AGORA
De agora was een centraal plein in een Polis. Dit was het bruisende centrum van een stad waar de markt en veel sociale activiteiten plaatsvonden. (αγορά = markt)
ZIE OOK
Polis, Akropolis, Areopaag(heuvel), Pnyx BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, et al. De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld-geschiedenis, AMBO. p. 247
AKROPOLIS
De Akropolis is het hoogste punt van een stad. Vanwege de strategische ligging stond hier meestal de burcht van een stad.
Zie ook
Polis, Agora, Pnyx, Areopaag(heuvel) BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, et al. De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld-geschiedenis, AMBO. p.
247
ALEXANDER DE GROTE
Alexander de grote was de opvolger en zoon van Filippos II en koning van Macedonië(336-323).
Hij veroverde grote gebieden met Griekenland als bondgenoot.
Filippos II had een groot en sterk leger verworven, won van Athene en de Thebanen waarmee hij de Griekse Poleis dwong tot een verbond. Het leger werd vergroot met Griekse soldaten. Met dit leger veroverde hij een gigantisch rijk. Hij vertrok met zijn legers in 334 en trok naar Azië. De perzen werden verslagen bij Granikos en hierdoor was Klein-Azië vrij om te veroveren. Dit was een goed gebied voor Griekse kolonisatie. De Grieken konden emigreren waardoor het land minder dicht bevolkt werd en de taal en cultuur verspreid werd. Alexander trok gedurende de jaren tot 325 door Klein-Azie en breidde zijn rijk uit. Hij trok terug naar het westen waar hij een massabruiloft orgaiseerde om de Macedoniers en de Perzen te verenigen. Hij maakte zich klaar tot 323 om verder naar het oosten te trekken maar overleed aan zware koortsen.
ZIE OOK
Macedonie, Filippos II BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, et al. De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld-geschiedenis, AMBO. p. 237
ARCHAÏSCHE PERIODE
De historische periode is de periode van ongeveer 800 tot 479 voor Christus. De stadstaten groeiden economisch gezien maar er waren wel problemen op sociaal en politiek gebied. De periode eindigt wanneer de Atheners de Perzische invasie afslaan.
In de Archaïsche periode is er sterke ontwikkeling van de stadstaten.
Hierbij vind de ontwikkeling van de verschillende bestuursvormen plaats:
de poleis, de tirannie en democratie. De tirannie word uit Athene verdreven en democratie neemt haar plaats in, door de radicale hervormingen van Kleisthenes. Door de groeiende welvaart en steden komt ook de kunst weer op. Er worden grote tempels gebouwd, indrukwekkende beelden en schilderingen. De grieken koloniseren een groot gebied in deze periode. De periode komt ten einde wanneer de Perzische koning Xerxes die Griekenland wil veroveren word verslagen bij Athene.
ZIE OOK
Democratie, tirannie, polis, kleisthenes, Duistere eeuwen, Magna-Greacia BIBLIOGRAFIE
William R. Biers. The archaeology of Greece (second edition), Cornell university press. p. 155
ARCHILOCHOS
Archilochos was een dichter en leefde in de 7e eeuw voor christus. Zijn stijl was toegankelijk voor het volk en het ging om spottende gedichten.
Archilochos komt uit Paros, hij moest Paros echter jong verlaten. Dit kwam waarschijnlijk door politieke woelingen. Dit was de oorzaak dat Archilochos een avontuurlijk leven leidde en veel rondzweeft. Hij leefde als huursoldaat en uit zijn tochten, avonturen en
soldatenleven kwam veel inspiratie voor gedichten.
Deze waren vaak vulgair, ‘niet zoals het hoorde’.
Archilochos was vaak direct over zijn gevoelens en
schreef met veel spot. Toch zat er wat homerische invloed in zijn gedichten. Hij schreef in het Ionisch en was waarschijnlijk ondanks dat er weinig bewaard is gebleven de bekendste dichter in zijn tijd.
ZIE OOK
Aristofanes BIBLIOGRAFIE
Dr. G. J. M. Bartelink. Geschiedenis van de klassieke letterkunde, Prisma-compendia. p. 34
AREOPAAG (HEUVEL)
De Areopaag (Areiopagus) is een kleine heuvel die zich bevind aan de voet van de Akropolis van Athene. Hier vond het hoge gerechtshof van Athene plaats, even eens Areopaag genoemd.
ZIE OOK
Areopaag(rechtbank), Polis, rechtspraak, Pnyx BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, et al. De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld-
geschiedenis, AMBO. p. 102
AREOPAAG (RECHTBANK)
De areopaag is de raad in Athene die het hoge gerechtshof vormde.
De leden hiervan waren ‘oud-archonten’, dit zijn burgers uit de twee hoogste vermogensklassen. Deze leden konden uitspraken doen over zaken, eerst ging dit over alle moorden en later ook over misdaden tegen de godsdienst. Zelfs tot op de dag van vandaag heet het hoge gerechtshof in Athene hetzelfde.
ZIE OOK
Areopaag (heuvel), rechtspraak, Polis, volksvergadering BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, et al. De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld-geschiedenis, AMBO. p. 102
ARISTOCRATIE
Aristocratie is een bestuursvorm waarbij een gebied word bestuurd door degenen die dit het beste kunnen. Aristocratie was veel voorkomend in oud-Griekenland, ook was aristocratie erfelijk.
Aristocratie is een bestuursvorm waar de beste bestuurders die beschikbaar zijn een gebied besturen, dit zijn een aantal personen per gebied. Het verschil met Oligarchie is dat aristocraten elkaar niet bevoordelen, wat oligarchen wel doen. Toch verschilt in de praktijk een oligarchie weinig met een aristocratisch bestuurde poleis. Het voordeel van aristocratie over democratie is dat de massa geen slechte besluiten kan nemen. De tirannen maakte een einde aan de overheersing van Aristocraten, toch kwam deze gedeeltelijk terug bij de ingang van de democratie waar zij nog altijd de machtigste burgers bleven.
ZIE OOK
Democratie, Oligarchie, tirannie, Polis BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, et al. De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld-geschiedenis, AMBO. p. 97
ARISTOFANES
Aristofanes was een vertegenwoordiger van de oude komedie. Zijn stukken bevatte humor en geestigheden maar ook serieuze kritiek op de goden en politieke vlakken.
Aristofanes leefde van 445 – 388 en heeft vierenveertig stukken geschreven, elf hiervan zijn overgebleven. Op zijn laatste werk na stond er in de meeste stukken veel over de Politiek. Aristofanes vond dat een democratie gevaarlijk kon zijn als deze te ver was doorgevoerd, dit is wanneer er slechte beslissingen worden genomen doordat het volk te veel macht heeft. Hij had dan ook vaak scherpe kritiek op grote Atheense figuren. Ook had hij kritiek op de sofisten en de goden.
Aristofanes had een groot taalbeheersing en veel interesse in
filosofische, artistieke en literaire stromingen van zijn tijd. Daarnaast
bezat hij veel grond en was zeer welgesteld.
ZIE OOK
Archilochos BIBLIOGRAFIE
Dr. G. J. M. Bartelink. Geschiedenis van de klassieke letterkunde, Prisma-compendia. p. 65
ARISTOTELES
Aristoteles was een Filosoof uit de 4e eeuw voor Christus en leerling van Plato. Aristoteles was geleerd op vele gebieden en zijn belangrijkste idee was dat je alles kon onderverdelen in categorieën.
Aristoteles geloofde niet dat de ideeën van Plato waar waren. Plato vond dat door van alles op de wereld de kwaliteiten te analyseren je het kon verdelen in categorieën. Ook had Aristoteles ideeën over staatsvorming. Hij was voor een aristocratie waarin deugd en bekwaamheid de norm was van het bestuur en burgerlijk leven. Het bestuur was gemengd met een monarchie(koning), democratie(het volk regeert) en een aristocratie(alleen de beste regeren). Om een sterke staat te krijgen moest er een sterke middengroep zijn volgens Aristoteles, volksvergaderingen waren er af en toe en onder begeleiding en advies. Wel had Aristoteles liever een democratie dan een monarchie of oligarchie.
Hij leefde net als Plato in Athene, van 384- 322 en stichtte een school, het Lyceum.
ZIE OOK
Plato, Pythagoras, Thales, Herakleitos, Parmenides BIBLIOGRAFIE
L. de Blois, et al. een kennismaking met de oude wereld, Muiderberg p. 103 ASKLEPIEION
Een Asklepieion is een soort ziekenpost in oud Griekenland, waar zieken gebracht werden voor genezing.
De naam een Asklepieion komt van de Griekse god Aklepios, de god van de geneeskunde. Er zijn ongeveer 300 geneesplaatsen gevonden, de bekendste was op Kos waar Hippokrates zijn praktijk en artsenschool had, Hippokrates was de bekendste arts uit de klassieke tijd.
ZIE OOK
Akropolis, Polis BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, et al. De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld-geschiedenis, AMBO. p. 400
ATREUS
Atreus was de zoon van Pelops, vader van Agamemnon, Menelaos en Anaxibia.
