Iedere druppel telt voor kweken bewustzijn en urgentiegevoel
Door: Willem Heesen (projectleider water en ruimte)
Bij de professionals in de watersector is de boodschap die uitgaat van het Deltaprogramma in het algemeen en de door hevige neerslag overstromende straten kristal helder. Samenwerking tussen overheden, private partijen en burgers is de uitdaging van de toekomst om de stad klimaatbestendig te maken. In Amsterdam probeert Amsterdam Rainproof hier grip op de krijgen. In Delft Zuidoost is de groen-blauwe opgave in de praktijk gebracht.
Amsterdam Rainproof
Verdichting, verharding en een veranderend klimaat vaker hardere regenbuien is de oorzaak van de noodzaak om Amsterdam Rainproof te gaan maken. De bui in Kopenhagen, 3 jaar geleden met een schade van 1 miljard
en waar nu 0,5 miljard in de stad wordt geïnvesteerd om schade in de toekomst te voorkomen, is een doomscenario dat voorkomen moet worden. Amsterdam heeft op 28 juni 2014 een eigen wolkbreuk incident gehad die de urgentie heeft onderstreept.
Moderne technieken maken specifieke analyses mogelijk. Inventarisatie van twitterberichten, binnengekomen telefoontjes, online geplaatste foto’s met locatielink maken een stresstest mogelijk die op de kaart weergeeft waar een
adaptatieopgave ligt. ‘Dit is een kans om het Rainproof-programma verder te brengen’, aldus Kasper Spaan (Amsterdam Rainproof).
In Amsterdam werd al jaren nagedacht en gepraat over klimaatadaptatie, ‘maar met eens in de twee jaar een symposium hou je de stad niet droog’, geeft Spaan aan. Tijd voor versnelling, maar het urgentiebesef ontbrak.
Met moderne tools zoals WOLK en 3Di kan de werkelijkheid goed worden versimpeld, wat helpt bij het urgentiebesef, net zoals de echte bui van 28 juni. Oplossingen zijn goed te bedenken, maar hoe implementeer je dat in de bestaande stad? We moeten leren om op nieuwe manieren naar de stad te kijken. Groen is er al in de stad, maar niet als berging. Stoeprandjes kunnen bijvoorbeeld omlaag om water de grond in te laten trekken, of juist omhoog om water tijdelijk op straat te bergen. Dit is erg locatiespecifiek en vraagt om verbindingen tussen verschillende gemeentelijke afdelingen. Doomdenken (‘de regen komt en wees
voorbereid!’) past hier niet in, het voortdurend wijzen op kansen wel. Bewustzijn over water is belangrijk, we moeten meer publiek en politiek bewustzijn creëren. De OESO –rapportage is duidelijk. In Nederland is de waterhuishouding goed op orde, maar besef is weg, de maatschappij is volledig door de overheid ontzorgt waardoor de overheid altijd als schuldige wordt aangewezen wanneer het mis gaat. Dit terwijl de
klimaatopgave een gezamenlijke opgave is voor alle stakeholders in de stad, die de kwaliteit van de stad waarderen en die hierin een rol hebben. Spaan: ‘We moeten meer waarde halen uit regen, meer benutten voor een aantrekkelijke stad en door slimme investeringen’.
Verankering: doorwerking en mainstreaming!
Amsterdam Rainproof wil geen stip op de horizon en loze beloftes, maar kijkt naar wat er nu al gedaan kan worden. Voer de dialoog met corporaties, gemeenten en andere relevante organisaties. Blijven nadenken hierover maakt het dat bewustzijn langzaam ontstaat. Rainproof als onafhankelijk platform of
netwerkorganisatie, waar burgers, corporaties, zelfbouwers, mkb, etc., het zelf Rainproof moet leren doen.
Er gebeurt al veel in buurtinitiatieven, in broedplaatsen. ‘Dat is een kans. Dan moet je de maatschappij met kennis bedienen en zelf handelingsperspectief bieden’ geeft Spaan aan. Hoe meer Rainproof zaait aan kennis en voorbeelden, hoe meer Rainproof laat zien hoe zaken zelf georganiseerd te worden.
Doorwerking moet vooral ook in beleidsinstrumenten en werkprocessen plaatsvinden. De strategische visie openbare ruimte is hiervoor heel belangrijk. Voorheen waren er 14 stadsdelen. Iedere grens was in de
openbare ruimte te herkennen.
