• No results found

Vo-hbo: aan de slag met taalbeleid!

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Vo-hbo: aan de slag met taalbeleid!"

Copied!
5
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

Cope, B. & M. Kalantzis (2009). “Multiliteracies: New literacies, New Learning”. In:

Pedagogies: An International Journal, 4, p. 164-195.

Cope, B. & M. Kalantzis (2015). ‘The Things You Do to Know: An Introduction to the Pedagogy of Multiliteracies’. In: B. Cope & M. Kalantzis (eds). A Pedagogy of Multiliteracies: Learning By Design, Palgrave, London, p. 1-36.

Gee, J.P. (2007). Social linguistics and literacies: Ideology in Discourses (3rd edition).

London: Taylor & Francis.

Gee, J.P. (2015). ‘The new literacy studies’. In: J. Rowsell & K. Pahl (eds.). The Routledge handbook of literacy studies. London: Routledge, z.p.

HBO-Raad (2009). Kwaliteit als opdracht. Den Haag: HBO-Raad.

Street, B. (1984). Literacy in theory and practice. Cambridge: Cambridge University Press.

Street, B. (2012). ‘New literacy studies’. In: M. Grenfell, D. Bloome, C. Hardy, K.

Pahl, J. Rowsell & B. Street. Language, ethnography, and education: Bridging new lit- eracy studies and Bourdieu. New York/London: Routledge, z.p.

The New London Group (1996). “A Pedagogy of Multiliteracies: Designing Social Futures”. In: Harvard Educational Review, 66 (1), p. 60-93.

Ronde 7

Kirsten van den Heuij & Ellis Wertenbroek Hogeschool Rotterdam

Contact: k.m.l.van.den.heuij@hr.nl e.j.m.wertenbroek@hr.nl

Vo-hbo: aan de slag met taalbeleid!

1. Aanleiding

Op 10 november 2016 hebben zo’n 50 scholen in het voortgezet onderwijs (vo) en vier Rotterdamse hogescholen afgesproken te gaan samenwerken om de aansluiting voor vo-leerlingen naar het hoger beroepsonderwijs (hbo) te verbeteren. Deze afspra- ken zijn neergelegd in het convenant ‘Samen werken aan een betere aansluiting vo- hbo’. Samen werken aan een betere aansluiting vo-hbo verhoogt het studiesucces van leerlingen en studenten. Dat het formuleren van een gedegen taalbeleid hierin een

3

(2)

essentiële rol speelt, is beschreven in het boek Vo-hbo, dat is andere taal! (Wertenbroek e.a. 2016).

2. Taalbeleid

Voordat er taalbeleid geformuleerd kan worden, is het van belang de term taalbeleid nader te definiëren. Het woord beleid suggereert dat het gaat om een bewuste en struc- turele aanpak, die niet het gevolg is van de activiteiten of inzet van een individuele docent. Van den Branden geeft de volgende definitie van taalbeleid: “Taalbeleid is een structurele en strategische poging van een schoolteam om de onderwijspraktijk aan te passen aan de taalleerbehoeften van de leerlingen met het oog op het bevorderen van hun algehele ontwikkeling en het verbeteren van hun onderwijsresultaten” (Van den Branden 2004: 51). Aanpassing van de onderwijspraktijk aan de taalleerbehoeften van de leerling of student is aan de ene kant gericht op de onderwijsinhoud (vakinhoud en curriculum). De gebruikte onderwijsmethoden kunnen onder de loep genomen wor- den en er kan gediscussieerd worden over of de aangeboden inhoud in het onderwijs de juiste is en de gewenste kwaliteit heeft. Aan de andere kant wordt aanpassing van de onderwijspraktijk ook bereikt door in te zetten op de didactische en pedagogische vaardigheden van de professionals (docentenvaardigheden en professionalisering) die het onderwijs verzorgen aan de leerlingen of studenten. In de vormgeving van taalbe- leid is afstemming tussen deze aspecten, onderwijsinhoud en didactiek, cruciaal. Het aansluitingsmodel taalbeleid (zie: Figuur 1) geeft weer hoe het fundament van taalbe- leid voor het vo en hbo gevormd wordt. Te zien is dat het beleid tweeledig is, name- lijk gericht op de onderwijsinhoud en de didactiek.

Figuur 1 – Aansluitingsmodel taalbeleid (overgenomen uit: Van den Heuij e.a. 2018).