Later was hij ook Koning van Mycene (waar hij heen was gevlucht na de moord op zijn halfbroer).
Atreus vermoord samen met zijn broer de bastaardzoon van Pelops in opdracht van hun moeder.
Hierna werden zij verbannen en vluchtten naar Eurysteus, de koning van Mycene. Hier trouwde Atreus met Aerope en kreeg Agamemnoon, Menelaos en Anaxibia met haar. Atreus volgde hier Eurysteus op als koning van Mycene. Atreus beloofde aan Artemis zijn beste lam, maar toen deze werd geboren met een gouden vacht hield hij deze achter. Het zou zo zijn dat degene die de vacht had over Mycene zou heersen. De broer van Atreus verleed Aerope die hem de plek van de vacht vertelde, zo werd Thyestes (broer van Atreus) koning van Mycene. Atreus kreeg zijn heerschappij weer terug met hulp van Zeus. Bij Mycene heet het beroemde
tholosgraf ‘de schatkamer van Atreus’, dit is een rond gebouwd graf met een koepeldak.
ZIE OOK
Mycene, Klytaimnestra en Agamemnon BIBLIOGRAFIE
I. Dros. Griekse mythen, Querido p. 460 William R. Biers. The archaeology of Greece (second edition), Cornell university press. p. 77
CYCLOPISCHE MUREN
Cyclopische muren zijn muren uit hele grote stenen, die onregelmatig op elkaar waren gestapeld zonder aan elkaar te zijn verbonden. Deze muren worden Cyclopische Muren genoemd, omdat men dacht dat alleen Cyclopen stenen zo groot konden verplaatsen.
De muren om Mycene zijn speciaal gebouwd met erg grote stenen, dit onderscheid de stadsmuren van Mycene van de Minoïsche muren. De Myceners waren een van de weinige die zulke grote stenen konden verplaatsen en er muren van konden maken, dit was hun specialiteit. Deze muren werden gebruikt als fortificatie van de stad, wat zeer effectief was
omdat ze groot en sterk waren. Sommige stenen konden tot wel 8 meter dik zijn. Ze worden gekenmerkt door grote, ruwe afwerking en onregelmatige ligging. De stenen zijn niet verbonden met elkaar en liggen los boven op de andere stenen.
Deze techniek van muren bouwen werd gecombineerd met de normale manier om een muur te maken, kleinere stenen lineair achter elkaar leggen. Ze worden gekenmerkt door grote, ruwe afwerking.
ZIE OOK
Minoïsche cultuur, Mycene, Megaron BIBLIOGRAFIE
William R. Biers. The archaeology of Greece (second edition), Cornell university press. p. 67
DELPHI
Delphi is een stad in Griekenland gewijd aan de god Apollo. Hier stond de Apollontempel waar het Orakel van Delphi voorspellingen deed.
Delphi was de heilige plek van de god Apollo en ook later van Dionysos. De Apollontempel was een grote tempel gewijd aan Apollo bij Delphi. In deze tempel bevond zich ook het beroemde orakel van Delphi. Het orakel was een priesteres die voorspellingen kon doen over diverse zaken, bijvoorbeeld militaire ondernemingen en ze gaf raad bij moeilijke en belangrijke beslissingen. De voorspellingen werden verkregen door giften of geloften en de uitkomsten hadden grote invloed, zelfs tot buiten Griekenland. Delphi was zeer bekend en vereerd, dit betekende ook veel invloed en welvaart. De stad bevatte schathuizen, tempels, altaren en zelfs spelen.
ZIE OOK
Orakel BIBLIOGRAFIE
L. de blois, R. J. van der Spek. Een kennismaking met de oude wereld muiderberg P.81
DEMEN
Demen (ev. δῆμος mv. ῆbetekent volk) waren zogenaamde leefgemeenten en een politieke eenheid in het gebied Attica.
Het gebruik van Demen om de staat in te delen is ingevoerd door Kleisthenes, met de andere
hervormingen die hij in Athene voerde, in de 5e eeuw voor Christus. Een Deme had een eigen bestuur met een eigen leider en ook een eigen bevolkingsregister. In dit bevolkingsregister stonden alle burgers van de Deme ingeschreven. Er waren 100 demen in Attica door kleisthenes ingesteld, in de 1e eeuw voor Christus was dit aantal al uitgegroeid tot 174.
ZIE OOK
Kleisthenes, Democratie, Polis BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, et al. De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld-geschiedenis, AMBO. p. 171
DEMOCRATIE
De democratie in Griekenland begon in de 5e eeuw voor Christus in Athene, dit was een directe democratie waar alle volwassen mannen aan mee mochten doen door te stemmen in de
volksvergadering.
Het einde van de tirannie is ook gelijk het begin van de democratie. Wanneer de tirannen verdreven worden legt Kleisthenes de basis voor de Atheense democratie. Dit houd in een nieuwe indeling van de staat, in demen (leefgemeenschappen). In Athene konden alle volwassen mannen meedoen aan de volksvergadering, deze vond in de 5e eeuw v. Chr. Ongeveer 10 keer per jaar plaats, in de 6e
eeuw al 30 tot 40 maal per jaar. Bij deze vergadering werd gestemd over allerlei politieke zaken, dit maakte Athene tot een directe democratie. Ook kon er doormiddel van het schervenrecht (ostracisme) gestemd worden over een persoon om te verbannen, ter voorkoming van tirannie.
Democratie betekend letterlijk het volk heerst (‘δῆμος’ volk ‘κρατειν’ heersen)
ZIE OOK
Ostracisme, volksvergadering, Pnyx, Tirannie, Polis, Kleisthenes BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, et al. De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld-geschiedenis, AMBO. p. 196
DUEL ACHILLES EN HEKTOR
Het duel tussen Achilles en Hektor word door vele gezien als het hoogtepunt van de Ilias. Hektor gaat het duel aan met Achilles en verliest. Hektors lichaam word door Achilles achter zijn wagen gebonden en meegesleept.
In de strijd tussen de Grieken en Trojanen krijgt de Griekse held Achilles ruzie met de Griekse leider Agamemnon over een slavin.
Achilles stopt met vechten waardoor de Grieken het niet meer kunnen winnen. De situatie word zo slecht dat Patroklos (een zeer goede vriend van Achilles) het harnas van Achilles draagt en zich als hem voordoet, maar valt aan de hand van Hektor.
Uit wraak voor de dood van zijn vriend daagt Achilles Hektor uit tot
een duel. Hektor gaat uiteindleijk het duel aan en verloor dit. Achilles wilde het lichaam van Hektor niet teruggeven en onteerde deze door het lichaam om Troje te slepen achter zijn wagen en het in het Griekse kamp te laten liggen. Na de smeekbede van Priamos word het lichaam toch teruggegeven. De menselijke emoties worden zeer sterk weergegeven en dit is het hoogtepunt van de Ilias van Homerus.
ZIE OOK
Ilias, Homerus, smeekbede van Priamos, Troje BIBLIOGRAFIE
K.J.Dover, et al. Ancien Greek Literature, oxford. p. 15
DUISTERE EEUWEN
De duistere eeuwen vinden plaats tussen de 11e en 8e eeuw voor Christus. Er is weinig over deze periode bekend, vandaar de naam ‘duistere’ eeuwen.
De duistere eeuwen vingen na de ondergang van Mycene, waarvan de precieze oorzaak onbekend is.
Waarschijnlijk was de oorzaak hiervan economische achteruitgang en de inval van de Doriers. De bevolking nam af en de steden werden verlaten. Ook werd het schrift niet meer gebruikt, waardoor er weinig over deze periode bekend is. Rijkere burgers bleven bestaan als vorsten over kleine stukken land die zij regeerden. Het schrift verdween en de kunst bleef schaars en versimpeld bestaan. Er was echter wel vooruitgang in het bewerken van metalen en het maken van wapens. Toch duurde het tot de 8e eeuw voor Christus dat Griekenland uit deze duistere eeuwen kwam. De oorzaak hiervoor was het opkomen van de Griekse Poleis. De bevolking verspreidde zich, waardoor er op verschillende plekken steden ontstonden en ook het contact met Azië werd hersteld. Dit maakte het einde van de crisistijd mogelijk.
ZIE OOK
Archaïsche periode, Geometrische periode, Polis BIBLIOGRAFIE
William R. Biers. The archaeology of Greece (second edition), Cornell university press. p. 97
ETNA
De Etna is een vulkaan op Sicilië, deze is sinds 5000 v. Christus zeer actief is. In het jaar 122 voor Christus vond hier een grote uitbarsting plaats. Momenteel is dit nog steeds een van de meest actieve vulkanen.
ZIE OOK
Thera
BIBLIOGRAFIE
A. Ganeri. Vulkanen, Ars Scribendi B.V. p. 15
EURIPIDES
Euripides was een tragediedichter uit de 5e eeuw voor Christus. Hij onderscheidde zich van anderen dichters door zijn modernistische oriëntatie, meer kritiek op de goden te hebben en minder poëtisch zijn.
