ontwerppeil 2010-2060
RVW-vak Ontwerppeil [NAP + m] Hs [m] Tpm [s]
Schorerpolder Oost +5,90 1,1 5,2
Schorerpolder West +5,90 1,0 5,1
Rammekens +5,90 0,7 6,3
3.3 Ecologische randvoorwaarden
Voor Project Zeeweringen geldt in beginsel dat de natuurwaarden op de bekledingen dienen te worden hersteld of verbeterd. De vervanging van de bekledingen heeft in alle gevallen eerst negatieve effecten op de natuurwaarden, maar op de lange termijn kan de natuur zich op de nieuwe bekledingen opnieuw ontwikkelen. De ontwikkeling van deze natuur wordt sterk beïnvloed door het gekozen bekledingstype. Het zorgen voor herstel of verbetering van de natuurwaarden is het scheppen van
omstandigheden waarin herstel of verbetering mogelijk wordt. Alle relevante bekledingstypen zijn op grond van hun ecologische kenmerken ingedeeld in categorieën. Voor elk gedeelte van het dijkvak dient te worden vastgesteld welke categorieën minimaal moeten worden toegepast om de natuurwaarden te herstellen of te verbeteren. Binnen een traject dient onderscheid te worden gemaakt in de
getijdenzone en de zone boven gemiddeld hoogwater. Voor de indeling van de bekledingstypen in categorieën wordt verwezen naar de Milieu-inventarisatie [9].
In 2003 heeft de Meetadviesdienst Zeeland een gedetailleerd onderzoek laten uitvoeren naar de vegetatie op het onderhavige dijkvak. De resultaten van dit onderzoek zijn verwoord in het Detailadvies, dat is opgenomen in Bijlage 2.2. In aanvulling hierop is een memo opgesteld waarin wordt aanbevolen om voor uitvoering in 2012 het traject door een terzake deskundige na te gaan op de aanwezigheid van beschermde soorten en de exacte locatie van het zeegras, zie Bijlage 2.3. Dit
aangezien het onderzoek dat de basis legt voor het Detailadvies enigszins verouderd is. De toe te passen categorieën, die hieruit volgen, zijn samengevat in Tabel 3.5 en Tabel 3.6.
Tabel 3.5 Samenvatting ecologisch detailadvies getijdenzone
Dijkpaal Herstel Verbetering
711-714 Redelijk goed1) Redelijk goed1)
714-718 Geen voorkeur1) Geen voorkeur1)
1) Wel wordt een doorgroeibare constructie geadviseerd
Tabel 3.6 Samenvatting ecologisch detailadvies boven GHW
Dijkpaal Herstel Verbetering
711-714 Redelijk goed Redelijk goed
714-718 Voldoende Voldoende
3.3.1 Flora en Faunawet
Tijdens de inventarisatie zijn er geen flora en faunawet beschermde plantensoorten aangetroffen op de glooiing of in het voorland.
3.3.2 Nota soortenbeleid Provincie Zeeland en NB-wetbesluit In de Nota Soortenbeleid (Provincie Zeeland, 2001) worden een aantal
aandachtsoorten genoemd. Op en voor de zeeweringen kunnen planten voorkomen uit voornamelijk de soortengroepen Aanspoelselplanten en Schorplanten. Op het onderhavige dijkvak zijn planten van deze soortengroepen aangetroffen op de glooiing en in het voorland.
3.3.3 EU-Habitatrichtlijn
Het voorland kan in 2 trajecten worden onderverdeeld: van dp 711 tot dp 714 bestaat het voorland uit schor met slijkgrasvegetatie, habitattype 1320. Van dp 714 tot dp 718 bestaat het voorland uit habitattype 1330 (Atlantische schorren). De twee typen
lopen vloeiend in elkaar over en er is niet altijd een harde lijn te trekken waar het ene type begint en het andere ophoudt. Als het schor na de werkzaamheden weer op de oude hoogte wordt afgewerkt en er voor gezorgd wordt dat er buiten de kreukelberm geen stenen achter blijven, zal het zich weer herstellen. Hierbij kan er het beste gebruik worden gemaakt van de mitigerende maatregelen genoemd in het rapport
“Effecten werkstroken dijkverbetering op kwalificerende habitats” [10]. Voor het traject is zeegras aanwezig, in Nederland een bedreigde plantensoort. De exacte locatie en het oppervlak waarin zich zeegras binnen de grenzen van het werk bevindt, wordt in het voorjaar van 2010 door een terzake deskundige nader vastgesteld, volgens aanbeveling in het aanvullend memo in Bijlage 2.3.
3.4 Landschapsvisie
In het ontwerp moet rekening worden gehouden met de wensen uit de
landschapsvisie voor de Westerschelde [3]. De belangrijkste punten uit dit advies zijn:
Benadrukken van de horizontale opbouw door in de ondertafel een ander materiaal toe te passen dan in de boventafel. Voorkeur geven aan het gebruik van donkere materialen in de ondertafel en lichte materialen in de boventafel.
Kies voor bekledingen waarop begroeiing mogelijk is.
Het is toegestaan betonblokken, in gekantelde opstelling, op de ondertafel te hergebruiken, en aan de bovengrens van de blokken met betonzuilen aan te sluiten. Dit omdat de zichtbare scheiding tussen de ondertafel en de
boventafel door de aangroei op de blokken of de hoger liggende zuilen zal terugkeren.
De overgangen tussen materialen verticaal uitvoeren en deze overgangen zo min mogelijk in de boven - en ondertafel laten samenvallen.
Handhaven van cultuurhistorische elementen.
Een aanvulling hierop is het advies van de afdeling Planvorming en Advies van Rijkswaterstaat Zeeland, dat is opgenomen in Bijlage 2.4. De belangrijkste punten uit dit advies zijn:
De nieuw toe te passen bekleding dient een open structuur te hebben, hetgeen doorgroei op de lange termijn mogelijk maakt. Het contrast donker/ licht is in deze situatie van minder belang.
De gekozen bekleding voor het onderhavige dijkvak moet, vanuit een landschappelijk oogpunt, aansluiten op het reeds verbeterde aangrenzende dijkvak. Dit betreft het meer zuidelijk gelegen dijkvak Westelijke
Sloehavendam en Schorerpolder [W13], welke in 2007 is versterkt.
3.5 Archeologie en cultuurhistorie
Op basis van de Archeologische Monumentenkaart Zeeland en Indicatieve Kaart van Archeologische Waarden zijn er langs het dijkvak géén bijzonderheden te verwachten.