(3)

3. Onderwijsinhoud: vakinhoud en curriculum

Door kritisch te kijken naar de onderwijsinhoud in het vo en hbo en curricula op elkaar af te stemmen, kan de overgang van het ene onderwijsniveau naar het andere gelijkmatig verlopen. Door het ontwikkelen van doorlopende leerlijnen van vo naar hbo wordt dit geconcretiseerd. Wanneer een student kiest voor een hbo-studie zal hij te maken krijgen met nieuwe begrippen die verbonden zijn met de vakinhoud van de gekozen richting. Maar naast deze vakspecifieke kennis en vocabulaire zijn er ook alge- mene (academische) vaardigheden die, nadat de basis is gelegd in het vo, verder wor- den uitwerkt in het hbo. Taalvaardigheden zijn niet alleen verbonden met een leerlijn van het schoolvak Nederlands naar de communicatieve vaardigheden in het hbo. Ook het uitvoeren en de verslaglegging van (praktijkgericht) onderzoek, zoals bij het pro- fielwerkstuk (PWS) in het vo, hebben een vervolg in het hbo. Denk hierbij aan de onderzoeksvaardigheden en uiteindelijk de bachelor thesis.

4. Docentenvaardigheden en professionalisering

Taalbeleid heeft de grootste impact als het niet afhankelijk is van een individuele medewerker of een kleine groep betrokkenen. Het is daarnaast van belang dat niet alleen de docenten die betrokken zijn bij de doorlopende leerlijnen zorg dragen voor de taalvaardigheid van de leerling of student en het taalbeleid, maar dat iedereen die lesgeeft in zijn onderwijsdidactiek en pedagogiek hier rekening mee houdt. Bij inclu- sief (en) taalontwikkelend lesgeven (TOL) is er sprake van taalbewust vakonderwijs.

Het gaat erom taaldidactiek zo in te zetten dat de vakdoelen beter bereikt worden.

TOL is juist niet alleen verbonden aan een vaksectie Nederlands/communicatie, maar stelt dat alle docenten aandacht besteden aan de taalvaardigheid van leerlingen/studen- ten en die van zichzelf. Een kritische beschouwing van de docentencompetenties en de benodigde professionalisering is hierbij essentieel. Soms houdt dit scholing in, maar ook korte lijnen tussen het vo en hbo en structurele uitwisseling van informatie en docenten dragen bij aan een deskundige uitvoering van het taalbeleid.

5. Aan de slag met taalbeleid!

De publicatie Vo-hbo, aan de slag met taalbeleid! (Van den Heuij e.a. 2018) beschrijft hoe een taalbeleid dat zich richt op de aansluiting vo-hbo, geformuleerd wordt. Een van de basisvoorwaarden om tot een taalbeleid in een school of onderwijsinstelling te komen, is dat er een visie moet zijn op taalbeleid. Deze visie moet worden geconcre- tiseerd op verschillende niveaus (strategisch, tactisch en praktisch). Om verankering van taalbeleid te realiseren moet op strategisch en tactisch niveau formatie worden gereserveerd om de uitvoering van het taalbeleid op praktisch niveau mogelijk maken.

3

(4)

In het creëren van draagvlak voor (de uitvoering van) taalbeleid is scholing essentieel.

Door scholing is het mogelijk om inzicht te krijgen in het eigen handelen, (nieuwe) kennis en ideeën op te doen en actuele ontwikkelingen te volgen.

Het aansluitingsmodel taalbeleid onderbouwt dat een gedegen taalbeleid vervlochten is in de vakinhoud en het curriculum en ondersteund wordt door passende docenten- vaardigheden en professionalisering. De publicatie onderschrijft het belang van een taalbeleid dat verweven is in alle lagen van een school of onderwijsinstelling. Om ervoor te zorgen dat het taalbeleid méér wordt dan een beleidsdocument, zijn in publi- catie Vo-hbo, aan de slag met taalbeleid! (Van den Heuij e.a. 2018) checklists opgeno- men om te bepalen waar de school of onderwijsinstelling nu staat, naartoe wil of waar nog ruimte is voor verbetering voor het taalbeleid. Met de checklists is het voor elke schoolleider, beleidsmaker of -adviseur, taal(beleids)coördinator of docent die lesgeeft in het vo of hbo mogelijk om in kaart te brengen hoe het gesteld is met het taalbeleid binnen de organisatie. Hierdoor is het mogelijk om inzicht te krijgen in wat er al goed gaat of aanwezig is en te zien waar en welke verbeteringen mogelijk zijn. In de check- lists is onderscheid gemaakt voor doelen op strategisch, tactisch of praktisch niveau.

De doelen op het strategisch niveau richten zich op het schetsen van de grote kaders.

Deze taak zal binnen een school of onderwijsinstelling doorgaans worden vervuld door een (college van) bestuur, concernstaf, schoolleiding, instituutsdirectie of onderwijs- manager. Het uitwerken van deze kaders gebeurt op tactisch niveau door een taalcoör- dinator, sectievoorzitter of onderwijsmanager. Op praktisch niveau wordt hier verdere invulling aan gegeven door de docenten.

