Hoe breng je de leefwereld van je doelgroep in kaart?
Leerlijn Innovatief organiseren
Dille van Rijssen, Platform31, januari 2020
Doelen
1. Je wil opgavegericht werken, het vraagstuk met een open vizier benaderen en aannames toetsen.
2. Je wil het vraagstuk zien door de ogen van de doelgroep.
3. Je wil oplossingen bedenken die beter werken omdat ze goed aansluiten bij de doelgroep.
Oefeningen: hoofdvraag
Oefening 1: check of de hoofdvraag goed is
Een goede hoofdvraag is opgesteld vanuit het menselijk perspectief.
Dus bijvoorbeeld niet: hoe kunnen we ervoor zorgen dat mensen hun huis aanpassen aan de oude dag, zodat alle verzorgingstehuizen op termijn kunnen sluiten? En wel: hoe kunnen we ervoor zorgen dat mensen zo lang mogelijk prettig en veilig in hun eigen huis kunnen blijven wonen?
Maak de hoofdvraag actiegericht.
Voorbeelden: creëer een ontzorgingspakket of definieer een geschikte aanpak om huiseigenaren te bereiken. Of begin de vraag met: hoe kunnen we …? Of nog concreter: wat kunnen we hen aanbieden/wat zijn de beste manieren om te communiceren met/wat maakt dat ze ja zeggen tegen …?
Een hoofdvraag moet breed genoeg zijn om nieuwe invalshoeken en kansen op te sporen, maar smal genoeg om het te kunnen managen.
Oefening 2: benoem de doelgroep
Vanuit de hoofdvraag kun je de doelgroep afleiden. Een duidelijk afgebakende doelgroep is essentieel bij het goed in kaart brengen van de leefwereld.
Bijvoorbeeld: huidige wijkbewoners, toekomstige wijkbewoners, senioren (in verschillende leeftijdsgroepen), mensen met een lichamelijke beperking, mensen met een psychische beperking, mensen met een psychische aandoening, et cetera.
Oefening 3: herdefinieer de hoofdvraag vanuit nieuwe invalshoeken
Probeer de hoofdvraag vanuit het perspectief van de doelgroep te herdefiniëren en bedenk daarbij nieuwe invalshoeken.
Voorbeeld: mensen willen wel langer zelfstandig wonen, maar zijn ook angstig over de toekomst waarbij hulp (van de overheid) steeds minder vanzelfsprekend wordt.
2
Oefening: actieplan
Oefening 4: maak een actieplan 1. Schrijf op wat je al weet over:
• wat mensen nodig hebben of welke behoeften zij hebben;
• welke oplossingen kunnen helpen of elders (andere landen, andere sectoren, etc.) worden toegepast;
• uitdagingen bij het implementeren van oplossingen.
2. Bespreek met je gebiedscoalitie of er iets opvalt. Zijn er tegenstrijdigheden of blinde vlekken? Worden er invalshoeken in relatie tot de leefwereld van de doelgroep gemist?
3. Schrijf op wat je niet weet over:
• wat mensen denken, doen en voelen;
• hoe mensen reageren op oplossingen;
• hoe hun toekomstige behoeften eruit zien.
4. Bepaal met de groep welk literatuuronderzoek nodig is.
Let op dat stokpaardjes het proces niet teveel gaan domineren. Geef mensen echter wel even de ruimte om hun ideeën te delen, noteer deze en beloof dat deze indien wenselijk later weer teruggepakt worden. Dat geeft rust en ruimte om met een open vizier het proces in te gaan.
5. Denk na waar je de doelgroep gaat vinden en hoe je hen het beste kunt bereiken. Voorbeeld: logeer twee weken lang met je gebiedscoalitie in de wijk die inclusief gaat worden, bijvoorbeeld in een lege
corporatiewoning. Of loopt op een zaterdag in het winkelcentrum rond.
