AGENDA VITAAL
HOOGELAND
2013-2020
Netwerk Vitaal Hoogeland Januari 2013
INHOUDSOPGAVE
1 Inleiding 3
2 Het Hoogeland; het gebied 8
3 Organisatie en werkwijze 11
3.1 Organisatie 12
3.2 Werkwijze 18
4 Het Hoogeland; een ontwikkelstrategie 20
4.1 Leefbaarheid, welzijn, zorg en wonen 21
4.2 Economie, energie, recreatie en toerisme 25 4.3 Natuur, landschap, water, visserij en landbouw 30
4.4 Cultuur, identiteit en onderwijs 33
Bijlage I: Geïnterviewde personen 35
Bijlage II: Stroomschema actueel en streefbeeld 36
1
Inleiding
Gebruik de energie die in de regio zit en vertrouw op de kracht van de mensen.
Jan Dirk Gardenier
De afgelopen twintig jaar is in het kader van het plattelandsbeleid in Noord-Groningen hard gewerkt aan een stevige basis onder de samenwerking tussen overheden, maatschappelijke organisaties, burgers, boeren en ondernemers. Vanuit deze samenwerking is geïnvesteerd in talloze initiatieven om de sociaaleconomische vitaliteit van de streek te stimuleren. Hierdoor is de regio er nu klaar voor zelf de verantwoordelijk te nemen voor (verdere) integrale
gebiedsontwikkeling.
De in de LEADER Actiegroep Hoogeland samenwerkende gemeenten en organisaties hebben op verzoek van gedeputeerde Van der Ploeg1 het initiatief genomen om te komen tot een visie op de bestuurlijke organisatie voor de middenlange termijn (2013-2020), gericht op het versterken en stimuleren van de sociaaleconomische vitaliteit van het Hoogeland (hoofdstuk 3) en een gebiedsagenda. De Agenda Vitaal Hoogeland beschrijft een aantal mogelijke ontwikkelrichtingen (hoofdstuk 4) die in samenspraak met de organisaties en inwoners uit de regio verder zullen worden uitgewerkt.
Een van de bouwstenen voor de agenda is de notitie die op 22 april 2010 door de Stuurgroep Noord is vastgesteld over de reikwijdte, werkwijze en onderwerpen van de regionale
samenwerking. In deze nota wordt uitgegaan van:
• projecten met een regionaal / integraal karakter;
• projecten die een beroep doen op (meerdere) regionale financieringsprogramma’s;
en
• activiteiten van regionaal belang (financiering, EU-programma’s en dergelijke) Waarbij de samenwerking zich met name zou richten op de (financierings-)programma's:
• Regioprogramma Noord (afronding)
• Programma Landelijk Gebied
• EU/POP LEADER
• Europese Kaderrichtlijn Water
• Europees Visserijprogramma (EVF)
• Waddenfonds
• Regiomarketing
• Krimpprogramma
De timing van de ontwikkeling en presentatie van deze visie op de bestuurlijke organisatie en de gebiedsagenda is bewust gekozen omdat samenwerking tussen gebiedspartijen op dit moment belangrijker is dan ooit, omdat:
• de nieuwe programmaperiode voor Europese fondsen aanbreekt;
• optimale inzet van beschikbare capaciteit en middelen extra belangrijk is door bezuinigingen;
• de overheid zich in toenemende mate terugtrekt op haar basistaken;
• er sprake is van een toenemende verwevenheid van plattelandsontwikkeling, zorg en onderwijs wat een herbezinning op verantwoordelijkheden belangrijk maakt.
1 Overleg met LEADER-voorzitters op 10 november 2011.
• Nieuwe Europese programmaperiode
In 2013 lopen de programmaperiodes van het Europees Landbouwfonds voor
Plattelandsontwikkeling (ELFPO) - met LEADER -, het Europees Visserij Fonds (EVF), EFRO, ESF en INTERREG af. Dat betekent dat nu de tijd is aangebroken om een gemeenschappelijke agenda op te stellen, gericht op de specifieke uitdagingen voor het Hoogeland. Een belangrijke ontwikkeling in dit verband is dat de Europese Commissie in de programmaperiode 2014-2020 de mogelijkheid biedt om nieuwe instrumenten in te zetten ten behoeve van een
‘geïntegreerde territoriale ontwikkeling’. Hierdoor is de mogelijkheid van een gecombineerde inzet van middelen uit verschillende Europese programma’s gecreëerd. Gebaseerd op de LEADER-aanpak zijn hiervoor de Multifund benadering en Community Led Local Development geïntroduceerd. Voorwaarde voor het inzetten van deze instrumenten is een gezamenlijk actieprogramma ofwel een gezamenlijke gebiedsagenda. Het is dus zaak om als regio Hoogeland de handschoen op te pakken en een gemeenschappelijke gebiedsagenda op te stellen zodat straks gebruik gemaakt kan worden van de mogelijkheden die Europa biedt.
LEADER
Tijdens de programmaperiode 2007-2013 is het succes van de LEADER- aanpak op het Hoogeland duidelijk zichtbaar geworden. Met een EU-bijdrage van € 5,6 miljoen zijn 100 grote en, in het kader van het koepelproject Leve(n)de Dorpen, 200 kleine projecten gerealiseerd. Zodoende is, door gebruikmaking van ander financieringsbronnen, in de regio een totaal projectvolume van ruim
€ 30 miljoen gerealiseerd waarbij 300.000 vrijwilligersuren zijn besteed.
• Optimale inzet van beschikbare capaciteit
Netwerk Vitaal Hoogeland staat voor een omslag van een budget gestuurd proces naar een inhoud gestuurd proces. Hierdoor kan de bestuurlijke en organisatorisch ‘drukte’ aanzienlijk worden verminderd. Bezuinigingen, nieuwe rollen van betrokken organisaties e.d. maken het efficiënt en effectief inzetten van budgetten en menskracht meer dan ooit noodzakelijk. De hier voorgestelde aanpak maakt intensieve samenwerking in de regio en tussen regio’s mogelijk, versterkt de lobbykracht en streeft naar optimale inzet van de verschillende financieringsprogramma’s (in combinatie).
• Terugtrekkende overheid
De terugtrekkende overheid maakt burgerparticipatie van vitaal belang. Voorwaarde voor een goede burgerparticipatie is echter volgens de Wetenschappelijke Raad voor het
Regeringsbeleid2 dat burgers voldoende worden uitgedaagd en voldoende worden toegerust om hun nieuwe taak te vervullen. Wanneer een goede verhouding tussen uitdaging en
toerusting ontbreekt zullen betrokken, actieve burgers afhaken. Netwerk Hoogeland wil burgers zo optimaal mogelijk betrekken bij de verdere ontwikkeling van de
sociaaleconomische vitaliteit van het Hoogeland en hen daar voldoende voor toerusten. De voorgestelde bestuurlijke organisatie is hierop ontwikkeld.
