E-b o
IN EEN VERANDERENDE WERELD
Voorwoord
Hoe organiseert u als manager of professional, uw inspiratie in een druk en enerverend bestaan? Die vraag vormt het uitgangspunt voor dit e-book. Hoe ziet dat er uit in uw dagelijks leven? Welke vraagstukken houden u bezig? Met welke boegbeelden wilt u zich verbinden? En hoe verbindt u uw eigen ontwikkeling aan de vraagstukken waar uw organisatie mee worstelt? Vragen die we vaker horen. Dit e-book is opgesteld uit een serie artikelen die een opmaat vormen voor Academie Permanent. Ook stellen wij u de programmaleider van dit programma voor, dr. Michiel Schoemaker.
Academie Permanent is een programma van AOG School of Management dat inspiratie biedt voor permanente ontwikkeling van leiderschap en visie. Speciaal voor u zetten wij graag de deur alvast een stukje open, om u een kijkje te bieden in de keuken van Academie Permanent 2017/2018.
Academie Permanent is er voor iedereen die:
zijn of haar leiderschap wil ontwikkelen en nieuwe kennis en inzichten wil opdoen;
inspiratie wil blijven opdoen na het volgen van een leergang, programma of opleiding;
deel uit wil maken van een levendig en innoverend netwerk, bestaande uit hoogwaardige professionals, manager en bestuurders.
Laat u vooral inspireren door dit e-book en ga eens na hoe u gestimuleerd raakt door de onderwerpen. Waar wilt u mee aan de slag? Op welke terreinen wilt u verder denken? Hoe legt u het verband tussen uw organisatievraagstukken en de aangeboden thema’s?
Wij hopen u hiermee een stap verder te kunnen helpen in uw eigen ontwikkeling en nodigen u van harte uit hierover eens van gedachten te wisselen.
AOG School of Management
In gesprek met alumna Hanny van de Weerdt
Marjan Brouwers Lees verder op pagina 8
Wat maakt ons Europeanen
SARA Gagestein
Lees verder op pagina 10
Excuses
Nico van Yperen
Lees verder op pagina 12
Deeltjesversneller heeft zesde zintuig
oerknalmachine saboteert zichzelf vanuit de toekomst
Thomas Geeraerts Lees verder op pagina 15
De magie van de creatieve broedplaats
hetkanWel
Lees verder op pagina 17
Kijken is een kunst
Mieke Boon
Lees verder op pagina 21
Hoe organiseert u als manager of professional uw eigen inspiratie in een druk en enerverend bestaan?
Deze vraag stellen wij onszelf met regelmaat. De deelnemers aan onze leergangen en masteropleidingen zetten ons op dat spoor. Na afronding van hun programma, merkten wij dat de behoefte is om
aangehaakt te blijven bij ons gedachtegoed. Of, zoals één van hen dat in gesprek met haar studieadviseur verwoorde: “Kunnen jullie geen programma voor ons ontwikkelen, die bestaat uit jullie pareltjes?
Iets luchtigs en toch betekenisvol, waarbij ik me samen met gelijkgestemden verder ontwikkel?”
Om op deze behoefte in te spelen, ontwikkelde AOG School of Management ‘Academie Permanent’.
Brede thematiek
De rode draad van Academie Permanent wordt gevormd door vijf themavelden: ‘Bedrijfskunde’, ‘Beleid en Publieke Strategie’, ‘Innovatie, Marketing en Ondernemerschap’, ‘Leiderschapsontwikkeling’, Talentontwikkeling en Human Resources’ en ‘Veranderen en Organiseren’. Binnen deze themavelden gaan we jaarlijks op zoek naar de meest actuele onderwerpen.
Om deze onderwerpen tot leven te brengen, organiseren we inspirerende seminars op toegespitste praktijklocaties die model staan voor de thematiek. Tijdens een seminar worden twee compacte colleges gegeven, waarbij het te behandelen thema van verschillende kanten wordt benaderd. Op die manier ontstaan levendige seminars die vragen oproepen en aanleiding geven tot discussie. Naast de werkbezoeken en theoriecolleges, biedt elk seminar ruimte voor creatie. Tijdens intensieve gesprekken tussen deelnemers onderling in interactie met de docenten worden actuele vraagstukken aangestipt op het gebied van bovengenoemde thema’s.
Laagdrempelig met diepgang
We willen de drempel laag houden en tegelijk diepgang bieden, het beste dat ons opleidingsinstituut in huis heeft toegankelijk maken. En dan zo dat iedereen er zijn weg in kan vinden. In contact en interactie met elkaar en tegelijk via ieders individuele route.
In Academie Permanent zetten we aan tot verder denken op academisch niveau, vakoverstijgend met een mix van wetenschap en praktijk. We leren zaken in een ander perspectief te plaatsen en kritisch naar de eigen rol te kijken.
Je start daarbij niet vanaf nul. Ieders eigen ervaring is het vertrekpunt. Belangrijk uitgangspunt is dat het programma waardevol en uitdagend is voor de ambities van de deelnemers.
Inspiratie voor leiderschap en visie
Tijd en geld besparen
Belangrijk is ook dat het programma past in ieders drukke agenda. Daartoe zetten we een opmerkelijke stap. Naast vijf jaarlijkse inspiratieseminars op unieke praktijklocaties, omvat Academie Permanent een vernieuwend social learning platform.
Een staat van permanente transitie
Deze interactie stopt niet met de afronding van het inspiratieseminar, maar wordt in de weken daarna doorgezet in de SPOC’s op het social learning platform. Dit platform geeft de deelnemers permanente voeding om ook in hun dagelijkse praktijk aangehaakt te blijven bij de actuele ontwikkelingen. Daarmee raakt hun leiderschap in een staat van permanente transitie. Een flow die het verschil kan maken op de werkvloer en daar buiten.
Programmaleiding
De programmaleiding is in handen van een van onze meest ervaren kerndocenten: dr. Michiel Schoemaker. Michiel specialiseerde zich aan de Radbouduniversiteit op ‘identiteit en talent in netwerkorganisaties’. Zijn huidige onderzoeks- en adviesprojecten richten zich op organisatie-identiteit, talentmanagement, teamontwikkeling en employability. Binnen AOG School of Management geeft hij leiding aan heel diverse programma’s, zoals de leergang Talent
en Organisatieontwikkeling of het incompany programma Connected Adviseur. Dat maakte hem bij uitstek de juiste persoon om richting te geven aan de Academie Permanent.
Academie Permanent: iets voor u?
Bent u op zoek naar een klankbord voor uw gedachten en ideeën? Wilt u bijblijven in een wereld die versnelt? Heeft u behoefte aan een kompas om nieuwe kansen aan te kunnen grijpen? Bekijkt u de actualiteit graag vanuit meerdere invalshoeken? Wie op zoek is naar een programma dat zowel breed als diep is, dat luchtig en betekenisvol is, en waarbinnen op verschillende fronten kan worden gecommuniceerd daag ik uit zich na de zomer bij de Academie Permanent aan te sluiten. Want alleen door mee te doen, ervaar je of dit programma inderdaad de juiste oplossing biedt.
