Ongebroken lijnen leiden tot uitvoerige discussies

Partijblad van de Volkspartij

voor Vrijheid & Democratie

Richard Ellis

I nternatio na I

Property Consultants

DOCUMENTATIECENTRUM NEDERLANDSE POLITIEKE

PARTIJEN

Gebouw Hirsch Leidseplein 29 1017 PS Amsterdam Telefoon 020-26 26 91

-\PRIL 1991, NR. 1395

Tijdens het VVD-congres op 26 en 27 april in Krasnapols- ky zullen veel onderwerpen in

het teken van de communi- catie staan. Themadagen zijn

vastgesteld, Vrijheid & De- mocratie is door het NIPO te-

gen het licht gehouden en is bezig te moderniseren Nadat meer dan 1000 VVD-

ers de leergang Gemeen- teraad volgden, loopt thans

een cursus "Provinciale Staten" en is ondermeer een

cursus "Public Relations"

. ontwikkeld.

U kunt het allemaallezen in de· aanvulling op de Beschrij~

vingsbrief. Dan komt u besla•

gen ten ijs tijdens het congres te Krasnapolsky in Amster-

dam.

Zie bijlage.

"Er heerst onvrede over de wijze waarop de overheid functioneert en op het onver-

mogen van die overheid om sturing te geven aan bepaal- de maatschappelijke proces- sen." Het is één van de punten

waarover de. themadag "De stimulerende democratie" op

1 juni aanstaande zal gaan.

Stellingen, onderbouwingen, aanmeldingsbon en het com- plete programma pag. 4.

De redactie hoopt in te kun- nen spelen op de vraag om meer discussie in Vrijheid &

Democratie. Zij doet dit in deze aflevering ondermeer door plaatsing van twee gastrubrieken. In de eerste staat de landbouw weer cen- traal. De tweede rubriek werd

geschreven door ex-projectie- leider Positieve Actie te Rot- terdam, drs. Marianne M. de

Mol de Mooij.

Zie pagina 11.

De geboren Curaçaoenaar drs. Hedwig Komproe is de enige - niet de eerste - Antil-

liaan die een statenzetel. be- kleedt .. Komproe is mordicus

tegen de oprichting van po- litieke partijen, die alleen de

belangen van minderheden zouden behartigen. Victor Hafkamp sprak met hem.·

· pag.12.

"Deze defensienota is niet af.

De plannen zijn niet goed • uitgewerkt en volgend jaar zal zeker opnieuwmoeten worden gepraat over deze de-

fensienota." · · · De VVD~deferisiedeskundige Jan Dirk Blaauw heeft wei- nig waardering voor de door minister Ter Beek gepresen~

teerdè nota. Zijn visie staat op pagina 14.

Voorzitterscolumn. pag. 3.

Vim A tot Z. pag.l5.

HOOFDREDACTEUR: RENY DIJKMAN CORRESPONDENTIE-ADRES WD, POSTBUS 30836, 2500 GV 'S-GRAVENHAGE

Ongebroken lijnen leiden tot uitvoerige discussies

door RENY DIJKMAN, foto: 'T STICHT AMERSFOORT - De discussie

over de meer dan 500 resolu- ties uit de partij op het rap- port van de commissie-Nord kon op 6 april in vier dagdelen vergaderen nog niet worden afgerond .

Daarom zijn de laatste drie hoofdstukken ter behandeling doorgeschoven naar de zaterdag van de jaarlijkse algemene verga- dering. Dit houdt echter in dat de JAValom 10.30 uur op vrijdag 26 april zal aanvangen. De gehele agenda is echter daardoor ge- wijzigd. Zie voor een gedetailleer- de beschrijving de aanvulling op de beschrijvingsbrief elders in dit blad.

Daaruit alleen al kan worden opgemaakt dat "Ongebroken lij- nen - een liberaal perspectief' dat de basis voor de koers van de VVD in de jaren negentig moet vormen, door de liberalen grondig wordt besproken.

VVD-voorzitter Ginjaar lichtte in zijn openingswoord op het con- gres van 5 en 6 april nog eens duidelijk toe welk pad met dit rapport zal worden gevolgd. De discussies dienden tot een nadere uitwerking van de ideeën, zoals vastgelegd in de nota "Ongebro- ken lijnen". "Daarna zullen dis- cussienota's, themacongressen, partijcommissies en de Telders- stichting diverse onderwerpen nog verder uitdiepen. Vervolgens

De commissie tijdens de marathonzitting, v.l.n.r. Gijs van Aardenne, Hanneke de Bruin-Scheepens, de arm van de algemeen secretaris, WO-voorzitter Ginjaar, commissievoorzitter Hans Nord en Henk Vonhoff

Frits Bolkestein:

zal het rapport mét resoluties straks mede een basis vormen voor het verkiezingsprogramma."

De VVD houdt namelijk ern- stig rekening met vervroegde verkiezingen. Zij wil haar zaken dan rond hebben.

Het rapport blijft in zijn huidi- ge vorm gehandhaafd. Alle ge- (vervolg op pagina 2)

In deze uitgave van Vrijheid en Democratie treft u een grote WD-advertenie aan. Dit is de adver- tentie zoals deze maandag 4 maart jl. in een twee- tal grote landelijke dagbladen heeft gestaan.

Het leek ons een goede gedachte alle lezers van Vrijheid en Democratie met deze advertentie kennis te laten maken.