• Verbreding werkgebied plattelandsontwikkeling
Tot nu toe beperkte plattelandsontwikkeling zich tot de traditionele terreinen van
sociaaleconomische vitalisering. Door de huidige omstandigheden zoals bezuinigingen en een krimpende bevolking is er sprake van een groeiende verwevenheid met de terreinen
‘onderwijs’ en ‘zorg’. Deze Agenda Vitaal Platteland geeft handreikingen over hoe deze verwevenheid door de gebiedspartners gezamenlijk benaderd kan worden.
De bal ligt bij de regio!
Er is energie in de regio om verandering teweeg te brengen en om dat van onderop te doen.
Overheden, ondernemers en maatschappelijke organisaties willen graag eigen
verantwoordelijkheid nemen. Hiervoor geldt dat hoe dichter initiatief en uitvoering bij elkaar liggen, hoe duurzamer het resultaat zal zijn. Daarnaast worden hierdoor de efficiency en de effectiviteit alleen maar groter: als de plattelandsgebieden zelf het voortouw nemen, kan er meer samenhang gebracht worden in de inhoud en de beschikbare middelen. Daarom moet de regio nu zelf het voortouw nemen in de ontwikkeling en uitvoering van een duurzame
regionale samenwerking waarbij bewoners, organisaties en overheden de uitdaging
gezamenlijk oppakken. Hierbij staat niet het budget maar de inhoud centraal, waardoor een optimale verbondenheid van de regio met haar eigen gebiedsontwikkeling wordt gerealiseerd.
Deze agenda wil een eerste handreiking zijn voor dit boeiende proces.
Figuur 1: Plannen en programma’s die nu en in de toekomst relevant zijn voor het Hoogeland en die Netwerk Vitaal Hoogeland wil verbinden en aanvullen
Gevolgde methodiek
Augsbuurt Ezumazijl
Opperkoten Oostmahorn
Warfstermolen Moddergat
Oostrum
Kollumerpomp Lioessens
Stroobos Engwierum Niawier
Skûlenboarch
Augustinusga Jistrum
Oudwoude
Burum Driesum
Surhuizum Schiermonnikoog
Drogeham Kollumerzwaag
Twijzel Buitenpost Kollum
Saaxumhuizen
Oldenzijl
Wittewierum Kleine Huisjes
Eppenhuizen
Lageland Lellens
Eenum
Termunterzijl Mensingeweer
Schouwerzijl
Woudbloem Hornhuizen
Pieterzijl Houwerzijl
Steendam Lauwerzijl
Den Horn
Noordwolde Niehove
't Waar Garsthuizen
Krewerd
Huizinge
Nieuw Scheemda Enumatil
Winneweer Garnwerd
Scharmer Overschild Woltersum Kruisweg
Leermens
Garmerwolde Visvliet
Oostwold (LK)
Meedhuizen Godlinze
Wirdum
Termunten
Froombosch Engelbert
Lutjegast
Roodeschool
Kantens
Zoutkamp
Zeerijp
Zuidwolde Ezinge
Noordhorn
Den Andel
Holwierde
Niekerk
Sauwerd
Oldekerk Oldehove
Oostwold Adorp
Woldendorp Stedum
Doezum
Farmsum
Nieuwolda
Schildwolde Usquert
Finsterwolde Wagenborgen
Siddeburen Aduard
Slochteren Noordbroek Warffum
Midwolda Grijpskerk
Harkstede Grootegast
Ten Boer Leens
Ulrum
Spijk Uithuizen
Appingedam Winsum
Bedum
Zuidhorn
Hoogkerk
Eemshaven
Delfzijl
Groningen Lauwersoog
Zwagerbosch
Noordpolderzijl
G E R M A N Y G E R M A N Y
Burgum Sumar Dokkum
Harkema Damwoude
Surhuisterveen Veenwouden
Noardburgum
Eastermar Broeksterwoude
Aalsum
Wouterswoude Wierum
Veenwoudsterwal
It Heechsân De Valom
Quatrebras
Hamshorn Kuikhorne
Hantumhuizen
Wetsens
Haren
Scheemda Beerta
Opende
Kolham
Uiterburen Kornhorn
Drieborg
Westerbroek Boerakker
Blauwestad Midwolde
Nieuw-Beerta
Lettelbert Waterhuizen
Eemsmond
Delfzijl De Marne
Slochteren Zuidhorn
Leek
Winsum Schiermonnikoog
Oldambt
Tytsjerksteradiel
Loppersum
Groningen Grootegast
Achtkarspelen Dongeradeel
Bedum Ten Boer
Appingedam
Kollumerland c.a.
± Legenda
begrenzing
J (voormalige) wierde
vaarwegen
bron: Lancewad
Werelderfgoed Waddenzee
Woon- en leefbaarheidsplan De Marne
Koers Lauwersmeer Nationaalpark Lauwersmeer
Nationaal landschap Middag-Humsterland
Regio West
Regiovisie Groningen-Assen
Regio Oost Ontwikkelingsvisie Eemsdelta Krimp-programma
Programma Landelijk Gebied Leve(n)de dorpen
Plattelands- Ontwikkeling Duitsland
Gebiedscie.
Reitdiep
Economisch Actieprogramma
Woon- en leefbaarheidsplan DEAL-gemeenten
Regio Centraal ANNO
Duurzame visserij Wadden
Landschapsontwikkeling
Sociaal Economische Vitalisering Wonen, welzijn & zorg
Waddenfonds
Gem. programma's
Actieprogramma leefbaarheid, werk & energie
budget evenementen
Innovatief en duurzaam MKB
Natura 2000
Kaderrichtlijn water Duurzame dorpen
Programma Lauwersoog
Agenda Vitaal Hoogeland is tot stand gekomen met medewerking van een groot aantal sleutelfiguren uit de regio (zie bijlage 1). Op grond van relevante beleid- uitvoerings- en financieringsprogramma’s, plannen en nota’s is een eerste schets opgesteld. De hoofdlijnen van deze schets zijn gespiegeld met de geïnterviewde sleutelfiguren. De uiteindelijke resultaten van deze literatuurstudie, de gesprekken met de sleutelfiguren en de input
aangeleverd door de gemeente van het Hoogeland en de Provincie Groningen vormen samen de input voor deze agenda.
Leeswijzer
Hoofdstuk 2 schets een beeld van het kerngebied waar Agenda Vitaal Hoogeland zich op richt.
Dit betekent echter niet dat de strekking beperkt blijft tot dit kerngebied. De samenwerking die wordt bepleit zal zich, per thema ook richten op gebiedspartners in aangrenzende regio’s.
Hierdoor wordt het dynamische karakter van het Netwerk Hoogeland onderstreept.