Voor meer informatie of direct aanmelden? Klik hier
Hoe komt u aan nieuwe inspiratie?
Een leven lang leren
Michiel Schoemaker hoefde niet lang na te denken op de vraag van AOG School of Managent of hij aan Academie Permanent wilde meewerken. Hij zei volmondig ja tegen een rol binnen het nieuwe programma dat perfect past bij zijn ervaring en drive: al dertig jaar is hij werkzaam op het snijvlak van de wetenschap en de adviespraktijk. In november 2017 gaat de volgende editie van Academie Permanent van start.
Sinds zijn promotie aan de Radboud Universiteit Nijmegen in de managementwetenschappen is Michiel Schoemaker actief op tal van vakgebieden: als adviseur, auteur, docent en onderzoeker. Zijn huidige onderzoeks- en adviesprojecten zijn gericht op organisatie-identiteit, talentmanagement, teamontwikkeling en duurzame inzetbaarheid. Bij AOG School of Management zet hij zijn kennis al jaren in als kerndocent van de opleiding Talent en Organisatieontwikkeling en als docent tijdens allerlei in-company programma’s. ‘Steeds weer merk ik hoe goed de combinatie van wetenschappelijke kennis en praktijkervaring werkt. Docenten en deelnemers leren veel van elkaar. Dat merk ik tijdens deze opleidingen, maar ook in mijn eigen consultancypraktijk. Daar werk ik met grote bedrijven die te maken hebben met vraagstukken rondom talentontwikkeling en organisatie-identiteit.’
Doorgeschoten
Hij merkt op dat het in veel organisaties al lange tijd alleen maar lijkt te gaan om nog efficiënter werken. ‘Die organisaties zijn doorgeschoten naar de harde, transactionele kant. Op allerlei niveaus moeten werknemers zich verantwoorden, soms tot op de minuut nauwkeurig. Je ziet nu dat mensen daar genoeg van hebben. Ze willen meer regelruimte, vrijheid om hun eigen tijd en werk in te delen. Er is een duidelijke tegenbeweging op gang aan het komen met de nadruk op waarden als de onderlinge relaties, identiteit en verbinding.’
Revival van zelfsturing
Een mooi voorbeeld van deze trend is de revival van de zelfsturende teams. ‘Die waren populair in de jaren negentig, maar sneeuwden onder toen de crisis kwam. Nu zijn ze weer helemaal terug, maar in een nieuw jasje. Kijk bijvoorbeeld naar het succes van Buurtzorg.’ Dit betekent niet dat iedereen nu zelfsturend moet worden, benadrukt hij. ‘One size fits all klopt niet meer. Een callcenter stuur je op een andere manier aan dan een groep beleidsadviseurs. Tijdens een openhartoperatie is het voor de patiënt prettig dat iedereen zich aan dezelfde protocollen houdt. Van de crew in een passagiersvliegtuig hoop je dat ze allemaal de juiste procedures volgen. Het gaat erom dat je op zoek gaat naar de balans tussen vrijheid en verantwoording. Steeds moet je als organisatie bekijken wat je je medewerkers kunt bieden en wat ze nodig hebben. Maak daar heldere keuzes in. Buurtzorg trekt een ander slag personeelsleden dan zorgorganisaties die nog op de ouderwetse manier zijn georganiseerd.’
Leven lang leren
Schoemaker verwacht dat Academie Permanent goed past bij de manier waarop mensen van nu willen werken en leren. Hij noemt deze aanpak het schoolvoorbeeld van een leven lang leren. ‘We bieden de mogelijkheid om naast het werk te blijven leren op academisch niveau. Academie Permanent is geen langdurig leertraject, maar bestaat uit korte bijeenkomsten, waarbij we leervormen combineren. We bieden een mix aan van seminars en colleges, een
onlineprogramma, bedrijfsbezoeken en netwerkbijeenkomsten. Deelnemers duiken op hun eigen moment in de leerstof die we online aanbieden en komen op gezette tijden bij elkaar om kennis en ervaringen uit te wisselen en bedrijven te bezoeken. Als ze bij elkaar zitten, krijgen ze een interessante lezing van een gastdocent of gaan ze met elkaar in discussie over de stof die ze online al hebben bestudeerd. ’Vooral de combinatie van studeren, netwerken en bezoeken aan organisaties spreekt hem aan. In deze tijd van nieuwe media en horizontale verbanden zie je interessante ontwikkelingen: bedrijven die volledig zelfsturend worden, organisaties zonder managementlagen, zelfstandige
professionals die elkaar opzoeken in dynamische hotspots. Er is veel gaande en dat willen we laten zien door met de deelnemers van Academie Permanent die bijzondere plekken op te zoeken.’
Interessant voor AOG-alumni
De deelnemers kunnen alumni van AOG School of Management zijn, denkt hij. ‘Vaak smaakt zo’n traject naar meer’.
Tegelijk verwacht hij dat Academie Permanent een veel breder publiek trekt. ‘Het programma is juist op maat gesneden voor iedereen die zijn eigen leiderschap wil ontwikkelen en nieuwe kansen en inzichten wil opdoen. De netwerkfunctie van het programma is essentieel. Ik verwacht dat deelnemers elkaar ook buiten het programma om gaan opzoeken. Je hoeft niet zeven keer in een jaar twee dagen in een conferentieoord te verblijven, maar je plant een aantal concrete ontmoetingsmomenten in. Het format past goed bij de nieuwe maatschappij waarin werk en privé vaak door elkaar heen lopen. Bovendien is deze manier van leren iets dat je jezelf gunt.’
Verder denken over Academie Permanent? Klik hier!
In gesprek met alumna Hanny van de Weerdt
Marjan Brouwers
Nog voordat de eerste cyclus van Academie Permanent was afgerond, schreef ze zich al in voor het vervolg. Voor Hanny van de Weerdt, Head of Professional and Leaderschip L&D voor Noord-Europa bij Specsavers International, is Academie Permanent het ideale vervolg op de MBA die ze bij AOG afrondde. “De seminars zijn erg interessant, de groep bestaat uit mensen die net als ik hun blikveld willen verbreden en de locaties zijn fantastisch.”
“Van origine kom ik uit de bakkerswereld. Mijn ouders hadden een bakkerij en nadat ik de opleiding Brood en Banket had gevolgd kon ik niet doorleren, omdat er geen hogere bakkersschool bestaat. Dus ben ik Voeding en Diëtetiek gaan doen, maar wel met de ambitie om verder te komen in de bakkerswereld. Ik werkte in de bakkerijwereld in sales, marketing- en directiefuncties, haalde mijn NIMA A en B en daarna mijn bachelor Bedrijfskunde. Ik kwam er ook achter dat mijn passie vooral bij leren en ontwikkelen ligt, en ik ben na een trainersopleiding bij Specsavers gaan werken en daar kwam het er niet meer van om een master te doen.”
