\YZ CFD D [fu ~ 0 ©J ~ [f.jJ
democratie
olitiek e tremisme
door onze politieke redacteur A. W. Abspoel
Radio-uitzending maandag 20 september, van · 18.19-18.29 uur, over de zender Hilversum I (402 m)
Ondanks de begin vorige maand in de Tweede Kamer afgelegde regeringsver- klaring en het daarop gevolgde Kamer- debat, is zelden met zoveel spanning uitgezien naar wat de troonrede en de miljoenennota ons zullen brengen. Daar- na zullen de door de regering noodzake- lijk geachte saneringsmaatregelen op allerlei terrein ongetwijfeld de voor- naamste gesprekstof vormen, zowel voor de publiciteitsmedia als, korte tijd later, in de Kamer.
In afwachting hiervan lijkt het mij nuttig enige symptomen te signaleren van de radicalisering van dé linkerzijde van het politieke krachtenveld en aan- dacht te wijden aan het - gelukkig - gerezen verzet daartegen in de eigen kripg dier partijen.
Daartoe behoort wel het meest opval- lend de Pacifistisch Socialistische Partij (PSP), die, ook blijkens reeds lang aan de gang zijnde discussies in het partij- orgaan ,.Radicaal", aan sterke spannin- gen onderhevig is. Spanningen die zo 'hoog zijn opgelopen, dat op het in okto-
ber te houden partijcongres wel de be- slissing zal moeten vallen, welke bepa- lend zal zijn voor het antwoord op de vraag of de PSP nog als een democrati- sche politieke partij kPn worden be- scnouwu.
De extremisten worden gevormd door
"Proletarisch links", een deel van de aanhangers van de "Socialistische Jeugd" (SJ) en lieden wier activiteiten , wij al eer{ier hebben gesignaleerd bij het opweltken tot deelnemen aan sabo-
tageacties op kazerneterreinen, e.d.
Proletarisch links is een luidruchtige en waarschijnlijk toch wel vrij grote groep PSP-leden, die na de Kamerver- kiezing van 28 april j.l., welke voor de PSP weinig gunstig uitviel, in een mani- fest heeft opgewekt tot omvorming van de PSP tot een "Revolutionaire Arbei- ders·-Voorhoedepartij" (RAVP).
Dat dit .,revolutionaire" de toepassing inhoudt van middelen, die in onze parle- mentaire democratie volstrekt onduld- J:>aar zijn, steken deze lieden niet onder stoelen of banken. Het is gelukkig, dat een man als d~ fractievoorzitter van de PSP in de Tweede Kamer, de heer H.
Wiebenga, zich tegen deze extremisti- sche beweging in zijn partij met alle scherpte kant. D1's. Wiebenga, oorspron- kelijk leraar in de staatswetenschappen, streeft als PSP-er beginselen en doelein- den na, die wij volstrekt afwijzen, maar in deze politieke tegenstander erkennen wij gaarne (evenals destijds in de heer Lankhorst) een respectabel man, die van extremisme in deze vorm niets moet weten
Proletar:isch links
In het laatste nummer van ,.Radicaal"
laat hij geen enkele twijfel bestaan, het standpunt van Proletarisch links ondub- belzinnig af te wijzen en van oordeel te zijn dat lieden met een autoritair denk- patroon niet in de partij thuis horen. Zij zeggen ·"ja" tegen het geweld en zouden het "neen" tegen de dictatuur willen vervangen door "een neen tegen elke dictatuur, behalve die van onszelf". Met andere woorden: Zij willen de parlemen- taire democratie slechts aceepeeren
"voor zover wij er ten eigen nutte van kunnen profiteren." .
De heer Wiebenga wenst vast te hou- den aan het standpunt dat de "socialis- tische maatschappijstructuur" pas kan worden verwezenlijkt en slechts kan functioneren indien daarvoor de stem van een behoorlijke meerderheid kan worden verkregen. Proletarisch links echter blijkt uit te gaan van de gedach- te, dat wanneer de meerderheid het
,.goede" niet . wil, dit dan maar moet worden opgelegd. De fractievoorzitter van de PSP doet zelfs de pikante ont- hulling, dat de leider van Proletarisch links hem eens onomwonden heeft te kennen gegeven, dat wanneer zij "de macht" in de staat zouden hebben ver- overd, zij zich volkomen gerechtigd zou- den voelen om hun politieke tegenstan- ders in kampen of gevangeniss.en onder te brengen.
Ten slotte laat de heer Wiebenga met het oog op het congres van 23 oktober de waarschuwing horen, dat deze ty- pisch anti-democratische, autoritaire aanhangers van Proletarisch links, zou- den kunnen pogen de partij over te ne- men "door infiltratie en cel- of groeps- vorming, plus toepassing van de syste- matische leugen, als door het hoge doel geheiligde middel." Terecht spreekt de heer Wiebenga dan ook de hoop uit, dat op het komende PSP-congres met deze verwerpelijke denkwijze zal worden af- gerekend.
De PvdA
Wat minder zuiver extretttistio;ch, maat· toch een heel eind in dezelfde r•chting, gall.t ook <le radicale vleugt!l ~,;n
vooral de rumoerige "achterban" in de Partij van de Arbeid. Dat was trouwens ook de diepste oorzaak voor de afschei- ding van DS'70 van de moederpartij.
Ook onder hen, die de PvdA nog trouw zijn gebleven, zijn er echter nog - en naar te hopen valt velen - die de gevaarlijke stroming ook in die partij onderkennen en daar waarschuwend stelling tegen nemen. Tot hen behoort ook de vroegere parlementaire redac- teur van "Het Vrije Volk'', mijn oud- collega H. van Hulst. Een socialist van het zuiverste water, maar evenals wij allen van de toenmalige parlementaire persclub, vóór alles toch: verdediger
Ho~:rzitting ever -gewestvorming
De Commissie ad hoc ter bestu- dering van het ontwerp-Wet op de Gewesten organiseert op zaterdag 9 oktober a.s. een hoorzitting over de gewesten. De bijeenkomst wordt gehouden in ,.Kobus aan de Poort" te Amersfoort en vangt aan om 10.30 uur.