Liever kleine winst die beklijft dan vluchtige monsterove ^•

AMERSFOORT - Twee factoren hebben volgens politiek leider Frits Bolkestein de VVD weer teruggebracht in de electorale race: het onvermoeibare, uitstekend gemotiveerde partijkader en het VVD-beleidsalternatief voor de Tussenbalans van het CDA/PvdA-kabinet.

"Het kabinet liet het finan- cieringstekort lopen; wij brachten het tekort terug. Het kabinet kwam met forse en oriheuse las- tenverzwaringen; wij maakten ze ongedaan. Het kabinet schoof de problemen voor zich uit als een sneeuwschuiver die op een roton- de de afrit niet kan vinden. De VVD maakte wèl duidelijke keu- zes met veel pijrilijke maatre- gelen. Toch werd onze duidelijk- heid door de kiezer beloond."

Inhoudelijke discussie

Bolkestein toonde zich tijdens de 85ste Algemene vergadering in

de Amersfoortse Flint er niet rouwig over dat de VVD als oppo- sitiepartij niet onmiddellijk is doorgestoten naar 30 zetels.

"Ik heb liever een bescheiden winst die beklijft, dan een vluch- tige monsteroverwinning die ons vals vertrouwen geeft. We hebben immers nog veel werk te doen.

Onze partij moet nog hechter en effectiever gaan functioneren. We moeten meer tijd besteden aan inhoudelijke discussies. Daar zijn we in het verleden misschien wat te gemakzuchtig in geweest. Met het rapport van de Commissie- Hoofdlijnen heeft de commissie- Nord daartoe de bouwstenen

aangedragen, die door de partij overspoeld werden met honder- den resoluties. Er is dus genoeg stof tot discussie.

Individualisering

Rechten en plichten moeten volgens Bolkestein zoveel moge- lijk worden toegesneden op de in- dividuele mens. Hij lichtte dat toe met: "In de praktijk betekent dit bijvoorbeeld dat het irikomen van twee werkende partners niet ge- zamenlijk wordt belast, maar dat zij onafharikelijk hun belasting betalen. In de sociale zekerheid betekent individualisering bij- voorbeeld dat de WW-uitkering slechts afharikelijk is van het ei- gen arbeidsverleden en niet van het partnerinkomen."

Frits Bolkestein vindt het on- begrijpelijk dat niet alleen vanuit

•

de christen-democratische hoek maar ook vanuit de socialistische keer op keer stemming wordt ge- maakt tegen de tweeverdieners.

"Ze schijnen te vergeten dat waar twee irikomens worden verdiend, ook twee keer een arbeidspresta- tie wordt geleverd en dat daar ex- tra onkosten mee gepaard gaan.

Als liberalen zullen wij ons hard blijven maken voor een belasting- stelsel dat niet discrimineert tus- sen de verschillende types huis- houdens."

Anonimisering

Emancipatie betekent niet dat wij elkaar niet nodig hebben. Al- leen zullen gezins- en andere maatschappelijke verbanden ge- baseerd moeten zijn op vrije keus.

(vervolg op pagina 2)

APRIL 1991

Politieke vernieuwing een fase verder

litieke vernieuwing. Aanleiding was het vorig jaar verschenen rapport van een zware Kamercommissie onder leiding van voorzitter Deetman. De fractievoorzitters, waaronder uiter- aard Frits Bolkestein, maakten er deel van uit. Het rapport bevat nauwelijks oplossingen. Het behelst een honderdtal vraagpunten op een aantal staatsrechtelijke en bestuurlijke terreinen, die nader bestudeerd of uitgewerkt moeten worden.

Voor de goede orde: de inrichting van ons binnenlands bestuur wordt door het rapport niet bestreken. Het voortbestaan van provincies en gemeenten komt - althans door dit rapport - niet op de helling te staan.

De VVD-fractie benaderde het rapport in grote lijnen positief.

Het is belangrijk om het staats- bestel van tijd tot tijd tegen het licht te houden. Er valt zoveel te verbeteren. Dat de commissie- Deevnan zich niet heeft beperkt tot alleen de bekende staatsrech- telijke punten als de gekozen bur- gemeester, de gekozen minister- president en het referendum is te prijzen. Terecht heeft zij veel aandacht besteed aan de verbete- ring van de kwaliteit van de over- heid, de wetgeving, de werkwijze van de Tweede Kamer en aan de broodnodige vernieuwing van de Europese instellingen.

Betrokkenheid

De VVD-fractie benadrukte dat een betere betrokkenheid van de burgers bij de overheid bepaald

niet uitsluitend kan worden be- werkstelligd door staatsrechtelij- ke veranderingen. Het tegendeel zou wel eens het geval kunnen zijn, zoals de situatie in andere landen te zien geeft. In Amerika bijvoorbeeld - waar men de geko- zen burgemeester en de gekozen president kent - is het opkomst- percentage meestal lager dan bij ons.

Van belang is in onze ogen vooral het werken aan een betere dienstverlening door de overheid, een betere organisatie van de overheidsdiensten, een andere bestuurscultuur en niet in de laatste plaats: een beter beleid, waarin grote groepen burgers zich herkennen. Om het anders te zeggen: het is voor sommigen misschien leuk om de minister- president te verkiezen, maar daarmee is de werkloosheid of de

stagnerende sociale vernieuwing nog niet opgelost.