Volgens de Cultuurhistorische Hoofdstructuur van de provincie Zeeland (CHS) is er één object van belang voor dit dijktraject:
GEO-4105 - Schorgebied voor het dijktraject: in 1860 werd het zuidelijk deel van het Kanaal van Welzinge afgedamd, waarmee de Schorerpolder tot stand kwam. Aan de zuidkant daarvan ontstond in het Sloe een schor, dat zich tevens langs de zeedijk aan de zuidkant van de Nieuw- en Sint Jooslandpolder uitstrekte. Bij het inpolderen in 1961 en 1962 van het deel van het Sloe dat was overgebleven na bedijking van de Quarlespolder (1949) is het grootste deel van dit schor verdwenen. Slechts een klein deel ten oosten van Fort Rammekens is overgebleven. (CHS-code GEO-4105, waardering: hoog)
Het schor is gelegen tegen het talud van de dijk. Om de bekleding te kunnen verbeteren is het noodzakelijk de schorgrond tijdelijk opzij te zetten. Na werkzaamheden dient het schor weer op oorspronkelijk niveau terug
aangebracht te worden. Tevens worden mitigerende maatregelen ten aanzien van de uitvoering opgesteld om schade aan het schor te beperken.
3.6 Recreatie
Ten aanzien van recreatie is voor het geselecteerde dijkvak voornamelijk het huidige gebruik door fietsers van belang. Daarbuiten kennen met name de zuidelijk van het dijkvak gelegen Westelijke Sloehavendam en voorliggend strandje recreatieve waarde.
3.7 Zandophoging
In het Sloegebied, ten oosten van de Schorerpolder, is een gedeelte door het havenschap geselecteerd voor een zandophoging, ter uitbreiding van het
industriegebied. Dit valt buiten de werkgrenzen van het te verbeteren dijktraject.
4 Toetsing
. . .
4.1 Algemeen
In 1996 heeft Grondmechanica Delft (GeoDelft) gerapporteerd over de toestand van de dijkbekledingen in Zeeland [4]. Daarna is een globale toetsing uitgevoerd aan de hand van de ‘Leidraad toetsen op veiligheid, 1999’ [5]. Aangezien uit de
toetsresultaten is gebleken dat een groot aantal van de bekledingen niet voldoende sterk is, is Project Zeeweringen gestart. Binnen dit project worden de bekledingen opnieuw getoetst volgens het Voorschrift Toetsen Op Veiligheid (VTV) [6], met verbeterde gegevens en golfrandvoorwaarden.
4.2 Toetsing toplaag
Het waterschap Zeeuwse Eilanden heeft de gezette bekledingen langs het gehele dijkvak geïnventariseerd, en globale en gedetailleerde toetsingen uitgevoerd [12]. Bij deze toetsingen is de bekleding op het talud als ‘onvoldoende’ beoordeeld.
Het Projectbureau heeft de toetsingen gecontroleerd en vrijgegeven voor het ontwerp [13]. Het eindoordeel van de toetsingen, weergegeven in Figuur 4 in Bijlage 1, luidt als volgt:
• De gehele bekleding van zowel de ondertafel, de boventafel en op de berm is onvoldoende getoetst.
4.3 Conclusies
De gehele bekleding is afgekeurd en moet worden verbeterd.
5 Keuze bekleding
. . .
5.1 Inleiding
Uit de toetsing is gebleken dat de gehele bestaande bekleding moet worden verbeterd. In dit hoofdstuk wordt eerst bepaald welke nieuwe bekledingstypen kunnen worden toegepast. Vervolgens wordt een keuze gemaakt. De volgende stappen worden gevolgd:
• Beschikbaarheid;
• Voorselectie;
• Technische toepasbaarheid;
• Afweging en keuze.
5.2 Beschikbaarheid
In Tabel 5.1 zijn de hoeveelheden betonblokken weergegeven die vrijkomen bij het vernieuwen van de bekleding en die eventueel kunnen worden hergebruikt.
‘Zeewaarts spreiden’ van de vrijkomende bekledingen is niet toegestaan. Niet herbruikbare hoeveelheden dienen te worden afgevoerd.
Tabel 5.1 Vrijkomende hoeveelheden betonblokken (exclusief verliezen) Toplaag Afmetingen Oppervlakte
[m2]
Oppervlakte gekanteld [m2]
Vlakke betonblokken 0,50 x 0,50 x 0,25 m3 9.030 4.515
5.2.1 Materialen uit bestaande depots of uit andere dijkverbeteringen
De dijkverbetering van de Schorerpolder wordt in 2012 uitgevoerd. Op dit moment is nog niet bekend hoeveel bekledingsmateriaal bij de start van de uitvoering bij andere dijkverbeteringen vrij zal komen of aanwezig is in nabij gelegen depots. Wanneer de dijkverbetering van deze nota gelijktijdig met deze andere dijkverbeteringen wordt uitgevoerd, kunnen knelpunten ontstaan in de aanvoer van de te hergebruiken materialen, bijvoorbeeld als gevolg van mogelijke verschuivingen in de planning. In deze ontwerpnota wordt geen rekening gehouden met de aanvoer van bestaande materialen, die elders vrijkomen.
5.3 Mogelijk toepasbare materialen
De volgende bekledingstypen zijn mogelijk [2]:
1) zetsteen op uitvullaag:
a) (gekantelde) betonblokken, b) (gekantelde) granietblokken, c) (gekantelde) koperslakblokken, d) basaltzuilen,
e) Betonzuilen;
2) Breuksteen op filter of geotextiel:
a) losse breuksteen,
b) patroon- of vol-en-zat gepenetreerde breuksteen of vrijkomend materiaal (eventueel gebroken) met asfalt of dicht colloïdaal beton; de vol-en-zat- variant kan ook in de categorie ‘plaatconstructie’ vallen;
3) Plaatconstructie:
a) waterbouwasfaltbeton boven GHW;
b) open steen asfalt (osa) 4) Overlaagconstructies:
a) losse breuksteen,
b) patroon- of vol-en-zat gepenetreerde breuksteen of vrijkomend materiaal (eventueel gebroken) met asfalt of dicht colloïdaal beton; de vol-en-zat- variant kan ook in de categorie ‘plaatconstructie’ vallen;
5) Kleidijk.
Ad 1.
Granietblokken en koperslakblokken komen bij dit dijkvak niet vrij en worden buiten beschouwing gelaten, omdat deze in het algemeen te licht zijn voor hergebruik. Ook komen geen basaltzuilen vrij voor hergebruik.