De vergadering is toegankelijk voor alle leden der partij. De Commissie hoopt, dat vooral die- genen komen die deel uitmaken van een gewest- of agglomeratie- raad, aangezien zij hun oordeel kunnen geven op grond van eigen
ervaringen. ·
Ten einde de discussies enige richting te geven, heeft de Com- missie vragen opgesteld, die u el-
ders in dit blad zult aantreffen.
(pagina 5) '
van de parlementaire democt·atie en haar spelregels.
In het eerste deel van een artikel in ,.Partijltrant", het maandelijkse leden"
orgaan van de PvdA, toont hlj zich wei·
nig enthousiast over de betrekkelijk magere win~St van de "progressieve drie". Hij noemt de vorming van het schaduwkabinet een stunt in de slechte zin van het woord en betreurt de .,on- vruchtbare oppositie", waarin de partij zich heeft gemanoeuvreerd. In het twee- de gedeelte van zijn artikel richt hij zich vervolgens tegen diegenen van zijn partijgenoten, die de waarde van het parlement eigenlijk maar ger.ing achten.
Zij ~tjn de ,.apostelen van de actiegroe- pen". Zij willen een proces van politieke acties op gang brengen "in nauw ver- band met de buiten- enjof anti-parle"
mentaire reveil en onlustbewegingen in brede lagen van de bevolking",
Hij schetst dan de theorie en tactiek, welke volgens deze actiegroepen moet worden toegepast, en stelt va~t dat het is of men het instructieboekje van een of andere fascistische of communisti- sche organisatie leest. ,.En dat wordt dan nota bene opgedist als een ve1·beter"
de uitgave van de democratie." Voor wie niet mocht geloven dat ,.zulke goe-
va~ttlljke nonsens" nu zelfs in d Pat·t•j van de A1·beid wordt gedebiteerd, ver- wijst hij naar het artikel van ir. A.
Voortman, waar dergelijke denkbeelden worden gecolporteerd. En wel in eellc ar"
tikel genaamd "Over zwaluwstaarten van linkse opposities", in het orgaan
"Interlinks".
Die ir. Voortman is niet maar een willekeurig iemand, maar is, op advies zelfs van het partijbestuur, op de Gel- derse kandidatenlijst op een dusdanige plaats g~et, dat hij thans voor de PvdA in de Tweede Kamer zit. En het partijbestuw• was, althans een invloed=
rijk deel daarvan, van de denkbeelden van ir.Voortman op de hoogte.
Van Hulst vindt deze toestand erger dan bedenkelijk en eindigt zijn artikel aldus: "Wil de PvdA een echte demo- cratische partij blijven zonder achter- deuren naar Marcuse en anarchisten die aan reactionairen gemakkelijk te vinden voorwendsels verstrekken om de demo- cratie van rechts de nek om te draaien, dan dient het partijbestuur zelf bijzon- der duidelijk en in heldere taal te zeg- gen, waarheen de parlij koerst."
Vastberaden
Het extremisme ls duidelijk in opmars en zelfs ln sommige christelijke kringen kan men Christus, Mao en Marx op één lijn horen gesteld. En theorieën worden gemakkelijk in daden omgezet: De eer- ste verscliijnselen zijn er al vrij lang:
sabotages in het leger, demonstraties binnen de kazernes, en duidelijk tegen de maatschappelijke orde gerichte brandstichtingen van allerlei aard en andere gewelddaden. Terroristische groeperingen als de ,.Rode Jeugd" of hoe zij zich anders mogen noemen, opereren openlijk in een gemeente als Eindhoven, waar reeds gesproken wordt van het "liquideren van tegenstanders"
en zelfs voor de televisie bedreigingen tegen het leven worden toegegeven en verdedigd.
Het betekent de kop In het zand ste·
ken wanneer we blijven doen of we dit alles niet zien. Zonder paniek, maar wel vastberaden, zullen wij en zullen ook zij die op de hoogste posten verantwoorde- lijkheid dragen, moeten duidelijk ma·
ken, dat we de democratische rechtsor·
de, die we hier hebben opgebouwd, niet onder onze ogen zullen laten om zeep brengen.
veertiendaagse uitgave van de volkspartij voor vrijheid en democratie nummer 1048 vrijdag 17 september 1971
2 - vrijdag 17 september 1971
• 23 september te Didam. Forum over
"geweld" georganiseerd door het comité ontwikkelingssamenwerking in zaal De Stoommolen, Dijksestraat 50, aanvang 20.00 uur.
• ~ Kadercursus noordelijke kamercen- trales. 4 oktober mr. A. Geurtsen. On- derwerp: positie van de zelfstandigen t.o. de loontrekkenden. 18 oktober dr. L.
A. Clarenburg. Onderwerp: gewestvor- ming. In Hotel "Het Witte Huis" te Donkerbroek Aanvang 19.30 uur. Opga- ve bij mevr. J. M. Colenbrander-Bos- man, Wibautstraat 19 te Meppel. Tel.
05220 - 53258. Kosten f 7,50 per deelne- mer.
-. 9 oktober te Harmelen. Najaarsver- gadering van de kamercentrale UtrecJ:lt in het Sociaal-Cultureel Centrum, aan- vang 10.30 uur. Aan de orde wordt o.a.
gesteld de brief waarbij Gedeputeerde Staten van Utrecht hun plannen en visie ten aanzien van de provincie hebben ontwikkeld. Niet afgevaardigden der af- delingen kunnen zich via hun afdelings- secretaris voor deelname aan de verga- dering en de gemeenschappelijke lunch
opgeven.
• Warffum. Met grote verslagenheid nam het bestuur van de afdeling Warf- fum op 8 augustus kennis van het over- lijden van de afdelingssecretaris, de heer G. Smit.