Blijven leren spreekt vanzelf
“Bij Specsavers werk ik aan het opleiden van mensen, het allerleukste vak dat er bestaat in mijn ogen. Specsavers is een van origine Brits familiebedrijf dat is opgericht door een gepassioneerd echtpaar, dat inmiddels in de zeventig is. Zij vinden het nog steeds van levensbelang dat hun medewerkers goed opgeleid zijn en zich regelmatig laten bijscholen. Blijven leren is hier vanzelfsprekend. Naast de interne basisopleidingen en mbo-opleidingen tot opticien, audicien of retailer doen we veel aan leiderschapstrainingen en bijscholing van winkeldirecteuren en hun personeel. Dat doen we wereldwijd in alle landen waar Specsavers gevestigd is. Zo ben ik verantwoordelijk voor de professionale en leiderschapstrainingen in Noord-Europa en is mijn standplaats Kopenhagen.”
Vrij beroep in Nederland
“Nederland en Portugal zijn de enige Europese landen waar je geen diploma nodig hebt om opticien te worden. Het is een vrij beroep. Dat is natuurlijk heel raar. De meeste mensen weten niet dat opticiens zonder diploma oogmetingen mogen doen. Wij eisen dat wel: al onze opticiens moeten een diploma hebben en bij- en nascholing volgen. Ze leren niet alleen oogonderzoek uitvoeren maar ook aanvullende onderzoeken met betrekking tot de gezondheid van het oog en goede communicatie in de meetruimte. Persoonlijke aandacht: daar draait het om. Dat leer je niet in een cursus van drie dagen, is mijn overtuiging. Daarom lobbyen we ook regelmatig in Den Haag om hier iets aan te doen.”
Toch die master doen
“Drie jaar geleden ging ik richting de vijftig en vroeg ik me af wat ik verder wilde met mijn loopbaan. Mijn stiefzonen en hun vriendinnen begonnen dat jaar allemaal aan hun master Economie. Ik besloot mee te doen en inmiddels zijn we alle vijf geslaagd. Mijn MBA deed ik bij AOG School of Management. Ik woonde een open dag bij en was zeer gecharmeerd
van de informele sfeer en vooral van de manier waarop gastheer Philip Wagner de opleiding presenteerde. Het was helemaal wat ik wilde: verdieping, uitdaging en verbreding. Ik vond het echt een heel goede opleiding, er zat geen slechte dag bij. De docenten en professoren waren goed tot briljant en de groep was heel fanatiek. Soms ging het dak eraf. Ik heb ervan geleerd om meer conceptueel te denken. Creëer je eigen werkelijkheid, je eigen speelveld: dat daagde me uit.”
Afkicken
“Na de opleiding had ik mijn weekenden terug, maar moest ik wel afkicken. Ruim een jaar lang was ik elke zaterdag na het boodschappen doen achter de computer gaan zitten en opeens hoefde dat niet meer. Ik moest echt in een nieuw ritme komen. Ondertussen miste ik die momenten van inspiratie en heb ik me vrij vlot opgegeven voor Academie Permanent. Ik was op zoek naar inspiratie en verdieping, maar dan zonder de druk van het moeten afronden van een opleiding.”
Vijf seminars per jaar
“Bij Academie Permanent volg je vijf keer per jaar een seminar met een bepaald thema. Je bereidt je hierop voor door middel van het online learning platform. Je krijgt informatie over het onderwerp, zoals artikelen die je kunt lezen of videos of boeken die je kunt raadplegen. Ook kun je al met andere deelnemers in discussie gaan over het onderwerp.
Een erg mooi systeem, waarbij je als opleider goed kunt volgen hoeveel je studenten doen om zich voor te bereiden.
Zoiets zou ik voor Specsavers ook willen introduceren.”
Boeiende vraagstukken
“Het seminar zelf bestaat uit twee colleges en een plenair gedeelte. Tussendoor krijgen we een rondleiding: we zitten steeds op erg interessante locaties namelijk. Daarna eten we samen soep met een broodje en gaan we weer naar huis. Zo blijft het overzichtelijk qua tijd en inspanning, maar werk je wel aan het verbreden van je blikveld. De eerste vier seminars vond ik erg interessant. Zo hadden we het in april over robotisering en dan met name over de vraag wat definieert het mens-zijn. Wat is het verschil tussen een mens en een robot en wanneer wordt een robot een individu?
Dat seminar vond plaats tijdens de International Robotics Week in het World Forum in Den Haag, waar we uiteraard ook een bezoek aan hebben gebracht. Het seminar over adaptieve systemen, omgaan met complexiteit, dynamiek en stress bij het Donders Instituut in Nijmegen vond ik ook erg boeiend. Dat ging onder andere over de voorspelbaarheid van gedrag en de vraag hoeveel vrije wil mensen hebben.”
Absolute aanrader
“Ik kijk uit naar de nieuwe cyclus. Dan gaan we bijvoorbeeld naar CERN in Geneve, waar we gaan praten over de vraag waar het leven vandaan komt en de onzekerheid van de toekomst. Juist de verscheidenheid aan thema’s die steeds aan bod komen boeit me zeer. Voor mensen die op een toegankelijke en inspirerende manier hun kijk op de wereld willen verbreden is de deelname aan Academie Permanent wat mij betreft een absolute aanrader.”
Er heerst sociale en politieke onrust en
ontevredenheid in Europa. Het populisme en de Brexit knagen aan de Unie. Welke fenomenen liggen ten grondslag aan de sociale en politieke onrust in Europa en hoe veerkrachtig is de Europese identiteit en cultuur? Onderstaand ingekort artikel vertelt over de mogelijkheden om de Europese Identiteit positief te framen.
WAT MAAKT ONS EUROPEANEN?
SARA Gagestein
Wat maakt ons Europeaan? Een vraag die op een symposium ‘How European are you’, georganiseerd door de Van Mierlo Stichting, op diverse manieren werd belicht. Europa is zo groot en zo abstract, dat zelfs geoefende sprekers worstelen om in minder dan 10 zinnen overtuigend uit te leggen waarom Europa onmisbaar is. Hoe moet Europa geframed worden zodat Europeanen hun Europa als iets positiefs gaan zien?
De pro-Europa frames worden vaak gecombineerd in boodschappen. Een klassiek frame is ‘vrede en veiligheid’. Dit is het frame waarop het Europese ideaal gestoeld is en dat fundamenten van de Europese Unie zijn gebouwd. Nooit meer oorlog. Een prima frame op zichzelf, waarbij men kan putten uit onze gewelddadige geschiedenis. Maar voor hoeveel mensen in Europa is ‘vrede’ nog iets waar ze ’s ochtends aan denken als ze wakker worden? Is dit niet voor de meeste mensen ontzettend vanzelfsprekend geworden?
Alle positieve frames hebben een krachtige negatieve tegenhanger.
De positieve frames zijn nog krachtiger te maken als men meer gaat inzetten op de waarden en emoties die erachter zitten. Zo vertelde Van Mierlo Stichting-directeur Frank van Mil op een concrete en persoonlijke manier wat hem een Europeaan maakt, wat hem een Europese identiteit geeft.