Vlakke blokken zijn beschikbaar voor hergebruik. De kwaliteit van de aanwezige vlakke betonblokken zal voor het bestek moeten worden bepaald om een verliespercentage vast te stellen.
Ad 2./4.
Bekledingen van losse breuksteen bestaan in het algemeen uit sorteringen die
zwaarder zijn dan of gelijk aan 60-300 kg. Aangezien deze bekledingen daarom slecht toegankelijk zijn, bijvoorbeeld voor recreanten, worden bekledingen van losse
breuksteen verder buiten beschouwing gelaten.
Bij een gepenetreerde bekleding in de getijdenzone wordt asfalt als
penetratiemateriaal gebruikt, omdat een penetratie met colloïdaal beton moeilijker is uit te voeren en meer onderhoud vraagt.
Ad 3.
Op verzoek van de beheerder is het toepassen van Opensteenasfalt onder ontwerppeil niet gewenst en wordt niet als alternatief in de afweging meegenomen. In dit dijkvak kan dit bekledingstype alleen worden toegepast als toplaag van de onderhoudsstrook.
Ad 4.
Een overlaging wordt veelal toegepast wanneer een lager liggend deel van de ondertafel onvoldoende sterk is en een hoger liggend, aanmerkelijk groot deel kan worden gehandhaafd, of wanneer het deel, dat onvoldoende is, relatief diep ligt en moeilijk bereikbaar is of in het geval van steile taluds waarbij weinig ruimte
beschikbaar is waardoor andere materialen niet toepasbaar zijn. Met een overlaging kan tevens het grondverzet worden beperkt.
Ad 5.
Aangezien de dijk geen voldoende hoog en stabiel voorland heeft komt deze niet voor de toepassing van een kleidijk in aanmerking.
Tabel 5.2 geeft de voorkeuren voor de bekledingstypen, die volgen uit het
Detailadvies, dat is opgenomen in Bijlage 2.2. In deze tabel is ook rekening gehouden met de beschikbaarheid en de voorselectie. Indien noodzakelijk mag van de
voorkeuren worden afgeweken. Dit laatste dient wel duidelijk te worden onderbouwd.
Tabel 5.2 Voorkeuren uit het Detailadvies, rekening houdend met de beschikbaarheid en de voorselectie, de getijdenzone
Getijdenzone Dijkpaal
Herstel Verbetering
711-714 gekantelde betonblokken
betonzuilen gekantelde betonblokken betonzuilen
714-718 gekantelde betonblokken
betonzuilen gekantelde betonblokken betonzuilen
Tabel 5.3 Voorkeuren uit het Detailadvies, rekening houdend met de beschikbaarheid en de voorselectie, boven GHW
Boven GHW Dijkpaal
Herstel Verbetering
711-714 gekantelde betonblokken
betonzuilen gekantelde betonblokken betonzuilen
714-718 gekantelde betonblokken
betonzuilen gekantelde betonblokken betonzuilen
Uit Tabel 5.2 wordt geconcludeerd dat de nieuwe bekledingen in de ondertafel moeten worden uitgevoerd in betonzuilen en/of vrijkomende gekantelde vlakke betonblokken. Uit Tabel 5.3 wordt geconcludeerd dat de nieuwe bekledingen in de boventafel tevens moeten worden uitgevoerd in betonzuilen en/of vrijkomende gekantelde betonblokken. Het toepassen van breuksteen, gepenetreerd met gietasfalt wordt niet als alternatief meegenomen. In de getijdenzone is dit niet mogelijk omdat dit geen doorgroeibare constructie is, boven GHW voldoet dit bekledingstype niet aan de toe te passen categorieën volgens het detailadvies. Waterbouwasfaltbeton komt ook niet in aanmerking voor toepassing, omdat ook dit type niet overeenkomt met de gewenste categorieën voor de zone boven GHW uit het detailadvies.
In de volgende paragraaf wordt bepaald of de bovengenoemde voorgestelde bekleding technisch toepasbaar is.
5.4 Technische toepasbaarheid
De technische toepasbaarheid van een bekleding met zetsteen moet worden
aangetoond met het rekenprogramma ANAMOS, met inachtneming van het Technisch Rapport Steenzettingen [7], en uitgaande van de representatieve waarden voor de constructie en de randvoorwaarden. De rekenmethodiek wordt beschreven in de Handleiding Ontwerpen [2].
De berekeningen betreffen alleen het bezwijkmechanisme ‘Instabiliteit van de
toplaag’. Met het bezwijkmechanisme ‘Afschuiving’ wordt rekening gehouden door te werken met hellingen flauwer dan of gelijk aan 1:2,5 Steilere hellingen worden alleen toegelaten wanneer het niet anders kan, bijvoorbeeld bij de aansluiting op een gemaal of sluis. De benodigde dikte van de kleilaag wordt gegeven in Hoofdstuk 6. Met het bezwijkmechanisme ‘Materiaaltransport’ wordt rekening gehouden bij het ontwerp van het geokunststof (Hoofdstuk 6).
5.4.1 Taludhellingen, berm en teen
Een belangrijk aspect in de berekening van de technische toepasbaarheid is de taludhelling. Binnen bepaalde grenzen biedt het ontwerp de mogelijkheid tot het kiezen van de taludhelling. Het is in principe mogelijk om de taludhelling zo flauw te kiezen dat elk bekledingstype toepasbaar is. Er moet worden gezocht naar een
optimalisatie tussen grondverzet, bekledingslengte, kosten en natuurwaarden. In het algemeen moet een nieuwe bekleding worden aangelegd tussen de bestaande teen en de bestaande berm, en zoveel mogelijk worden aangepast aan de bestaande
taludhelling, ter beperking van het benodigde grondverzet. Daarnaast kan worden geëist dat een bepaalde dikte van de kleilaag wordt gehandhaafd, met name als het een kleilaag op zand betreft. Ook dit kan de keuze van de taludhelling beïnvloeden.
Wanneer de bestaande kleilaag moet worden afgegraven en opnieuw opgebouwd, om te voldoen aan een minimale laagdikte, kan de taludhelling worden gewijzigd.
De taludhellingen en de teenniveaus van de dijk langs de Schorerpolder zijn gegeven in Tabel 5.4.