• Op 29 augustus was het 25 jaar ge- leden dat de heer G. W. Bos zijn eerste raadsvergadering voor de toenmalige Partij voor de Vrijheid meemaakte. Te- gelijkertijd was het ook 25 jaar geleden dat de heer Bos het penningmeester- schap van de afdeling Warfiom op zich nam. Wij hopen nog vele jaren van zijn zakelijk en helder inzicht en zijn groot doorzettingsvermogen te mogen profite-
ren.
• Wageningen. Op 30 augustus is de heer mr. F. du Marchic Sarvaas geko- zen als wethouder van de gemeente Wa- geningen.
• Kennemerland. Op maandag 20 sep- tember zal in een der zalen van Kapel Nieuw Vredenhof, Joh. van Oldenbarne- veldlaan te Haarlem (achter de ~Fe
terreinen) te 20.00 uur een vergadering gehouden worden ter oprichting van de ' JOVD-Kennemerland. De leiding van de avond is in handen van de voorzitter van de kamercentrate, de heer E. J.
Everwijn Lange
• De afdeling Dronte~ heeft voor d~
a.s. gemeenteraadsverkiezing op 29 sep- tember de volgende groslijst samenge- steld: 1. M. van Gaaien, Dronten; 2. S.
K. Westerdijk, Biddinghuizen; 3. J. Wa- terlander, Dronten; 4. M. Tuinenga-Ac- kema, Biddinghuizen; 5. Enne Wouda, Biddinghuizen; 6. D. J. Ampt, Dronten;
7. A. Reedijk, Biddinghuizen; 8. F. Boe- zeman-Panman; Dronten; 9. H. D. S.
van Veen, Swifterbant.
l)ronten thans nog onder het Open- baar lichaam "Zuidelijke IJsselmeerpol- ders" horende,· zal per 1 januari 1972 gemeente Dronten worden. Op 24 sep- tember zal de heer Ir. H. J. Louwes spreken te Dronten in het Hervormd Centrum over "de positie van de zelf- t;;tandigen".
• Als voorzitter van de afdeling Graft·
De Rijt• fungeert thans de heer H.
Doeksen.
• In de gemeenteraad van Monnic- kendam is mr. W. A. Sterk als VVD- raadslid opgevolgd door mevrouw M. C.
R. Gorter-Kamphuis.
• Wegens vertrek J1aar België is de heer P. Boon afgetreden als raadslid van Oolrtzaan• Hij zal worden opgevolgd door de heer J. Smit. Het vertrek van
Algemene bijeenkomst
Kopij voor deze rubriek zenden aan:
mevr. mr. E. de Roock-Bedding, - Stadhoudersplantsoen 212, Den Haag.
De. Organisatie "Vrouwen in de VVD"
h.oudt op zaterdag 16 en zondag l7 ok~
tober 1971 een algemene bijeenkomst op de Pietersberg te Oosterbeek.
AGENDA . Zaterdag 16 oktober 1971 15.30-16.15 uur: Ontvangst en thee.- 16.20 uur: Opening door de vice-voorzit-
ster mevrouw H. J. Schlemper-van Gijn.
16.30 uur: De VVD in beeld en werke- lijkheid. Spreker: H. Wiegel, fractie- voorzitter van de VVD in de Tweede Kamer.
18.00 uur: Warme maaltijd.
19.30 uur: Wie denkt te zien en durft te spreken'! Wat is de toekomst van de Nederlandse stad'! Spreker: jhr. ir. J.
de Ranitz.
Zondag 17 oktober 1971 9.00 uur: Ontbijt.
9.30 uur: Overdenkingawoord uitgespro- ken door mevrouw M. Sicman-Harde- man.
10.00 uur: Vragenuur. Een forum van Kamerleden zal door u gestt;llde vra- gen beantwoorden. Wij verzoeken u in verband met een goede voorbereiding, de door u te stellen vragen vóór 7 oktober a.s. schriftelijk in te dienen bij mevrouw J. P. Hansen-v. d. Lin- den, Markeweg 3 te Emmen.
11.30 uur: Koffie en ~ogelijkheid tot wandelen.
13.00 uur: Broodmaaltijd.
U.OO uur: Problemen rond het drugge- bruik. Sprekers: mevrouw mr. N. M de Goede-Lodder, kinderrechter te Leeuwarden, W. G. Mulder, zenuw·
arts, hoofd van de Afdeling Geestelij- ke Hygii!ne van de Gemeentelijke Ge·
neeskundige en Gezondheidsdienst te Amsterdam.
15.30 uur: Sluiting en thee.
In verband met het feit dat de voor- zitster mevrouw mr. M .. N. W. r1ett- meijer-Labberton deel uitmaakt van de Nederlandse delegatie naar de Vergade- ring van de Verenigde Naties kali. zij de conferentie niet' voorzitten. De., vice- voorzitster mevrouw H. J. Schlemper- van Gijn zal deze taak van haar overne- men.
Logies vindt plaats op de Pietersberg.
Lakens, sloop en handdoek meebrengen of anders hiervoor f 3 betalen aan de receptie op de Pietersberg.
De kosten bedragen: f 31 per persoon voor de gehele conferentie bij een ge- deelde slaapkamer; f 36 per persoon voor de gehele conferentie bij gebruik van een éénpersoons kamer (zo lang de voorraad strekt).
Indien men niet de gehele conferentie bijwoont gelden de volgende afzonderlij- ke prijzen : f 12 voor de warme maal- tijd op zaterdag; ! 17 ·voor logies en ontbijt;· ! 22 voor logies en ontbijt ( éénpersoons kamer); f 8 voor de lunch op zondag; ! 0.80 voor koffie en thee per kopje.
Opgave uitsluitend door middel van onderstaand aanmeldingsformulier en wel vóór 6 oktober a.s. Indien u slechts een gedeelte van de conferentie wenst bij te wonen, wilt u dan tevens vermel- den welk gedeelte dit zal zijn ? Het ver- schuldigde bedrag kunt u zelf berekenen en overmaken.
Verbinding: Zowel vanaf station Arn- hem als station Oostcrbeek Trolleybus 1 nemen en uitstappen halte Pietersberg.
