Diabetes is een chronische aandoening, waarbij de alvleesklier (pancreas) niet voldoende of geen insuline aanmaakt. Bij Diabetes Mellitus type 1 maakt de alvleesklier helemaal geen insuline meer. Insuline vanaf buiten toedienen is daarom onvermijdelijk. Het zorgt ervoor dat glucose uit het bloed in de weefsels kan komen en de bloedglucose weer daalt.
Bij de behandeling van diabetes vormt het eten en drinken een belangrijk onderdeel. Net als bij mensen die geen diabetes hebben, is een gezonde voeding de basis. In principe mag er bij diabetes alles gegeten worden, zelfs suiker. Het gaat om een goede balans tussen voeding en insuline waarbij er uiteindelijk bloedglucosewaardes nagestreefd worden van voor de maaltijd tussen de 4-7 mmol/l en over de gehele dag het liefst tussen de 4-9 mmol/l.
Voeding bestaat uit bouwstoffen (eiwit) en brandstoffen (koolhydraten en vetten).
Eiwitten zijn bouwstenen voor al onze cellen in het lichaam. De belangrijkste producten waar eiwit in zit zijn:
Vetten (bijvoorbeeld in margarine/olie) zorgen voor energie en bevatten belangrijke vitamines, zoals vitamine K, A, D en E.
Koolhydraten zorgen voor energie. Koolhydraten is een verzamelnaam voor:
Voeding bij Diabetes Mellitus type 1
Relatie tussen voeding en diabetes
Eiwitten, koolhydraten en vetten
Vlees, vis, kip en ei Melk en melkproducten Brood en graanproducten
Peulvruchten, sojaproducten en noten
Zetmeel: bijvoorbeeld in brood, beschuit, muesli, aardappelen, rijst, peulvruchten en deegwaren zoals macaroni, spaghetti, lasagnebladen en bindmiddelen zoals bloem en maïzena.
Melksuiker (lactose): bijvoorbeeld in melk, karnemelk, yoghurt, vla, pap en kwark Vruchtensuiker (fructose): bijvoorbeeld in fruit en vruchtensappen
Suiker (sacharose): zoals in kristalsuiker, basterdsuiker, rietsuiker en kandij, maar ook in zoet beleg, snoep, koekjes en frisdrank.
Producten die alleen eiwitten en vetten bevatten, verhogen uw bloedglucosewaarde niet.
Denk daarbij aan bijvoorbeeld vlees, ei, kaas, margarine, olie. Daarentegen doen koolhydraten dat wel.
In het maagdarmkanaal worden koolhydraten in de voeding afgebroken tot glucose. Dit wordt vervolgens opgenomen in het bloed. Als reactie op glucose in het bloed, maakt de alvleesklier normaliter insuline aan. Insuline zorgt ervoor dat glucose de cel binnengaat. De lichaamscellen zorgen ervoor dat glucose omgezet wordt in energie en op deze manier brandstof is voor het lichaam. Bij Diabetes Mellitus type 1 maakt de alvleesklier geen insuline meer. Het gevolg is dat glucose de cel niet in kan en er daardoor teveel glucose in het bloed achterblijft. Insuline spuiten is de enige manier om de bloedglucosewaardes weer te laten dalen.
Inzicht in koolhydraten is bij Diabetes Mellitus type 1 noodzakelijk om een goede
diabetesregulatie na te streven. De diëtist neemt met u uw gebruikelijke eetpatroon door en zal de koolhydraatintake per eetmoment met u bespreken. Zo krijgt u meer inzicht en kunnen er tips worden gegeven. Het tellen van koolhydraten vereist tijdsinvestering en doorzettingsvermogen. Zeker tijdens bijzondere gelegenheden is het niet altijd even makkelijk.
Er zijn diverse tools om meer inzicht te verkrijgen:
Zoals eerder vermeld mag iemand met diabetes alles eten, zelfs suiker. Wel is het aan te raden geen dranken te gebruiken met suiker. Voeg daarom geen suiker toe aan koffie en thee en drink geen suikerhoudende dranken, zoals frisdrank, limonade en vruchtensap.