Het politieke bestel

De verbetering van ons po- litieke bestel moet vooral gezocht worden in snelle en praktisch verwezenlijkbare voorstellen.

Daarbij valt te denken aan zaken als aantallen ministers/staats- secretarissen, departementale herindeling, verkorting van de lange demissionaire periodes en- zovoort. Het is . verstandiger de inspanningen daarop te richten, dan opnieuw jarenlange energie te wijden aan beslist onwenselijke zaken. Zo wenst de VVD-fractie niet over te gaan tot invoering van de gekozen minister president à la bijvoorbeeld Amerika. En evenmin tot een districtenstelsel à la Engeland. De Liberalen aldaar pleiten juist voor een kiesstelsel op basis van evenredigheid. Een studie naar de voors en tegens van het Duitse kiesstelsel, dat een re- gionale aanvulling geeft op de evenredigheidsgrondslag kan overigens wel nuttig zijn.

Volksraadpleging

Ook over het referendum heeft de Tweede Kamer opnieuw ge- sproken. In 1989 nog heeft de Ka-

Na afloop van zijn speech kreeg Frits Bolkestein een staande ovatie van de zaal en het podium. V.l.n.r. Frits Bolkestein, Jessica Larive-Groenendaal, Frits Korthals Altes, Herman Wi/mer, Gijs van Aardenne, WO-voorzitter Ginjaar, Hanneke de Bruin- Scheepens, Wim van den Berg, Hans Norden Henk Vonhoff (Foto: 't Sticht)

Liever kleine winst die beklijft dan vluchtige :m_onsteroverwinning

(vervolg van pagina 1)

De staat heeft zich daar in prin- cipe niet mee te bemoeien.

"We kunnen onze ogen echter niet sluiten voor de hoge tol die de anonimisering van de moderne verzorgingsstaat eist. Geen van de . politieke hoofdstromingen heeft een pasklaar antwoord op deze problematiek, ook niet de li- beralen. Het is in essentie een so- ciaal-cultureel probleem van een maatschappij die op zoek is naar nieuwe normen en samenlevings- vormen. De politiek kan dit proces niet sturen. Als liberalen zijn we

daar ook huiverig voor."

Zelfstandigheid

Voor ouderen bepleitte Frits Bolkestein de mogelijkheid om de zelfstandigheid zo lang mogelijk te bewaren. Dat kan door bezits- vorming tijdens het economisch actieve leven en juist niet door een afstraffing daarvan zoals het ka- binet het in zijn maatregelen tij- dens de behandeling van de Tus- senbalans presenteerde. Dat kan ook door een flexibeler pensioen- leeftijd want "de 65-plussers van nu zijn zo vitaal als de 55-plussers

van 30 jaar geleden."

Flexibele economie

Ook hamerde de politieke lei- der van de VVD op de noodzaak om tot een flexibeler economie te komen. Daartoe is afschaffing no- dig van de overmatige regel- geving, die vaak niet alleen ver- starrend werkt, maar ook neigt naar hypocrisie. "In ons land moet de sigarenboer om zes uur sluiten.

In een bepaald type koffieshops komt de handel in marihuana dan pas goed op gang. In Nederland moet de benzinepomphouder

Jan Kees Wiebenga

mer invoering van het beslissend referendum op nationaal niveau afgewezen. Omdat het op gespan- nen voet staat met ons vertegen- woordigende stelsel en omdat het kan leiden tot een overaccentue- ring van deelbelangen (verko- kering!) en verbreking van de sa- menhang in het beleid. Omdat de eerdere afwijzing gebaseerd was

's avonds zijn koopwaar in de brandkast stoppen en de boek- winkel mag na zes uur zelfs geen bijbel meer verkopen. Kortom we leven in een land waar de handel in verboden vruchten vrijer is dan de verkoop van aardappelen."

Ook bevriezing of nivellering van de inkomensverhoudingen haalt de dynamiek uit onze maat- schappij. Frits Bolkestein sprak zijn verbazing uit dat het niet ha- len van de werkgelegenheids- doelstelling voor het huidige ka- binet niet of nauwelijks tot po- litieke spanning leidt. "Voor een discussie over 0,1% koopkracht trekt het kabinet graag twee we- ken uit. Waar het natuurlijk wer- kelijk om gaat is dat de individue- le mens zelf zijn koopkracht aan- zienlijk kan verbeteren door het vinden van een baan. 'Werk boven inkomen' heette dat in de jaren tachtig. Dat is een gezond devies, dat niet een monopolie van li- beralen was. Het is jammer dat de andere politieke hoofdstromingen er nu nog hooguit lippendienst aan bewijzen."

De enige liberale partij

Aan het slot van zijn toespraak wees Frits Bolkestein op de nood- zaak dat de VVD de duidelijkheid van haar denkbeelden en streven moet verbeteren. "Wij zijn de enige liberale partij van Neder- land en dat moeten wij voort- durend uitdragen. Als liberale partij hebben wij een unieke rol in de Nederlandse politiek. Daarom komt men ook altijd weer bij ons terug als de zaken weer op orde moeten worden gebracht. Daarom zijn wij het sterkst als wij vast- houden aan onze eigen standpun- ten. Als we dat doen, dan ben ik er zeker van dat wij ook bij de volgende verkiezingen weer kun- nen zeggen: 'Er gaan steeds meer stemmen op voor het liberalis- me'."•

2 op een uitvoerige analyse van alle voor- en nadelen door de toen- malige staatscommissie-Bies- heuvel, was aan verder onderzoek natuurlijk geen behoefte. Voor de goede orde: een en ander laat on- verlet de nu al bestaande moge- lijkheden voor gemeenten om tot een volksraadpleging over te gaan.