Namens het bestuur J. P. Hansen-v. d. Linden Markeweg 3, Emmen.
AANMELDINGSFORMULIER
Te zenden aan de pennblgsmeesteresse mevrouw A. C. M. Vriesm.an-Gerde, Kastanjelaan 13 a te Middelburg.
(In drukletters; doorhalen wat niet verlangcJ wordt.) Ondergetekende:
Adres:
Woonplaats:
geeft zich op voor de Pietersberg-conferentie 1971, heeft de kosten: algehele deelname f 31 of f 86 gedeeltelijke deelname volgens berekening ... ..
overgemaakt op girorekening no. 605868 t.n.v. pennil)gmeesteresne Organi- satie Vrouwen In de VVD te Middelburg; .
deelt bij voorkeur c1e ~er met ... : ... : ... . Handtekening
VRIJHEID EN DEMOCRATIE
de heer Boon heeft nog meer consequen- ties, omdat hij tevens afdelingsvoorzit- ter is en zijn vrouw, mevr. A. M. Boon- Dudock, optreedt als secretaris-penning- meester.
• De heer P Koeman is in de gemeen- teraad van Beemster gehuldigd wegens de vervulling van het raadslidmaat- schap (voor de VVD) gedurende vijfen- twintig jaar. Hem werd de zilveren leg- penning van de gemeente aangeboden.
vrijheid en democratie
De redactie van Vrijheid en Democra- tie is geve!>tigd te Amsterdam, Nieuwe Herengracht 89-B, Hoofdredacteur en voorzotter van de redacliecommissie ie de beer Ph.-c. la Chapelle. .
De abonnen~enten·adfllnistratie wordt verzorgd door het algemeen secretariaat van le VVD, Koninginnegracht 61 te Den Haag (telefoon, uitsluitend voor abon·
ncmenten·administratie, 070 • 1117U).
Voor adreswijzigingen ete. wende men zich dus tot het algemeen secretariaat.
De ad,•e1·ten!ie CXJlloitatie wordt ver- zm·gd door de Nederlamlse Dagblad Unie, We~o,Jaak 180 (po~thus 824) te Rottenlam, telefoon OIO • 147211.
algemeen secretariaat
Het algemeen seeretarlaat van de VVD is gevestigd te Den Haag, Konin- ginnegt·acht 61, telefoon (070) 604803.
Postrekening: 67880 ten name van de algeineen secretaris Van de VVD kl Den
Haaar·
Kamerleden spreken
• 28 september.· Traditionele Troonre- de-avond van de afdeling Den Haag, waarbij aanwezig zijn de voorzitter van de Tweede-Kamerfractie, H. Wiegel, en de aan Den Haag toegevoegde Kamerle- den mej. mr. A. Kappeyne van de Cop- pello en drs. Th. Joekes.
• 24 september Bijeenkomst van de afdeling Dronten i.v.m. de komende ge- meenteraadsverkiezingen aldaar. Spreker is het Eerste-Kamerlid ir. H. J. Louwes.
• 27 september Tweede Kamerleden H.
Wiegel en mr. H. E. Koning zijn aanwe- zig op de discussie-avond van de afde- ling Amsterdam over "Troonrede en Miljoenennota" in Paviljoen Vondelpark.
Aanvang 20.00 uur.
Drs. G. M. V. van Aardenne spreekt voor de afdeling Velp/Rozendaal. Aan- vang 20.00 uur.
L M. de Beer spreekt voor de afdeling Oosterhout.
Voor de afdeling Tilburg spreekt mr.
dr. C. Berkhouwer.
In Capelle a.d. IJssel spreekt mevr.
drs. N. Smit-Kroes tijdens het "Politiek café in café-restaurant De Koperwiek.
Aanvang 20.15 uur.
• 1 oktober L. M. de Beer spreekt voor de afdeling Apeldoorn.
• 4 oktober Mej. mr. A. Kappeyne van de Coppello spreekt voor de afdeling Deventer. 20.00 uur Hotel de Keizer, Keizerstraat.
• 5 oktober Bijeenkomst in motel Maarsbergen van de afdeling Maarn- /Maarsbergen. Spreker drs. Th . .Toekes.
Aanvang 20.00 uur.
Kamerlid mr. H. E. Koning en het Brabantse Statenlid Th. Oostendorp zijn aanwezig bij de oprichtingsverg;:tdering van de afdeling Prinsenbeek.
6 oktober Drs. G. M. V. van Aardenne spreekt voor de afdeling Eindhoven over
"De huidige regering en de financieel- economische situatie". 20.15 uur "Co- cagne."
e 11 oktober Bijeenkomst van de afde- ling Oss e.o. waarop drs. G. M. V. van Aardenne spreekt over ~ sociaal-eco- nomische situatie. ·
VRIJHEID EN DEMOCRATIE vrijdag 17 september 1971 - 3
Rijksbegroting - verleden en ·toeko-mst
door drs. G. M. V. van Aar- denne, lid van de Tweede- Kamerfractie van· de VVD
Deze dagen vóór Prinsjesdag staan de te verwachten cijfers in de Miljoenenno- ta in het centrum van de belangstelling.
Er zijn al vele dagbladpubllkaties ge- weest, waarvan de auteurs kennelijk over vrij goede informatie beschikten.
Op deze veionderstellingen zal ik nu , niet ingaan; het lijkt mij verstandig de
begroting zelve af te wachten.
Wel is er alle reden ons in deze dagen iets nader te verdiepen in zaken als het structurele genormeerde begrotingste- kort, de Zijlstra-norm, het conjunctuur- effect met de wiebeltax, de streefcijfer- nota en de bilaterale gesprekken. Dat zijn allemaal termen die nu op ons af- komen. Om een juist inzicht te krijgen · in de betekenis van de begroting, is een basiskennis van dergelijke zaken ver- eist.