Hoofdstuk 3 beschrijft de organisatievorm waarbij de beschikbare kennis en ervaring in en voor het gebied zo optimaal mogelijk gebundeld en gemobiliseerd wordt. Daarnaast geeft het de bouwstenen voor de bepleite integrale werkwijze. Op deze wijze vormgegeven levert het Netwerk Hoogeland een bijdrage aan het:
• vergroting van de efficiency door het terugdringen van bestuurlijke drukte en optimalisering van de afstemming;
• beperking van kosten door concentratie van activiteiten en overleg;
• continuïteit in beleid;
• verwerving fondsen die in de regio ingezet kunnen worden;
• coördinatie van (boven)regionale activiteiten en initiatieven;
• uitwisseling en beheer van kennis en ervaring
• innovatie en duurzaamheid in de regio;
• (boven)regionale samenwerking en netwerkvorming;
• vermarkting van de regio Hoogeland
• grotere betrokkenheid van de regio bij het plattelandsbeleid
Hoofdstuk 4 geeft een aantal mogelijke ontwikkelrichtingen uitgesplitst naar de domeinen:
• leefbaarheid, welzijn, zorg en wonen
• economie, energie, recreatie en toerisme
• natuur, landschap, water, visserij en landbouw
• cultuur, identiteit en onderwijs
Een aantal ‘oude bekenden’ binnen de plattelandsontwikkeling en twee nieuwe thema’s, zorg en onderwijs, zijn hier in opgenomen. Voor al deze domeinen zijn belangrijke regionale uitdagingen en opgaven geformuleerd zonder daarmee andere te willen uitsluiten. Zodoende worden denkrichtingen beschreven maar ligt de regioagenda alles behalve vast. De bal ligt ook hiervoor nadrukkelijk bij de regio!
2
Het Hoogeland; het gebied
Het Hoogeland is het noordelijke deel van de provincie Groningen, begrensd door de Waddenzee, de Eems-Dollard en het Lauwersmeer. Het gebied telt acht gemeenten:
Appingedam, Bedum, Delfzijl, De Marne, Eemsmond, Loppersum, Ten Boer en Winsum heeft een totale oppervlakte van 1341 km2 en 107.996 inwoners (peildatum 1 januari 2011).
Het landschap van het Hoogeland is authentiek en gevarieerd. De vele wierdendorpen, dijken en kwelders vertellen het verhaal van de eeuwenlange strijd tegen het water. De tientallen kerken zijn monumentaal en dateren vaak al uit de Middeleeuwen. De overgebleven borgen, onderstrepen de rijkdom in vroeger tijden.
Het Hoogeland is een prachtige plek voor een lange fiets- of wandeltocht. Door de vele waterlopen (maren) is het gebied bovendien geschikt voor vaarrecreatie. Het
Openluchtmuseum in Warffum laat zien hoe honderd jaar geleden op de Groninger klei werd gewoond en gewerkt. De hangende keukens in Appingedam zijn wereldberoemd en vanaf het Damsterdiep goed te bekijken.
Figuur 2: De regio Hoogeland
Bron: Lancewad-project
Een andere karakteristiek is het grote aantal molens en uitzonderlijke orgels, resultaten van een rijke landbouwgeschiedenis. De regio Hoogeland is de ‘achtertuin’ waar bewoners van de stad Groningen recreëren en de werknemers van de Eemsdelta een aantrekkelijke
woonomgeving vinden.
Van de zeven speerpunten (unique selling points) die in de campagnes van Marketing Groningen worden ingezet zijn er maar liefst zes terug te vinden op het Hoogeland:
• Romaanse kerken en restanten van kloosters
• maren
• wierden
• borgen
• oude zeedijken
• de nabijheid van de Waddenzee
Kortom een eeuwenoud landschap met talloze zichtbare herinneringen aan een boeiend verleden.
Een belangrijke uitdaging voor de komende periode is hoe deze kwaliteiten op een samenhangende manier te benutten en zodoende zo optimaal mogelijk in te spelen op de mogelijkheden die de aanwijzing van de Waddenzee als UNESCO Werelderfgoed biedt.
3
Organisatie en
werkwijze
3.1 Organisatie
De integrale werkwijze beschreven in deze Agenda Vitaal Hoogeland vraagt om een
organisatievorm waarbij de beschikbare kennis en ervaring binnen het gebied gebundeld en gemobiliseerd wordt. Burgers, maatschappelijke organisaties, onderwijs, bedrijfsleven en overheden zijn daarin gebiedspartners waardoor een breed draagvlak voor het realiseren van maatschappelijke doelen wordt gerealiseerd. Dit partnerschap zal zijn vertaling moeten krijgen in de organisatie die de Agenda Vitaal Hoogeland beheert. Dit wordt geen nieuwe organisatie.
De voorgestelde structuur vervangt het bestaande overleg in het Regioteam en de LEADER -Actiegroep Hoogeland en dringt zodoende de bestuurlijke drukte terug. Deze overgang van LAG en Regioteam naar het nieuwe Netwerk Hoogeland zal geleidelijk plaatsvinden.
Het Netwerk Hoogeland zie ik als een nieuwe samenwerking tussen
‘publiek’ en privaat’. Het spannende is dat de overheid daarbij moet durven loslaten en dat private partijen – zo nodig met ondersteuning - de eigen rol goed oppakken.
Auke Oosterhoff
Missie en doelen
Het Netwerk Hoogeland draagt bij aan het verbinden van de diverse beleids- en
uitvoeringsprogramma’s in de regio, de diverse financieringsprogramma’s en de beschikbare capaciteit (initiatieven en inzet van vrijwilligers en organisaties) in de regio.
Zo levert Netwerk Hoogeland een bijdrage aan:
• vergroting van de efficiency door het terugdringen van bestuurlijke drukte en optimalisering van de afstemming;
• het vertalen van beleid naar uitvoering;
• beperking van kosten door concentratie van activiteiten en overleg;
• continuïteit in beleid;
• verwerving fondsen die in de regio ingezet kunnen worden;
• het verbinden van projecten en initiatiefnemers;
• uitwisseling en beheer van kennis en ervaring
• het aanjagen van innovatie en duurzaamheid in de regio;
• (boven)regionale samenwerking en netwerkvorming;
• vermarkting van de regio Hoogeland
• grotere betrokkenheid van de regio bij het plattelandsontwikkeling
Een dynamisch Netwerk Hoogeland
Het Netwerk Hoogeland is een echt dynamisch netwerk dat draait om samenwerking gericht op regionale ontwikkeling. Het bestaat uit vertegenwoordigers van overheden,
maatschappelijke organisaties, (gelegenheidsconstructies rond) sleutelfiguren in de regio, het bedrijfsleven en onderwijsinstellingen dat naar thema en regio kan verschillen. Het zorgt voor input, inspiratie en legt accenten. Het Netwerk Hoogeland richt zich op:
• projecten met een regionaal / integraal karakter;
• projecten die een beroep doen op regionale financieringsprogramma’s;
• activiteiten met een regionaal meerwaarde (samenwerking, financiering, EU programma’s)
• waarbij vooral geldt dat zij een locale oorsprong hebben.
Over de inzet van middelen en menskracht vindt besluitvorming plaats via de gebruikelijke
gremia. Er is derhalve geen sprake van wijzigingen in de bestuurlijke legitimiteit.