Tabel 5.4 Nieuwe taludhelling, teenniveau en teenverschuiving Dijkpaal Talud
helling oud [1: ]
Talud helling nieuw [1:]
Niveau teen oud
[NAP + m]
Niveau teen nieuw [NAP + m]
Verschui- ving teen [m]
Habitat verlies [ha]
711-712 3.8 3.8 1,00 1,35 0 0
712-715 3.8 3.8 1,00 1,00 1,33 0
715-718 3.8 3.8 1,00 1,35 0 0
De nieuwe taludhelling in Tabel 5.4 is de gemiddelde taludhelling. Door het aanbrengen van tonrondte is de taludhelling op de ondertafel wat steiler en op de boventafel wat flauwer. Hiermee is rekening gehouden in het ontwerp door conform het Technisch Rapport Steenzettingen steeds te rekenen met de gemiddelde helling over een diepte van 1,5·Hs onder de beschouwde waterstand.
Om optimaal gebruik te maken van de aanwezige kleilaag van 0,80 m, is gekozen de nieuwe teenconstructie waar mogelijk circa 0,35 m hoger dan bestaand niveau aan te brengen. De nieuwe teenhoogte wordt NAP +1,35 m. Gezien de relatief lage
golfrandvoorwaarden, de beschutte ligging van het traject en het voorliggend schor is dit tussen dp 711 en dp 712 en van dp 715 tot dp 718 niet bezwaarlijk. De nieuwe teenconstructie komt ter plaatse ca. 1,0 m onder het schor te liggen. Tussen dp 712 en dp 715 is het verhogen van de teen ongewenst, omdat hier het voorland minder hoog ligt. Het huidige teenniveau wordt op dit traject gehandhaafd, vanuit het
oogpunt van aanwezige kleilagen en de aansluiting met aangrenzende delen verschuift de teen hier 1,33 m. Dit heeft geen habitatverlies tot gevolg, aangezien het voorland op een hoger niveau aan het talud grenst.
Momenteel ligt de buitenknik van de berm over het gehele traject op ca. NAP + 5,5 m, dit is 0,4 m lager dan het ontwerppeil. De berm wordt opgehoogd tot aan het ontwerppeil. Dit laatste komt overeen met de aanpak bij de Westerschelde.
5.4.2 Betonzuilen
De stabiliteit van betonzuilen is berekend bij de maatgevende golfrandvoorwaarden en een taludhelling van 1:3,8 (bestekswaarde). Hieruit blijkt dat toepassing van
betonzuilen langs het gehele dijkvak mogelijk is. De berekening is opgenomen in Bijlage 3.2. Het optimale zuiltype wordt bepaald in Hoofdstuk 6.
5.4.3 Gekantelde blokken
De stabiliteit van vlakke betonblokken, met een blokbreedte (gekanteld) van 0,25 m, is berekend uitgaande van gekantelde toepassing, zonder tussenruimte. Hieruit volgt dat de vlakke betonblokken technisch toepasbaar zijn. De maximale
toepassingshoogte volgt uit de beschikbaarheid van de blokken welke vermeld staan
in Tabel 5.1. Voor nadere informatie wordt verwezen naar de berekeningen in Bijlage 3.2.
5.5 Kenmerken projectgebied
Het gehele dijkvak kent een eenduidige opbouw en kan op basis van de geometrie, technische toepasbaarheid, hydraulische en ecologische randvoorwaardenvakken als één geheel worden beschouwd. Zie voor een schematische weergave van de
bestaande bekleding Figuur 3 in Bijlage 1. Het dijkvak wordt door de volgende aspecten gekenmerkt:
dp 711 – dp 718:
Bij dp 711 begint de bestaande bekleding van vlakke betonblokken. Ten noorden hiervan bestaat de primaire kering uit een grasdijk, welke achterlangs het Sloegebied ligt. De bestaande bekleding van vlakke betonblokken loopt over de gehele lengte van het dijkvak van NAP +1,00 m tot NAP +4,40 m. Voor deze bekleding is geen kreukelberm aanwezig, de teen bestaat uit een houten damwand. Tussen de bovenzijde van de bekleding en het onderhoudspad op NAP +5,50 m, bevindt zich gras. De onderhoudsstrook van asfalt is momenteel vrij toegankelijk voor fietsverkeer. Ter plaatse van dp 711 heeft het fietsverkeer toegang tot de aangrenzende verharding die leidt naar het fietspad langs de Ritthemsestraat. Om motorvoertuigen te weren is ter plaatse een hekwerk aangebracht.
Voor het gehele traject is schor aanwezig, tussen dp 711 en dp 712 ligt dit vrij hoog, op ca. NAP +3,00 m. Tussen dp 712 en dp 715 verloopt deze in hoogte naar ca. 0,10 m boven de bestaande teen, op NAP +1,10 m. Vanaf dp 715 tot dp 718 bevindt de bovenzijde van het schor zich ter plaatse van de glooiing gemiddeld op ca. NAP +2,80 m.
Ter hoogte van dp 717 bevindt zich een dijkovergang met asfaltverharding, waarmee de onderhoudsstrook in beide richtingen toegankelijk is vanaf de binnenzijde van de dijk.
Het dijkvak sluit bij dp 718 aan op de reeds verbeterde glooiing van gekantelde betonblokken tot NAP +3,15 m met daarboven betonzuilen. Dit aangrenzende profiel heeft een talud van 1:4,2 waarbij tonrondte is aangebracht. Deze
bekleding loopt door tot ontwerppeil NAP +5,90 m. Momenteel is de aansluiting tussen de twee dijkvakken tijdelijk gerealiseerd middels een strook breuksteen, gepenetreerd met gietasfalt.
Representatief dwarsprofiel voor het dijkvak is dp 716. De taludhelling is ca.
1:3,8. De bestaande bermhoogte is ca. NAP +5,50 m.
5.6 Keuze voor bekleding
In deze ontwerpnota wordt normaliter onderscheid gemaakt tussen
bekledingsalternatieven en varianten. Met een bekledingsalternatief wordt bedoeld een type bekleding dat op een deelgebied van een dijkvak kan worden toegepast. Een variant is een combinatie van alternatieven voor de verschillende deelgebieden van het gehele dijkvak.
Het dijkvak Schorerpolder is niet onderverdeeld in deelgebieden, waardoor direct op basis van het Detailadvies, beschikbaarheid en de technische toepasbaarheid de varianten zijn opgesteld.
5.6.1 Bekledingsvarianten
Bij Variant 1 wordt het onderste deel van de glooiing bekleed met vrijkomende vlakke betonblokken, die gekanteld worden toegepast. Op het bovenliggende deel worden hier betonzuilen toegepast. Bij Variant 2 wordt de bekleding in zowel de ondertafel als de boventafel vervangen door nieuwe betonzuilen.
Variant 1 is weergegeven In Tabel 5.5, variant 2 is weergegeven in Tabel 5.6.