Open vizier

Opvallend in het debat was het verschil in benadering tussen de fracties. De PvdA - en vooral de D66-fractie argumenteerden nauwelijks inhoudelijk over de vraagpunten. Zij streefden ernaar alle vraagpunten - rijp en groen - op de politieke agenda te houden.

De VVD-fractie ging meer inhou- delijk te werk. Zij zag het als taak van de Kamer om aan de kiezer duidelijkheid te verschaffen over de parlementaire prioriteiten. De CDA-fractie laveerde daar tus- senin. Dat leidde ertoe dat de VVD-motie om het referendum niet opnieuw te onderzoeken werd aangenomen. Terwijl de motie om de gekozen burgemeester verder buiten beschouwing te laten door CDA-toedoen werd verworpen, ook al verklaarde de CDA-woord- voerder dat er van invoering van de gekozen burgemeester wat hem betreft niets zou komen! Zie- daar een mooi voorbeeld van po- litieke camouflage.

Veel vraagpunten - waaronder niet te vergeten die over de wet- geving, de Tweede Kamer en de Europese instellingen - zullen ge- lukkig wel verder worden uit- gewerkt. De VVD-fractie zal de vervolgdiscussie met open vizier tegemoet treden. U zult er nog van horen. •

Ongebroken lijnen leiden tot uitvoerige

discussies

(vervolg van pagina 1)

groepeerde resoluties worden aan het rapport toegevoegd. Van de door de commissie-Nord aange- nomen resoluties zal in een van de komende nummers van Vrijheid & Democratie een over- zicht worden gepubliceerd, zodat alle VVD-ers daar kennis van kunnen nemen.

Standpunten

Commissie-voorzitter Hans N ord wees aan het begin van de vergadering op het aparte karak- ter van deze nota. "Onze opdracht was voor onze partij een stuk te schrijven dat de discussie zou stimuleren. Onze nota telde 32 pagina's van een bescheiden for- maat. De resoluties namen 85 pa- gina's van een minder bescheiden formaat in beslag. We gaan nu praten over zaken waar het echt om gaat. Het is onze partijcul- turele traditie kritisch te zijn. Het is goed dat heilige koeien regel- matig op hun graad van onaan- tastbaarheid worden getest."

De voltallige commissie heeft twee volle dagen vanaf het po- dium met de zaal gediscussieerd.

Elk commissielid kwam aan bod met zijn of haar eigen deskundig- heid. Over slechts één resolutie werd gestemd. Toch bleek de tijd te kort om alle paragrafen te be- handelen en daar bij niemand de neiging tot afraffelen bestond deed het bestuur zaterdagmiddag om vier uur de noodgreep om de nog onbehandelde laatste drie hoofdstukken te behandelen tij- dens de jaarlijkse algemene ver- gadering. •

APRIL 1991

CONGRES IN BEELD

iefst vijfvoorzitters wisselden el- aar achter de voorzittershamer o het podium af Naast par- juoorzifter Ginjaar waren dat :taande op de foto links) vice- oorzitter Ivo Opstelten, met naast em penningmeester Pieter Res- maar. Voor hen: Jan Gmelich {eijling (partij-troubleshooter) en {enno Knip (partij troubleshooter n in- en externe communicatie).

1et hun vijven zorgden zij voor het 'Oede verloop van de discussies.

111 VVD-voorzitter Ginjaar in de wandelgangen in gesprek met Danny Tuijnman (oud-minister van Verkeer en Waterstaat).

111 Staat Jan Dirk Blaauw nu te geeuwen of te lachen? Links naast hem ambtelijk secretaris Artha Ament, naast haar de voorzitter van de organisatie Vrouwen in de VVD, Monique de Vries. Op de rug gezien en rechts een Roemeense gast en een lid van het Roemenië- comité.

Eén resolutie over asielzoekers (nr. 269) werd op zaterdagoch- tend zwaar onder schut geno- men. Voortreffelijk was de verwoording van Marco Swart.

"Het gaat niet om aantallen emigranten, maar om het in- voeren van een consequent in- burgeringsbeleid. Daaraan heeft het hier in het verleden geschort." Zowel het VVD- Tweede Kamerlid Jan Kees Wiebenga als Frits Korthals Altes zetten nog eens duidelijk het VVD-beleid uiteen. De ge-

wraakte motie verwoordde

"dat het verziekte sociale stel- sel de instroom van immigran- ten bevordert. Het wordt de hoogste tijd hieraan paal en perk te stellen en bij gebrek aan werk de uitstroom te be- vorderen".

Frits Korthals Altes nam als commissielid "ver afstand" van deze motie. De zaal tolereerde zelfs amper een magere dis- cussie erover. Discriminatie is

1 liberalen gelukkig vreemd.

111 Hier wordt heel wat VVD-wel en wee opgehaald, v.l.n.r. VVD- voorzitter Ginjaar in gesprek met (rechts) Liesbeth Tuijnman, oud vice-voorzitter van de VVD. Op de achtergrond zijn Danny Tuijn- man en het VVD- Tweede Kamer- lid Len Rempt-Halmmans de Jongh in discussie.