Euripides kwam uit Macedonië en leefde van 480 – 406. In zijn jeugd hield hij zich naar eigen zeggen bezig met atletiek en schilderen. Verder is er weinig over het leven van Euripides bekend. Voor zijn dood was hij niet erg populair omdat hij zich modernistisch uitte. Zijn stukken waren minder poëtisch, het koor deed minder mee, hij had kritiek op goden en beeldde graag de passies van personages uit. Na Euripides overleed werd hij wel populair.
ZIE OOK
Sofokles, Tragedie BIBLIOGRAFIE
Dr. G. J. M. Bartelink. Geschiedenis van de klassieke letterkunde, Prisma-compendia. p. 55
FILIPPOS II
Filippos II was een Macedonische koning (359-336) die Athene en Thebe op de knieën dwong en grote stukken in Griekenland wist te veroveren doormiddel van zijn professionele leger.
Filippos II die in de 4e eeuw voor Christus leefde regeerde over Macedonië van 359 tot 336 en was de voorganger en vader van Alexander de grote. Macedonië had een achterstand op Griekenland op cultureel en sociaal gebied. Koning
Filippos II had een leger verworven bestaand uit
burgersoldaten en huurlingen waarmee hij een groot, trouw en professioneel leger kon samenstellen. Dit was te financieren door het goud dat hij verkreeg uit zijn mijnen. Met de gezamenlijke legers versloeg hij Athene en de Thebanen bij Chaironeaie. Hij dwong de Grieken tot verbond, waarmee hij zijn leger vergrootte. Griekenland werd hierdoor een
eenheidstaat in plaats van allerlei losse poleis. Dit was het eindpunt van de Griekse poleis, vanaf 336 werd Griekenland overheerst door verschillende koninkrijken. In 336 werd Filippos II ook vermoord en werd door Alexander II opgevolgd.
ZIE OOK
Alexander de Grote, Macedonië, vergina BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, et al. De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld-geschiedenis, AMBO. p. 176
GEOMETRISCHE PERIODE
De geometrische periode is een periode in de archeologie tussen 900 tot 700 v. Christus en die bekend is om de geometrische stijl bij de fabricatie van aardewerk.
Deze periode begint aan het einde van de Duistere eeuwen, waar de Poleis in opkomst zijn en het steeds beter gaat met Griekenland. Toch is er ook over deze periode weinig bekend.
Wel is er aardewerk teruggevonden uit de 9e en 8e eeuw voor
Christus, de decoratie hiervan had een simpele geometrische stijl. Het aardewerk had op verschillende plekken lijnen en banden erop getekend, deze lijnen benadrukten de vorm van de vaas. Vaak werden er motieven met een geometrische vorm aangebracht, zoals zigzag lijnen. Deze periode dankt dan ook zijn naam aan deze stijl. In deze tijd werden de Poleis steeds groter en ook begon kolonisatie. Na de geometrische periode begint de oriëntaliserende periode.
ZIE OOK
Archaïsche periode, Duistere eeuwen, Polis BIBLIOGRAFIE
William R. Biers. The archaeology of Greece (second edition), Cornell university press. p. 110
HELOTEN
De heloten waren oorspronkelijk Grieken in de omgeving Sparta woonde. Bij de inval van de Doriers werden zij onderworpen en tot slaaf gemaakt. Zij raakten alle rechten en vrijheid kwijt.
ZIE OOK
Spartiaten, Perioikoi BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, et al. De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld-geschiedenis, AMBO. p. 10 en p. 106
HERAKLEITOS
Herakleitos was een natuurfilosoof uit de 5e eeuw voor Christus die bedacht dat het heelal bestond uit tegenstelling, deze leidde onder andere tot eenheid, en alles stond in beweging.
Herakleitos zag het heelal als tegenstellingen (bijv. de weg naar beneden is ook de weg naar boven). Dit was doordat alles constant veranderde en in beweging was. Bijvoorbeeld het veranderen van dag en nacht, zomer en winter. Vuur is volgens Herakleitos de basisstof van het heelal, doordat het proces van verbranding is, wat constante verandering aangeeft. Men noemde hem ‘de duistere’ door zijn ingewikkelde taalgebruik en paradoxen. Herakleitos was geboren als een aristocraat en leefde dit ook na. Hij keek neer op de rest van het volk. Van zijn werk (‘de Natuur’) zijn nog kleine stukken over.
ZIE OOK
Parmenides, Thales, Pythagoras BIBLIOGRAFIE
Dr. G. J. M. Bartelink. Geschiedenis van de klassieke letterkunde, Prisma-compendia. p. 79
HERAKLES EN STIER VAN KRETA
Poseidon had de stier die hij aan Koning Minos van Kreta had gegeven razend en kwaad gemaakt, het was aan Herakles de taak de stier te stoppen en te vangen.
Koning Minos van Kreta had van Poseidon een schitterend stier gekregen, hij moest deze offeren. Toen hij stiekem een ander minder mooi beest had geofferd en het mooie beest had verstopt in zijn kudde was Poseidon kwaad. Hij liet Afrodite Phasiphaë verliefd op het dier maken en zij had samen met de Stier een kind, dit werd de Minotaurus. Ook maakte Poseidon de Stier waanzinnig. Op Kreta zaaide het verwoesting en doodde velen. Het was de zevende uit de
twaalf Taken van Herakles om de stier te vangen. Hij ving hem leven en bracht hem naar Eurystheus, waar het los werd gelaten en opnieuw rondzwierf en alles verwoestte in zijn pad. Uiteindelijk ving Theseus de stier en doodde hem.
ZIE OOK
Pasifaë en de stier BIBLIOGRAFIE
I. Dros. Griekse mythen, Querido p. 342
HERODOTUS
Herodotus was een Griekse geschiedschrijver, uit de vijfde eeuw voor Christus. Herodotus schreef over de Perzische oorlogen en alles wat hij tegenkwam tijdens zijn reizen.
Herodotus streefde ernaar om objectief naar zaken te kijken en bijvoorbeeld conflicten van beide kanten te belichten.
Andere schrijvers daarentegen waar vaak Partijdig. Herodotus schreef over de voorgeschiedenis en de redenen van beide partijen bij een conflict.
Hij schreef ook over de diersoorten, geschiedenis, gewoonten van volkeren en alles wat hij te weten kon komen over de plekken die hij tegenkwam op de reizen die hij ondernam in Azië en Griekenland.
Zijn onpartijdigheid samen met de boeken waarin hij over alles vertelde dat hij tegenkwam en de Perzische oorlog beschreef maakte Herodotus tot
‘vader van de geschiedenis’
ZIE OOK
BIBLIOGRAFIE
L. de Blois, et al. een kennismaking met de oude wereld, Muiderberg p. 103
HOMERUS
Homerus was heldendichter uit ongeveer de 9e eeuw v. Chr. Hij is bekend geworden om zijn epen, de Ilias en de Odyssee.
Homerus is de schrijver van de Ilias en de Odyssee. De Ilias gaat over Achilles en een stukje van Trojaanse oorlog. De Odyssee gaat over de 10jarige zwerftocht van Odysseus. Homerus schreef over Helden. Bij Homerus moest een held er qua uiterlijk zeer goed uitzien, de uitstraling was belangrijk.
Een held moest sterk zijn en beter dan de anderen. De menselijke kant is maar zelden te zien bij Homerus, bijv. aan het einde van de Ilias toont Achilles medelijden voor Priamos.
De beide verhalen tonen verschillen die het onzeker maken of beide verhalen door Homerus zijn geschreven. Ook zijn er meer werken door ‘Homerus’ geschreven maar deze zijn van een latere tijd en kunnen niet door hem zijn geschreven.
Hierdoor ontstaat de theorie dat Homerus niet alles zelf heeft geschreven, of latere werken met zijn naam bestempeld voor bekendheid. Zelfs de theorie dat Homerus überhaupt niet heeft bestaan gaat rond. Dit tezamen heet de Homerische kwestie.
ZIE OOK
Ilias, Odyssee
BIBLIOGRAFIE
C. Fisser, et al. forum (basisboek kcv vwo/havo), HERMAION. p. 126
IASON EN DE ARGONAUTEN
Iason van Iolkos ging op zoek naar het gulden vlies om zo zijn rechtmatige troon op te eisen. Hiervoor stelde hij een team samen van Griekse helden als hulp bij deze zoektocht, deze helden samen heetten de argonauten.
De broer(Pelias) van Iasons vader(Aeson) had de troon op Iolkos van Aeson geroofd. Net na Iason geboorte werd hij naar het Peliongebergte gebracht om op te groeien, om te voorkomen dat hem iets werd aangedaan door Pelias. Toen Iason zijn troon wilde opeisen als jongvolwassen man moest hij hiervoor van Pelias het gulden vlies vinden. Om dit te doen zocht hij Griekse helden bij elkaar, deze groep bestond uit Herakles, Peleus, Meleager, Laertes, Zetes, Calaïs, Castor en
Pollux en Orpheus. Samen gaan zij op pad om het vlies terug te halen naar Griekenland en zo Pelias te kunnen bevrijden van de geest Frixos die hem achtervolgde in zijn dromen (dit is wat Pelias zei om te voorkomen dat Iason de troon kon overnemen, toch lukte het Iason om het vlies te halen). Zij gaan op pad op het Schip de Argo, vandaar de Argonauten.
