*ZFC68027C0
RAADSVOORSTEL 9*
Onderwerp : Vaststellen Startnotitie RES regio Arnhem Nijmegen
__________________________________________________________________________
Zaak- & documentnr. : Z/19/057659/201430432 Opsteller : Luc Velhorst Portefeuillehouder : Hans Breunissen Team : Ruimtelijke Ontwikkeling
Telefoonnr.
__________________________________________________________________________
Samenvatting
De decentrale overheden werken samen met andere partijen aan het opstellen van een Regionale Energie Strategie (RES). Dit vloeit voort uit het landelijke Klimaatakkoord. De uitgangspunten en onderlinge afspraken voor dit proces zijn opgenomen in een Startnotitie.
Deze ligt nu ter besluitvorming voor.
Beslispunten
1. Wij stellen u voor te besluiten de Startnotitie RES Arnhem Nijmegen van 2 oktober 2019 vast te stellen, onder voorbehoud van ondertekening van het Klimaatakkoord door de VNG tijdens het ALV op 29 november 2019.
Aanleiding
Al voorafgaande het klimaatakkoord hebben het Rijk en de decentrale overheden (VNG, IPO, UvW) hebben in het Interbestuurlijk programma Naar een duurzaam Nederland afgesproken dat de decentrale overheden een Regionale Energie Strategie (hierna: RES) gaan opstellen. Daarvoor is Nederland in dertig regio’s opgedeeld. Een van die regio’s is Arnhem Nijmegen. Daarin werken zestien gemeenten, de provincie Gelderland, drie
waterschappen en de netbeheerder Liander samen om tot een RES voor de regio te komen.
Het eerste resultaat van het proces zal uitmonden een concept-RES, gepland op 1 juni 2020.
Van elke regio wordt dan een ‘regionaal bod’ verwacht voor hernieuwbare opwek op land, voor benutting van regionale warmtebronnen en voor de bijbehorende energie-
infrastructuur.
Dat vraagt om een integrale afweging en een optimale balans tussen:
• bijdrage aan de energietransitie
• ruimtelijke kwaliteit
• maatschappelijke acceptatie
• maatschappelijke kostenefficiency
Voor de hernieuwbare opwek op land geldt de landelijke opgave van 35 TWh (= 126 PJ) in 2030, te verdelen over alle regio’s. Dat is vooralsnog niet per individuele regio verbijzonderd Als de concept-RES’sen van alle regio’s echter niet optellen tot 35 TWh, zijn aanvullende opgaven aan de regio’s mogelijk.
In het concept RES dienen zoekgebieden per techniek op een kaart zichtbaar gemaakt te worden. Het gaat nog niet over specifiek ingetekende opties maar om ‘vanuit de
technische, ruimtelijke, juridische potentie en vanuit maatschappelijk als meest kansrijke geziene zoekgebieden’. Ook geeft het concept RES aan om welke aantallen het gaat en de opbrengst in PJ’s/TWh.
Een ander onderdeel van de RES betreft het opstellen van de Regionale Structuur Warmte (RSW).
Deze RSW geeft een beeld van de regionale aanwezigheid van beschikbare
warmtebronnen zoals aquathermie, restwarmte, hernieuwbaar gas en geothermie. En het geeft een beeld van de regionale verdeling hiervan in relatie tot de warmtevraag, inclusief de benodigde infrastructuur.
Alle concept-RESsen worden na juni 2020 landelijk doorgerekend en getoetst aan de landelijke klimaat-afspraken en andere (ruimtelijke) kaders, zoals die van de (ontwerp-) Nationale Omgevingsvisie, bijv. de zg. zonneladder, die overigens ook door de provincie Gelderland wordt gehanteerd.
De uitkomst van die toetsing wordt in het najaar van 2020 verwacht. Vervolgens werken de regio’s toe naar een RES 1.0, gepland op 1 maart 2021. Daar zit een verdere concretisering in en een eventueel noodzakelijk gebleken aanpassingen van het concept.