Wat hem zijn Europese identiteit geeft zijn niet de gedeelde wetten. Niet het Europees parlement. Maar dat hij zich thuis voelt, overal in Europa. En er altijd wel de weg kan vinden. Dat hij geen gezelligheid lijkt te kunnen vinden buiten Europa. Dat als er binnen Europa gevoetbald wordt, dat een potje tegen een Nederlandse club bijna even lokaal voelt als een Europese club. Een mooi frame, waarin hij appelleert aan het NL+ frame. Nederland is ons huis, Europa is de achtertuin. Allemaal van ons en we voelen ons er goed en thuis. En zoals Frank terecht ook opmerkte, misschien krijgen we pas heimwee naar ons Europa, zodra we aan de andere kant van de wereld zitten. Ik hoop dat meer mensen Europa zo klein en persoonlijk zullen gaan maken de aankomende tijd!
In een andere lezing op het Van Mierlo-symposium vertelde Arnold Labrie hoe nationalisme ontstaat door een gedeeld verhaal dat identiteit construeert. Een land framet zichzelf via een gedeelde geschiedenis (die je zelf optekent), een wij-zij
Seminar 1 november 2017 | Wassenaar
De veerkracht van de Europese identiteit en cultuur
verhaal (ik hoor erbij, zij horen er niet bij) en gedeelde zaken zoals geloof en taal. Uit deze lezing bleek maar weer hoe belangrijk het is dat, voor het slagen van de Europese Unie, er geïnvesteerd moet blijven worden in een Europees frame.
Zo krijgen mensen steeds concreter het gevoel dat ze erbij horen en wordt Europesalisme vanzelfsprekend.
Dus? Laten de voorvechters van Europa samen nadenken over de ingrediënten van de meerwaarde van Europese identiteit en die voordelen zichtbaar, hoorbaar, tastbaar en proefbaar worden. Neem ons mee onze Europese achtertuin in en zorg dat we ons er steeds meer thuis gaan voelen. En volhouden dan.
Van Beethoven’s 9e en laatste volledige sympfonie, is geschreven voor de tekst van het gedicht van Fredrick Schiller:
Ode an die Freude. Sinds 1985 is dit het Europese volkslied.
Ode an die Freude
O Freunde, nicht diese Töne!
Sondern laßt uns angenehmere anstimmen und freudenvollere.
Freude! Freude!
Freude, schöner Götterfunken, Tochter aus Elysium,
Wir betreten feuertrunken, Himmlische, dein Heiligthum!
Deine Zauber binden wieder Was die Mode streng geteilt;
Alle Menschen werden Brüder, Wo dein sanfter Flügel weilt.
Wem der große Wurf gelungen, Eines Freundes Freund zu sein;
Wer ein holdes Weib errungen, Mische seinen Jubel ein!
Ja, wer auch nur eine Seele Sein nennt auf dem Erdenrund!
Und wer’s nie gekonnt, der stehle Weinend sich aus diesem Bund!
Freude trinken alle Wesen An den Brüsten der Natur;
Alle Guten, alle Bösen Folgen ihrer Rosenspur.
Küsse gab sie uns und Reben, Einen Freund, geprüft im Tod;
Wollust ward dem Wurm gegeben, Und der Cherub steht vor Gott.
Froh, wie seine Sonnen fliegen Durch des Himmels prächt’gen Plan, Laufet, Brüder, eure Bahn,
Freudig, wie ein Held zum Siegen.
Seid umschlungen, Millionen!
Diesen Kuß der ganzen Welt!
Brüder, überm Sternenzelt Muß ein lieber Vater wohnen.
Ihr stürzt nieder, Millionen?
Ahnest du den Schöpfer, Welt?
Such’ ihn überm Sternenzelt!
Über Sternen muß er wohnen.
Seid umschlungen, Millionen!
Diesen Kuß der ganzen Welt!
Brüder, überm Sternenzelt Muß ein lieber Vater wohnen.
Seid umschlungen,
Diesen Kuß der ganzen Welt!
Freude, schöner Götterfunken Tochter aus Elysium,
Freude, schöner Götterfunken, Götterfunken.
Binnen de sportwereld draait het om gezamenlijk presteren en het continue verbeteren van
persoonlijke doelen. Is deze kennis vanuit de sport overdraagbaar naar organisaties en instellingen? Wat zijn de ontwikkelingen geweest en op welke wijze kunnen organisaties hierbij aanhaken? Lees hierover meer in het blog met titel ‘Excuses’ van Nico van Yperen, hoogleraar Psychologie
EXCUSES
Nico van Yperen, hoogleraar Psychologie Rijksuniversiteit Groningen
Sporters zijn net wetenschappers. Ook sporters zoeken naar verklaringen voor gebeurtenissen. Waarom heb ik verloren?
Wat is er misgegaan? Waarom ging het zo goed? Had ik dit kunnen voorkomen? Hoe kan ik dit vasthouden? Dit mentale proces, het construeren van verklaringen voor gebeurtenissen, wordt attributie genoemd. Een attributie is over het algemeen geen objectieve weergave van de werkelijkheid. We geloven bijvoorbeeld vaak oprecht dat onze slechte prestaties te wijten zijn aan factoren die buiten onze invloedsfeer liggen (slechte omstandigheden, vijandig publiek, pech, waardeloze scheidsrechter, etc.). Legendarisch voorbeeld is het excuus van schaatser Hilbert van der Duim voor zijn val op de 10 km in Deventer op 25 januari 1981, waardoor hij de Europese titel verspilde. Zijn lachwekkende verklaring was: vogelpoep op het ijs.
Onlangs verklaarde Manchester United-manager José Mourinho de matige prestaties van zijn ploeg in de Premier League door externe factoren als het volle speelprogramma en de vele blessures van zijn spelers, en niet bijvoorbeeld door interne factoren als de gekozen speelstijl, de manier van trainen, of gebrek aan teamspirit. De opgevoerde externe factoren kunnen onjuiste attributies of excuses zijn, maar niet noodzakelijkerwijs. Immers, soms heeft een sporter of team ècht ontzettend veel pech gehad, of was er daadwerkelijk sprake van een scheidsrechterlijke dwaling. Dat Max Verstappen na 13 seconden de strijd moest staken door een touché met de Ferrrari van Kimi Räikkönen in de Grand Prix van Spanje 2017, was bijvoorbeeld “gewoon pech”, maar helemaal objectief vast te stellen is het vrijwel nooit.
Excuses worden in het algemeen niet goed ontvangen door de buitenwereld (pers, publiek, supporters). Dat is onder meer het gevolg van systematische denkfouten. Zo schrijven we ons eigen falen vaker toe aan externe factoren dan andermans falen. Als een ander verliest of slecht presteert, dan vinden we excuses vaak ongeloofwaardig, ook al laten we dat beleefdheidshalve meestal niet merken. We vinden de ander bijvoorbeeld een loser, een verwaande eikel, of een over het paard getilde vedette. Zo neigen toeschouwers dus ook over falende sporters te oordelen. De denkfout is dat we over onszelf minder vaak in deze termen denken, ook niet als we het fors hebben laten afweten. Dan zoeken we – net als Mourinho – vooral naar externe oorzaken. De reden is voor de hand liggend: zelfbescherming. Als je jezelf
Seminar 2: december 2017 | FC Groningen stadion De fit van sportmotivatie
en performancemanagement in organisaties
kunt overtuigen dat je zelf niet de oorzaak bent van het probleem, dan blijven eigenwaarde en zelfvertrouwen in stand.