ZIE OOK
Iason en Medea BIBLIOGRAFIE
I. Dros. Griekse mythen, Querido p. 130 IASON EN MEDEA
Op zijn tocht naar het Gulden vlies komt Iason Medea tegen, zij is de dochter van koning Aietes die het Gulden vlies in bezit heeft. Met haar hulp verkrijgt hij het vlies waarna ze met Iason mee naar Iolkos voer. Zij trouwen en krijgen samen twee kinderen.
Iason is bij zijn tocht naar het Vlies bij Colchis aangekomen, waar koning Aietes het vlies heeft. Om dit vlies te verkrijgen moet hij verschillende opdrachten uitvoeren. Dit lukt hem met de hulp van Medea, de dochter van Aietes en tovenares. Dit deed zij als Iason met haar wilde trouwen. Wat ze deden na terug te zijn gevaren op de Argo naar Iolkos. Bij deze terugreis worden ze echter wel achtervolgd door Aietes, Medea weet de Achtervolging te stoppen door de zoon van Aietes (haar broertje) aan stukken te snijden waardoor Aietes hen laat gaan en de stukken van zijn zoon bijeen raapt. Op Iolkos krijgen ze samen twee kinderen en zijn getrouwd.
Toch gaat Iason later met een andere vrouw wanneer er een kloof tussen hem en Medea komt, als wraak laat zij het schip de Argo op hem neerstorten wat zijn dood word.
ZIE OOK
Iason en de Argonuiten BIBLIOGRAFIE
I. Dros. Griekse mythen, Querido p. 208
ILIAS
De Ilias is het verhaal over de twist tussen Achilles en Agamemnon tijdens de laatste dagen van de Trojaanse oorlog, geschreven door Homerus.
Verschillende Griekse koningen(zoals Agamemnon, Menelaos en Nestor) varen met schepen naar Troje, ook wel Ilion genoemd. De Grieken zijn bij Troje om het in te nemen en de vrouw van Menelaos (Helena) terug te halen. Er ontstaat een ruzie tussen Agamemnon en Achilles over een slavin. Zij heet Briseïs en is de oorlogsbuit van Achilles en word door Agamemnon opgeeist, omdat hij zijn eigen oorlogsbuit kwijt is. Door deze twist vecht Achilles niet langer mee. Patroklos, leerling en vriend van Achilles, doet zich voor als Achilles en zal gedood worden door Hektor. Hierdoor wil Achilles een Duel
met Hektor, en wint het gevecht. Priamos, koning van Troje en vader van Hektor, smeekt Achilles het lichaam terug te geven. Aan het einde bedenkt Odysseus het paard als list om in Troje te komen en het te verslaan. Hierna vervolgt de Odyssee het verhaal verder.
ZIE OOK
Paard van Troje, Troje, Homerus, Odyssee, Duel Achilles en Hektor BIBLIOGRAFIE
C. Fisser, et al. forum (basisboek kcv vwo/havo), HERMAION p. 27
KLEISTHENES
Kleisthenes was een Atheense aristocraat die hervormingen in Athene heeft doorgevoerd en de basis heeft gelegd voor de Atheense democratie.
Na de val van de laatste tiran in Athene in 510 v. Christus zag de aristocraat Kleisthenes de kans om met het volk hervormingen in het bestuur toe te passen. Door het volk achter zich te scharen, kreeg hij veel invloed in Athene en verdreef zijn rivalen. Zo organiseerde Kleisthenes de Poleis opnieuw en voerde de democratie in. Als eerste schafte Kleishtenes de voormalige indeling af (er waren vier regerende families) en verdeelde het gebied in Demen. Hij beperkte de macht van de aristocratische families en voegde hieraantoe de volksvergadering. De
volksvergadering gaf de burgers de volledige soevereiniteit en bracht een directe democratie tot stand. Als laatste voerde hij het
ostracisme in. Atheense burgers konden, door op scherven te schrijven, stemmen welke burger te veel macht naar zich toe trok en deze werd tijdelijk verbannen uit Athene. Dit was om te voorkomen dat er opnieuw tirannie zou ontstaan.
ZIE OOK
Demen, volksvergadering, ostracisme, democratie, Aristocratie
BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, et al. De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld-geschiedenis, AMBO. p. 105
KLYTAIMNESTRA EN AGAMEMNON
Klytaimnestra is de vrouw van Agamemnon. Wanneer Agamemnon terugkomt van de oorlog bij troje is zij voor zijn neef Aigisthos gevallen, samen vermoorden zij Agamemnon om samen te kunnen heersen.
Agamemnon is met Klytaimnestra getrouwd en moet vertrekken naar Troje wanneer de vrouw van zijn broer (Helena, vrouw van Menelaos) geschaakt wordt door Paris. In de Tien jaar dat hij vecht tegen Troje valt zijn vrouw voor Aigistos, zijn neef. Wanneer hij
terugkomt word hij in bad vermoord door Klytaimnestra en Aigistos zodat zij samen zijn rijk kunnen overheersen.
Orestes, de zoon van Agamemnon, vermoordt daarop met hulp van zijn zus Elektra Aigistus en later ook hun moeder ZIE OOK
Odyssee, Mycene BIBLIOGRAFIE
C. Hupperts, et al. Polytropos Odysseus, Eisma Edumedia Bv. p.
KRETA
Kreta is een Grieks eiland Zuidoosten gelegen van de Griekse kust. Kreta was bekend in de oudheid om de Minoïsche tijd waarin Kreta door handel en macht op zee zeer succesvol was.
Kreta is een eiland ongeveer 250 kilometer lang en 57 kilometer hoog. Door de vruchtbare grond en ligging, die goed was voor handel over zee, was Kreta in de oudheid welvarend. De eerste mensen op Kreta leefden hier in de steentijd rond 7000-6000 v. Chr.. De Minoïsche
beschaving bestond op Kreta in de bronstijd van 3100- 1500 v. Chr. in duizend jaar was Kreta ver ontwikkeld zowel cultureel als economisch. Ook is het schrift Lineair A en Lineair B op Kreta gevonden. Rond de 14e eeuw
voor Christus begon het einde van de Minoïsche beschaving. De laatste verwoesting van het paleis op Knossos word gedateerd in 1628v. Chr. door de grote vulkaanuitbarsting op Santorini. Waarna ook de Myceners naar Kreta kwamen en het veroverden. De Minoïsche cultuur bleef bestaan gemengd met de Myceense cultuur.
Kreta is ook bekend om de vele mythologie die zich daar afspeelt, mythen zoals de Minotaurus waar de verhalen over, Herakles en de stier van Kreta, Pasifaë of Daedalus en Icarus bij horen. Zeus zou ook op Kreta geboren zijn, in de Lasithi hoogvlakte.
ZIE OOK
Minoïsche cultuur, Mycene, Herakles en de stier van Kreta, Pasifaë en de stier
BIBLIOGRAFIE
William R. Biers. The archaeology of Greece (second edition), Cornell university press. p. 23
LINEAIR B
Lineair B is een schrift uit Kreta dat de voorloper was van de Griekse taal, dit schrift is ontcijferd door M. Ventris en J. Chadwick.
Lineair B is een schrift gevonden op Kreta, vooral in Knossos. Dit schrift is ontwikkeld uit Lineair A. Op Kreta gebruikte men het schrift Lineair A wat nog niet is ontcijferd. Knossos werd door Mycene overwonnen en Kreta kwam onder de heerschappij van Mycene terecht. Hierbij werden er aanpassingen in dit schrift gemaakt en ingevoerd in Griekenland. Dit heet nu Lineair B. Ook op Kreta werd dit schrift overgenomen.
Michael Ventris heeft Lineair B kunnen ontcijferen en de taal wordt gezien als de voorloper van de Griekse taal.
ZIE OOK
Kreta, Minoische cultuur, Myceense cultuur.
BIBLIOGRAFIE.
L. de Blois, et al. een kennismaking met de oude wereld, Muiderberg. p. 32
LYSIAS
Lysias was een Griekse redenaar uit Athene en heeft lange tijd rechten en welsprekendheid gestudeerd (425v. Chr. – 412 v. Chr) waarna hij in Athene ging werken.
Lysias leefde van 445 v. Chr. tot 380 v. Chr. en was de zoon van Cephalus.
Cephalus was naar Athene gekomen op uitnodiging van Pericles. Dit was de reden dat Lysias geen volledig burgerrecht had en hij zich moest beperken pleidooien en redevoeringen voor anderen te schrijven. Lysias was erg vaardig in zich verplaatsen in de andere persoon en zo erg succesvolle stukken te schrijven.