Vooraanzichten van de varianten zijn gegeven in de figuren 5 en 6 in Bijlage 1.
Tabel 5.5 Variant 1
Onderste deel Bovenste deel Gekantelde betonblokken Betonzuilen
Tabel 5.6 Variant 2
Ondertafel Boventafel Betonzuilen Betonzuilen
5.6.2 Afweging en keuze
De varianten zijn op de volgende aspecten tegen elkaar afgewogen:
• Constructie-eigenschappen;
• Uitvoering;
• Hergebruik;
• Onderhoud;
• Landschap;
• Natuur;
• Kosten.
De aspecten constructie-eigenschappen, uitvoering, hergebruik en onderhoud zijn in de meeste gevallen afhankelijk van de gekozen bekledingsmaterialen. Een beschrijving van deze aspecten en de verhoudingen tussen de verschillende bekledingstypen is opgenomen in de Handleiding Ontwerpen [2]. De aspecten landschap, natuur en kosten worden nader toegelicht. Het keuzemodel en de invoermodule van het keuzemodel zijn opgenomen in Bijlage 3.1.
Landschap
Beide varianten voldoen goed aan het landschapsadvies. Bij Variant 1 wordt de bekleding van het naastliggende, reeds uitgevoerde, dijkvak doorgezet wat een consequent beeld oplevert. Tevens wordt door het toepassen van verschillende bekledingstypen de horizontale opbouw benadrukt. Deze variant heeft ten aanzien van landschapsvisie de voorkeur.
Natuur
Het dwingende karakter van de EU-Habitatrichtlijn en de Natuurbeschermingswet is niet als alles overstijgende randvoorwaarde meegenomen maar als onderdeel van het beoordelingscriterium ‘natuur’.
Het dijkvak grenst aan de speciale beschermingszone ‘Westerschelde’, die is aangewezen c.q. aangemeld als Habitatrichtlijngebied, Vogelrichtlijngebied en Nb- wetgebied, met de buitenteen van de dijk als begrenzing. Langs het dijkvak komen
(plaatselijk) habitattypen voor die het gebied kwalificeren als Habitatrichtlijngebied, waaronder slikken en schorren. Het verschuiven van de teen van de dijk in zeewaartse richting betekent verlies van kwalificerend habitat. Conform de EU-habitatrichtlijn en de Nb-wet moet bepaald worden of dit ‘significante gevolgen’ heeft voor de
beschermingszone en, als daar een kans op is, dan moet er een alternatievenafweging plaatsvinden.
Omdat het dijkvak grotendeels achter het schor gelegen is, ligt de zandlijn hoog op de ondertafel van de bekleding. Hierdoor heeft de ondertafel geen of lage ecologische score. Voorkeur is de bekleding achter het schor uit te voeren met een doorgroeibare toplaag. Na verbetering van de glooiing zal de schorklei weer op het oorspronkelijke niveau terug aangebracht worden.
Zowel bij variant 1 als 2 is tenminste herstel van de huidige natuurwaarden mogelijk.
Beide varianten hebben een doorgroeibare constructie achter het schor wat ten aanzien van natuurwaarden geen significant onderscheid oplevert.
Kosten
Tussen de twee varianten is naar verwachting een redelijk kostenverschil aanwezig.
Variant 1 zal lager in kosten zijn door het hergebruik van het ter plaatse vrijkomende materiaal. Tevens hoeft onder het gedeelte met de gekantelde betonblokken minder uitgevuld te worden met hydraulische fosforslakken.
In Tabel 5.7 is de afweging samengevat. Hieruit blijkt dat voor Variant 1 de
totaalscore lager ligt dan de totaalscore van Variant 2. Door de relatief geringe kosten ten opzichte van Variant 2, scoort Variant 1 toch in de verhouding tussen de
totaalscore en de kosten het hoogst. Het verschil met Variant 2 is significant.
Tabel 5.7 Samenvatting keuzemodel
Variant Totaalscore Kosten Score/kosten
1 70,6 1,0 70,6
2 76,1 1,2 63,4
Op basis van de beoordeling in bovenstaande tabel wordt Variant 1 als voorkeursvariant gekozen en in hfst 6 verder uitgewerkt
5.7 Onderhoudsstrook
Op de stormvloedberm wordt een nieuwe onderhoudsstrook aangelegd, die over de gehele lengte van het dijkvak toegankelijk moet zijn voor fietsers. De toplaag van dit toegankelijke deel wordt uitgevoerd in asfaltbeton (AC 22 Base O2).
5.8 Bekleding tussen ontwerppeil en berm
De gehele bestaande berm ligt onder ontwerppeil en dient met ca. 0,4m te worden opgehoogd tot het ontwerppeil. De nieuwe bekleding wordt doorgetrokken tot aan het onderhoudspad op de nieuwe berm.
5.9 Golfoploop
De golfoploop van de voorkeursvariant, tijdens ontwerpcondities, is vergeleken met de golfoploop in de oude situatie. In Tabel 5.8 is voor het representatieve dwarsprofiel het effect van de gewijzigde berm op de golfoploop gegeven. De berekening van de
golfoploop is opgenomen in Bijlage 3.4. Hieruit wordt geconcludeerd dat door het verhogen van de berm tot ontwerppeil, waarbij de huidige taludhellingen
gehandhaafd blijven, over het gehele traject de golfoploop afneemt.
Tabel 5.8 Effect op golfoploop
Dwarsprofiel (Dijkpaal) Vergrotingsfactor golfoploop
1 (dp 716) 0,84
Aangenomen wordt dat een eventuele toekomstige dijkverzwaring aan de binnenzijde van de dijk kan worden aangebracht, zodat de dijkverbetering van deze nota niet opnieuw hoeft te worden uitgevoerd.
6 Dimensionering
. . . In dit hoofdstuk wordt het ontwerp, dat is weergegeven in Tabel 5.7 en Figuur 5 van Bijlage 1, nader uitgewerkt. Het bijbehorende dwarsprofiel is weergegeven in Figuur 7 in Bijlage 1.
De dimensionering wordt beschreven per constructieonderdeel, van de kreukelberm tot het bovenbeloop. Voor achtergrondinformatie wordt verwezen naar de
Handleiding Ontwerpen [2] en een aantal memo’s [14][15][16].
6.1 Kreukelberm en teenconstructie
In het algemeen bestaat de kreukelberm uit breuksteen, die wordt aangebracht op een geokunststof. De kreukelberm moet de teen van de bekleding tegen erosie
beschermen en de bekleding ondersteunen. Daar waar vanaf de teen een bekleding van gezette steen wordt aangebracht, moet ook een teenconstructie worden geplaatst, eveneens ter ondersteuning van de bovenliggende bekleding.