Wij moeten dan beseffen dat tegen- woordig de begroting meer is dan het huishoudboekje van de staat en dat de financiële handelingen van de overheid een direct gevolg hebben voor ons econo- misch bestel: de rijksbegroting heeft een macro-economische functie. Dit al- leen reeds is het gevolg van het kwan- titatieve aandeel dat het Rijk in de besetding der nationale middelen heeft.
En de groei van dit aandeel is weer ge- ïndiceerd door de toenemende vervlech- ting in een samenleving van een groeien- de gevolkitlg, waardoor de vraag naar collectieve goederen stijgt.
Ver~ het de laatste tijd overduide- lijk geworden dat ons systeem van de overheidsfinanciën minstens de volgende · twee duidelijke tekortkomingen kent:
1) door het systeem van jaarlijkse be- grotingen en daarnaast wettelijke maat- regelen voor langere termijn ontstaat het gevaar dat de toekomstige ruimte geheel in beslag genomen wordt door zaken die in de eerste jaren nadat het betreffend besluit is genomen, niet zo- veel kosten, maar vervolgens een zeer sterke uitgavestijging meebrengen.
Klassiek voorbeeld hiervan is de mam- moetwet.
2) bij de parlementaire behandeling dringen weliswaar de financU!le specia- listen op terughoudendheid bij àe uitga- ven aan, maar daarna komt de druk van deskundigen op de overige terreinen tot uitgavenvergroting. De Kamer heeft eens getracht hier uit te komen door het instellen van een Algemene Begrotinga Commissie, maar dat is geen succes ge- bleken.
Nu is dit jaar een boek verschenen (bij Samson N.V. te Alphen afd Rijn) met de titel die boven dit artikel staat, het- welk - ais deel in de reeks hand- .en leerboeken der bestuurswetenschappen - heel wat informatie geeft over de bovengel!chetste. normen, effecten. .en . procedures. ·
Het boek valt in twee volledig geschei- den delen uiteen. De schrijver v~ het eerste is drs. W. F. van de Griend. Hij behandelt eerst de historie der staatsfi:
nanclën en de huidige ·begrotingsproce- dures (men weet dan wat de streefcij- fernota is e.d.! ) . Deze hoofdstukken zijn
als achtergrondkennis belangrijk en dui- delijk. Daarna bespreekt de schrijver de situatie die ontstond na het aanvaarden van de Keynesiaanse theorie en·de over- ga-og op het genormeerd beleid. Dit is uiteraard het politiek interessantste deel. Duidelijk komt tot uitdrukking dat een zuiver op de conjunctuur afgestem- de begroting ook haar gevaren kent
("stop and go"), evenal11 uiteraard de pre-Keynesiaanse theorie van de sluiten- de begroting, óók de depressie, als men de macro-economische functie van het Rijksbegroting erkent. Het antwoord is het genormeerd belèid geweest, waaraan bij ons vooral de naam van qijistra. is verbonden. Hierbij wordt uitgegaan van · de trendmatige stijging van het natlo-
naai inkomen, waaruit de ruimte volgt, die voor uitgavenstijgingen ètt belas~
tingmaatregelen (positief of negatief) beschikbaar is. Het begrotingstekort blijft op die manier constant; er moet naar gestreefd worden dit op circa..1,25 pct. van het nationaal inkomen te fixe- ren - ongeveer het bedrag dat jaarlijks op de zogenaamde voorinschrijfrekenin- gn beschikbaar komt, zodat het Rijk dan niet op de open kapitaalmarkt hoeft te lenen.
Conjunctuureffect
Uit het trendmatig karakter volgt te- vens een conjunctuureffect: bij door een recessie achterblijvende belastingont- vangsten ontstaat dat jaar een groter kastekort, en omgekeerd. Het heeft er alle schijn van dat wij in 1971 in zo'n situatie verkeren. Het is echter onjuist om deze fluctuaties in een beleid op lan- gere termijn in te bouwen.
Interessant is ook de tabel met uit- komsten van dit structtft'eel beleid se- dert 1961: vóór 1967 gedurig overschrij- dingen! Pas onder het kabinet - De Jong leek het te gelukken deze normen inderdaad vast te houden. De geruchten wijzen er nu echter op dat althans in 1971 hier ook weer van een belangrijke overschrijding sprake is geweest. M.i.
speelt hierbij het effect van doorlopende uitgaven van een aangenomen wet met lage beginkosten heel duidelijk een rol.
Wat dat betreft heeft de toenmalige minister van financiën Zijlstra beslist een steek laten vallen (die op den duur het handhaven van zijn norm zou be- moeilijken) toen hij op de vragen van ons toenmalige kamerlid mevrouw Van Someren de. financiële gevolgen van· de invoering vfn de Mammoetwet bagatel- liseerde. . /!
Nog weèr eens duidelijk wordt de af- wijking van de norm door het kabinet- Cals in herinnering gebracht. Deze werd als tijdelijk voorgesteld, maar juist het bovengenoemde effect maakte hierna een ombuiging van beleid hoognodig.
Het lijkt er nu op dat deze ombuiging onder het kabinet·- De Jong niet vol- doende is geweest en dat het ook nu niet zonder ·verdere cortectiès _:_ óók.
voor de toe'k:omst! - zal gelukken de norm te handhaven.
De schrijver stelt ten deze zeer duide- lijk dat een dergelijke ombuiging heel wel mogelijk is, zij het soms op termijn, en dat voor het nemen van zulke beslis- singen een zorgvuldige analyse van het uitgavenpatroon dient te geschieden.