ZIE OOK
BIBLIOGRAFIE
Dr. G. J. M. Bartelink. Geschiedenis van de klassieke letterkunde, Prisma-compendia. p. 103
MACEDONIË
Macedonië was een koninkrijk ten noorden van de Griekse Poleis. In de 4e eeuw voor Christus breidde de koningen van Macedonië hun rijk uit tot een grootmacht en veroverde grote gebieden.
Macedonië had een achterstand op Griekenland wat betreft het sociale en culturele gebied.
Filippos II zorgde echter voor een groot, trouw en professioneel leger. Met dit leger versloeg hij Athene en de Thebanen, hierbij werd de vloot van Athene ook vernietigd. Dit zorgde ervoor dat Athene haar macht op zee verloor.
Macedonië breidde haar gebied uit tot in Azië en nadat Alexander overleed streden zijn generaals (de Diadochen) om de macht, dit resulteerde in het opsplitsen van het rijk in een aantal stukken.
Omdat Macedonië Carthago hielp tegen Rome verklaarde Rome ook aan Macedonië de oorlog. Nadat Rome Carthago had veslagen sloten de Aetolische grieken zich aan bij Rome en versloegen ook Macedonië.
ZIE OOK
Filippos II, Alexander de grote, Vergina BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, et al. De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld-geschiedenis, AMBO. p. 242
MAGNA-GREACIA
Magna-Greacia is de Latijnse naam voor het gebied in Zuid- Italië dat de Grieken hebben gekoloniseerd in de Archaische periode.
ZIE OOK
Archaische periode BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, et al. De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld-geschiedenis, AMBO. p. 99
MEGARON
Het megaron was oorspronkelijk de centrale hal van een Myceens paleis. Later konden ook gewone huizen en andere gebouwen in de Myceense periode een Megaron hebben. De megaron is een vrijstaand, rechthoekig gebouw met de ingang aan de smalle kant.
Het megaron was vooral te vinden in paleizen, ook gewone
huizen konden een megaron hebben. De ingang was te vinden aan de smalle zijde, hiervoor zat nog een voorportaal in deze voorportaal konden zuilen staan. Het midden van de megaron was redelijk open en ruimtelijk, hier stonden vaak een aantal zuilen om het dat te ondersteunen.
Deze zaal was vaak de meest centrale plek van een gebouw, hieromheen waren dan ook vaak vele andere kamers te vinden. De taak van de megaron was gevarieerd, van troonzaal tot offerzaal of werkplaats.
ZIE OOK
Myceense cultuur, Mycene BYBLIOGRAFIE
William R. Biers. The archaeology of Greece (second edition) Cornell university press p. 69-73
MINOÏSCHE CULTUUR
De Minoïsche is de cultuur die ontstond in de Minoïsche beschaving op Kreta tussen 3100-1000 v. Chr. De Minoïsche cultuur is gekenmerkt door haar unieke kunst in het maken van kunstvoorwerpen als schilderingen, gebouwen en potten.
De naam Minoïsch komt van koning Minos en de vele mythen en verhalen over Minos. Het begin van de deze cultuur word gedateerd rond 3100 v. Chr.
op Kreta, toen de Minoërs brons begonnen te bewerken. Door de bronstijd en hun strategische positie op zee kon Kreta en haar inwoners zeer welvarend worden. Dit zorgde ervoor dat kunst en cultuur kon opleven.
De kunst bij de Minoërs had een groot contrast ten opzichte van andere beschavingen. Deze kenmerkte zich door een andere stijl en kunst in architectuur en het maken van kunstvoorwerpen. De Minoërs maakte levendige schetsen van natuur en het leven. Er werden grote en
indrukwekkende paleizen gebouwd die net als haar kunst uniek was tegenover
andere. Lineair A werd ontwikkeld en gebruikt als schrift.
Een groot deel van de kunst werd weggevaagd door de explosie(vulkaan uitbarsting, zie Kreta) maar de cultuur leefde voort, later samen met de Myceense cultuur.
ZIE OOK
Kreta, Lineair B, Myceense cultuur BIBLIOGRAFIE
William R. Biers. The archaeology of Greece (second edition), Cornell university press. p. 23
MYCEENSE CULTUUR
De Myceense cultuur of Helladische cultuur die heerste rond Mycene. Deze cultuur was vergelijkbaar met de Minoïsche en bloeide ongeveer van 1600 tot 1000 v. Chr.
Het late Helladische tijdperk begon rond 1675 v. Chr. en toen begon ook de bloei van de stad Mycene met haar Cultuur. Door de handel en later de verovering van Kreta had Mycene heel veel van de Minoïsche cultuur
overgenomen. Net als in de Minoïsche cultuur werkten de Myceners veel met levendige schetsen, bouwden indrukwekkende paleizen en zelfs het schrift Lineair A werd aangepast overgenomen. De Myceense cultuur was erg militaristisch. Door de vele oorlogen en hierbij de invloed op de rest van Griekenland is de cultuur
verspreid over het land. De verovering van Kreta zorgde voor een verdere vermenging van de culturen.
In 1200v. Chr. begon het einde van de Myceense beschaving door de invallen van de Doriers, van na 1000v. Chr. zijn er zo goed als geen sporen meer gevonden.
Uit Mycene komen een aantal bekende vondsten zoals het ‘masker van agamemnon’, verschillende graven, de leeuwenpoort en de schatkamer van Atreus
ZIE OOK
Mycene, Kreta, Minoïsche cultuur BIBLIOGRAFIE
L. de Blois, et al. een kennismaking met de oude wereld, Muiderberg. p. 32
MYCENE
Mycene is een belangrijke stad in de Griekse oudheid (nog meer de bronstijd). Het was het centrum van de Myceense cultuur, de economie en handel.
Ongeveer in het 4e millennium voor Christus ontstonden er in Griekenland diverse stedelijke centra. Mycene was een van de eerste welvarende steden van aanzienlijk formaat. Met zo veel invloed op het gebied dat het ook de Myceense beschaving wordt genoemd. Rond 2100 v. Chr.
kwamen er steeds meer mensen in de steden in Griekenland wat zorgde voor grote en snelle
groei. 1600 v. Chr. begon de bloei van Mycene. Dit ging gepaard met steeds meer oorlog en militaire acties en vestigingen. Rond 1375 v. Chr. zijn de Myceners naar Kreta gegaan en daar hebben ze Kreta veroverd. Hierdoor vermengden de twee culturen zich. De mykeense samenleving kwam tot een einde samen met de bronstijd rond 12e eeuw voor Christus, de oorzaak hiervan was de inval van de Doriërs.
ZIE OOK
Myceense cultuur, Klytaimnestra en Agamemnon, Atreus, Schliemann, Kreta BIBLIOGRAFIE
L. de Blois, et al. een kennismaking met de oude wereld, Muiderberg. p. 32
ODYSSEE
Odysseus probeert weer thuis te komen(koning van Ithaka) na de val van Troje. De Odyssee is het verhaal over de 10 jarige zwerftocht van Odysseus en de gebeurtenissen eromheen, zoals bijv. bij zijn vrouw en kinderen thuis. De odyssee is een epos geschreven door Homerus
Het verhaal begint met Odysseus bij Kalypso. Dit is in het 9e jaar van Odysseus zijn reis naar Ithaka. Waarna hij bij Nausikaa op Arete aankomt, zij helpt Odysseus weer thuis te komen.
De rest van zijn avontuur word op Arete verteld door flashbacks tijdens het feestmaal. Op deze manier krijg je te horen over de Sirenen, Cyclopen, de toorn van Poseidon waardoor hij niet terug naar huis kan, de
onderwereld en Kirke. Als Odysseus eenmaal thuiskomt vindt hij Ithaka overlopen door vrijers die Penelope willen trouwen om koning te worden. Hij verslaat ze en hij is weer terug bij zijn familie.
Ook gaat de Odyssee over zijn zoon Telemachos die op pad gaat voor zijn vader, de vrijers die goed huishouden op Ithaka en hoe Penelope ze te slim af is.
ZIE OOK
Ilias, Odysseus, Homerus BIBLIOGRAFIE
K.J.Dover, et al. Ancien Greek Literature, oxford. p. 19
ODYSSEUS
Odysseus was een held van Homerus. In zijn verhalen was Odysseus koning van Ithaka, vocht in de Trojaanse oorlog en zwierf tien jaar rond om thuis te komen.
Odysseus was koning van Ithaka, getrouwd met Penelope en had een zoon Telemachos. Hij vertrok naar Troje om met andere Griekse koningen de stad te in te nemen.
Deze oorlog duurde 10 jaar en aan het einde bedacht hij een list Troje te verslaan, het paard van Troje. Hij had de toorn van Poseidon over zich heen gekregen waardoor hij tien jaar lang probeerde thuis te komen. Tijdens deze zwerftocht maakte Odysseus een hoop mee. Eenmaal thuis gekomen bevrijdde hij Ithaka van de vrijers, zij waren mannen van aanzien die met Penelope wilden
trouwen om koning van Ithaka te worden. Odysseus voldeed aan de kenmerken van een Homerische held omdat hij slim, heldhaftig, knap en beter dan de anderen was. Toch was hij niet de perfecte homerische held zoals Achilles, zijn slimheid had ook een negatieve kant. Odysseus is een belangrijk personage in zowel de Ilias als de Odyssee, geschreven door Homerus.