RES 1.0 geeft ook een overzicht van de afspraken die zijn gemaakt om tot uitvoering te komen. Met hierbij een tijdpad hoe de plannen vertaald worden naar instrumenten van de Omgevingswet (visie, omgevingsplan/projectbesluiten/omgevingsvergunningen). Met als doel om de concrete projecten vóór 2030 feitelijk te gaan realiseren.
Een verdere toelichting op de RES is te vinden in de Startnotitie en de website van het Nationaal Programma RES www.regionale-energiestrategie.nl.
Startnotitie RES regio Arnhem Nijmegen
In de startnotitie RES Arnhem Nijmegen staan de uitgangspunten die de regio hanteert over de opgave, het resultaat, het proces, de planning, besluitvorming, participatie en
communicatie (zie bijlage 1).
Ten aanzien van de opgave geeft de Startnotitie aan mede uit te gaan van de vastgestelde ambitie van 55% CO2-reductie in 2030 en 95% Co2-reductie in 2050.
Op 2 juli 2019 heeft uw raad een reactie gegeven op de concept-startnotitie RES (bijlage 3).
Ook andere raden en organisaties hebben gereageerd. Naar aanleiding van alle reacties zijn er wijzigingen en aanvullingen aangebracht en deze zijn verwerkt in een definitieve
startnotitie die nu bij u voorligt. De gezamenlijke portefeuillehouders duurzaamheid van de regio Arnhem Nijmegen hebben op 2 oktober j.l. hiermee ingestemd. Op verzoek van de portefeuillehouders is ook een afzonderlijke reactienota uitgebracht.
Reactienota behorende bij de Startnotitie
Meerdere gemeenten, vanuit colleges dan wel raden, hebben gereageerd op het concept van de startnotitie van 17 mei 2019. Ook uw raad heeft een reactie uitgebracht. De raad van Duiven heeft vrijwel dezelfde opmerkingen uitgebracht op het concept.
In de Reactienota van 23 oktober 2019 zijn alle reacties samengevat en van commentaar voorzien, zie bijlage 2. Ook is duidelijk gemaakt hoe en waar de reacties hebben geleid tot aanpassingen in de definitieve startnotitie. Hieronder volgt een samenvatting.
Ad opwek en innovaties
In uw reactie werd een toevoeging gevraagd van de toekomstig te verwachten doorbraak met slimme innovaties en de invloed daarvan op de opgave. In de reactienota wordt gesteld dat de werkorganisatie innovaties actief zal blijven volgen en hier positief in acteren. Voor de uitvoering van het RES-bod zal naast reeds bewezen technieken ook voortdurend gekeken worden naar nieuwe ontwikkelingen.
Ad afstemming beleidsvelden
Uw reactie vraagt om onderlinge samenhang tussen andere thema’s van de energietransitie.
In de definitieve startnotitie wordt expliciet beschreven dat verwachte bijdragen van andere
opgaven van de energietransitie zoals energiebesparing, mobiliteit en biomassa mee worden geteld. Aangekondigd wordt dat in de ateliers koppelkansen worden benut met andere thema’s zoals bedrijventerreinen, recreatie, woningbouw etc.
In de Startnotitie staat tenslotte de afspraak dat RES-partners bereid zijn om hun eigen beleid te heroverwegen in geval huidige beleidskaders beperkend zijn voor de realisatie van de opgave.
Ad opgave/ ambitieniveau
In uw reactie werd gesteld dat met het streven naar ‘maximale inzet van potentiele bronnen’
het risico met zich meebrengt dat de focus wordt gericht op een kwantitatieve
energieopbrengst. In de reactienota wordt benadrukt dat het ook gaat om een optimale balans tussen de unieke ruimtelijke kwaliteit van de regio, maatschappelijke acceptatie en maatschappelijke kostenefficiency. In eerste fase van de uitwerking van de opgave in de vorm van regio ateliers blijkt inderdaad in de praktijk dat niet bij voorbaat alleen wordt toegewerkt naar een zo groot mogelijke energie opbrengst: in deze ateliers krijgen huidige landschappelijke kwaliteiten bijvoorbeeld een prominente rol.