111 In het midden van de foto, ad- junct algemeen

secretaris Tineke Tangel.

Van de voorzitter

3

V

Op deze plaats wilde ik graag melding maken van de uitsteken- de sfeer waarin de discussies ver- liepen. De commissie-Nord is er inderdaad in geslaagd met haar nota een open discussie te bevor- deren; waarvoor alle hulde! En ook voor al diegenen in de partij die door het indienen van resolu- ties een belangrijke bijdrage tot de discussie hebben geleverd.

Maar bovendien verliep de discussie op een bijzondere vruchtbare wijze. Sommigen in de media meenden dit als "saai" te moeten kwalificeren; het tegen- deel is waar. Hoe diepgaand ge- discussieerd werd moge ook blijken uit het feit dat de laatste hoofdstukken niet meer behan- deld konden worden; dit zal ge- schieden tijdens de komende jaarlijkse Algemene vergadering op 26 en 27 april in Amsterdam.

Duidelijk werd ook dat met de behandeling van deze nota geèn punt wordt gezet achter onze uit- stekende discussie; steeds weer bleek er behoefte om die discussie voort te zetten op themadagen, door middel van partijcommissies, enz.

Het hoofdbestuur zal daarom op grond van de discussies nadere voorstellen ontwikkelen naast reeds geplande activiteiten.

Kortom, de enige liberale partij van Nederland is weer springle- vend.

111 Niet alleen maar zaken, maar ook gewoon weer eens even bij- praten. Ook dat is essentieel op dergelijke dagen.

APRIL 1991 4

Ste11ingen van de ^~erkgroep ,,De stim.ulerende dem.ocratie"

inzake democratie en politieke liberale participatie

Stelling

Vervreemding en dienten- gevolge onverschilligheid tegen- over de politiek op alle bestuurlij- ke niveaus dient bestreden te worden door de overheid beter te organiseren en zo de kwaliteit van haar functioneren te verhogen.

Ingrijpende veranderingen van staatsrechtelijke aard raken slechts de vorm van ons staatsbe- stel en niet de kern van de onvre- de.

Toelichting

1. E:r~heerst onvrede over de wijze waarop de overheid functioneert en op het onvermogen van die overheid om sturing te geven aan bepaalde maatschappelijke pro- cessen. Er is kritiek op de over- maat aan regelgeving waarmee de burgers worden geconfronteerd, op het onvermogen van de over- heid wettelijke regelingen uit te voeren en te handhaven, op de hoge lasten, die aan die uitvoering voor het bestuur en de burgers zijn verbonden, op de fraudege- voeligheid van veel regelingen en het gebrek aan controle op de na- koming, waardoor de legitimiteit van de overheid steeds verder wordt aangetast.

Sommigen menen dat het ant- woord op de gesignaleerde pro- blemen gezocht moeten worden in staatsrechtelijke vernieuwing.

Deze middelen zullen echter geen effect sorteren, indien de demo- cratisch gekozen overheid niet kan beschikken over een efficiënt apparaat dat ook werkelijk ten dienste van zijn burgers staat.

Pogingen om het overheidsappa- raat af te slanken en aldus bij te dragen aan een kleinere, sobere en tevens kwalitatief betere over- heid hebben tot nu toe gefaald, mede omdat verzuimd is kritisch te kijken naar de vele taken die de overheid thans pretendeert te kunnen vervullen. Bovendien heeft men zich onvoldoende afge- vraagd of sommige taken niet op een andere, efficiëntere wijze kunnen worden vervuld.

2. Sommigen menen, zoals ge- zegd dat het functioneren van de overheid vooral verbeterd kan en moet worden door ingrijpende veranderingen van staatsrechte-

lijke aard aan te brengen, uiter- aard door middel van wijzigingen van de grondwet. Men wil dus als het ware het overheidshandelen niet zozeer materieel aanpakken als wel de vorm ervan. Vele voor- stellen tot vormverandering zijn al tientallen jaren geleden gedaan en meermalen grondig doorge- sproken in de samenleving en in de politiek. Niettemin kan het zinvol zijn in zeer kort bestek de gevolgen van de belangrijkste staatsrechtelijke wijzigingsvoor- stellen nog eens naar voren te ha- len.

3. Invoering van de gekozen mi- nister-president leidt tot een vol- komen ander staatsbestel, analoog aan de situatie in de Ver- enigde Staten. Daar ontbreekt onder meer de parlementaire ver- trouwensregel, omdat de regering en het parlement gescheiden machten zijn. Zo'n situatie is niet noodzakelijkerwijs beter dan ons bestel.

Over de gekozen formateur is uitputtend gerapporteerd door de staatscommissie-Biesheuvel (1984). De Tweede Kamer heeft dat voorstel afgewezen om de vol- gende redenen:

- op vrijwillige basis werkt het niet;

- verplichting bij wet neemt de oorzaak van de lange duur van sommige kabinetsformateurs niet weg;

- er is geen sanctie indien de Tweede Kamer haar plicht niet vervult; dit werkt negatief voor de geloofwaardigheid van de politiek;

- het voorstel van de staatscom- missie-Biesheuvel is niet con- sistent; als de Tweede Kamer een formateur zou aanwijzen, valt niet in te zien waarom de Koning die nog moet benoemen;

het voorschrift dat de formateur in alle gevallen zelf minister- president moet worden is on- wenselijk.