ZIE OOK
Odyssee, Troje, Ilias, Paard van Troje, Homerus BIBLIOGRAFIE
K.J.Dover, et al. Ancien Greek Literature, oxford. p.19
OLIGARCHIE
Oligarchie was een bestuursvorm waarbij het bestuur van een land of stad in de handen is van meer dan één maar weinig mensen, vaak mensen uit hoge klassen of standen.
In het klassieke Griekenland waren aristocraten degenen die de macht hadden in Poleis zoals Athene en Sparta. Deze heerschappij van de elite valt weg wanneer de tirannen in de 7e v. Chr.
alleenheerschappij bemachtigen en wanneer Athene hierna een Democratie werd (alhoewel de aristocraten de meeste macht bleven bezitten). Voor
de tijd van de tirannie hadden hoogstaande families en clans de politieke macht en regeerden de
gebieden. Een oligarchie is verschilt echter wel met een aristocratie. Oligarchen willen mede-elite graag bevoordelen waar aristocraten zo goed mogelijk willen regeren. In praktijk is er weinig verschil tussen de twee.
ZIE OOK
Democratie, Aristocratie, Tirannie BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, et al. De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld-geschiedenis, AMBO. p. 133
OLYMPOS
De Olympos is een berg te noorden van Griekenland. Dit is de plek waar de Olympische goden wonen.
De Olympos is de hoogste berg van Griekenland met een hoogte van 2917 meter. De berg ligt in het noorden van Griekenland en in het zuidwesten van Thessaloniki. Op de Olympos woont volgen de mythologie Zeus, de oppergod met, de rest van de godenfamilie. Tegenwoordig is het een Nationaal park en dient als wandelgebied. Aan de voet van de berg zijn vondsten van het Macedonische en Romeinse rijk gevonden.
ZIE OOK
Olympische goden BIBLIOGRAFIE
C. Hupperts, et al. Synopsis, Eisma edumedia bv. p. 9
ORAKEL
Een orakel is een persoon die boodschappen van godheden kan overgeven. Er waren een aantal orakels in Griekenland te vinden. Een orakel kan voorspellingen of raad geven. Verreweg de bekendste van deze was het orakel van Delphi.
Een orakel doet een voorspelling op basis van de vraag van een vrager of klant. Priesters brengen het orakel, de zieneres, in een extase met kruiden en dampen. De geluiden die de zieneres maakt worden vertaald door de priesters, en doorgegeven aan de vrager. De voorspelling is vaak poëtisch, cryptisch en dubbelzinnig. Het Orakel van Deplpi had ondanks de dubbelzinnigheid van haar voorspellingen grote invloed. Dit kon gaan over het voeren van oorlogen, starten van koloniën en zelfs het hervormen van de staatsregeling, ook buiten Griekenland had dit orakel dus invloed. Een ander bekend Orakel is het orakel van Dodona, dit orakel is gewijd aan Zeus en Dione. Het orakel van Dodona zou het oudste orakel van Griekenland zijn, in het 2e millenium v. Chr. Deze voorspellingen of raadgevingen werden verkregen door giften of geloftes.
ZIE OOK
Delphi BIBLIOGRAFIE
L. de Blois, et al. een kennismaking met de oude wereld, Muiderberg. p. 81
OSTRACISME
Ostracisme (schervengericht) was het wegstemmen van een politieke leider, dit gebeurde door de naam op een potscherf te krassen. De naam die het meest voorkwam op de scherven werd voor tien jaar verbannen.
De Atheners hadden ostracisme bedacht in de 6e eeuw voor Christus om tirannie te voorkomen. Elk jaar werd er gestemd of er een ostracisme moest komen. Als de uitkomst hiervan positief was werden er 6000 burgers bij elkaar gezocht. Deze moesten de naam van de politieke leider waarvan zij vonden dat hij verbannen moest worden op hun potscherf krassen. De leider met de meeste stemmen werd voor tien jaar uit Athene verbannen
ZIE OOK
Kleisthenes, Democratie, volksvergadering, Pnyx BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, et al. De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld-geschiedenis, AMBO. p. 173
PAARD VAN TROJE
Het paard van Troje was een list bedacht door Odysseus om Troje te verslaan. Gewapende mannen gingen in een houten paard zitten dat aan Troje werd gegeven als gift.
Ondanks de dood van Hector was Troje onneembaar. De sluwe Odysseus bedacht het paard om Troje mee in te nemen. Volgens de Griekse Mythologie bouwden de Grieken een groot houten paard en stopten daar krijgers in.
De Grieken voeren met de vloot en het leger uit het zicht van Troje. De dag erna gingen de Trojanen kijken en troffen alleen het paard en een Griek aan. Hij overtuigde hen het paard mee te nemen als gift en blijk van respect voor de Trojanen. Zij deden dit en moesten hier zelfs een stuk van de poort voor weghalen. ‘s Nachts slopen de krijgers uit het paard en openden de poort. Nu konden de Grieken Troje overvallen en innemen. Het paard van Troje is ook een hedendaags spreekwoord.
Zie hier rechts het paard van Troje door, Giovanni Domenico Tiepolo(18e eeuw).
ZIE OOK
Troje, Ilias, Odysseus, Homerus BIBLIOGRAFIE
C. Fisser, et al. forum (basisboek kcv vwo/havo), HERMAION. p. 19
PARMENIDES
Parmenides was filosoof uit de 6e eeuw voor Christus. Zijn leer stond haaks op die van Herakleitos.
Het bekendste idee van Parmenides is, het zijnde is en het niet-zijnde is niet. Alleen door denken kan men het zijnde leren kennen.
Parmenides is ca. 540v. Chr. Geboren in Elea. De leer van Parmenides was dat alleen ‘het zijnde’ is.
Dit stond haaks op de leer van Herakleitos omdat er volgens Parmenides geen verandering mogelijk was, ‘het niet zijnde’ kon niet veranderen tot ‘het zijnde’. Het zijnde is hetgeen dat men kan ontdekken door te denken, al wat zintuigelijk waar te nemen is, is het niet-zijnde. en ook hij heeft een gedicht, de natuur, geschreven waarvan in dit geval veel is overgeleverd.
ZIE OOK
Herakleitos, Thales, Pythagoras BIBLIOGRAFIE
Dr. G. J. M. Bartelink. Geschiedenis van de klassieke letterkunde, Prisma- compendia. p. 81
PASIFAË EN DE STIER
Pasifaë krijgt samen met een stier die door Poseidon aan Minos is gegeven een kind dat de Minotaurus blijkt te zijn, half mens, half stier.
Koning Minos, heerser van Kreta, had Poseidon beledigd nadat hij een door Poseidon gegeven prachtige stier niet offerde maar stiekem tussen de andere stieren deed en een ander stier offerde.
Poseidon zorgde er samen met Aphrodite voor dat Pasifaë, de vrouw van Minos, een verschrikkelijk verlangen kreeg naar het mooie beest. Daidalos (hij was een meester in bouwen) maakte een houten, holle stier bekleed met huiden. Hier kon Pasifaë in kruipen en zo geslachtsgemeenschap met de stier hebben.
Hieruit kwam de Minotaurus voort, een beest met kop van een stier en het lichaam van een mens.
ZIE OOK
Herakles en de stier van Kreta BIBLIOGRAFIE
I. Dros. Griekse mythen, Querido. p. 460
William R. Biers. The archaeology of Greece (second edition), Cornell university press. p. 7
PELOPONNESISCHE OORLOG
De Peloponnesische oorlog de ergste oorlog die er in het oude Griekenland plaatsvond. Athene vocht tegen Sparta, beide partijen hadden vele bondgenoten en de hele Griekse wereld vocht mee.
In 431 brak er weer een oorlog uit tussen Athene en Sparta, dit maal door problemen tussen Athene en de maritieme bondgenoten van Sparta. Athene en Sparta hadden beide vele bondgenoten waardoor de hele Griekse wereld en haar poleis in gevecht raakte. De inzet van legers was veel groter dan
voorheen, gigantische vloten en legers werden gebruikt. Perikles had zich financieel en strategisch goed voorbereid op een lange strijd. De strategie was om Sparta met kleine aanvallen te verzwakken, Sparta was te sterk in een directe confrontatie maar had niet het geld voor een lange oorlog. Perikles overleed en Athene leed aan een epidemie. De oorlog had twee fasen waarin Athene uit de eerste goed kwam maar de tweede verloor. In 404 verloor Athene door een gebrek aan voedsel. Daarnaast had Sparta ook hulp van Perzië waardoor de Spartanen de Atheense vloot konden vernietigen en veel Atheense bondgenoten overliepen naar de Spartanen.