Nadeel is echter dat als je ècht gelooft dat je er zelf niets aan kunt doen, je geen handvatten hebt om herhaling te voorkomen. In voetbaltermen: je zet jezelf buitenspel.
Als we daarentegen succes hebben, dat zetten we onszelf allesbehalve buitenspel. Successen schrijven we maar al te graag op ons eigen conto: ik heb er hard voor gewerkt, het geluk heb ik afgedwongen, ik was gewoon beter, ik heb de juiste tactische keuzes gemaakt, etc. Dat geeft ons een goed gevoel, het maakt ons trots, blij en tevreden, en geeft ons zelfvertrouwen. En dat kan vervolgens weer leiden tot nieuwe successen, mits de verklaringen enigszins realistisch zijn, anders leidt het alleen maar tot zelfoverschatting. Ook bij het verklaren van succes spelen systematische denkfouten een rol. Als anderen namelijk successen boeken, dan denken we veel vaker aan mazzel dan bij onze eigen successen.
Zo klaagde Feyenoord voetballer Eijero Elia na een gelijkspel tegen Ajax: “Het lijkt wel sinds ik hier ben dat Ajax elke keer geluk heeft in De Kuip. Nu speel je ze bijna negentig minuten helemaal weg, maar scoren zij de 0-1.”
Voor ambitieuze sporters is deze zelfverheffende manier van denken niet altijd even handig. Immers, als je beter wilt worden, wilt winnen, en niet wilt verliezen, dan heb je graag controle over jezelf en de situatie. Vanuit dat oogpunt kun je dus beter eerlijk zoeken naar verklaringen voor succes en falen waar je verder mee kunt. Ook als je succes hebt, dan zijn er altijd dingen die nog beter kunnen. En als je slecht hebt gepresteerd, dan kun je al dan niet terecht vinden dat het speelprogramma, je tegenstander of de scheidsrechter hiervoor verantwoordelijk is. Echter, het is effectiever om je vooral te richten op factoren waarop je wèl invloed hebt, ook al beschouw je dat niet als de belangrijkste oorzaken. Heb je bijvoorbeeld technische foutjes gemaakt, hadden strategische keuzes beter gekund, of waren je inzet en concentratie op alle belangrijke momenten niet optimaal? Dan genereer je concrete aanknopingspunten waaraan je kunt werken om (nog) beter te worden.
Opgemerkt moet worden dat wat sporters (in de media) zeggen niet altijd overeen komt met wat zij daadwerkelijk denken. De meeste topsporters zoeken wel degelijk de fout bij zichzelf, maar willen dat niet kenbaar maken om te voorkomen dat ze hun kwetsbaarheden in het openbaar moeten gaan bespreken en toelichten. Een sociaal wenselijke dooddoener is in zo’n geval een uitkomst. Zo zei Feyenoord voetballer Karim El Ahmadi na de pijnlijke 3-0 nederlaag van Feyenoord in de kampioenswedstrijd tegen Excelsior: “Excelsior was gewoon beter vandaag.” Een week later, op 14 mei 2017, de dag dat de verwoesting van Rotterdam in 1940 werd herdacht, haalde Feyenoord alsnog het landskampioenschap binnen. Volgens trainer Giovanni van Bronckhorst was Feyenoord op die dag weer gewoon de club van “… geen woorden, maar daden”, en verklaarde daarmee de succesvolle daden met woorden.
Een snoer met parels
Seminar 3: februari 2018 | CERN Genève (Zwitserland)
De verbeelding voorbij: wat gebeurt er in de toekomst?
De Europese Raad voor Kernonderzoek (CERN) in Genève, Zwitserland, leidt de zoektocht naar de fundamentele structuren van het leven. Waar komt het leven vandaan? Hoe gaan wij om met de onzekerheid die de toekomst brengt?
Hoe wordt het voorstellingsvermogen uitgedaagd en illusies werkelijkheid?
Lees meer hierover in het blog van Thomas Geeraerts gepubliceerd in
‘Het laatste Nieuws’.
DEELTJESVERSNELLER HEEFT ZESDE ZINTUIG
OERKNAL MACHINE SABOTEERT ZICHZELF VANUIT DE TOEKOMST
Thomas Geeraerts
‘s Werelds grootste deeltjesversneller saboteert zichzelf vanuit de toekomst. Nee, dit is niet de plot van een slechte sciencefictionfilm, maar een wetenschappelijk onderbouwde theorie van twee topwetenschappers. Net de deeltjes die de oerknalmachine moet gaan produceren, willen verhinderen dat ze ooit worden gemaakt. “De tegenslagen sinds de opstart zijn geen toeval. Het ongeluk zal blijven duren”, luidt het.
Niks dan pech voor de ‘Large Hadron Collider’ (LHC) -het grootste en duurste wetenschappelijke experiment ooit – van het Europese instituut voor kernonderzoek (CERN) in Genève. De deeltjesversneller, die de oerknal moet nabootsen en waaraan al sinds 1994 wordt gewerkt, moest in september vorig jaar amper een week na de opstart worden stilgelegd door problemen met de koeling. Toen hij afgelopen zomer weer volledig hersteld was, werd een nieuw defect ontdekt.
En vorige week, een maand voor de nieuwe opstartdatum, zat het CERN in een schandaal verwikkeld omdat er een lid van Al Qaida was tewerkgesteld. Al deze tegenslagen hebben een ‘simpele’ verklaring: deeltjes uit de toekomst grijpen in. Dat is althans de omstreden theorie van de Deen Holger Bech Nielsen, van het gerenommeerde Niels Bohr-instituut in Kopenhagen, en de Japanner Masao Ninomiya. Alles draait rond de ‘Higgs-deeltjes’, ook wel Godsdeeltjes genoemd, dé missing link in de belangrijkste theorie in de natuurkunde over het ontstaan van de aarde, het standaardmodel.
Dat elementair deeltje is echter nog nooit waargenomen, en dus ook nog niet bewezen. De LHC is immers de eerste machine die krachtig genoeg is om het – als het bestaat – zéker te produceren door protonen met elkaar te laten botsen aan hoge snelheid.