Toeristische overstappunten (TOP) Toeristische Overstappunten (TOP’s) zijn speciaal ingericht als startpunt voor fiets- of wandeltocht. Alle TOP's zijn met de auto goed te bereiken en met borden aangegeven vanaf de doorgaande weg. Parkeren is gratis. Een TOP is te herkennen aan een grote, met stenen gevulde kegel. Op een
informatiepaneel staan fiets- en wandelroutes waaruit gekozen kan worden.
De regio Hoogeland kan een aaneengesloten netwerk van TOP’s realiseren door verschillende financieringsprogramma’s te
combineren. Hierdoor is het een voorbeeld voor de nieuwe Multifund Approach.
Organisaties en instellingen in de regio worden nadrukkelijk uitgenodigd met initiatieven te komen om invulling te geven aan de geschetste ontwikkelingsrichtingen. Dorpscommissies, belangenorganisaties, thematische en / of geografisch georganiseerde
samenwerkingsverbanden zullen daarom betrokken worden bij de verdere ontwikkeling en uitvoering van de Agenda Vitaal Hoogeland. Deze Hoogeland Dialoog zal de bestaande netwerken versterken en nieuwe, grensverleggende vormen van samenwerking laten ontstaan.
Het is de vraag of de actieve burger nog tevreden is met
burgerparticipatie. We hebben gezien dat niet iedereen een actief burger wil zijn. Diegenen die voor actief burgerschap kiezen kunnen en willen zoveel mogelijk zelf doen. De overheid zou daarom niet altijd onmiddellijk moeten beginnen met de oplossing. Eerst in beeld brengen van het echte probleem en een analyse van wie de beste oplossing heeft, de burger of de overheid, is vaak beter.
Jan Dirk Gardenier
De netwerkpartners stimuleren de ontwikkeling van nieuwe projecten in de regio actief door het Huis van de Regio (het huidige Plattelandshuis) te faciliteren, zowel in middelen en mensen als in bevoegdheden. Daarnaast wordt door leden van het Netwerk Hoogeland in wisselende samenstellingen periodiek vergaderd met de Regiegroep Hoogeland ten behoeve van de beoordeling van projecten en de advisering van beschikkende organen.
Regiegroep Hoogeland en het Regioteam
De Regiegroep Hoogeland stelt afhankelijk van de ontwikkelingen vast welke
projecten/activiteiten in het kader van Netwerk Vitaal Hoogeland zullen worden opgepakt. In de Regiegroep werken relevante overheden, organisaties en instellingen samen. Van de deelnemende partijen wordt verwacht dat zij een bijdrage leveren aan de regionale
ontwikkeling, in geld en/of menskracht. Hierdoor ontstaat naast de bestaande capaciteit een
regiopool waardoor de uitvoering van activiteiten kan worden gefaciliteerd.
Het secretariaat van de Regiegroep Hoogeland wordt gevormd door het Regioteam. De leden van Regioteam verzorgen namens de eigen organisatie, afstemming van externe en interne zaken en dragen tevens bij aan het stimuleren van integrale regionale ontwikkeling. Het voorzitterschap van de Regiegroep Hoogeland en het Regioteam berusten bij de deelnemende gemeenten. De vergaderfrequentie van de Regiegroep en het Regioteam is circa 6 maal per jaar, aangevuld met digitale informatie uitwisseling.
De Regiegroep Hoogeland (en haar secretariaat) heeft de volgende taken:
• aanwijzen contactpersonen projecten;
• opstellen adviezen inhoud / financiën voor bestuurders en het Netwerk;
• coördinatie advisering bestuurders en het Netwerk;
• stimuleren van integrale / regionale ontwikkeling;
• genereren van nieuwe initiatieven;
• inhoudelijk bijsturen van projecten;
De activiteiten die plaatsvinden in het kader van Netwerk Hoogeland worden gecoördineerd door een gebiedsregisseur die tevens als secretaris van Regiegroep Hoogeland en Regioteam functioneert.
De samenwerking tussen regionale overheden, organisaties en instellingen die aan basis van deze ontwikkelingen staat wordt vastgelegd in een convenant. Hierin staan de rechten en plichten van de verschillende gebiedspartners.
Figuur 3: Netwerk Hoogeland, de Regiegroep en het Huis van de Regio
Het Huis van de Regio
Het Huis van de Regio is de plek voor:
Netwerk Hoogeland
Overheden
Maatschappelijke organisa8es
Bedrijfsleven
Onderwijs
Regiegroep Hoogeland
Aangewezen en gefaciliteerd door het Netwerk. Per vergadering aan te
vullen met themaleden vanuit het Netwerk. Stelt de adviezen op
rich8ng besluitvormende
organen.
Huis van de Regio
Bureau gevormd door de organisa8es die in het Netwerk vertegenwoordigd zijn. Taken zijn het ondersteunen van het Netwerk en het Regioteam bij hun
taak en het uitvoeren van de kenniscentrum-‐func8e waarbij ook out-‐
reachend gewerkt moet worden.
• medewerkers uit de regiopool;
• advisering en kennisuitwisseling rond plattelandsontwikkeling en leefbaarheid;
• het afgeven van een eerste indicatie over de haalbaarheid van een idee;
• ondersteuning bij de ontwikkeling en uitvoering van projecten;
• de financiering van kleine initiatieven (bijvoorbeeld project Leve(n)de Dorpen);
• het doorverwijzen naar experts en andere financieringsbronnen.
Daarnaast speelt het Huis van de Regio een belangrijke rol in de samenwerking tussen instellingen en projecten en het verbinden van netwerken.
De exploitatiekosten worden gedragen door de gebiedspartners, hetzij in natura (arbeid, huisvesting et cetera) het zij door een (jaarlijkse) financiële bijdrage. Het spreekt voor zich dat de zaken die opgepakt kunnen worden en het tempo waarin gewerkt wordt afhangen van de inzet die door de gebiedspartners in het Huis van de Regio gerealiseerd wordt.
Figuur 4: Organisatiestructuur Huis van de Regio Hoogeland
Een Huis van de Regio met bovengenoemde taak maakt het voor burgers en partijen in de regio gemakkelijker om van idee tot uitvoering te komen. Vaak ontbreekt het aan
deskundigheid omtrent de mogelijkheden en aan de vaardigheden om zelf de vereiste stappen te zetten. Subsidieaanvragen, voortgangsrapportages, administratieve taken en
eindrapportages vragen vaak teveel van de kleinere aanvragers. Juist wanneer de bal meer in de regio wordt gelegd en de ideeën en kansen vanuit een actieve bevolking ruimte gegeven worden, zal deze gefaciliteerd moeten worden.
Hoe zorg je dat bewoners betrokken blijven bij hun dorp? Dat is een belangrijks vraag voor ons. Onze ervaring is dat zij hierbij
ondersteund moeten worden. Zonder support – uiteraard op verzoek van de bewoners zelf - lukt het niet. Een Plattelandshuis kan daar een belangrijke rol bij spelen.