ZIE OOK
BIBLIOGRAFIE
L. de Blois, et al. een kennismaking met de oude wereld, Muiderberg. p. 86
PERIOIKOI
Perioikoi (letterlijk ‘omwonenden’) waren vrije inwoners van een Poleis die geen burgerrecht hadden, maar wel de plicht om in oorlogstijd zich aan te leveren als troepen en belasting te betalen. Perioikoi waren vooral in Sparta te vinden.
ZIE OOK
Heloten, Spartiaten BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, et al. De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld- geschiedenis, AMBO. p. 106 en p. 196
PLATO
Plato was een filosoof uit de 4e en 5e eeuw voor Christus. Plato was leerling van Socrates en ging door op zijn leer. Zijn idee was dat men alle informatie al bezat en deze doormiddel van studie herinnerd kon worden.
Plato was een Athener en leefde van 429- 347. Hij heeft een aantal reizen gemaakt en in 390 de Academie opgericht.Plato wilde het probleem van zijn meester oplossen. Zijn meester, socrates, zocht naar de absolute waarheid. Plato bedacht hierop dat alles wat we zagen een afspiegeling was van een hogere wereld bestaand uit prototypen en grondvormen. Volgens Plato was alle kennis al bekend voordat men geboren werd, deze kennis werd opgesloten wanneer het lichaam een ziel werd. Deze opgesloten kennis kon doormiddel van studie worden herinnerd.
Plato had ook ideeën over de inrichting van de staat. Filosofen en regenten moesten geschoold zijn en de staat besturen. De wachters beschermen de staat en de werkers verrichten de arbeid, zowel de wachter en werkers hadden geen politieke invloed.
ZIE OOK
Aristoteles, Pythagoras, Parmenides, Herakleitos, Thales BIBLIOGRAFIE
L. de Blois, et al. een kennismaking met de oude wereld, Muiderberg. p. 102
PNYX
De Pnyx was een heuvel tegenover de akropolis, waar de Atheense volksvergadering (ekklesia) plaats vond.
Op de Pnyx konden ongeveer 6000 man
plaatsvinden. Een groep van 6000 mannen werd dus als een representatieve groep gezien in Athene voor de volksvergadering.
ZIE OOK
Volksvergadering, Ostracisme, Areopaag (heuvel)
BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, et al. De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld-geschiedenis, AMBO. p. 196
POLIS
De Griekse polis (mv. poleis) was klein autonomisch staatje. In sommige poleis regelden de burgers die bij de polis hoorde alles zelf vanuit het centrum, doormiddel van volksvergaderingen.
De Griekse polis worden ook wel stadstaten genoemd.
Niet bij elke polis is dit het geval. Wanneer het centrum een stad werd, wat vaak het geval was, spreek je van een stadstaat. De heersers van een poleis wilden zelf ook uitbreiden naar de omliggende gebieden.
Meestal bevatte een poleis een klein stuk land te grote van een dal of kuststrook. Enkelen werden groter en machtiger, zoals Athene en Sparta. De regering van een polis werd vaak gedaan door de aristocraten. De rijke
en machtige burgers van een stad werden jaarlijks gekozen voor een belangrijke functie.
ZIE OOK
Aristocratie, Demen BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, H.W. singer De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld- geschiedenis AMBO P. 97
PYTHAGORAS
Pythagoras was een natuurfilosoof uit de 6e eeuw voor Christus. Hij was vooral bekend om zijn wiskundige theorie ‘de stelling van Pythagoras’ en zijn wiskundige muziektheorie.
Pythagoras leefde van 570- 500 voor Christus. Pythagoras werd geboren in Samos maar vertrok naar Zuid-Italië, waar hij een gemeenschap stichtte. Er zijn geen werken en geschriften van Pythagoras zelf over, waarschijnlijk omdat hij niks had opgesteld.
Al zijn theorieën komen uit schriften van andere filosofen en Pythagoreeërs (leden van zijn gemeenschap). Hij is bekend om zijn wiskundige theorieën en hij kwam met een hele getallensymboliek die voortkwam uit zijn opvatting dat het getal de grondslag was van de hele wereldorde. De bekendste van zijn theorieën zijn de stelling van Pythagoras en de snaartheorie.
ZIE OOK
Plato, Parmenides, Herakleitos, Aristoteles, Thales BIBLIOGRAFIE
Dr. G. J. M. Bartelink. Geschiedenis van de klassieke letterkunde, Prisma-compendia. p. 81
RECHTSPRAAK
Per polis verschilde de manier van recht geven. Rechtspraak ging via een rechtbank van de stad waarvoor redenaars vaak Pleidooien of getuigenissen schreven.
De rechtspraak in de Griekse Poleis ging via rechtbanken. Elke Poleis had er verschillende en ook één hooggerechtshof. Het verschilde per Poleis hoe dit precies geregeld werd en wie er gekozen werden tot rechterlijke functies. In Athene heette dit de
‘Areopaag’ (gelijk genaamd aan de heuvel waarop dit plaatsvond) en in Sparta ‘gerousia’ (betekent raad van ouderen).
Bij de zitting waren de aanklager en de aangeklaagde aanwezig, net als de leden van de raad en de toeschouwers. De aanklager en aangeklaagde voerden hun rede en getuigenis (vaak niet door henzelf gemaakt) waarna het vonnis werd bepaald door de raad.
ZIE OOK
Areopaag (heuvel), Areopaag(rechtbank), Polis BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, et al. De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld-geschiedenis, AMBO. p. 196
SCHLIEMANN
Schliemann was de archeoloog die Troje en Mycene opgroef. Hij was de eerste die pre-klassieke culturen opgroef en hiermee toonde hij aan dat er al voor het klassieke Griekenland hoogontwikkelde beschavingen bestonden.
In de jaren ’70 van de 19e eeuw begon Heinrich Schliemann met zijn opgravingen, nadat hij een fortuin had vergaard in de tijd van de goudkoorts. Hij vond Troje, het troje dat hij vondt bleek te dateren uit 1600v. Chr. terwijl de Trojaanse oorlog rond 1200v.
Chr. plaatsvond. Troje was door de eeuwen heen steeds opnieuw op de resten van de oude stad bebouwd. Een aantal lagen op het Troje lag dat was opgegraven door Schliemann lag ook het Troje uit de beroemd Trojaanse oorlog. Hierna ging Schliemann naar Mycene waar hij de resten van de Myceense beschaving vond, samen met
het bekende ‘masker van Agamemnon’. Dit masker dateert uit de 17e eeuw v. Chr. en kan dus niet van Agamemnon zijn geweest, deze vondsten bewijzen echter wel het bestaan van de oude beschavingen en leidden tot een verdere vondsten.
ZIE OOK
Troje, Mycene, Myceense cultuur, Ilias BIBLIOGRAFIE
C. Fisser, et al. forum (basisboek kcv vwo/havo), HERMAION. p. 163
SLAG BIJ MARATHON
De slag bij marathon was de beslissende slag van de 2e Perzische oorlog. Athene versloeg Perzie in 490v. Chr. bij marathon.
De slag bij marathon vond plaats in 490 v. Chr. in de oorlog tegen Perzië. In het begin van de vijfde eeuw had Perzië (met koning Darius) Thracië en Macedonië veroverd. Athene had hulp geboden aan de Klein Aziatische Grieken en Perzië wilde Athene hiervoor vergelden. Darius lande aan de kust van Attika bij Marathon. Hier versloegen de Atheense
zwaarbewapende hoplieten het Perzische leger. Dit zorgde voor rust van tien jaar, waarna de Perzen onder Koning Xerxes de Grieken weer aanvielen.
ZIE OOK
Macedonië BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, et al. De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld-geschiedenis, AMBO. p. 168
SMEEKBEDE VAN PRIAMOS
De vader van Hektor en koning van Troje, Priamos, gaat naar Achilles toe en smeekt hem het lichaam van Hektor terug te geven zodat zijn geest naar de onderwereld kan gaan.
Hektor had het duel tussen hem en Achilles verloren. Volgens de opvattingen over de dood werd zijn lichaam onteerd waardoor zijn geest niet naar de onderwereld kon gaan.
Achilles wilde het lichaam niet teruggeven maar begeleid door Hermes ging Priamos naar de tent van Achilles. Hij smeekte Achilles en bood hem een grote prijs aan voor het teruggeven van Hektors lichaam. Uit medelijden ging Achilles in op het aanbod van Priamos en gaf het lichaam terug. Dit word vaak gegeven als het meest emotionele punt van de Ilias en de Ilias eindigt met de begrafenis van Hektor.
ZIE OOK
Ilias, Duel Achilles en Hektor, Homerus BIBLIOGRAFIE
K.J.Dover, et al. Ancien Greek Literature, oxford. p. 19
SOFOKLES
Sofokles was, samen met Aeschylus en Euripides, een van de grote drie tragediedichters. Hij leefde in de 5e eeuw voor christus ten noorden van Athene. Slechts zeven van zijn werken zijn bewaard gebleven.