Effect
Professoren Nielsen en Ninomiya denken nu dat die deeltjes zo nefast zouden kunnen zijn voor de natuur dat er vanuit de toekomst een rimpeleffect terug naar het verleden vertrekt om te voorkomen dat ze ooit worden gemaakt. Alsof de deeltjes terugreizen in de tijd om het universum te behoeden voor een grote ramp. Ze staven hun ideeën met
ingewikkelde maar correcte wiskundige berekeningen. Het uitgangspunt is vergezocht, maar daarom niet minder plausibel. “We kunnen immers niet voorspellen welk effect ze op ons universum zullen hebben”, luidt het. Merkwaardig is dat ze de theorie het eerst verkondigden nog lang voor de eerste problemen met de LHC. “Wij voorspellen dat alle soortgelijke toestellen ongeluk zullen ondervinden”, aldus Nielsen. Dat verklaart volgens hen ook waarom de bouw van een Amerikaanse versneller, de SSC, in 1993 werd stilgelegd door het Congres nadat er al miljarden in waren geïnvesteerd. “We gaan er altijd vanuit dat het verleden de toekomst beïnvloedt. Maar in de fysica bestaan die tijdsgrenzen niet. Alles wat je nodig hebt om te beschrijven wat er gebeurt met een appel die uit een boom valt is het startpunt (de appel hangt in een boom) en de natuurkundige wet voor het verschijnsel (de zwaartekracht). Evengoed kan je vertrekken vanuit het eindpunt (de appel valt op je hoofd), en de wet omkeren”, stelt Nielsen. En net over die bewering struikelt fysicus Pierre Van Mechelen van de Universiteit Antwerpen, die verbonden is met het CERN en meewerkt aan de LHC. “De wetten van oorzaak en gevolg zitten ingebakken in de natuurkunde. Je kan dat niet zomaar omkeren”, aldus Van Mechelen. “Toch heb ik het er moeilijk mee om Nielsens beweringen zomaar te verwerpen omdat hij een zeer gerespecteerd wetenschapper is. Volgens mij maakt hij een bijna filosofische denkoefening. Hij drijft een wiskundige theorie tot in extremis door en komt dan tot deze conclusie. Maar in dit geval mag je de theorie niet zomaar toepassen op de werkelijkheid.”
Hij ziet één grote tegenstrijdigheid in het hele verhaal. “Wat we in de LHC gaan nabootsen, is wat al elke dag gebeurt wanneer kosmische straling botst met de atmosfeer. Daar worden al zulke deeltjes gemaakt. Als Nielsens theorie klopt, zou kosmische straling dus niet bestaan. Nielsen stelt het CERN een eenvoudige test voor om zijn theorie te toetsen, een kaartspelletje. “Maak een miljoen kaarten met daarop ‘We gaan door met de LHC‘ en één met ‘We stoppen ermee’.
Als je dan toch die ene kaart trekt, een kans van amper 1 op 1 miljoen, dan is er duidelijk meer aan de hand”, zegt hij. De tegenslagen sinds de opstart zijn geen toeval. Het ongeluk zal blijven duren. De oerknalmachine in Genève werd sinds vorige jaar al twee keer stilgelegd en weer opgestart.
Transitie Towns, Knowmads, Makers Movement en Creatieve Broedplaatsen. Steeds meer samenwerkingsverbanden ontstaan buiten reguliere economische entiteiten om. Mensen zoeken hierin hun professionele en persoonlijke heil. Wat kenmerkt hen en welke successen kunnen organisaties hiervan overnemen?
DE MAGIE VAN DE CREATIEVE BROEDPLAATS
hetkanWel
Op allerlei plekken werken mensen samen aan de wereld van morgen.
Wat doen ze daar allemaal en hoe werkt dat eigenlijk?
In de meeste grote steden kan je ze vinden: creatieve broedplaatsen. Soms verscholen achter een doodnormale voordeur, soms recht voor je raap in een oud subtropisch zwembad. We duiken met alle liefde in de wereld van deze bijzondere initiatieven en plekken. Omdat ze borrelen van inspiratie, omdat ze bewijzen dat 1+1 meer dan 2 kan zijn en omdat ze de wereld een stukje mooier maken.
“Door een werkplek te delen doe je een aanspraak op vriendelijkheid, vertrouwen en wederzijdse waardering.”, vertelt Christofer G. Franzen van Hoffice. “ Als een gemeenschap dit begrijpt dan groeit het sociale kapitaal. Dat geeft mensen kracht en vertrouwen om nieuwe werkwijzen te onderzoeken en verbindingen te leggen. Er ontstaat een plek waar mensen elkaar helpen, inspireren en motiveren om hun dromen te realiseren.”
Een aantal voorbeelden
In ons land zijn er tal van creatieve broedplaatsen te vinden. Een aantal mooie voorbeelden zijn:
Impact Hub Amsterdam
Impact Hub Amsterdam wil een sociale impact maken door sociaal en duurzaam ondernemers te laten groeien en hen daar de juiste middelen voor aan te bieden. In de Westergasfabriek bieden ze een gemeenschap, flexibele werkplek, kantoorfaciliteiten, vergaderruimtes en een wereldwijd netwerk van meer dan 81 locaties waar meer dan 15.000 pioniers dagelijks werken, vergaderen, brainstormen, netwerken en elkaar inspireren. Je kunt er voor een bepaald bedrag per uur, dag of maand komen werken.
Daarnaast kan je er deel nemen aan evenementen, lezingen en workshops. Je betaalt na dan afloop wat het jou waard was.
Seminar 4: maart 2018 | Natlab Eindhoven
Nieuwe vormen van ondernemerschap
in en buiten organisaties
Blue City 010
In het oude Tropicana in Rotterdam werken zo’n 50 enthousiaste ondernemers die hun businessplannen, grondstoffen en reststromen op elkaar afstemmen. Samen werken ze hard aan de transformatie van een subtropisch zwemparadijs naar een ecosysteem van ondernemers.
“Als je in het pand rondloopt dan loopt de inspiratie uit je poriën. “, vertelt initiatiefnemer Siemen Cox. “Er is een vergaderlocatie in een oud bubbelbad en de oude balzaal [met uitzicht op het zwembad en de maas] wordt een plek waar we filmavonden, meetups, netwerkbijeenkomsten, congressen en meer gaan organiseren. Op deze bruisende plek maken we samen de circulaire economie.”
FabCity
Op de kop van het Java-eiland in Amsterdam timmeren nieuwe makers, onderzoekers, kunstenaars, studenten en bedrijven 10 weken lang aan de mooiste oplossingen voor stedelijke vraagstukken. Directeur en initiatiefnemer Egbert Fransen vertelt enthousiast:
“We willen kennis overdragen en mensen bewust maken dat dingen anders kunnen. We willen mensen inspireren en hoopvolle toekomstperspectieven bieden. Tot slot willen we mensen uitdagen om zelf mee te gaan doen. Iedereen kan iets bijdragen aan de stad van de toekomst.”
Strijp S
Het voormalig bedrijventerrein van Phillips is omgetoverd tot een waar walhalla van creatieve ondernemers. In de oude fabriekspanden zitten open ateliers waar enthousiaste mensen samenwerken aan nationale en internationale projecten.
Verder zit er o.a. horeca, een kunstruimte, filmhuis en verschillende studio’s en expo ruimtes. Kinderen kunnen op Strijp-S spelenderwijs kennismaken met wetenschap, techniek en design in De Ontdekfabriek.
Hoffice
De initiatiefnemers van Hoffice realiseerden ook dat onze huizen prachtige werkplekken zijn die veel te weinig werden gebruikt. Zij zijn toen een eerste Hoffice (home office) gestart om uit te testen hoe het is om thuis te werken met een klein groepje mensen. Ondertussen is Hoffce uitgegroeid tot een netwerk van gratis werkplekken waar mensen samenwerken aan de mooiste plannen.