Dat is een gevaar voor een slimmere
hemelwaterintichting. Er moet meer gebiedsgericht met wijkmanagers worden gewerkt, sterk sociaal gericht.
Elke druppel telt!
Elke druppel telt staat voor de vele kleinschalige fijnmazige oplossingen die aan het geheel bij kunnen dragen. In de media komt ook steeds meer
aandacht voor het thema klimaatadaptatie. Er is veel gezaaid en het netwerk wordt steeds beter gedragen.
Delft Zuidoost
Waar Amsterdam Rainproof zich richt op het beïnvloeden van zoveel mogelijk actoren die actief zijn in de ruimtelijke inrichting en om hen bewuster te maken en te bewegen tot actie, is Delft Zuidoost een concrete casus waarin groen en blauw in samenhang worden bezien met de ruimtelijke ontwikkelingen. Jaap Korf (Hoogheemraadschap van Delfland) licht toe. In 2009 werd het eerste bestemmingsplan voor het gebied vernietigd, vanwege het ontbreken van een groene blauwe component. Naar de totstandkoming van een nieuw bestemmingsplan startte in 2010 een mer-procedure waar onder andere uit kwam dat er maatregelen ten behoeve van groen en blauw moesten worden getroffen. De Raad benadrukte dat een integrale oplossing voor de groen- en waterstructuur belangrijk was, waardoor in 2011 het project Groen-blauw startte.
De doelstelling: het verstreken van de groene en blauwe structuren. Hierin worden de opgaven voor groen en blauw gecombineerd. De opgave voor groen: beleefbaar, functioneel (tegen hittestress) economisch (woongenot en vastgoedwaarde) en ecologisch groen. De opgave voor blauw: voorkomen wateroverlast, voldoende waterberging voor de lange termijn, waterkwaliteit, biodiversiteit en ruimtelijke kwaliteit. Er is een kansenkaart met 180 mogelijke maatregelen opgesteld waarin de opgaven voor blauw en groen worden ingevuld. Een integrale aanpak waarin belangen vanuit de ruimtelijke ontwikkelingen met elkaar worden meegekoppeld.
In 2009 stonden we met Bestemmingsplan TU-Noord (onderdeel van Delft-Zuidoost) voor de rechter, maar via verschillende stappen zijn de betrokken actoren (bewoners, corporaties, universiteit en ontwikkelaars) onder regie van de gemeente meer in gesprek geraakt. Hierdoor leerden we elkaars belangen kennen en vonden we elkaar in een gezamenlijke ambitie de leefomgeving in Delft Zuidoost groener en blauwer te maken. Nu zijn er met elkaar verschillende kansen tegelijk met de ruimtelijke ontwikkelingen benut en ligt er voor TU-Noord een plan waarin waterberging en een park zijn gecombineerd, waar kleine poeltjes overlopen als het harder regent.
Dat maakt de klimaatadaptatie in de praktijk ook zichtbaar voor de bewoners, ‘als het regent zie je precies wat er gaat gebeuren’, aldus Korf.
Gouden tips
Ga uit van een positieve boodschap! Bevlogenheid, enthousiasme en de verbinding met handelingsperspectief onder andere door nieuwe recente voorbeelden moeten bijdragen aan de grotere bewustwording van het belang van water in de ruimtelijke ordening en het belang van klimaatadaptatie.
Amsterdam Rainproof kiest bewust een nauwe focus als het om klimaat gaat. Extreme neerslag spreekt het meest tot de verbeelding, wat belangrijk is voor de bewustwording.
Weet, bij het aanpakken van een gebied, op welk vlak je problemen liggen. Hiermee is het zoeken naar integrale oplossingen vele beter mogelijk.
Het woord integraal wordt veel gebruikt (ook in deze tekst), en wordt gezien als dé oplossing. Het is niet zo dat na het benoemen van integraliteit alles de volgende dag anders gaat. Wat aan ‘echt’
integraal denken en handelen vooraf gaat is veel belangrijker. Blijven zaaien en benoemen van kansen, elkaar leren kennen en op zoek gaan naar combinaties tussen water en ruimte. Langzaam moet de olievlek uitbreiden.
Kijk of je aandacht voor water beter kunt inbouwen in duurzaamheidscertificaten.
Projectontwikkelaars tonen de laatste tijd veel belangstelling voor dit soort certificaten.