Ad conceptbod en compenserende maatregelen
In uw reactie op de concept-startnotitie werd een pleidooi gehouden voor evenredige verdeling van de lusten en de lasten en de meerwaarde van compenserende maatregelen waarbij gedacht wordt aan het bieden van extra beleidsruimte op lokaal niveau.
De reactienota wijst dit af: compensatie op een ander beleidsveld of beleidsthema valt niet binnen deze opgave (bedoeld wordt de RES). In het bestuurlijk overleg werd deze opvatting door de overige gemeenten gedeeld. Evenmin kreeg uw suggestie voor een (regionaal) omgevingsfonds ondersteuning bij andere gemeenten. Dat laat onverlet dat op lokaal niveau wel een omgevingsfonds mogelijk is, dat zich alleen toelegt op de relatie tussen lokale opwek en lokaal te vullen en te besteden middelen. Daarmee kan binnen een gemeente een vorm van evenredige verdeling van lusten en lasten gestalte krijgen.
Ad participatie
Uw raad sprak de wens uit tot een grotere betrokkenheid van inwoners en lokale bedrijven bij het RES-proces. Ook vanuit andere gemeenten kwamen soortgelijke oproepen tot bredere participatie.
Dit heeft geleid tot extra aandacht en inspanningen voor dit onderwerp. In de reactienota wordt gememoreerd dat ook inwonervertegenwoordigers worden betrokken. Zo zijn inmiddels ook in overleg dorps- en buurtraden uitgenodigd voor de eerste regio ateliers.
Ook worden individuele gesprekken met stakeholders gevoerd. Nieuw is het voornemen om een gesprek te organiseren tussen de stakeholders en alle portefeuillehouders
duurzaamheid.
Ook nieuw is het voornemen om een regiobrede enquête uit te zetten om inzicht te krijgen in de mening van de inwoners, met de mogelijkheid tot uitsplitsing naar gemeenten.
Verkenning mogelijke locaties grootschalige opwek wind- en zonne-energie
Op 20 augustus j.l. hebben wij met een kennisgeving uw raad geïnformeerd over de wijze waarop wij de inwoners willen betrekken bij de complexe opgave uit het klimaatakkoord en de RES die voorziet in meer grootschalige opwek van hernieuwbare energie uit wind- en zonne-energie op land. Met het besef dat naast deze duurzame opwek op land nog veel meer maatregelen nodig zijn bij inwoners, gemeenten, bedrijfsleven, vervoer, landbouw, om de boogde CO2 reductie in 2030, resp. 2050 te kunnen realiseren.
Hiertoe is in opdracht van de colleges van Westervoort en Duiven een extern bureau een onderzoek uitgevoerd naar de mogelijkheden van grootschalige opwek in onze gemeenten.
Deze Verkenning is op 2 oktober 2019 gepubliceerd. Over deze verkenning vindt nu het participatieproces plaats. De resultaten van de raadpleging van de inwoners zullen wij aan
uw raad voorleggen zodat deze betrokken worden bij de verdere besluitvorming over de Verkenning. Wij verwachten dat wij in januari 2020 een raadsvoorstel aan u kunnen voorleggen ter behandeling in de raadscyclus van februari/maart 2020.
De uitkomst van uw besluit wordt vervolgens ingebracht als ons ‘lokale aandeel’ voor de concept-RES. De besluitvorming over de concept-RES dient op 1 juni 2020 te zijn afgerond.
Zo bezien heeft ons college een nauwe relatie aangebracht tussen het regionale RES-spoor en het lokale spoor rond de Verkenning. Belangrijkste redenen daarvoor zijn om de inwoners én uw raad actiever in het voorstadium van de RES te betrekken.
Planning
Onderstaand schema laat de planning van de RES zien in de relatie met de gemeentelijke besluitvorming over de Verkenning grootschalige opwek (het ‘lokaal aandeel’ t.b.v. de RES)
De verwachte vaststelling van het concept-RES gebeurt door de resp. colleges. De RES 1.0 gaat ter vaststelling naar de raden. Vanzelfsprekend zullen wij uw raad tijdens het gehele proces actief blijven informeren. In het bijzonder over de verwerking van het lokale aandeel in het regionale bod, het concept-RES.