Aangezien voor de huidige dijk geen kreukelberm aanwezig is, moet een nieuwe kreukelberm worden aangebracht. De benodigde minimale sortering van de toplaag, die is bepaald volgens de Handleiding Ontwerpen [2], bedraagt 10-60 kg. Hierbij is uitgegaan van een stabiel voorland waarvan het oppervlak samenvalt met de bovenkant van de nieuwe kreukelberm (NAP +1,35 m, deels NAP +1,00 m) of
plaatselijk lager ligt (NAP + 0,60 m). Hoewel het bestaande voorland van de slikken en het schor tegen de dijk niet bewezen stabiel is, wordt verondersteld dat een lager voorland op tenminste het niveau van NAP +0,6 m stabiel is. In Bijlage 3.3 is een berekening opgenomen. In Tabel 6.1 zijn de hoogteligging en de steensortering voor de verschillende randvoorwaardenvakken weergegeven. De nieuwe kreukelberm heeft een breedte van 5 m en een laagdikte van 0,5 m.
Tabel 6.1 Nieuwe kreukelberm RVW vak
Locatie Sortering [kg] Laagdikte
[m] Gep.
Van [dp] Tot [dp]
Hoogte t.o.v.
NAP [m]
Schorerpolder Oost 711 712 1,35 10-60 0,5 Nee Schorerpolder Oost 712 713 1,00 10-60 0,5 Nee Schorerpolder West 713 715 1,00 10-60 0,5 Nee Schorerpolder West 715 717+25m 1,35 10-60 0,5 Nee
Rammekens 717+25m 718 1,35 10-60 0,5 Nee
Het geokunststof onder de kreukelberm is een polypropeen weefsel, waarop een vlies is gestikt voor extra bescherming tijdens het storten van de steen. Hetzelfde weefsel wordt, zonder opgestikt vlies, toegepast onder de geasfalteerde onderhoudsstrook. De bestekseisen voor dit weefsel zijn vermeld in Tabel 6.2.
Tabel 6.2 Eisen geokunststof weefsel
Eigenschap Waarde Treksterkte ≥ 50 kN/m (ketting en inslag)
Rek bij breuk ≤ 20 % (ketting en inslag) Doorstromingsweerstand VIH50-index ≥ 15 mm/s
Poriegrootte O90 ≤ 350 μm
Levensduurverwachting type B (NEN 5132)
Overlap Banen geotextiel leggen met een overlap van ten minste 0,50 m
Langs de gehele dijk worden nieuwe teenconstructies geplaatst. De bovenkant van de nieuwe teenconstructie is ter plaatse van het hoogliggende schor tussen dp 711 en dp 712 en tussen dp 715 en dp 718 NAP +1,35 m, van dp 712 tot dp 715 is het voorland lager waardoor de bovenkant van de nieuwe teenconstructie NAP +1,00 m bedraagt.
Een nieuwe teenconstructie bestaat uit een teenschot, met een hoogte van 0,60 m, en palen die het teenschot ondersteunen, met een lengte van 1,80 m (h.o.h. 0,30 m, doorsnede: 0,07x0,07 m2). De palen moeten van FSC-hout zijn, dat voldoet aan Duurzaamheidsklasse 1, en het teenschot mag niet dikker zijn dan 2 cm. Boven het teenschot wordt een afgeschuinde betonband aangebracht. Indien aanwezig en van voldoende kwaliteit, worden de betonbanden uit de bestaande bekleding opnieuw gebruikt.
De bovenkant van de kreukelberm moet samenvallen met de bovenkant van de nieuwe teenconstructie en de bovenkant van de teenconstructie moet met enkele stenen worden afgedekt.
6.2 Zetsteenbekleding
In Hoofdstuk 5 is vastgesteld welke bekledingstypen zullen worden aangebracht. De zetsteenbekleding moet voldoen aan de eisen ten aanzien van toplaagstabiliteit, afschuiving en materiaaltransport. De eisen ten aanzien van toplaagstabiliteit bepalen de dimensionering van de toplaag en de uitvullaag. Voor afschuiving is het van belang dat de dikte van de gehele bekleding, inclusief de onderliggende kleilaag, voldoende groot is. Het transport van klei door de bekleding moet worden voorkomen door op de klei een geokunststof aan te brengen.
Bij de dimensionering van de diverse constructie-onderdelen is er een bepaalde onzekerheid over de grootte van de belasting en de sterkte van de gerealiseerde constructie. De belasting kan groter zijn dan verwacht en de sterkte kan kleiner zijn dan verwacht. Dit komt doordat de gebruikte rekenmodellen geen exacte weergave van de werkelijkheid zijn en doordat de invoerparameters onderhevig zijn aan een bepaalde spreiding.
Om deze onzekerheid van uitvoeringstoleranties af te dekken is bij de dimensionering van de gezette steenbekleding in de berekening per parameter uitgegaan van de verwachtingswaarde zonder veiligheidsmarge, waarna een overall veiligheidsfactor van 1,2 wordt toegepast op de steendikte. Deze factor is gebaseerd op een interne studie in 2009 [14][15] en een aanvullend advies van Deltares.
6.2.1 Toplaag van betonzuilen
In paragraaf 5.4.2 is vastgesteld dat betonzuilen technisch toepasbaar zijn langs het gehele dijkvak. Voor die delen waar betonzuilen worden aangebracht (zie paragraaf
5.6) zijn de dimensies nader bepaald. Het resultaat van de berekeningen is een aantal praktische combinaties van dikte en dichtheid. De dikte wordt daarbij afgerond op 5 cm en de dichtheid op 100 kg/m3. De uiteindelijke keuze wordt bepaald na afweging van kosten, uitvoeringstechniek en beheersaspecten. Daarom mag de dichtheid van de zuilen niet te veel afwijken van de meest gangbare betonsamenstelling. De resultaten zijn vermeld in Tabel 6.3.
Tabel 6.3 Mogelijke typen betonzuilen
RVW vak Locatie Type Betonzuil [m] / [kg/m3]
Bovenste deel talud Schorerpolder Oost dp 711 - dp 712 0,229/2300 Schorerpolder Oost dp 712 – dp 713 0,228/2300 Schorerpolder West dp 713 – dp 715 0,209/2300
Schorerpolder West dp 715 – dp 717+25m 0,210/2300 Rammekens dp 717+25m – dp 718 0,196/2300
De in Tabel 6.3 genoemde toplaagdikten zijn gecontroleerd met Steentoets2010.