6. Besluit

De Hogeschool Rotterdam heeft de daad bij het woord gevoegd en gaat in het studie- jaar 2018-2019 hogeschool-breed actief aan de slag met taalbeleid. Verdeeld over 14 instituten doen opleidingen mee aan het project Taal en Studiesucces. Allereerst bepa- len de deelnemende opleidingen, aan de hand van de checklists, waar zij nu staan, naartoe willen of waar nog ruimte is voor verbetering voor het taalbeleid.

Deelnemende opleidingen kiezen vervolgens een taalspeerpunt, gebaseerd op hun eigen opleidingscontext, en geven invulling aan de uitvoering hiervan. Ze experimen- teren met manieren om de taalontwikkeling van studenten vorm te geven in het cur- riculum. Zo kunnen zij de grootst mogelijke impact voor de opleiding realiseren.

Daarbij is het uitgangspunt dat het taalonderwijs ten dienste staat van de toekomsti- ge beroepspraktijk. De ontwikkeling van taalcompetentie zal dus zoveel mogelijk plaatsvinden in realistische praktijksituaties en de ondersteuning zal worden geïnte- greerd in het onderwijs. Bij gebleken succes, krijgen deze ingrepen een duurzaam karakter in het opleidingsprogramma.

(5)

Referenties

Van den Branden, K. (2004). “Taalbeleid: een hefboom voor gelijke onderwijskansen”.

In: School en Samenleving, 5, p. 49-66.

Van den Heuij, K., R. Huysmans, E. van Ree, I. Westheim & E. Wertenbroek (2018).

Vo-hbo: aan de slag met taalbeleid! Naar een succesvol taalbeleid vo-hbo in de regio Rotterdam. Rotterdam: Hogeschool Rotterdam.

Wertenbroek, E., M. Cornelisse, M. Engelsman, K. van den Heuij, R. Huysmans, R.

de Zeeuw-Oprel, S. Hutten, R. van Atten & M. Smeman (2016). Vo-hbo: dat is andere taal! Naar een doorlopende leerlijn Nederlands in de regio Rotterdam.

Rotterdam: Hogeschool Rotterdam.

Ronde 8

Guido Cajot & Jan Coenegrachts UC Leuven Limburg

Contact: guido.cajot@ucll.be jan.coenegrachts@ucll.be

Oriënt – Een serious game academische woordenschat voor studenten hoger onderwijs

1. Inleiding

De laatste jaren is er een verschuiving in het denken over taalbeleid gekomen n.a.v.

onderzoek naar de echte problemen bij leerlingen/studenten in het secundair en hoger onderwijs. Meer en meer komt de focus op taalcompetentie te liggen: een integratie van kennis, vaardigheden en attitudes. In deze driedeling van een taalcompetentie wordt er nu veel meer het accent gelegd op woordenkennis, naast informatiegeletterd- heid en communicatie.

Op de studiedag van het Nederlands/Vlaams Platform Taabeleid Hoger Onderwijs (Rotterdam, 16 februari 2018) bracht Jordi Casteleyn (Universiteit Antwerpen) de presentatie “Don’t mind the future. Try not to understand it.” Hierbij ging hij dieper in op de publicatie van de Nederlandse Taalunie ‘Iedereen taalcompetent (Vanhooren, Pereira & Bolhuis 2017) en m.b. op de nood aan specifieke training van woorden- schatkennis (= intentioneel en expliciet woordenschatonderwijs), zeker bij zwakkere

3

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Door meer betrokken te zijn in het leerproces van hun kinderen verbeteren ouders hun eigen basisvaardigheden en ontwikkelen ze het vertrouwen en de kennis die ze nodig hebben

De correlatie is niet signifi cant, wat betekent dat er geen verband is gevonden tussen het hebben van een overschot op het W-budget in 2005 en de afname van het aantal

Door de scholen die geen doorlopende studiebegeleiding hebben, worden wel voorbeelden genoemd van samenwerking tussen vmbo en mbo ten aanzien van de begeleiding, zoals: een

Het gerechtshof overwoog vervolgens in lijn met zijn eerdere arrest uit januari 2018 dat een geringe delta v op zichzelf niet in de weg staat aan het aannemen van causaal

Omdat artikel 13 lid 4 Zvw niet toestaat dat de vergoeding voor niet-gecontracteerde zorg wordt gedifferentieerd naar de financiële draagkracht van de individuele verzekerde, zal

De rechtbank overweegt vervolgens dat bepaalde vormen van alternatieve geneeskunde terecht niet worden meegeteld bij de werkervaringseis en het beoordelingskader, omdat deze

Als gekozen wordt voor de optie om de leerlijn zichtbaar te maken in een Blackboard community, moet deze community toegankelijk gemaakt worden voor alle studenten en docenten van

Om een dubbele vraag naar informatie te voorkomen, zullen de monitoring en het toezicht door de Inspectie van het Onderwijs op elkaar