Hilde van Ree
Burgers, organisaties, ondernemers en overheden kunnen bij het Huis van de Regio terecht als zij aan de slag willen met (plattelands)projecten of gebiedstrajecten. Hier zal een eerste toets van het initiatief op de regionale doelstellingen plaatsvinden. Ook zal advies worden gegeven over geëigende subsidiekanalen. Door deze ‘trechtering’ ontstaat een zo efficiënt mogelijke
Gebiedsregisseur
Adviseur /
trajectbegeleider Adviseur /
trajectbegeleider Adviseur / trajectbegeleider Adminstra8e en
kantoor management
Communica8e
aansluiting op beschikbare gelden in en voor de regio. Ondersteuning vindt vooral plaats in het begintraject, tot het moment dat partijen zelf het initiatief verder oppakken. De
ondersteuning zal qua tijd en invulling verschillen per traject.
Vooroverleg, aanvullingen, het in gezamenlijkheid uitwerken van ideeën en innovatieve plannen. Daar kan het Plattelandshuis uitstekende diensten verlenen. Bovendien is het tegenwoordig toch niet meer bij te houden: bevoorschotting, voortgangsverslagen, afrekeningen….
Barbara Holierhoek
Ook kan vanuit het Huis van de Regio gewerkt worden aan grensoverschrijdende
samenwerking en aan systeeminnovatie waarbij nieuwe creatieve werkwijzen ontwikkeld worden. En tenslotte kan het Huis van de Regio een figuurlijk ‘thuis’ bieden aan regionale projecten die de doelstellingen van Netwerk Hoogeland onderstrepen en versterken zoals regiomarketing (Hoogeland op de Kaart, Dag van de Regio), het beheren van het Hoogeland Internetplatform en het beheren van het streekfonds. Om deze rol effectief te kunnen vervullen is het wenselijk dat het Huis van de Regio een stichtingsvorm krijgen.
Hoe groot moet je denken? Wat is de regio waar over je wilt denken en praten? De enige manier om dat in dit verband goed te doen is door uit te gaan van identiteit, gezamenlijk gedragen identiteit.
Tineke Abelen
• Regiomarketing
Om de agenda voor het Hoogeland optimaal te kunnen uitvoeren is het ervaren van een gezamenlijk identiteit van groot belang. Dat is de basis voor partijen om zich in te zetten voor hun regio. Regiomarketing Hoogeland richt zich dan ook nadrukkelijk op het samenbrengen van partijen in de regio om daarnaast zaken te realiseren die voordeel bieden voor de regio als geheel zoals meer bezoekers, meer kwalitatieve toeristische bedrijvigheid en een
beter/duidelijker imago voor de regio.
• Dag van de Regio
De Dag van de Regio is een belangrijk evenement. Ondernemers worden gestimuleerd om samenwerking met andere te zoeken en nieuwe wegen te ontdekken. Bewoners leren hun eigen gebied kennen.
• Hoogeland Internetplatform
Sinds maart 2010 is op het Hoogeland het internetplatform www.regiohoogeland.nl in gebruik.
Via dit platform komt alle relevante informatie voor bezoekers en bewoners van het Hoogeland beschikbaar. Het intensiever benutten van deze aanpak kan de dienstverlening verbeteren en de kosten verlagen.
• Streekfonds
Een Streekfonds is erop gericht vanuit de regio geld bijeen te brengen voor de realisering van projecten. Hierbij speelt een ‘normale' bankrekening een centrale rol . De ervaringen daarmee in andere gebieden zijn zeer positief.3
Netwerk Hoogeland een gelaagde netwerkstructuur
De organisatiestructuur van Netwerk Hoogeland wordt gebaseerd op de gelaagde netwerkstructuur (figuur 5).4 Kenmerken van deze structuur zijn:
drie onderscheiden ‘lagen’: een operationeel, tactisch en strategisch niveau;
geen hiërarchische lijnen omdat de ‘lagen’ in de structuur daarvoor teveel onderling afhankelijk zijn;
een actieve, betrokken rol voor burgers op het operationele niveau;
een belangrijke rol voor de ‘verbinders’ tussen de verschillende ‘lagen’.
Op operationeel niveau overlappen de clusters van frontlijnwerkers (lees: medewerkers Huis van de Regio) en burgers elkaar idealiter. Op tactisch niveau worden de kaders bepaald die operationeel houvast bieden (de Regiegroep Hoogeland). Het strategisch niveau, in
onderstaande figuur aangegeven door de witte bollen, wordt momenteel ingevuld door de diverse regionale stuurgroepen. Het is van groot belang voor de daadkracht en het draagvlak in de regio dat deze worden ‘samengebracht’ in het Netwerk Hoogeland. Verbinders (de rode bollen) zorgen voor de dwarsverbindingen tussen de verschillende lagen en de verschillende stuurgroepen. Deze verbindingen leiden tot overdracht van ideeën. De kracht die ingezet kan worden en de resultaten die geboekt worden binnen de regio hangen dus sterk af van deze verbinders. Dit zijn dan ook de vertegenwoordigers die Netwerk Hoogeland nodig heeft.
Je kunt een strategie uitzetten, maar je hebt mensen nodig om resultaat te bereiken. Mensen die verbindend en grensoverschrijdend kunnen denken.
Margaret Ann McDonald
Figuur 5: De dynamische netwerkstructuur bijeengehouden door verbinders
3 Heijdeman Consult Streekfonds Hoogeland een haalbaarheidsonderzoek Onderzoek gedaan in opdracht van LEADER Actiegroep Hoogeland (2011)
3.2 Werkwijze
De werkwijze van het Netwerk Hoogeland is gebaseerd op de principes van Good Governance en de LEADER-aanpak, aangevuld met een beperkt aantal nieuwe door de Europese
Commissie ingestelde territoriale instrumenten.
• Good Governance
In haar rapport Regio aan het roer van december 2011 geeft de Raad voor de Wadden een aanzet voor een regionale governance code, gebaseerd op de algemene beginselen van good governance5. Deze door de Raad geformuleerde, zeer bruikbare uitgangspunten worden de basis voor het bestuur van Netwerk Hoogeland.
Regie op de netwerkorganisatie is van groot belang. Je moet kunnen verbinden en stimuleren anders haken partijen af.
Tineke Abelen
• LEADER-aanpak
Op het Hoogeland wordt al jaren gewerkt met de LEADER-aanpak die particuliere initiatieven en actieve burgerparticipatie in het gebied stimuleert. De projecten die op deze wijze tot stand zijn gekomen, hebben geleid tot vitalisering van kleine kernen en het platteland, een grotere mate van welzijn op het platteland, meer economische diversiteit en nieuwe mogelijkheden voor het boerenbedrijf. Daarnaast is de samenwerking in het gebied zowel tussen de bevolkingsgroepen onderling als tussen overheid, bedrijfsleven en burgers aanzienlijk verbeterd. Deze aanpak is ook elders in Nederland en Europa met veel succes toegepast.