Daarbij is het hele bekledingsprofiel ingevoerd, incl. een eventueel gehandhaafde ondertafel of overlaging. Deze controle heeft uitgewezen dat de genoemde typen betonzuilen volgens Steentoets 2010 stabiel zijn. Bij de controle met steentoets 2010 wordt ook een veiligheidsfactor van 1,2 op de laagdikte aangehouden.
Rekening houdend met beheer, is het ongewenst om zuilen met een kleinere hoogte dan 0,30 m toe te passen. De uiteindelijk gekozen zuiltypen zijn vermeld in Tabel 6.4.
Tabel 6.4 Gekozen typen betonzuilen
Dwarsprofiel Type betonzuil [m] / [kg/m3]
1 (dp 711 – dp 718) 0,30/2300
De toplaag van de betonzuilen zal worden ingewassen met 45 kg/m2 gebroken materiaal. De standaard sortering van dit inwasmateriaal is 4/32 mm. Meer informatie over de uitgevoerde stabiliteitsberekeningen is opgenomen in Bijlage 3.2.
6.2.2 Toplaag van vlakke betonblokken
Langs het gehele dijktraject zijn gekantelde blokken over de volledige taludhoogte stabiel. Er is niet voldoende materiaal voor hergebruik beschikbaar, daarom wordt de ondertafel en een deel van de boventafel met gekantelde vlakke betonblokken
bekleed. In Tabel 6.5 zijn de toepassingsniveaus van de blokken vermeld, waarvan de ligging is bepaald uit de beschikbaarheid (paragraaf 5.2).
Tabel 6.5 Gekozen typen gekantelde betonblokken
Locatie Taludhelling Toepassingsniveau van/tot [NAP+m]
Vlakke blokken 0,25 m
dp 711 – dp 712 3,8 1,35/3,15
dp 712 – dp 715 3,8 1,00/3,15
dp 715 – dp 718 3,8 1,35/3,15
In de ontwerpberekeningen is uitgegaan van plaatsing tegen elkaar aan op een fijnkorrelige uitvullaag van 4/20 mm.
6.2.3 Uitvullaag
De granulaire uitvullaag onder de toplaag is voornamelijk van belang voor de
uitvoering. Gelet op stabiliteit en uitvoering, moet het materiaal in deze uitvullaag zo fijn mogelijk zijn. Het materiaal mag echter niet zo fijn zijn dat het tussen de
elementen van de toplaag door kan wegspoelen. De fijnste sortering die uit dat oogpunt voor betonzuilen mogelijk is, bedraagt 14/32 mm. In de
ontwerpberekeningen wordt uitgegaan van een bijbehorende D15 van 20 mm. Dit is een conservatieve benadering. De werkelijke waarde van de D15 is circa 17 mm.
Gekantelde blokken worden geplaatst op een sortering van 4/20 mm, met een D15 van circa 5 mm.
De kleinste laagdikte, waarin steenslag van bovengenoemde sorteringen kan worden aangebracht, is 0,10m. Deze waarde voor de dikte wordt gebruikt in
ontwerpberekening en ook voorgeschreven in het bestek.
6.2.4 Geokunststof
Onder de gezette bekleding dient een geokunststof (vlies) aangebracht te worden. De belangrijkste functie van dit geokunststof is het voorkomen van uitspoeling van materiaal uit de onderlaag door de toplaag heen. Maatgevend hiervoor is de openingsgrootte O90. Gelijk aan de eerder uitgevoerde dijkvakken van 1997-2009 wordt gekozen voor een polypropeen vlies met een gegarandeerde maximum
openingsgrootte (O90) van 100 μm, omdat een nog grotere gronddichtheid niet goed te testen is en niet standaard leverbaar is. Bovendien is met proeven aangetoond dat de werkelijke openingsgrootte van het gekozen materiaal kleiner is dan 64 μm. Het vlies moet voldoen aan de eisen uit Tabel 6.6.
Tabel 6.6 Eisen geokunststof vlies
Eigenschap Waarde
Treksterkte ≥ 20 kN/m
rek bij breuk ≤ 60 %
Duurzaamheid conform NEN EN ISO 13438 Reststerkte (RF) ≥ 70%
Overlap Banen geotextiel leggen met een overlap van ten minste 0,50 m
Poriegrootte O90 ≤ 100 μm
De levensduur van het vlies moet minimaal 50 jaar bedragen. Om dit aan te tonen schrijft het bestek een verouderingsonderzoek voor en stelt eisen aan de resultaten hiervan.
Aan de onderzijde van de gezette bekleding wordt het vlies opgevouwen tegen het teenschot waarna de betonband er tegenaan wordt gezet. Op de glooiing moet de overlapping tussen verschillende banen van het vlies minimaal 0,5 m breed zijn. Aan de bovenzijde wordt het vlies doorgetrokken tot onder de onderhoudsstrook op de berm, waarna het geokunststof (weefsel) van de onderhoudsstrook er overheen gelegd wordt met een overlapping van minimaal 1 m.
6.2.5 Basismateriaal
De totale dikte van het pakket, bestaande uit de toplaag, de uitvullaag en de onderliggende kleilaag of laag van mijnsteen, moet voldoende groot zijn om lokale afschuiving van dit pakket te voorkomen. De vereiste dikte wordt onder meer bepaald door de taludhelling. Wanneer de taludhelling flauwer is dan 1:5, is de weerstand tegen afschuiving voldoende [2].
In het gekozen ontwerp bedraagt de vereiste minimale dikte van de kleilaag onder de betonzuilen, die is berekend volgens de Handleiding Ontwerpen [2], 0,8 m. In Tabel 6.7 zijn de minimale kleilaagdiktes gegeven evenals de aanwezige laagdiktes.
Tabel 6.7 Minimale diktes kleilaag (mijnsteenlaag) Locatie
Van [dp] Tot [dp]
Minimale dikte
onderlaag [m] Aanwezige dikte
onderlaag [m] Tekort [m]
711 718 0,8 0,8 -
De kleilaag (mijnsteenlaag) in de huidige situatie is overal voldoende dik, enkel om de nieuwe bekleding met de juiste helling en tonrondte aan te brengen dient uitgevuld te worden.
In het algemeen wordt beneden gemiddeld hoogwater in plaats van met klei,
uitgevuld met fosforslakken (0/45 mm, hydraulisch bindend). Dit omdat de klei in de getijdenzone moeilijk is aan te brengen.