Hiertoe zijn nieuwe technieken nodig (in de miljoenennota's van dê laatste jaren wordt hierop ook ingegaan). In de eerste plaats zal men met meerjaren- plannen moeten werken om effecten. in de toekomst van beslissingen nu te eva- lueren. Voorts is afweging van kosten tegenover nut van een overheidsactivi- teit geboden. Een dergelijke afweging moet door een neutraal wetenschappe- lijk lichaam gebeuren, daarna kan dan de politieke beslissing met open ogen
worden genomen. ·
Superpositie
Dit deel van het boek eindigt met een beschouwing over de conjuncturele "S4•
perpositie" op het structureel gen6r- meerde begratingsbeleid - hierbij komt ook kort de wiebeltax ter sprake (die, omdat zij niet als structureel dekkings- middel·mag worden gebruikt, naar mijn mening als het ware kan worden gezièn als een soort collectieve gedwongen le- ning) - en met de herziening van de Comptabiliteitswet, . waarbij o.a. de bui- tengewone dienst zal verdwijnen. · ,
Deze laatste zaak had m.i. nog wat verder uitgewerkt kunnen worden. Het is voor de ·geïnteresseerde leek nl. geen
·~
vanzelfsprekendheid dat de kapitaaluit•
gaven van het Rijk anders behandeld worden dan die van bv. een particulier · l:)eddjf. Het in bet begin van deze eeuw gehanteerde criterium van afschrijving tijdens de nutt1gheidsduur lijkt zeer wel aanvaardbaar.· In feite is het hier het macro-economische karakter van de be- groting dat gelijkstelling van zg. lopen- de en kapitaaluitgaven eist. (Zeer inte- ressant is het nu in het historisch over- zicht te lezen dat men ook in de vorige eeuw ernaar streefde de kapitaaluitga- ven van de gewone dienst te financie- ren!).
Bij mij rijst dan echter wel de vraag waarom de kapitaaluitgaven van de la·
gere bestuursorganen nog wel op de klassieke manier behandeld worden; ge- bleken is dat het macro-economisch ef- fect van de vlottende schuld van de ge- meenten niet te verwaarlozen is; men zou hier bv. ook aan toepassing van een rentabiliteitscriterium kunnen denken.
In het algemeen trouwens mis ik in het boek een hoofdstuk over de finan- ciën van de lagere overheid.
Tweeslachtig
Het tweede deel van het boek is wat tweeslachtig van karakter. Het overgro- te gedeelte ervan wordt gevormd door het rapport dat oud-minister Hofstra in 1965 uitbracht voor het Internationaal Instituut voor Bestuurswetenschappen n.a.v. antwoorden op door hem aan rap- porteurs uit ~ele landen gestelde vra- gen. Hierin wordt op de noodzaak van nieuwe technieken en procedures voor de begrotingsbehandeling ingegaan. Op- vallend voor een socialistische oud-mini- ster zijn zijn opmerlûngen over de noodzaak om in dezen te leren van het particuliere l:)edrijfsleven en ook de ver- zuchting dat het prijsmechanisme de meest solide basis geeft voor beslissin- gen, maar dat dit door de aard van vele overheidsuitgaven nu eenmaal niet kan worden toegepast. Kosten-baten-analyse (vooral voor investeringsprojecten) en prestatie begrotingen (voor andere uit·
gaven waar het nut niet direct meet- baar is) zijD dan.;:.:..-~ uiteraard de lange-termijn-planning - nodig om tot afwegen van nut tegen kosteD te ko- men. KQSten-baten-analysesJ zegt Hof- stra, zijn niet nieuw; hij verwijst o.a.
naar het Deltaplan. Juist de tegenwoor- dig veel gehóorde · kritièk dat hier .de.
milieubeheerskosten rûet zijn meegeteld geven aan hoe moeilijk zo'n analyse is!
Aan het rapport-Hofstra is een hoofd·
stuk toegevoegd van c:N. van Wijn-
gaard~n (die ook aan het rapport zelf heeft meegewerkt). De door Hofstra voorgestelde maatregelen blijken in een aantal. landen. te worden ingevoerd;
daarnaast is uit Aroei:ika- het PlanniD.g- Programming-Budgeting-System over- gekomen, dat nog verder reikt dan de prestatiebegroting, door niet alleen de_
taakuitvoering, maar ook de doeltref·
/enàhei4 vatt het bereid zelf als onder- werp te nemen.
Dit tweede deel is in feite meer lec- tuur voor insiders. De materie is volop in beweging. Maar wel is duidelijk, dat wij zullen moeten gaan afwegen èn tot uiterste effectiviteit van bestuur moeten geraken, en dat hiervoor nieuwe tech- nieken noodzakelijk zijn, wil de politie- ke liesluitvorming werkelijk tot haar recht komen. In een. democratie is het - van het grootste belang, . dat de parle- mentariërs de beschikking hebben over objectieve informatie over de gevolgen van de besluiten die zij zullen nemen.
Aan hen is dan - overeenkomstig hun verschillende maatschappij visie - de keuze. Nieuwe technieken leiden niet tot een zg. pragmatische, éénduidige oplos- sing, maar tot een duidelijke bewustma- king van wat men wil.
-Friesch Gröningsche Hypotheekbank N.V.
pandbrieven
een veilige belegging met zeer hoog rendement
4 - vrijdag 17 september 1971
DEN HAAG
e Het seèretariaat van de . afdeling Den Haag is gevestigd: Leuvensestr. 20, telefoon: 070-55 44 40.
EINDHOVEN
e Secretariaat afdeling Eindhoven Ve- saliuslaan 30 Eindhoven. Tel. 040 - 1145 87.
e Op 6 oktober a.s. spreekt voor de af- deling Eindhoven Drs. G. M. V. van Aardenne, lid van de Tweede Kàmer.
Zijn onderwerp is: De huidige regering en· de financieel~eco·nomische situatie.
D~ze eerste bijeenkomst ·in het nieuwe seizoen begint om 20 ö. 15 en wordt ge- houden in Grand Hotel de Cocagne.