Beoogd effect
Met de vaststelling van de startnotitie wordt beoogd dat de gemeente Westervoort samen met regiogemeenten, de provincie en waterschappen gezamenlijk en met nauwe
betrokkenheid van stakeholders een Regionale Energie Strategie gaat opstellen zoals bedoeld in het landelijk Klimaatakkoord.
Argumenten
1.1 De startnotitie en bijbehorende reactienota geven voldoende en aanvaardbare uitgangspunten en spelregels. Zie de hiervoor aangehaalde punten uit de Reactienota.
1.2Met de publicatie van de ‘Verkenning’ en de nu lopende participatieronde wordt geborgd dat inwoners ook in de eerste fase van de RES worden geconsulteerd.
Kanttekeningen
1.1 Het klimaatakkoord was op het moment van vaststelling van dit raadsvoorstel nog niet ondertekend door de VNG. Dit is ondervangen door hierover een voorbehoud in het beslispunt op te nemen. Overigens is een positief pre advies van het VNG bestuur uitgebracht.
1.2 Bij het opstellen van het eindbod RES wordt consensus als uitgangspunt gehanteerd.
Mocht volledige consensus (unanimiteit) onverhoopt niet lukken, dan vraagt de regio de provincie het voortouw te nemen. De provincie geeft zelf aan ook te streven naar
gelijkwaardigheid en partnerschap. Pas in het uiterste geval zal de provincie overwegen om het voortouw te nemen.
Financiële paragraaf
Alle kosten voor de RES die op regionale schaal worden gemaakt, worden gedekt uit een specifieke RES-rijksbijdrage, geregeld in de ‘septembercirculaire’ 2019. In het bijzonder gaat
het om de kosten van de regionaal werkzame werkorganisatie en de producten die hieruit voortvloeien.
De lokale kosten komen voor rekening van de gemeenten zelf. In onze gemeente worden de RES-gerelateerde kosten gedekt uit de lopende begroting 2019, resp. ontwerp-begroting 2020, speerpunt circulaire economie/energietransitie.
Mogelijk worden in de ‘december-circulaire’ 2019 nog aanvullende middelen beschikbaar gesteld (dit was bij de redactie van dit raadsvoorstel nog niet bekend).
Tenslotte is tussen rijk en gemeenten afgesproken dat een zg. art. 2 onderzoek Financiële- Verhoudingswet wordt uitgevoerd naar de uitvoeringslasten van het gehele klimaatakkoord.
Participatie en communicatie
De regionale aanpak van de participatie en communicatie is beschreven in hoofdstuk 4 van de Startnotitie. In de eerste fase van het proces tot aan de concept-RES wordt vooral ingestoken op het betrekken van een breed scala aan stakeholders: de netbeheerder, natuur- en milieuorganisaties, land- en tuinbouw, energie coöperaties, woningcorporaties, grote bedrijven, MKB en maatschappelijke instellingen.
In de praktijk krijgt dat vorm in uitnodiging in deelname aan regio ateliers. In deze ateliers wordt gewerkt aan de bouwstenen van het concept-RES.
De gemeente zelf houdt de verantwoordelijkheid over de lokale participatie van de inwoners.
In ons geval krijgt dat gestalte in het lopende participatieproces over de Verkenning mogelijke locaties grootschalig opwek wind- en zonne energie.
Duurzaamheid
De RES is één van de opgaven waarmee de gemeente haar duurzaamheidsambities op het gebied van de energietransitie tot uitvoering kan brengen.
Biodiversiteit
De zorg voor biodiversiteit is een belangrijk aandachtspunt als het gaat om de inpassing en lokalisering van concrete projecten voor wind- en zonne energie.
Intergemeentelijke samenwerking
De RES is bij uitstek een voorbeeld van intergemeentelijke samenwerking Bijlagen
201430439 Startnotitie RES Regio Arnhem Nijmegen 201430440 Reactienota
201430451 Reactie raad op concept-startnotitie RES 201430441 Concept raadsbesluit
Burgemeester en wethouders van Westervoort,
P.J.E. Breukers drs. A.J. van Hout
secretaris burgemeester