De kracht van de community
In de laatste podcast van The Social Entrepreneurship Diaries onderzoekt Andrea Barbosa de relatie tussen de
community en sociaal ondernemerschap en wat het zo wenselijk maakt. Ze vond een een artikel van de Amerikaanse socioloog Steven Brint waarin hij wijst op de interessante sociale kenmerken van een gemeenschap:
“Er is een gevoel van vertrouwdheid en veiligheid, wederzijdse zorg en ondersteuning. Er is zelfs de mogelijkheid dat je gewaardeerd wordt voor jouw persoonlijkheid en jouw bijdrage aan het groepsleven i.p.v. je rang en prestaties.”
Deze bijzondere kenmerken zorgen er voor dat mensen graag onderdeel willen zijn van een community. Een creatieve broedplaats vormt dan ook een vruchtbare voedingsbodem voor een community om haar projecten te laten floreren.
De magie van de creatieve broedplaats
De kracht van de creatieve broedplaats schuilt precies in al het bovenstaande. Probeer maar eens niet enthousiast of geïnspireerd te raken van al die prachtige initiatieven en plekken. Als je mensen bij elkaar brengt die gepassioneerd aan allerlei projecten werken dan kan het haast niet anders dan dat er vonken overspringen. De magie zit hem in de synergie, in de ontmoeting, in het aansteken en motiveren van elkaar op één plek. Als een soort creatieve mierenhoop waarin alle kleine beetjes bij elkaar groot worden en samen de wereld mooier maken. Egbert Franzen bevestigt dit:
“Die hele constellatie van al die verschillende partijen en de hoeveelheid mensen die met elkaar werken maakt het super bijzonder en een kracht in zich. Het is geweldig als je mensen elkaar treffen en vleugeltjes krijgen. Dat mensen elkaar ontmoeten die elkaar nog nooit tegen het lijf gelopen zijn en dat daar uit nieuwe dingen ontstaan. Dat is de magie van de creatieve broedplaats.”
Bron: https://www.voordewereldvanmorgen.nl/duurzame-blogs/de-magie-van-de-creatieve-broedplaats - Auteur:
hetkanWel
Reisjes boordevol inspiratie
Seminar 5: juni 2018 | Stedelijk Museum Amsterdam De kunst van het kritisch kijken en denken
Kijken naar kunst wordt steeds meer gezien als een belangrijke stap in de ontwikkeling van het kritisch analytisch denken. Maar hoe doe je dat?
En op welke wijze beïnvloedt dit het denken? Wat valt er te ontdekken en hoe kan ‘verwondering’
gebruikt worden om te komen tot nieuwe
inzichten? Mieke Boon is hoogleraar Toegepaste Filosofie van de Wetenschap Universiteit van Twente. In het dagblad Trouw is een interessant interview geplaatst met haar over de kunst van het kritisch kijken.
KIJKEN IS EEN KUNST
Mieke Boon
In het museum becommentariëren bezoekers het gebouw: ze vergelijken het met een kerk, een klooster, een school, een weeshuis. In werkelijkheid is het museum altijd museum geweest, het is in de jaren dertig van de vorige eeuw gebouwd, betaald door de gefortuneerde textielfamilie Van Heek. Als de lof op de architectuur is gezongen, de jassen en tassen zijn opgehangen, is het tijd voor de tentoonstelling.
Het Rijksmuseum Twente bezit een belangrijke collectie achttiende-eeuwse kunst, tijdelijk nog aangevuld met werken uit het Amsterdamse Rijksmuseum. De schilderijen krijgen zelden de aandacht die ze verdienen. Met gezwinde pas lopen de bezoekers door het gebouw - net als ik weten de meesten waarschijnlijk niet goed raad met de werken.
Ze mompelen wat, kijken vluchtig naar linksonder, en verder gaan ze. In zijn onlangs verschenen boek ‘Verf’ schrijft de kunstcriticus Hans den Hartog Jager dat uit recent onderzoek bleek dat ‘de gemiddelde museumbezoeker negen seconden naar een kunstwerk kijkt’. Voor een reclamefoto mag dat misschien voldoende zijn, voor een goed schilderij, zegt Den Hartog Jager, is dat veel te weinig.
Maar als je langer dan negen seconden wilt kijken, hoe moet je dat dan doen? Filosofe Mieke Boon, verbonden aan de universiteit Twente, staat in een zaal met achttiende-eeuwse schilderijen. Terwijl ze naar ‘De tekenles’ van Louis Moritz wijst, zegt ze dat je naar kunst kunt léren kijken. ”Net zoals je iets lastigs als schaken leert.”
Maar kunst is toch vooral een kwestie van gevoel terwijl je bij schaken vooral je hoofd moet gebruiken?
”Dat is de vraag. Deze tegenstelling maken we op grond van een idee uit de Romantiek. Daar ontstond de opvatting dat we in het ervaren van kunst vooral onze hersens niet moeten gebruiken. Ratio en kennis zouden het gevoelsleven in de weg staan. In dat romantische beeld moeten we ons daarom ook niet laten leiden door de onderwijzer of kunstkenner.
Want hun mening zou onze unieke, hoogst persoonlijke gevoelens kunnen belemmeren.”
“Dat is het romantische idee. Met kunst is in die zin nog iets vreemds aan de hand. Kunst en kunstenaars worden sinds de Romantiek meer dan ooit bewonderd. Er was een tijd dat de kunstenaar anoniem was, net als iedere andere ambachtsman. Tegenwoordig wordt een leven gewijd aan kunst beschouwd als een van de meest authentieke manieren van leven.”
Hoe komt dat?
“Volgens sommige filosofen heeft dit te maken met een idee dat je al bij Plato vindt: dat de kunstenaar wordt
geïnspireerd door mania, een vermogen om te zien wat nuchtere mensen niet kunnen zien. De kunstenaar ziet verder dan gewone stervelingen.”
Soms kunnen we de kunstenaar volgen in zijn mania, en soms niet. Daarom worden we door het ene werk geraakt, en door het andere niet.
“Was dat maar waar. We worden zelden geraakt, daarom blijven we gemiddeld ook maar zo’n negen seconden voor een schilderij staan. De meesten van ons zijn gewone nuchtere stervelingen met gematigde emoties, een beperkt spiritueel leven, en niet begenadigd met mania.’’
,,Als wij naar een schilderij of beeld kijken, gebeurt er meestal helemaal niets. Geen grote emoties, geen buiten onszelf raken, geen verheffing. Ook als wij ons echt concentreren of proberen er open voor te staan gebeurt er niets. Zo’n ervaring kan je klein maken, je onwaardig en verslagen laten voelen. Kennelijk, zo concluderen we, ontbreekt het ons aan iets, aan diepte misschien of echte sensitiviteit. Zulke gedachten passen in het romantische zelfbeeld.”
En dat is niet terecht?
“Nee. De paradox is dat het romantische zelfbeeld ons juist in de weg staat om diepere ervaringen te hebben. Vergelijk het met schaken. Je kunt pas opgewonden raken van een mooie stelling als je geleerd hebt te schaken. Zo kan een schilderij je pas emotioneel raken als je hebt leren kijken.’’