Jubileum
ONZE stad had in het begin van deze maand enige ·Hagenaars in haar · midden, die een niet· zo vaak voorko- · mend jubileum vierden, nl. het 25-jarig · lidmaatsèhap van de gemeenteraad. Tot hen behoorde Dick Dettmeijer, wiens 'betekenis voor stad en land vêr uitgaat boven de plaatselijke gemeente-politiek, ofschoon hij daarin een belangrijke rol
·heeft gespeeld, hetgeen ook zijn tegen- standers bereid zijn volmondig t~ erken- nen. Hoewel Rotterdammer van gehoor- · te, is hij, .sinds hij zich in 1927 in Den - Haag vestigde, een vurig pleitbezorger voor deze stad geworden. ·
Dick Dettmeijer heeft ongetwijfeld het dynamische, wat vele Rotterdam- mers kenmerkt, maar hij is er op merk- waardige wijze in geslaagd zich de typi- sche Haagse stijl aan te meten. Mis- schien komt dat door het feit, dat hij zijn loopbaan in, de journalistiek is be- gonnen, waardoor hij met veel mensen van uiteenlopende aard in aanraking kwam; ·ook .• met politici. Hij begon in een tijd van economische depressie, die·
gepaard ging met de opkomst van het nationaal-socialisme. Met een goed ge- voel voor .de politiek, onderkende hij aanstonds de grote gevaren van het na- zisme en in de strijd daartegen stond hij . i1;1 de voorste gelederen. Hij wist met een bewonderenswaardig elan een groot deel vim de jeugd in hèt Nàtionaal Jon- geren Verbond te mobiliseren tegen af- brekende tendensen, zowel van links als . van uiterst rechts. Hij zag Dén Haag . meer dan als Amsterdam als het natio- nale· centrum; menige manifestatie door hem . of mede door hem georganiseerd, gaf daarvan blijk.
Zijn journalistieke arbeid verschafte hem gemakkelijk toegatig tot de zeer gevarieerde Haagse samenleving. Door zijn ruime belangstelliilg voor de-
Wederwoord
ER zijn op dit ogenblik dingen aan
" . de gang met bet~ing tot het vliegveld Welschap, die een wederwoord behoeven", zo stelde drs. G. van der Kruys, wethouder van ruimtelijke orde- ning en verkeer van de gemeente Eind- hoven en lid van het dagelijks bestuur van de agglomeratieraad, op een daar- toe belegde persconferentie.
"Als wij dit over onze ;kant laten gaan, ontstaat er bij de bevolking 'een · misleidend beeld. Elke actiegroep heeft natuurlijk het recht bezwaren te ma- ken," stelde de heer Van der Kruys, maar hij bracht op de persconferentie duidelijk naar voren, dat die be~waren
reëel en overwogen moeten zijn en geen Insinuaties en loze kreten. Hij stelde het feit, waaraan door de actiecomités zo- wel op de hoorzitting (Vrijheid en De-
~ocratie 5/9) als in demonstraties voor- bij is gegaan, n.l. dat Welschap éen ge- geven is tn het kader van de Nato-ver- · plichtingen, voorop. En in dat kader moet de nu voorgestelde verlegging van de startbaan, waarvan d4l kosten, omdat de banen toch vernieuwd moeten wor- den door de Nato zullen worden. ge- dragen, onde:!;' ogen worden gezien. Door · di_e verlegging, zo betoogde hij, zullen · de bezwaren, v.erbonden · aan (leD vlieg-
~ute boyen dicht bevOlkte st~elijke
Wijken waar vele tienduizenden wonen en werken, waar naast Wlnltels huizen en kantoren ook_ nog twee ziekenhuizen liggen, verplaatst worden naar enkele honderden l)ewoners in .de randgemeen- ten. In overleg met de Rijksluchtvaart- dienst is pu besloten, Zo vertelde de heer Van der Kruys, om een inventarisatie te maken van alle woningen, winkels, kan- tpren, ziekenhuizen, kortom van alle .be- bouwde eigendommen, die op dit ogen- blik binnen de tolerantie-grens van 35 Kosteneenheden (zo genoemd naar een rapport van de commissie Kosten, die als toelaatbare grens 45 Kosteneen- heden stelt, waar men in Eindhoven met tien onder Wil blijven) liggen en de be- bouwde eigendommen, die na de start- baanverlegging in de geluidatrog zullen komen te liggen. Dan zullen we precies weten, waarover we praten en dan zal
vraagstukken van alle dag, zijn grote bekendheid met vele mensen, die een min of meer belangrijke rol speelden in het maatschappelijk l«!ven, was hij als •t ware geschapen voor deelneming aan de politiek. Het liberalisme was hierbij voor hem geen keus, zijn geest was er - eenmaal tot de jaren des onder- scheids gekomen - van doordrenkt. Als voor iemand geldt: een liberaal in hart en· nieren, dan wel voor Dettmeijer, die zeer vele tijdgenoten. voor zijn idealen wist te enthousiasmeren en die ook op oudere leeftijd bij vele jongeren belang- stelling voor de politiek wist te wekken.
Het was dus niet zó verwonderlijk, dat hij na de bevrijding zitting kreeg in de Haagse gemeenteraad voor de libera- len, fractie-voorzitter werd en enige ja- ren wethouder. In al deze functies en daarnaast nog in vele andere (o.a. vele jaren voorzitter van het ·Haagse Jonge- renparlement) heeft hij voor Den Haag zeer. vele ver!liensten gehad, die nu be- kroond zijn met de toekenning van de zilveren legpenning van de gemeente.
Met een voortreffelijk gevoel voor po- litieke verhoudingen heeft Dettnieijer al een jaar geleden besloten zijn raadslid- maatschap neer te leggen. Dat gaat nu binnenkort gebeuren. Zijn verj:rek zal bepaald een verlies voor de gemeente- raad zijn, omdat de belangen van "zijn"
stad hem boven alles gingen en gaan.
Met het verlaten van zijn raadszetel
·Iaat Dettmeijer een rijke erfenis op be- stuurlijk gebied na. Zijn flitsende debat- trant zal bovendien als een groot gemis worden gevoeld.