4. Ook het referendum heeft de genoemde staatscommissie-Bies- heuvel diepgaand bestudeerd en uitgewerkt in haar eindrapport.

In 1989 heeft de Tweede Kamer het voorstel van deze staatscom- missie om een beslissend wet- gevingsreferendum in te voeren afgewezen, onder meer om de vol- gende redenen:

- Invoering van het beslissend wetgevingsreferendum staat op gespannen voet met het verte- genwoordigende stelsel: het parlement kan immers worden overstemd.

- Door de hoge "drempels" weinig vergroting van de kiezersin- vloed, maar eerder vergroting invloed van grote belangen- groepen, omdat alleen zij de in- spanning kunnen organiseren om die drempels te overschrij- den.

- Ontstaan van een beleidsmatige impasse, omdat het wetsvoor- stel verworpen kan zijn door hen die het te ver vinden gaan samen met de mensen die het niet ver genoeg vinden gaan.

- Meer in het algemeen kan het leiden tot overaccentuering van deelbelangen/verkokering en verbreking van de samenhang in het beleid.

5. Over de gekozen burgemeester is eveneens gerapporteerd door de staatscommissie-BiesheuveL Er valt - kortheidshalve - dit over te zeggen. Er zijn twee vormen van een gekozen burgemeester, nl.

gekozen door de bevolking, of ge- kozen door de gemeenteraad. Het kiezen van een burgemeester door de bevolking zet het hele Thor- beckiaanse gemeentebestel op zijn kop: er komt een dualistisch - zeg maar: een soort Amerikaans - systeem voor het gemeentebe- stuur. Dat versterkt de positie van de gemeenteraad niet. Zelfs D66 kiest in zijn verkiezingsprogram- ma dan ook niet voor deze variant.

Verkiezingen van de burge- meester door de gemeenteraad maakt hem daarentegen tot een soort "eerste wethouder". Ten op- zichte van de burgerij heeft dat geen voordeel, want die komt er niet aan te pas. De benoemde burgemeester in een overigens gekozen gemeentebestuur is ui- ting van een evenwichtige staats- opbouw: evenwicht tussen de ge- meente met een serieus taken- pakket en het rijk. Het wegnemen van deze waarborg leidt licht tot verbreking van dit evenwicht en daarmee tot minder decentralisa- tie (vgl. Frankrijk/Duitsland).

Binnengemeentelijk gezien is het hebben van een ongebonden be- roepsbestuurder temidden van de partijpolitieke woelingen positief.

6. Wel interessant kan een na- dere bestudering zijn van een kiesstelsel naar Duits systeem.

Mits de grondslag van de even- redige vertegenwoordiging strikt gehandhaafd wordt. Een puur districtenstelsel geschoeid op En- gelse leest dient daarbij dus bui- ten de orde te blijven. In het Duit- se kiesstelsel wordt een aantal parlementsleden in een kiesdis- trict - niet via de landelijke lijst - gekozen, binnen de grenzen van de zetelverdeling op basis van evenredige vertegenwoordiging.

7. Overigens meent de commis- sie, dat het functioneren van de politieke organen wel degelijk verbeterd kan worden binnen de huidige hoofdlijnen van ons grondwettelijk bestel. Daarbij moet dan vooral gemikt worden op praktische verwezenlijkbare oplossingen. Te denken valt aan zaken als departementale taak- verdeling, coördinerend minis- terschap, lengte demissionaire periode en dergelijke. Wezenlijk is echter het verhogen van de kwa- liteit van de overheid, door het ge- ven van een nieuwe impuls aan privatisering, deregulering, af- slanking van het ambtenarenap- paraat en decentralisatie naar gemeenten en provincies, gepaard gaande aan het tegengaan van verkokering.

Stelling

Alle bestuurslagen dienen be- voegdheden te hebben, die de be- langen van de burgers duidelijk en herkenbaar raken. Volksver- tegenwoordigers en politieke par- tijen dienen al even duidelijk voor hun standpunten uit te komen.

Dan zullen de belangstelling voor de politiek en de deelname aan de verkiezingen weer toenemen.

De communicatie tussen kiezer en gekozenen zal verder verbe- teren door het stelselmatig be- trekken van de burger bij het be- stuur door zorgvuldig georgani- seerde 'inspraak en door partici- patie. De VVD dient op grond van haar liberale overtuiging - met behoud van de eindafwegingsver- antwoordelijkheid van het be- stuur - burgers te inspireren tot het dragen van een zo groot mo- gelijke eigen verantwoordelijk- heid.

Toelichting

Alleen bij de Tweede Kamer- verkiezingen is de opkomst be-

vredigend. De verkiezingen voor het Europese Parlement hebben te lijden onder de grote afstand tot de kandidaten, de beperkte bevoegdheden van het Parlement en de op het oog geringe verschil- len tussen de politieke program- ma's. Ook bij de eveneens door een matige opkomst gekenmerkte verkiezingen voor de provinciale staten- en gemeenteraden, zijn politieke verschillen, dus de keu- zemogelijkheden voor de doorsnee kiezer meestal niet in het oog springend en worden daarom ook vaak hoofdzakelijk benut als lan- delijke politieke graadmeter.