Daarom heeft de EU besloten de LEADER-aanpak te verbreden tot andere werkingsgebieden.
Figuur 6: Community Led Local development
5 ‘Good Governance’ staat voor verantwoord bestuur voortkomend uit de combinatie van het ‘new public management’- denken en de toepassing van democratische principes als participatie, rechtvaardigheid en gelijkheid.
• Nieuw territoriaal instrument: Community Led Local development
Community Led Local development (CLLD) is gebaseerd op de LEADER-aanpak waarbij het bottom-up principe leidend is. CLLD is een instrument voor projecten waarbij vanuit een integrale locale strategie een cluster van locaal gewortelde acties centraal staat waardoor de multifund approach gevolgd kan worden. Het creëren van werkgelegenheid rond de stad of het tegengaan van krimp vragen een dergelijke integrale benadering. Daarnaast kan een CLLD ook worden ingezet bij grensoverschrijdende samenwerking.
Een belangrijk voorwaarde voor CLLD is dat burgers (lokale bewonersgroepen), overheden en bedrijven betrokken zijn.
Beoordeling van initiatieven door een selectiecomité (= Regiegroep Hoogeland) is een vereiste. Hiervoor verwijst de EU naar
de beproefde LAG-structuur. CLLD is een generiek instrument voor alle EU fondsen.
Inmiddels hebben de drie noordelijke provincies hebben de wens uitgesproken om de LEADER- aanpak in het nieuwe programma voort te zetten en hiervoor ook middelen te reserveren. Op dit moment wordt nog nader bekeken wat de (on)mogelijkheden en wensen zijn om gebruik te maken van een CLLD en daarmee bijvoorbeeld POP-middelen met EFRO-middelen te
combineren.
De nieuwe mogelijkheden die vanuit de EU worden geboden kunnen voor het Hoogeland vruchten afwerpen binnen de voorgestelde organisatievorm en werkwijzen. De fundamenten voor de dynamische netwerkorganisatie zijn gelegd en de ondersteuning vanuit de Regiegroep Hoogeland en het Huis van de Regio kan gerealiseerd worden door de doorontwikkeling van bestaande structuren. Een aantal belangrijke ontwikkellijnen zijn beschreven. Het Hoogeland is er (bijna) klaar voor!
CLLD Communicity
Led Local Development
4
Het Hoogeland; een
ontwikkelingsstrategie
4.1 Leefbaarheid, welzijn, zorg en wonen6
Huidige situatie
Het aantal inwoners op het Hoogeland is tussen 2000 en 2011 met 3,5% gedaald. Vergeleken met de rest van Nederland wonen er op het Hoogeland veel 65-plussers. Het percentage inwoners van 20 jaar of jonger is gelijk aan de landelijke cijfers. Bevolkingsprognoses laten zien dat de krimp, vergrijzing en ontgroening en een hieruit voortvloeiende
verandering in de samenstelling van gezinnen in het gebied de komende jaren langzaam maar gestaag doorzet.
Het Hoogeland is voor Nederlandse begrippen dunbevolkt. Een groot deel van de 177 kernen heeft minder dan 1.000 inwoners.7 Het voorzieningenniveau staat dan ook in de gehele regio onder druk. Met een teruglopend openbaar vervoersniveau ontstaan als gevolg hiervan vooral problemen voor de groepen die geen beschikking hebben over een auto:
jongeren, ouderen en gehandicapten.
In diverse dorpen is een groot aantal verenigingen actief. Veel van deze verenigingen kampen met problemen door de afname van het aantal actieve vrijwilligers.
De zorgvoorzieningen op het Hoogeland zijn nog redelijk gespreid.
Ontwikkelrichting
Kleinere dorpen overleven door de aanwezige vitaliteit.
Hein Braaksma
• Goede sociale contacten en een hechte gemeenschap
Noord-Groningen behoort tot de krimpregio’s van Nederland. Een van de belangrijkste uitdagingen van het Hoogeland is dan ook het handhaven van een aantrekkelijke
woonomgeving. Lange tijd is er van uitgegaan dat het verdwijnen van voorzieningen negatieve gevolgen zou hebben voor de leefbaarheid in (kleine) dorpen. In het onderzoeksverslag Rijk met kleine dorpen. Een sociologische studie naar het platteland van Noord-Groningen stelt Jan Dirk Gardenier dat er (ook) andere, mogelijk belangrijkere factoren zijn die van invloed zijn op het ervaren welzijn van een regio, zoals bijvoorbeeld goede sociale contacten en een hechte gemeenschap. Daarnaast zijn ook de bereikbaarheid van de (resterende) kwalitatieve voorzieningen en de stad Groningen een belangrijke (emotionele) randvoorwaarde voor het ervaren welzijn.
Openbaar vervoer heeft een sterke symbolische waarde. Het geeft een gevoel van zekerheid. Natuurlijk is het van belang voor de feitelijke mobiliteit, maar de functie is veel breder. Dat betekent dat je hier ook mee zou kunnen experimenteren, kijken naar andere oplossingen met eenzelfde uitwerking zoals misschien een particuliere taxi. Geef eigen initiatief de ruimte en sluit zo veel mogelijk aan bij wat er is.
Jan Dirk Gardenier
6 Indien niet anders vermeld, worden de cijfers ontleend aan de CBS-statistieken voor het jaar 2011.
De inwoners van het Hoogeland spelen zelf de hoofdrol als het gaat om het realiseren van goede sociale contacten en een hechte gemeenschap. Daarom moet er aandacht zijn voor:
mogelijkheden voor inwoners om elkaar te kunnen blijven ontmoeten op locaties, maar ook in het verband van stichting en verenigingen. Hierdoor ontstaan nieuwe initiatieven en wordt de sociale cohesie versterkt;
De laatste jaren heeft, mede onder druk van de demografische ontwikkelingen, de focus binnen woningbouwverenigingen zich verplaatst van ‘kwantiteit’ naar ‘kwaliteit’ van de huizenvoorraad. Bij het realiseren en borgen van de bereikte kwaliteit worden de
bewoners actief betrokken via dorpsschouwen, et cetera. Op deze wijze zijn burgers meer verantwoordelijk gemaakt voor de kwaliteit van hun woonomgeving.
Rein Hagenaars
het betrokken houden van mensen bij hun woonomgeving en hen te laten anticiperen op en participeren in de ontwikkelingen die hun regio betreffen;
de uitwisseling van kennis, ervaring en samenwerking tussen dorpen te stimuleren.
Leve(n)de Dorpen
Het project Leve(n)de Dorpen biedt dorpen ondersteuning om de leefbaarheid in het dorp te versterken. Met steun vanuit Leve(n)de Dorpen zijn bijvoorbeeld een skatepark,
dorpsommetjes, dorpsvisies en haalbaarheidsonderzoeken
gerealiseerd. Het project Leve(n)de Dorpen wordt gefinancierd door de gemeenten, de provincie Groningen en LEADER. Het project speelt een belangrijke rol bij het bevorderen van de sociale cohesie en lokale projectontwikkeling
• Sociale activering en bestrijding van sociale uitsluiting
De regio zal zelf zijn schouders moeten zetten onder de ontwikkeling van het Hoogeland.