,,Deze tekenles van Moritz is ergens tussen 1808 en 1812 gemaakt’’, zegt Boon en ze wijst opnieuw naar het schilderij recht voor haar. ,,Een man en een vrouw zitten aan tafel. De vrouw, duidelijk jonger dan de man, heeft een tekenpen in haar hand. De man wijst naar een klassieke kop, die vóór hen op tafel staat. Ook als je niet weet dat dit schilderij ‘De tekenles’ heet, kun je zien dat hier wordt onderwezen. Het meisje leert waarschijnlijk over klassieke schoonheidsidealen die zijn terug te vinden in de verhoudingen van de kop.”
Ze leert kijken met de ogen van haar leraar.
“Ja. Ze neemt zijn oordelen over, zoals het kind de ideeën van zijn grootvader over schaken overneemt.”
Ze kijkt straks dus behoorlijk bevooroordeeld.
“Dat doen wij ook. Dat blijkt al uit het feit dat dit schilderij behoort tot een stroming waar wij, moderne kijkers, meestal weinig aan vinden. Het bewerkstelligt bij ons geen diepe emoties, maar is waarschijnlijk ook niet zo bedoeld. Deze stroming is wel interessant om iets over onze manier van kijken te begrijpen. Ze laat namelijk een tijdbeeld zien dat niet past bij onze verwachtingen van kunst.”
”De meeste van deze schilderijen lijken niet bedoeld als artistieke expressie. Ze tonen de mensen in hun eigen omgeving zoals zij kennelijk willen worden vastgelegd. Binnen negen seconden kun je vaststellen dat dit soort
schilderijen erg braaf en vooral saai zijn. Dan kun je doorlopen, maar je kunt je ook afvragen: waarom doet dit schilderij mij niks. Heb jij een idee?”
Het komt op mij gevoelloos over.
“En dat vind je vervelend?”
Ja, emotieloze mensen zijn zouteloos. En dat is de dood in de pot. Dat zie je ook op dit schilderij, het leeft niet.
“De personen op dit schilderij leven in een tijd dat gevoelens en passies gevaarlijk werden gevonden. Het was zaak ze te onderdrukken. Alleen de ratio telde. De figuren op dit schilderij lijken dan ook los te staan van hun eigen innerlijk en nauwelijks een eigen karakter te hebben. Dat past allemaal niet bij het romantische beeld.”
Hoe zou ik dan naar dit schilderij moeten kijken?
“Het leuke van filosofie is dat ze je verschillende invalshoeken geeft om over zo’n vraag na te denken. Een heel ander zelfbeeld dan het romantische, is dat van Aristoteles. Voor mij is Aristoteles hierin verhelderend. Centraal voor hem staat het goede leven. Volgens Aristoteles is onze taak in het leven om het hoogste menselijke goed te ontwikkelen.
We bereiken dit als we onze eigen vermogens ten volle tot bloei brengen, waardoor we goed kunnen handelen, goed kunnen oordelen, en de volledige baaierd van menselijke emoties kunnen ervaren.”
En die emoties zijn trainbaar?
“Ja. Volgens Aristoteles léért iemand of het gepast is iets plezierig of juist vervelend of akelig te vinden. Dit staat in contrast met het romantische mensbeeld waarin je ervan uitgaat dat bepaalde gevoelens op een natuurlijke manier in ons gegeven zijn en niet zijn aangeleerd.”
”Volgens het romantische mensbeeld zijn aangeleerde gevoelens zelfs onecht, terwijl Aristoteles juist gelooft dat het menselijk goed en geluk bestaat in het op de juiste manier voelen in de juiste situatie.”
“Leren plezier beleven aan goed handelen is waar het in het goede leven van Aristoteles om gaat. Het goede menselijke leven betekent bij Aristoteles dus niet alleen leven volgens de ratio, en ook niet alleen het volgen van het eigen natuurlijk ingegeven gevoel. Het betekent het ontwikkelen van ‘deugden’ die onderdeel gaan vormen van het karakter, waar natuurlijke aanleg, gewoonte, emotie en rationaliteit in harmonie worden gebracht. Of iemand zich karaktereigenschappen heeft eigengemaakt blijkt volgens Aristoteles uit gevoelens van genot of pijn die de handelingen vergezellen. Wie gevaren trotseert en dat met vreugde doet, is dapper, maar wie dat doet tot zijn verdriet is laf. Dit is misschien weer beter te begrijpen met het schaakvoorbeeld. Een kind dat leert schaken doet dat in de eerste instantie om externe redenen, bijvoorbeeld vanwege de beloning van opa of om op te scheppen bij vriendjes. Eenmaal schaker, zijn het de interne redenen die hem motiveren: de schoonheid van het spel, de emoties in een partij, de
behoefte zich als schaker verder te ontwikkelen.”
En waarom is dit idee bruikbaar voor het leren kijken en waarderen van kunst?
“We hebben een natuurlijke aanleg voor het beleven van plezier of diepere emoties door kunst, maar veelal komt dit niet spontaan tevoorschijn. Er is moeite voor nodig. Het hebben van diepe emoties bij kunst is een vermogen dat je - geheel in tegenspraak met het romantische beeld - tot ontwikkeling kunt brengen.”
En dat zie je op dit schilderij gebeuren?
“Ja en nee. Eind achttiende, begin negentiende eeuw zie je een groot aantal schilderijen ontstaan waarop lesgegeven wordt in kunst en muziek. Dit is een thema dat daarvoor niet voorkomt in de schilderkunst. Het leren van schoonheid staat op dit schilderij centraal. Maar of hier ook het hebben van diepe emoties tot ontwikkeling wordt gebracht blijft de vraag. Dat zou voor de burgers van die tijd niet erg gepast zijn.”
“Grensverleggende, inspirerende bijeenkomsten die de geest tot
‘verder denken’ prikkelen”
Roel Schrotenboer, interim programma- en procesmanager Gemeente Assen
“De diversiteit aan inhoud inspireert en opent in mij een grotere bandbreedte aan resultaten”
Jaap Dijkgraaf, algemeen directeur DWA
In het kort
Hoe organiseert u als manager of professional uw inspiratie in een druk en enerverend bestaan? Wie is uw klankbord voor uw gedachten en ideeën? Hoe blijft u bij in een wereld die versnelt. Door het volgen van de seminars krijgt u uitdaging en inspiratie. Nieuwe kennis en inzichten om de actualiteit vanuit verschillende invalshoeken te bezien. Zo ontwikkelt u uw eigen leiderschap om binnen uw team, afdeling of organisatie de innovatiekracht te vinden en aan te zwengelen.
Academie Permanent is voor iedereen die:
zijn of haar eigen leiderschap wil ontwikkelen en nieuwe kennis en inzichten wil opdoen;
inspiratie wil blijven opdoen na het volgen van een leergang, programma of opleiding;
deel uit wil maken van een levendig en innoverend netwerk, bestaande uit hoogwaardige professionals, managers en bestuurders.