6.3 Overgang tussen boventafel en berm
De overgang tussen de boventafel en de berm wordt uitgevoerd door de betonzuilen aan te brengen met een afronding, waarvan de kromtestraal R = 10 m bedraagt. De
betonzuilen worden over een lengte van 1 m op de berm doorgezet. Met betrekking tot de uitvullaag en het geokunststof wordt aangesloten bij de constructie volgens paragraaf 6.2.3 en 6.2.4
6.4 Berm
Langs het gehele dijktraject begint de bestaande berm op circa NAP + 5,5 m. Ter plaatse van dp 711 loopt deze plaatselijk in hoogte op tot ca. NAP + 6,5 m waar het onderhoudspad aansluit op het verharde plateau. Bij de aansluiting op het reeds verbeterde deel is de huidige bermhoogte NAP +5,90 m. De bermbreedte varieert van 3,3 m tot 3,9 m.
In het ontwerp van de dijkverbetering ligt de buitenknik van de berm op NAP + 5,9 m.
Ter plaatse van dp 711 zal deze aangesloten dienen te worden op de huidige
aanwezige verharding tot NAP + 6,5 m. Bij dp 718 sluit de berm op NAP +5,9 m aan op de aanwezige berm. De nieuwe bermbreedte bedraagt ca. 5,7 m. De nieuwe bermhoogtes en breedte zijn opgenomen in Tabel 6.8.
Tabel 6.8 Nieuwe berm Locatie
Van [dp] Tot [dp]
Bestaande bermhoogte1) [m +NAP]
Nieuwe bermhoogte1) [m +NAP]
Breedte berm [m]
711 718 5,5 5,9 5,7
1) Hoogte bij buitenknik berm
Op de berm wordt een nieuwe onderhoudsstrook aangelegd, die over het gehele traject toegankelijk moet zijn voor fietsers. De toplaag wordt daarom uitgevoerd in asfalt (AC 22 base O2). De breedte van de nieuwe onderhoudsstrook is 3,0 m.
Tijdens de uitvoering wordt de berm gebruikt als werkweg bestaande uit een 0,3 m dikke laag fosforslakken, van de sortering 0/45 mm (hydraulisch bindend), op een geokunststof volgens Type 2. De eigenschappen van dit standaardweefsel zijn vermeld in Tabel 6.2. De strook van fosforslakken wordt na de uitvoering niet verwijderd, maar afgewerkt tot de gewenste laagdikte van 0,4 m en afgedekt met asfalt. Gegeven een verdichte fundering van fosforslakken, stelt het toekomstige gebruik van de
onderhoudsstrook geen aanvullende sterkte-eisen.
7 Aandachtspunten voor bestek en uitvoering
. . .
7.1 Bekledingstypen
Het verdient de voorkeur in de besteksfase de kleidikte op meerdere locaties van het dijktraject te verifiëren.
Om zekerheid te hebben over de exacte ligging van de huidige teenconstructie wordt deze in de besteksfase ingemeten.
Voor het bestek dient de kwaliteit van de aanwezige vlakke betonblokken nader bepaald te worden om het verliespercentage bij hergebruik vast te stellen.
Daar waar de bekleding van betonzuilen aansluit op reeds geplaatste zuilen dient een stukje van de bestaande zuilen te worden herzet om een naadloze aansluiting te verkrijgen.
In de besteksfase dient aandacht besteed te worden aan de aansluiting van de nieuwe bekleding op de grasdijk bij dp 711.
Het materiaal waaruit het teenschot moet worden vervaardigd, wordt niet meer voorgeschreven en ook aan de duurzaamheid van het teenschot worden geen eisen meer gesteld. Om het toekomstig verzakken van de bekleding bij het vergaan van het teenschot zoveel mogelijk te beperken, mag het teenschot niet dikker zijn dan 2 cm.
De palen achter het teenschot moeten van FSC-hout zijn, dat voldoet aan Duurzaamheidsklasse 1.
De aan te brengen fosforslakken dienen verdicht te worden.
Aandacht dient te worden besteed aan de nieuwe teenhoogte, die niet over het gehele traject op een zelfde niveau aangelegd dient te worden.
7.2 Natuur
Het gehele dijkvak ligt tegen het Rammekens schor, welke naar verwachting niet in hoogte zal afnemen. Hierdoor is ervoor gekozen de nieuwe teenconstructies in de buurt van de oude aan te brengen, ofwel ervoor zorg te dragen dat waar de teen wel hoger komt, deze zich nog minstens 1m onder het oppervlak van het huidige schor bevindt.
Daar waar voor uitvoering van de werkzaamheden schorgrond tijdelijk opzij gezet wordt, dient deze op het oorspronkelijke niveau terug aangebracht te worden.
Voor het voorliggend schor komt klein zeegras voor. In de besteksfase zal nagegaan moeten worden op welke locatie zich deze exact bevindt en dient hier, indien dit binnen de werkgrenzen aanwezig is, rekening mee gehouden te worden.
De milieu-inventarisatie voor dit traject dateert uit 2003. Voor uitvoering dient een terzake deskundige het dijkvak op aanwezigheid van beschermde soorten na te gaan.
De inventarisatie van aanwezige (broed)vogels in het gebied is verouderd, in 2010 zal actualisatie van de gegevens plaats moeten vinden.
Het geulenstelsel in de slikken mag tijdens de uitvoering van de dijkverbeteringen niet blijvend worden beschadigd.
Mitigerende maatregelen ten aanzien van de uitvoering worden afgestemd met de beheerder van aangrenzend natuurgebied.
7.3 Archeologie en cultuurhistorie
Op basis van de Cultuurhistorische Hoofdstructuur blijkt het schorgebied voor het dijktraject van cultuurhistorische waarde te zijn. Deze zijn gedocumenteerd onder code GEO-4105, de waardering is hoog.
7.4 Transportroute en depotlocatie
Voor de uitvoering van het werk zijn twee depotlocaties beschikbaar. De locatie tussen de Schorerpolderweg en de Rammekensweg, welke in beheer is bij het waterschap en het terrein nabij dp 711. Dit terrein is in beheer bij het havenschap, in de besteksfase zal het gebruik als depotlocatie nader moeten worden afgestemd.
Indien tijdens uitvoering de huidige parkeermogelijkheden ter hoogte van de
dijkovergang bij dp 717 beperkt worden, dient hierover vooraf afstemming plaats te vinden met de beheerder.
Ter hoogte van de aansluiting van de transportroute op de Ritthemseweg, dienen tijdens de uitvoeringsfase verkeersmaatregelen getroffen te worden.