Daarvoor is nodig dat de gehele regio op alle niveaus haar kennis en ervaring activeert. Het onlangs gestarte project ‘Hoogeland aan zet’ draagt hier aan bij.
We moeten inzetten op het verhogen van de sociaaleconomische status van de inwoners. Dan verbetert de gezondheidssituatie vanzelf. Een middel om dat te bereiken is gericht onderwijs aan te bieden. Onderwijs gericht op de talenten van mensen van hoog tot laag en van jong tot oud.
Hein Braaksma
Sociale activering, bestrijding van sociale uitsluiting en verhogen van het opleidingsniveau naar MBO-, HBO- en universitair niveau zijn kernpunten in de visie van Noord-Nederland8 en
8 Concepttekst van de Houtskoolschets Europese Structuurfondsen in Noord-Nederland 2014-2020.
zijn ook op het Hoogeland van groot belang voor het borgen van de vitaliteit van de regio.
Zoals de SER Noord-Nederland het in haar eerste advies voor de Smart Specialisation Strategy noemt: “inclusieve groei als voorwaarde voor slimme groei”.
• Vroegtijdige signalering van problematiek
Bewoners zijn zeer goed in staat zelf de vinger op de zere plek te leggen. Een belangrijk punt hierbij is de vroegtijdige signalering van problematiek. In dat opzicht kan het onderwijs gezien worden als de vindplaats van de zorgvraag bij kinderen en tieners.
Onderwijs is vaak de vindplaats van de zorgvraag bij jongeren en jong-volwassenen. Vroegtijdige signalering en preventief handelen zijn van groot belang om er voor te zorgen dat dit niet
problematiseert.
Wim van de Pol
Hier dient door verschillende betrokken partijen samengewerkt te worden, bijvoorbeeld in het kader van buurtnetwerken, zodat de gesignaleerde problemen multidisciplinair aangepakt kunnen worden. Belangrijk is dan om:
ruimte te bieden om op dit terrein te experimenteren.
In de regio is in toenemende mate sprake van een verzwaring van de zorgvraag, een relatieve beperkte koopkracht en een tekort aan gekwalificeerd personeel. Daarnaast zullen zorgkosten in toenemende mate bij het individu neergelegd worden. Informele zorg zal dus van toenemend belang worden. Daarbij geldt dat mensen elkaar ècht moeten kennen willen zij in dat opzicht een rol voor elkaar gaan spelen.
Hein Braaksma
• Opvangen toekomstige zorgvraag
Het versterken van de sociale cohesie is ook van groot belang voor het opvangen van de toekomstige zorgvraag. Frans Thissen stelt hierover dat zorg in een hechte gemeenschap niet alleen in de eigen omgeving maar zeker ook dóór de eigen omgeving wordt gegeven.9 Extra ruimte moet daarom gecreëerd worden voor:
kleinschalige experimenten met mantelzorg in de eigen gemeenschap (dus niet per definitie door de eigen familie) te stimuleren;
uitwisseling van kennis en ervaring op dit punt met andere (Europese) regio’s te faciliteren.
• Zorg op afstand
Een ontwikkeling die van grote invloed zal zijn op de toekomstige kwaliteit van de
(professionele) zorgverlening in een plattelandsregio met een lage bevolkingsdichtheid is de ontwikkeling van het zogenoemde ‘zorg op afstand’. Binnen dit concept bestaan oplossingen voor contact op afstand, zorgverleningen en medicatietoediening op afstand, et cetera. Een noodzakelijke voorwaarde voor het succes van dit concept op het Hoogeland is de
beschikbaarheid van zeer snel internet. Deze vorm van zorg is alleen te realiseren via een
9 Thissen, F. Sociale draagkracht van dorpen in Borsele. Leefbaarheid, sociale cohesie en community care in kleine
glasvezelnetwerk. Het is van groot belang:
hoge prioriteit te geven aan de realisatie van een glasvezelnetwerk voor het Hoogeland (en vergelijkbare regio’s).
Welzijn Doet!
Studenten van de opleidingen Sociaal Agogisch Werk en Onderwijs Assistent van het Alfa-college in Hoogeveen hebben onder de noemer Welzijn Doet een scala aan activiteiten uitgevoerd voor
individuen en instellingen die extra handen konden gebruiken.
Er werd van alles ondernomen. Boodschappen doen met bejaarden, ramen lappen, helpen op een kinderboerderij, stallen uitmesten op de manege en in verschillende Hoogeveense parken werden skate-banen opnieuw beschilderd. In verzorgingshuis de Westerkim assisteerden studenten bij het organiseren van een filmmiddag. Verder werd er op de eigen locatie aan de Voltastraat een activiteitenochtend
georganiseerd voor mensen met een verstandelijke handicap van verschillende instellingen, die op deze wijze een mooi uitstapje hadden en met andere bewoners kennis konden maken. De reacties waren eensluidend, Welzijn Doet werd zeer gewaardeerd.
De organisatie van de dag was volledig in handen van de studenten zelf.
4.2 Economie, energie, recreatie en toerisme
Huidige situatie
Het Hoogeland ligt wat werkgelegenheid betreft achter bij de landelijke cijfers terwijl ook in vergelijking met de provinciale cijfers de regio lager scoort.10 De sector ‘industrie en energie’
levert in de Ommelanden11 de meeste werkgelegenheid.12 De tweede sector is de gezondheids- en welzijnszorg, gevolgd door de algemene zakelijke dienstverlening.13 Het aandeel vrouwen in de beroepsbevolking, voor zover hierover cijfers beschikbaar zijn, laten de laatste jaren (2002-2010) een aanzienlijk groei zien.
Het gemiddeld besteedbaar inkomen op het Hoogeland ligt fors onder het landelijk niveau14 en zelfs aanzienlijk onder het gemiddelde van de provincie Groningen.
Het gemiddeld aantal bedrijfsvestigingen in de primaire sector (landbouw, bosbouw, visserij) is, hoewel geleidelijk dalend, aanzienlijk in vergelijking met het landelijke cijfer. Voor wat betreft bedrijfsvestigingen in vergelijking met het landelijk gemiddelde loopt de regio het meest achter in de tertiaire sector (dienstverlening).
Het Hoogeland wordt ontsloten door twee spoorlijnen. De infrastructuur is voornamelijk georiënteerd op de stad Groningen. Via een secundair wegennet worden de dorpen onderling met elkaar verbonden. In Noord-Groningen ontbreekt een goede oostwest-verbinding. De gemeente Eemsmond met de Eemshaven en de gemeente Delfzijl hebben een internationale zeeverbinding. Vanuit Lauwersoog vetrekken dagelijks boten naar Schiermonnikoog.
Energy Valley
De stichting Energy Valley is een netwerkorganisatie die met publieke en private partners invulling geeft aan de regionale groeikansen van de energiesector.