Intussen had onze stad nog een zeld- zame jubileumvieriJtg; de gemeentese- cretaris, mr. M. Blei Weissmann was veertig jaar in dienst van de gemeente en is bij die gelegenheid terecht uitvoe- rig .gehuldigd. Door grote ijver, studie
duidelijk blijken, dat de toekomstige overlast voor Best, Veldhoven en de Kempen, maar 'n "druppel" is in verge- lijking met de overlast, die men op het ogenblik in het Eindhovense stadsdeel Woensel..en in het dorp Wintelre onder- vindt. Een lawaaibelasting ·van 35 Kos- teneenheden - in het bezwaarschrift van de agglomeratieraad genoemd als voorwaarde - is te vergelijken volgens een TNO rapport met het lawaai van 5 lichte vrachtwagens per uur. ·
Om aan te tonen, dat het gemeentebe- stuur van Eindhoven alles heeft gedaan
• om van . de overlast van Welschap be- vrijd te worden gaf drs. van der Kruys aan de pers een lijstje met zeventien punten, waarin die pogingen zijn ver- woord. Daarvan volgt hier een verkort
overzicht~
1. 12 oktober 1956: b. en w. vragen aan de minister van oorlog in .. verband m·et de~ overlaSt de vliegroute tè · Willen
veranderen. ·
2. 2• maart 1958. Motie . àangaaride .de overlast ter keniü~ gebracht aan dê ra,ad van ministers en aari Eersté én TWeede Kamer.
3. 28 septeml>er 1959 ve'rZQek vàil .b. en w. aari ~e ministej- om Welscháp op te heften en tè verplaatsen naar de Peel.
Antwoord negatief. ·
-'· Zelfde verzoek. van G.S. op 16 dec.
1959.. . .
5. 5 juli '61 beroep bij H.M. de Konin- gin tegen uitbreiding. vliégveld. Bezwa- ren worden ongegrond verklaard omdat zij tegen het gehele . vliegveld en niet tegen de uitbreiding alleen zouden zijn gericht •..
6. 19 dec. 1961 gesprek met generaal Den Toom over overplaatsing naar Gilze- Rijen. Kosten daarvan, ongeveer tien miljoen zou voor rekening van Eindho- ven komen. Toen Eindhoven zei die kos- ten niet te kunnen betalen, deelde gene- raal den Toom mee dat er dan geen medewerking aan de verplaatsing kon worden verleend.
7. 8 nov. 1962, na nieuw contact, me- dedeling van de staatssecretaris van de- fensie dat de kosten van verplaatsing
VRIJHEID EN DEMOCRATIE
en werklust heeft hij in 1965 de hoogste post in het gemeentelijk appat'aat be- reikt. Zijn benoeming tot. ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw en de toekenning van de gouden penning van de gemeente waren de welverdiende be- kroning van zijn loopbaan, die hij niet louter ambtelijk heeft beleefd, maar ook op het menselijke vlak heeft waarge- maakt.
NA deze feestklantten rest ons nog slechts ruimte voor een enkele noti- tie. Met ergernis hebben we kennis ·ge- nomen van de verhoging van het taxi- tarief met 15 pct. Het kan best waar zijn, dat het taxibedrijf het ·moeilijk heeft, maar als er nu één maatregel is, die het bedrijf nog meer in het slop zal brengen, · dan is het deze tariefsverho- ging. Wanneer men ervan uitgaat, dat taxi's in feite tot het openbaar vervoer moeten worden gerekend en dat zij - mits goedkoop - kunnen bijdragen de verkeers• en parkeerproblematiek te verlichten, dan betekent deze tariefsver- hoging een averechtse maatregel.
De jongste vergall,ering van het Inter- gemeentelijk Overleg Haagse agglome- ratie heeft overigens duidelijk aange- toond, dat er op het gebied van de be- . stuurlijke samenwerking zoveel ont- breekt, dat thans ernstig gestreefd moet worden naar een gewestelijk bestuur, waarbij we wel beseffen, dat het voor- beeld van Rijnmond niet animerend werkt.
Intussen heeft de gemeenteraad zich unaniem achter de nota "Den Haag als regeringscentrum" geplaatst. Een meer- jarenplan over de positie van Den Haag als regeringscentrum en intensief over- leg met het Rijk over de spreiding van rijksdiensten zijn inderdaad dringend noodzakelijk.
sinds .vorig jaar aanzienlijk zijn geste- gen.
8. 19 febr. 1963: Niet bindende toezeg- ging van de staatssecretaris: Geen star- fighters op Welschap~ ·
9. Op 27 maart 1963 opnieuw motie van de raad aan Eerste en Tweede- Ka- mer.
10. Bericht: Handhaving Welschap de- finitief (van staatssecretaris van defen- sie). ·
11. 25 augustus 1965 gesprek tussen burgemeester Witte en minister de Jong over Welschap.
12. Op 17 september 1965 wenden b. en w. zich tot de-minister van defensie en wijzen wederom op de grote overlast Op 4 november antwoord: Geen kans op het "slapend" maken van het vliegveld binnen afzienbare tijd.
13. Mededeling in maart 1967, dat er in verband met bezuinigingen een mili- tair vliegveld zal worden opgeheven.
14. In juni 1'967 verklaart generaal Wolff - chef luchtmachtstaf - dat bij opheffing het eerst. aan Welschap wordt gedacht.
15. Bericht van de luchtmacht: Geen opheffing.
16. Gesprek met minister den Toom en luchtmachtstaf, generaal Wolft, over verplaatsing. Conclusie: Te duur.
17. Brief van 8 mei 1968 van minister den Toom: Nato-verplichtingen eisen, dat Welschap tot 1980 in gebruik blijft als militair-operationele vliegbasis.
Daarna zal het worden aangewezen als redeployment vliegveld. Het zal dan nog in gebruik blijven voor oefeningen en verder in tijden van spanning. Door het stationeren van het nieuwe type de Northrop NF 5 en door het verplaatsen van het lessquadron zal de geluidshinder dan wel verminderen.
Uit deze laatste mededeling hebben b.
en w. toen de conclusie getrokken dat de geluidsoverlast en het gevaar van een vliegroute boven een dichte stede- lijke bebouwing ook na 1980 zal blijven bestaan. Vandaar het pleiten voor ver-
leggi}lg van de startbaan.