De gemeenteraad, het dichtst bij de burger, wint aan belang- stelling als er echt wat te kiezen is, als duidelijke alternatieven geboden zouden worden: b.v. la- gere belastingen of hoger voorzie- ningenniveau. Een sterke uit- breiding van het gemeentelijk be- lastinggebied zou de opkomst bij de verkiezingen verhogen.

Bij alle verkiezingen kan de persoonlijkheid van de lijsttrek- ker kiezers aantrekken, of juist niet. Alleen bij landelijke verkie- zingen speelt de TV een overheer- sende rol. Plaatselijk zullen de

/K~~p~t

VAIJ JAM at AMIJ.U:!

lk.13El-4ARJi({ UW "'BE1.At.l~B:

l ~ DE TWEE'DE KAMER!~

U K8J"'k\E WEL VA~ f 'DE TV!

-.

·.

-

-.

-

-

kandidaten, die meestal vooral in grotere gemeenten veel minder bekend zijn dan zij zelf denken, de kiezers moeten opzoeken, hun vertrouwen winnen en dat niet alleen in de weken van de verkie- zingscampagne, maar gedurende de jaren dat zij hun politieke functie uitvoeren. Dit klinkt als vanzelfsprekend, maar in de praktijk bewegen vele politici zich in veel te kleine kringen en ook als zij met belangrijke zaken bezig zijn weten zij het belang daarvan meestal onvoldoende aan de bur- gers, hun potentiële kiezers, over

'!

",.

te brengen. De landelijke politieke trend geheel ombuigen is zelden ;:;

mogelijk, maar wel kan deze wor- ,.,, den versterkt of afgezwakt. ~

Beperkte belangstelling voor ·: !'4 de verkiezingen doet niets af aan "'

:ie grote betrokkenheid van de burgers zodra hun eigen belangen [n het geding zijn. Dat blijkt voor- '1.1 uit acties en inspraak op lande- lijk en plaatselijk niveau. Burgers weten via actiegroepen en geor- :raniseerde inspraak het politiek bestuur stevig aan te spreken.

Maar er is meer mogelijk: via al- lerlei vormen van participatie kan de betrokkenheid van burgers, hun mede verantwoordelijkheid, worden vergroot.

Ter illustratie een voorbeeld uit de praktijk van de stadsver- nieuwing. Zo'n proces heeft pas een grote kans van slagen als een voldoende aantal bewoners zich wil inzetten voor een redelijk woonklimaat, dus mede verant- woordelijkheid willen dragen

~wijkbeheer). Het gemeentebe- . tuur moet daarvoor organisato- : ische en financiële voorwaarden

~cheppen en snel, slagvaardig initiatieven en dringende wensen it de wijk beantwoorden. Ook dat lijkt vanzelfsprekend maar het is het niet. Op alle bestuurlij- ke niveaus dreigen goede voor- , nemens telkens weer te verzan- den in het bestuurlijk en ambte- lijk moeras (zie boven), alle in- drukwekkend ogende reorganisa- ties ten spijt. Burgers die dat bij herhaling ervaren zijn al gauw ook hun motivatie om te gaan stemmen kwijt.

Voor een liberale politicus ligt hier een uitstekende bms om vanuit zijn politieke overtuiging de communicatie, het samenspel met de kiezers, de burgers, een nieuwe inhoud te geven. Een li- beraal heeft nooit geloofd in de maakbare samenleving van ho-

venaf. Hij aanvaardt de mensen in hun verscheidenheid en voelt van nature aan, dat het meedra- gen van verantwoordelijkheid door burgers binnen hun eigen kring voorwaarde is voor een re- delijk functionerende samen- leving.

Stellingen:

gelden voor de genoemde vormen van algemeen bestuur zijn neer- gelegd.

II Bij het toedelen van advies- functies en het in het leven roepen van adviesorganen dienen de be- zwaren tegen functioneel bestuur mutatis mutandis te worden meegewogen.

Vormen van decentralisatie

1. Zoals in "Ongebroken lij- nen" nog eens wordt beklemtoond, zijn liberalen altijd voorstanders geweest van decentralisatie (VI onder 13).

Met de decentralisatie wordt dan gedoeld op de territoriale de- centralisatie die is ondergebracht bij provincies en gemeenten.

Waar mogelijk behoren over- heidstaken door de centrale over- heid te worden overgelaten aan provincies en gemeenten. Essen- tieel voor dit gedecentraliseerde bestuur is het algemeen karakter.

Er is geen beperking tot bepaalde taken of functies.

Op dit stelsel bestaan uitzon- deringen. Vanouds kennen we in de waterschappen een vorm van functioneel bestuur. De Grondwet biedt in art. 134 de mogelijkheid van instelling van openbare li- chamen van beroep en bedrijf en van andere openbare lichamen.

Van deze mogelijkheid is maar relatief weinig gebruik gemaakt.

En waar dat wel is gebeurd, zoals met de instelling van bedrijfs- en produktschappen, overheerst de twijfel of men daar wel goed aan heeft gedaan.