De nadruk ligt op energie-
innovaties die direct aansluiten bij
de (inter)nationale energieambities en regionale sterkten. Energy Valley wordt op projectbasis gefinancierd door het
Samenwerkingsverband Noord-Nederland, de Europese Unie, het ministerie van Economische Zaken, regionale overheden,
bedrijfsleven en kennisinstellingen.
Sinds 2003 wordt door publieke en private partijen in Noord-Nederland samengewerkt rond groeikansen in de energiesector binnen de Stichting Energy Valley. Dit levert werk op maar helpt ook om de transitie van fossiele brandstoffen naar duurzamere energiebronnen mogelijk
10 CAB, Werkgelegenheidsonderzoek 2010. Provincie Groningen, Groningen 2011.
11 Hiervoor zijn geen specifieke cijfers voor het Hoogeland beschikbaar, vandaar dat geaggregeerde cijfers voor de Ommelanden gebruikt zijn.
12 CAB, Werkgelegenheidsonderzoek 2010.
13 Ibidem.
te maken. Daarnaast zijn er verspreid in de regio diverse burgerinitiatieven om te komen tot een verduurzaming van de energieproductie.
In 2010 bedroeg het aantal overnachtingen op het Hoogeland ongeveer 22% van het totale aantal overnachtingen in de provincie.15 De bezettingsgraad van de verblijfsvoorzieningen blijft in landelijk opzicht laag. Er is een aantal populaire (dag)attracties in het gebied en er wordt een beperkt aantal evenementen georganiseerd met een bovenregionale toeristische potentie. Vanuit de Eemshaven en Lauwersoog worden jaarlijks honderdduizenden toeristen vervoerd naar Borkum en Schiermonnikoog. Het Lauwersmeergebied trekt jaarlijks 1,8 miljoen toeristen en natuurliefhebbers.
De receptieve functie in de regio wordt momenteel verzorgd door de Stichting Top van Groningen, de Stichting VVV Lauwersland en VVV Groningen. De promotie van het gebied berust bij genoemde organisaties en Marketing Groningen, die een provinciale opdracht heeft.
Op het gebied van regiomarketing voor het Hoogeland zijn door Hoogeland op de Kaart en Marketing Groningen de eerste stappen gezet.
Ontwikkelrichting
• Werkgelegenheid en arbeidsparticipatie
Wil de regio een positieve ontwikkeling doormaken op de terreinen werkgelegenheid, opleidingsniveau en arbeidsparticipatie, dan moet de komende jaren aandacht gegeven worden aan de onderstaande thema’s:
• een verdergaande vergroening van de regio
In het kader van Eemsdelta Green heeft de SBE zich er aan
verbonden een ‘groen idee’ per bedrijf te ontwikkelen. Wat je nu ziet is dat ze bedacht worden, maar niet uitgevoerd. Je zou moeten bekijken wat er voor nodig is om dit toch los te trekken.
Harm Post
• een passende infrastructuur realiseren
• de regio op de kaart zetten voor recreanten, toeristen en ‘nieuwe vestigers’.
• het (toeristisch-recreatieve) MKB versterken
• Innovatie via topsector ‘energie’
Een bijdrage aan de innovatiekracht in Noord-Nederland wordt in het bijzonder verwacht van ontwikkelingen in de sectoren energie, sensortechnologie, watertechnologie, healthy ageing en agribusiness. Voor het Hoogeland biedt met name de topsector ‘energie’ kansen. Deze
ontwikkeling kan gefaciliteerd worden door:
• stimulering van samenwerking en kennis- en ervaringsuitwisseling;
• laagdrempelige beschikbaarheid van kennis en deskundigheid voor MKB en particulieren;
• stimuleren van de opwekking van zonne-energie via zonnepanelen op stallen en
15 De cijfers m.b.t. toerisme en recreatie zijn ontleend aan dan wel gebaseerd op de gegevens opgenomen in Toerdata Noord, Toerisme in cijfers, Leeuwarden 2011. Voor de gegevens in dit rapport is echter een andere regionale
onderverdeling aangehouden (gemeenten vallend onder VVV Lauwersland vallen naar alle waarschijnlijkheid onder ‘West- Groningen’ en de DEAL-gemeenten onder ‘Eemsmond’) waardoor het niet helder is wat de precieze aantallen
overnachtingen zijn op het Hoogeland. Hier is dus op grond van de gegevens een aanname opgenomen.
schuren, in combinatie met de verwijdering asbest en waardecreatie uit biomassa en reststromen (eiwitten, biopolymeren, bio-energie etc.);
• toepassing van innovatieve logistieke concepten om transportstromen te verminderen.
Het grootste probleem voor de komende 10 jaren is de mismatch tussen vraag en aanbod op de regionale arbeidsmarkt. Naast grondprijs is beschikbaarheid van geschikte arbeidskrachten een belangrijke vestigingsfactor. De regionale arbeidsmarkt is op dit moment niet instaat de verschuiving door vergrijzing en de vraag vanuit nieuwe bedrijvigheid op te vangen. Iets dat wordt versterkt door de nog steeds bestaande mismatch tussen bedrijfsleven en onderwijs.
Harm Post
• Aansluiting tussen aanbod van en vraag naar arbeid
Het algemene opleidingsniveau op het Hoogeland loopt achter bij de Nederlandse
ontwikkelingen. Daarnaast is er momenteel sprake van een afname van de reguliere instroom in het beroepsonderwijs. Vooral voor de sectoren waarin de komende jaren groei waar te nemen zal zijn, zoals ‘zorg’ en ‘techniek’, zijn dit zorgelijke ontwikkelingen.
Week van de Techniek In de gemeente Stadskanaal staat van maandag 21 tot en met vrijdag 25 mei de vierde BOTSS Week van de Techniek geprogrammeerd.
De Week van de Techniek is bedoeld ter promotie van techniekopleidingen en het
bedrijfsleven in de gemeente Stadskanaal. Basisscholieren kunnen op laagdrempelige en educatieve wijze kennismaken met het vak
techniek en technische bedrijven in de gemeente Stadskanaal.
Achterliggende gedachte is de hoop dat deze scholieren in de toekomst kiezen voor een opleiding en baan in de techniek.
Gegeven de structuur van de regionale arbeidsmarkt (een relatief hoog werkloosheidscijfer en beperkte arbeidsparticipatie) is het een uitdaging om binnen de regio in de bestaande en toekomstige vraag te voorzien. Hiervoor is nodig:
meer intensieve samenwerking en afstemming tussen overheid, onderwijs en ondernemers voor een verbetering van de onderwijsinfrastructuur (Centra voor Innovatief Vakmanschap (CIV) voor MBO en Centers of Excellence voor HBO);
initiatieven om het imago van technische beroepen te verbeteren;
verdere uitbouw van e-learning;
meer op maat gesneden begeleiding naar de arbeidsmarkt;
specifieke om- en bijscholingstrajecten;