Sofokles schreef tragische gedichten, hiermee werd hij bij zijn eerste
tragediewedstrijd zelf over Aeschylus verkozen. Zijn gedichten hadden echter veel te danken aan Aeschylus. Sofokles heeft een goede opvoeding gehad doordat zijn vader wapenfabrikant was. Sofokles heeft een lang leven geleid, van 496 tot 406. De gedichten van Sofokles zijn gecompliceerd, op het hoogte punt komt vaak een wending. De heroïsche en majestueuze karakters heeft hij
precies neergezet, maar het taalgebruik is vloeiend. Van zijn gedichten hebben we er nog maar zeven overgehouden van de ongeveer 120 die hij heeft geschreven. Met zijn gedichten is hij in de
wedstrijden altijd 1e of 2e geworden, waarvan waarschijnlijk zelfs 24 keer 1e. ZIE OOK
euripides, aristofanes BIBLIOGRAFIE
Dr. G. J. M. Bartelink. Geschiedenis van de klassieke letterkunde, Prisma-compendia. p. 55
SPARTIATEN
Spartiaten waren inwoners van Sparta met volledig burgerrecht.
In de Poleis Sparta waren de Spartiaten de elite, zij hadden in tegenstelling tot de slaven (heloten) en perioikoi politieke rechten.
ZIE OOK
Heloten, Perioikoi BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, et al. De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld-geschiedenis, AMBO. p. 196
THALES
Thales was de eerste bekende natuurfilosoof, de eerste, uit 600 voor Christus. Hij begon met het logisch verklaren van verschijningen.
De denkers uit de oudheid maakten zich los van de mythologie en zocht naar een rationele verklaring van de wereld om hen heen. Dit is begonnen bij Thales in de 6e eeuw voor Christus, die later ook één van de zeven wijzen genoemd zou worden. Hij maakte vele reizen waar hij ook veel informatie en kennis uit haalde. Op deze wijze zou hij het Egyptische meetsysteem hebben leren kennen en deze naar Griekenland hebben
gebracht. Met waarschijnlijk Babylonische informatie kon hij de zonsverduistering in 584v.
voorspellen. Thales’ theorie was dat het heelal uit water bestond.
Er zijn geen geschriften van Thales overgebleven, wat we van hem weten komt uit geschriften van andere filosofen en schrijvers.
ZIE OOK
Pythagoras, Plato, Parmenides, Herakleitos, Aristoteles BIBLIOGRAFIE
Dr. G. J. M. Bartelink. Geschiedenis van de klassieke letterkunde, Prisma-compendia. p. 78
THERA
Thera is bekend om haar uitbarsting in het 2e millennium v. Chr.
waardoor Kreta erg werd beschadigd.
Men heeft veel sporen en resten van de uitbarsting en verwoesting die zij aanrichtte gevonden. Toch is de exacte datering van deze uitbarsting onbekend en veel betwist maar waarschijnlijk ligt deze ergens rond de 16e eeuw v. Chr. De Minoïsche cultuur leed erg onder de vulkaanuitbarsting, deze klap was of de primaire oorzaak of versnelde de oorzaak van het einde van de Minoïsche cultuur.
ZIE OOK
Minoische Cultuur, Etna BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, et al. De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld-geschiedenis, AMBO. p. 29 en p .74
TIRANNIE
De tirannie is een staatsvorm die veel voor komt in de 7e en 6e eeuw v. Chr., in verschillende
stadstaten in de Griekse wereld. Bij conflicten in de Griekse poleis weten individuelen macht naar zich toe te trekken die uitgroeit tot alleenheerschappij.
Aan het einde van de Geometrische periode, wanneer handelscontacten zeer goed zijn en de Poleis steeds groter worden, begint een periode van tirannie. Hoe deze heersers precies aan de macht komen is onbekend, wel weten we dat er conflicten ontstonden bij de aristocratie.
Uit deze conflicten kwam een groep sterker uit, waarbij een persoon gesteund door huursoldaten en aanhangende aristocratie de macht kon grijpen. Deze periode eindigt in 500v. Christus als tirannen verdreven worden en terugkeer word voorkomen door de hervormingen van Kleisthenes en het begin van de .
ZIE OOK
Polis, Kleisthenes, Democratie BIBLIOGRAFIE
William R. Biers. The archaeology of Greece (second edition), Cornell university press. p. 132
TRAGEDIE
Tragedie is een genre van toneelstukken ontstaan in de oudheid. Het was een serieus stuk met meestal mythologische onderwerpen en een slechte afloop. De drie grote auteurs van dit genre waren
Aeschylus, Sofokles en Euripides.
De tragedie vond zijn oorsprong bij het lofgezang aan Dionysos.
De griekse vorm van tragedie als toneel die we kennen is ontstaan door Aeschylus, Sofokles en Euripides. Deze drie hebben het genre vormgegeven en grootgebracht. Bij de tragedie stond het koor centraal. Het koor bestond eerst uit twaalf man, dit is later vergroot tot vijftien en het toneel had één tot drie acteurs. De tragedie bestond uit vijf delen. Ten eerste was er de Prologus, een gesproken stuk voordat het koor begon met zang.
Ten tweede de Parodus, het intochtlied van het koor. Ten derde waren er drie tot vijf episodia waarin de dialoog van de spelers
in iambische trimeters werd opgevoerd. Ten vierde het stasima, dit is het gezang van het koor na elk bedrijf. Als laatste en als vijfde deel is er de exodus, het slotlied van het koor. In dit laatste stuk vertrekt het koor en komt het einde van het stuk.
ZIE OOK
Sofokles, Euripides BIBLIOGRAFIE
Dr. G. J. M. Bartelink. Geschiedenis van de klassieke letterkunde, Prisma-compendia. p. 55
TROJE
Troje was dikwijls belegerde stad ten Noordoosten van de Egeïsche Zee, het is bekend geworden om het verhaal over de Trojaanse oorlog.
Troje lag bij een belangrijke zeestraat. Zo kon Troje konden bepalen wie er naar de zwarte zee en het gebied erachter kon varen. Dit was de reden dat Troje veel macht had. Het enige dat we weten van Troje komt uit de Ilias en de Odyssee geschreven door
Homerus. Ook hebben we informatie gekregen uit tabletten geschreven in Lineair B. De informatie uit de tabletten is anders dan wat Homerus beschrijft. Het Troje uit Homerus is een middeleeuwsere maatschappij dan blijkt uit de gevonden tabletten. Koning van
Mycene(Agamemnon) en vele andere heersers wilden dit gebied veroveren maar Troje stond bekend om haar weerbaarheid. Uiteindelijk werd het toch verslagen door de list van Odysseus, met het houten paard. Troje is meerdere malen vernietigd daarna weer opnieuw werd opgebouwd bovenop de resten van de oude stad. In 1870 is Troje gevonden door Schliemann, verder van de kust dan was verwacht, omdat de zeespiegel was in de eeuwen gedaald.
ZIE OOK
paard van Troje, Schliemann, Homerus BIBLIOGRAFIE
L. de Blois, et al. een kennismaking met de oude wereld, Muiderberg. p. 62
VERGINA
In Vergina zijn graven gevonden uit de 4e eeuw voor Christus in een grote grafheuvel, hieronder bevind zich ook zeer waarschijnlijk het graf van Filippos II.
Veringa is een dorpje in Noord-Griekenland, in de regio Macedonië, hier zijn een aantal graven zijn gevonden onder een grote grafheuvel. Diverse kostbare voorwerpen zijn hier aangetroffen en in de tweede tombe lag een gouden kist. Hierin zaten de resten van een gecremeerd lichaam, door middel van
een reconstructie van de schedelresten kon het gezicht worden achterhaald. Dit had zeer veel weg van afbeeldingen van Filippos II, inclusief het missen van een oog. Dit is op de afbeeldingen vaag te zien maar in een bron uit 354 staat dat Filipos een pijl in zijn oog had gekregen. Dit is dus hoogst
waarschijnlijk het graf van Filippos II.
ZIE OOK
Macedonie, Filippos II BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, et al. De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld-geschiedenis, AMBO. p. 178
VOLKSVERGADERING
De volksvergadering (grieks ‘’) was de vergadering waarin alle volwassen mannen van Athene aan mee konden doen. Hier konden zij stemmen over allerlei politieke zaken als onderdeel van de Democratie.
De volksvergadering ontstond in Athene in de 5e eeuw voor Christus. Deze is samen met het ostracisme in Athene ingevoerd door Kleisthenes.
Alle volwassen (boven 18) mannen mochten hieraan meedoen, vrouwen werden nooit als volwassenen gezien.
In de 5e eeuw voor christus waren er jaarlijks ongeveer 10 tot 11 reguliere vergaderingen, meer vergaderingen konden aangevraagd worden door burgers. Dit liep in de 4e eeuw voor Christus al op tot tussen de 30 en 40. Deze vergadering vond plaats op de Pnyx, een heuvel tegenover de Akropolis.
ZIE OOK
Pnyx, Kleisthenes, ostracisme, Democratie, Rechtspraak
BIBLIOGRAFIE
F.G. Naerebout, et al. De oudheid, Grieken en Romeinen in de context van de wereld-geschiedenis, AMBO. p. 196