Voor een verantwoord oordeel over de verdiensten van ons stel- sel van territoriale decentralisatie dient men overigens wel steeds zich te realiseren dat het èn in dit stelsel, èn in dat van de centrale overheid moet gaan om taken die niet anders dan door overheden kunnen worden verricht. Ken- merkend voor het liberale denken is immers ook dat zoveel mogelijk I Binnen het publiekrechtelij- ruimte moet worden gelaten voor ke openbaar bestuur behoort in het particulier initiatief. Dat be- beginsel slechts plaats te zijn voor tekent dat steeds moet worden de centrale overheid, provincies, nagegaan of wat tot de taken van gemeenten en waterschappen. de overheden is gaan behoren kan Andere vormen van openbaar he- worden afgestoten naar de markt stuur zijn. slechts toelaatbaar als en naar het particulier initiatief.

da~rvoor overtuigeirde á.rgumen": Dàt is de privatisering, En alles-

. ten kurinen wordèn aangevoerd .. zins. aanvaardbaar is ook. dat e;n a}s ~en yvettelijke.regeling tot overheden in hun doen. en.laten

;&t;a~d<·wordt.,gebra~ht·waarin<:?;O~,· · worden· begeleid· .en ge.controleerd :x~tel~m()g,elijk q~ w.aa:rporgen.die.. door _.particuliere· organisaties,

APRIL 1991

door op vrijwilligheid gebaseerde privaatrechtelijke verenigingen en stichtingen.

Progra~n:m.a voor de the:m.adag

,,De sti:m.ulerende de:m.ocratie'' ^o.p

zaterdag 1 juni 1991

10.00-10.30 uur: Inschrijving+ koffie

5

In beginsel onjuist is het ech- ter, dat op het algemene bestuur van de centrale overheid, provin- cies en gemeenten, inbreuk wordt gemaakt door afsplitsing binnen dat algemene openbare bestuur van publiekrechtelijke stukken.

Soms heten ze zelfstandige be- stuursorganen, zoals bij de cen- trale overheid. Soms wordt ge- sproken van functionele decen- tralisatie. Men heeft dan nog al eens op het oog bestuursorganen die zijn afgesplitst van provincies en gemeenten en dan met de ver- doezelende term "maatschappe- lijk middenveld" worden aange- duid. Hoe verwarrend en verdoe- zelend de terminologie is, bewijst de recente nota van de Minister van Binnenlandse Zaken (21042 d.d. 25 september 1990), die het regeringsstandpunt over het ad- vies van de Raad voor het binnen- lands bestuur over functionele decentralisatie bevat. Deze nota draagt als titel: "functioneel be- stuur; waarom en hoe", maar gaat blijkens de inhoud alleen over zelfstandige bestuursorganen. In elk gevallaat de nota zich niet uit over het maatschappelijk mid- denveld.

10.30-10.35 uur: Opening door de dagvoorzitter, drs. L. M. L. H. A.

Dat over het maatschappelijk middenveld niet wordt gesproken, zal voor een deel hieraan moeten worden toegeschreven, dat deze nota meer mystiek dan helder is.

Het lijkt er soms op dat die ondui- delijkheid door degenen die er wel over spreken - bewust of on- bewust - in stand wordt gehouden.

In elk geval wordt op verhullende wijze publiekrechtelijk en privaatrechtelijk organisatierecht gemengd. Privaatrechtelijke or- ganisaties zoals verenigingen en stichtingen beperken zich niet tot hun privaatrechtelijke taken, maar worden belast met (c.q. ei- genen zich toe) functies die speci- fiek bij de overheid thuishoren.

Omgekeerd bedient onder deze dekmantel de overheid zich van privaatrechtelijke vormen.

In beginsel onjuist zijn deze publiekrechtelijke tussenvormen om vijf redenen. In de eerste plaats is de democratische par- ticipatie en controle geringer dan bij het algemeen bestuur van rijk, provincies en gemeenten. Wel wordt nogal eens de schijn opge- houden door ook bestuurders van (vervolg op pagina 10)

Hermans

10.35-10.45 uur: Algemene inleiding door werkgroepvoorzitter mr . J. Drijber

10.45-11.15 uur: Inleiding door mr. J. G. C. Wiebenga over politieke participatie

11.15-11.40 uur: Reactie door prof. dr. R. B. Andeweg 11.40-12.00 uur: Vragenronde

12.00-13.30 uur: Lunch

13.30-14.00 uur: Inleiding door mr. J. M. Polak 14.00-14.30 uur: Reactie door prof. dr. U. Rosenthal 14.30-15.00 uur: Vragenronde

15.00-15.15 uur: Theepauze

15.15-16.00 uur: Discussie (groepsgewijs) 16.00-16.15 uur: Korte pauze

16.15-17.00 uur: Plenaire bijeenkomst -17.00 uur: Msluiting.

Bon Themadag

"De stimulerende democratie"

Naam: ... ..

Adres: ... . Postcode: ... . Woonplaats: ... . geeft zich op voor de themadag "De stimulerende democratie" op 1 juni a.s. in het Golden Tulip Hotel Central, Mr. Loeffplein 98 te 's-Hertogenbosch. De kosten van deze dag: 35 gulden, moeten aan de zaal worden voldaan.

Inzenden aan dhr. J. L. Peters, Elbeplantsoen 27, 5704 KX Helmond. Vóór 1 mei aanstaande.

Voor nadere informatie kunt u bellen met 070-3613013.

JA.

s

qtDE"C.a.TfRALIS ..._EE--f<:'D

OF qEPRIVATISEERt>!

IK ~EB ~U EUJl>EL'JIC

I!JD VOOI(ME(E"Lf.'

~\--·