Ideaal is om 2 - 5 verschillende onderzoekslocaties te hebben.
Ga op zoek naar mensen die als makelaar kunnen fungeren tussen het team en de doelgroep. Zo kom je makkelijker binnen.
Bij kwalitatief onderzoek is het goed om een aantal mensen te spreken die extremen vertegenwoordigen.
Bedenk dus eerst wat mogelijke extremen zijn en welke 1 of 2 extremen je vertegenwoordigd wil hebben.
Kies ook wat mensen in het midden, dan heb je een volledige range van gedrag, overtuigingen en perspectieven. Ook als je een kleiner aantal mensen spreekt. Spreek vooral niet de ‘usual suspects’, die kom je wel weer tegen in de meer traditionele participatietrajecten.
Mogelijke instrumenten:
• Individueel diepte-interview om de persoonlijke leefwereld te achterhalen.
• Groepsinterview om interacties tussen mensen en/of organisaties te achterhalen.
• Stage lopen om letterlijk hun leven te ervaren door figuurlijk in hun schoenen te lopen (ervaren i.p.v.
weten).
• Dagboeken om over een langere periode informatie te verzamelen.
• Expertinterview, bijvoorbeeld uit andere sectoren of disciplines, zoals gedragspsychologie.
3
• Werkbezoek aan een andere sector, bijvoorbeeld een vliegveldmedewerker kan ideeën opdoen over slim inchecken bij het observeren van een hotel lobby medewerker.
6. Bedenk manieren om opgehaalde kennis geschikt te maken als input voor de brainstorm om te komen tot interessante oplossingen:
• Vertaal de opgehaalde kennis in verhalen en check deze nogmaals bij de persoon om wie het gaat.
• Maak een klantreis.
• Ontwikkelen van personages (persona’s).
• Maak een compilatiefilm met de belangrijkste inzichten.
• Et cetera.
Maak gebruik van kennis over persona’s die hierover beschikbaar is op internet. Voorbeelden:
- Movisie: Werken met Persona’s. https://www.movisie.nl/tool/laat-doelgroep-leven-persona - Toetsingskader Beter Oud: https://www.beteroud.nl/images/beteroud/nieuws/2018/DEF-DEF-
toetsingskader.pdf
- Het programma Langer thuis van de gemeente Rotterdam met klantreis/customer journey en sleutelmomenten: https://www.rotterdam.nl/wonen-leven/langer-thuis-professional/
Denk niet alleen na over hoe je de doelgroep bereikt en welke instrumenten je zou kunnen inzetten, maar ook over hoe en wanneer je gaat oefenen met bijvoorbeeld het script voor een interview om deze op voorhand te
optimaliseren (een soort prototypen dus ;-).
Succes!
Leerlijn Innovatief organiseren
Hoe kunnen wijkbewoners met kwetsbaarheden zo goed en prettig mogelijk zelfstandig in de wijk blijven wonen?
Deze opgave speelt zich af in een dynamische en complexe omgeving met vele stakeholders. De leerlijn Innovatief organiseren – Anders denken, doen en leren – speelt hierop in en biedt een aanpak die gestoeld is op design denken. Het is een iteratief proces waarmee gebiedscoalities van buiten naar binnen en in verbinding met stakeholders oplossingen verkennen.
Innovatieprogramma
Elk woongebied, geschikt en inclusief. Twee jaar lang staan de schijnwerpers op 24 woongebieden met het innovatieprogramma Langer thuis – Inclusieve wijk. Met 24 gebiedscoalities ontwikkelen Platform31 en het G40- stedennetwerk aan de hand van vijf innovatiethema’s de bouwstenen voor goed wonen, een ondersteunende sociale en fysieke leefomgeving en nabijheid van voorzieningen. Het innovatieprogramma maakt deel uit van het
Programma Langer thuis, Actielijn Wonen van de ministeries van VWS en BZK.
www.platform31.nl/wonenenzorg