Kies liever voor thee of koffie zonder suiker (eventueel met zoetstof), water, light /zero frisdranken, zoals Rivella, Crystal Clear of suikervrije aanmaaklimonade.
Het gebruik van speciale diabetesproducten, zoals suikervrije chocolade, gebak en drop is niet nodig. Deze producten bevatten vaak veel verzadigd vet en kunnen een laxerend effect hebben.
Koolhydraten
Inzicht in koolhydraten
“Eettabel” van het Voedingscentrum, verkrijgbaar via de webshop.voedingscentrum.nl
Diverse apps: bijvoorbeeld Koolhydraatkenner en Eetmeter
Hoe zit dat met suiker?
Koolhydraten en insuline spuiten
Bij Diabetes Mellitus type 1 wordt er gestart met insuline. In de meeste gevallen is dat een volgens schema:
Voor een meer nauwkeurige afstemming tussen koolhydraten en insuline, kunt u gaan werken met een insuline/koolhydraatratio. Dit geeft de verhouding weer tussen grammen koolhydraten en 1 EH kortwerkende insuline. Dit is per persoon en vaak ook per dagdeel verschillend. Bijvoorbeeld 1 EH insuline past bij 15 gram koolhydraten. Uw diëtist of diabetesverpleegkundige kan dit voor u uitrekenen en uitleggen hoe u dit kan toepassen.
Over het algemeen is het advies om de kortwerkende insuline voor de maaltijd te spuiten.
In sommige gevallen kan het beter zijn om de insuline juist na de maaltijd te gebruiken. Het gaat dan om maaltijden die langzamer worden opgenomen, dit worden ook wel laag
glycemische maaltijden genoemd. Indien de insuline dan voor de maaltijd wordt gespoten kunnen er sneller hypoglycemiën (lage bloedglucosewaarden) voordoen. De insuline werkt dan eerder dan de maaltijd is opgenomen. Overleg altijd met uw diabetesverpleegkundige of diëtist hoe u hier het beste mee kunt omgaan.
Voorbeelden hiervan zijn:
Voedingsvezels vertragen de opname van glucose in het bloed. Ze kunnen daardoor snelle stijgingen van het bloedglucosegehalte voorkomen. Het is aan te raden een voeding te gebruiken die rijk is aan voedingsvezel. Voedingsvezels komen onder andere veel voor in:
Driemaal daags een kortwerkende insuline. Deze wordt gespoten voorafgaand aan de maaltijden en afgestemd op de hoeveelheid koolhydraten die op dat moment gegeten worden. Er wordt bij de maaltijden gestreefd naar een min of meer
regelmatige inname van koolhydraten, dan wel een goede aanpassing van de insuline bij meer of minder koolhydraten
Naast bovenstaande eenmaal daags een langwerkende insuline. Deze werkt gedurende de dag op continu op hetzelfde niveau en zorgt ervoor dat de bloedglucosewaarden worden afgevlakt.
Werken met insuline/koolhydraat-ratio
Laag glycemische maaltijden
Patat Pizza
Pannenkoeken/poffertjes
Pasta (macaroni/spaghetti/lasagne etc.)
Peulvruchten (bruine bonen, linzen, erwtensoep etc.) Vette maaltijden, (shoarma, barbecue)
Vezels
volkorenproducten, grove graanproducten, fruit, groente en peulvruchten. Daarnaast zijn vezels nodig voor een goede stoelgang.
Sporten en bewegen is naast heel gezond ook goed bij de behandeling van diabetes. Door te bewegen neemt de gevoeligheid voor insuline toe. Dit zorgt ervoor dat u minder insuline nodig heeft, ook na de inspanning. Sport u binnen twee uur na de maaltijd, dan is er vaak 25-50% minder kortwerkende insuline nodig bij de maaltijd vooraf. Ook kan het nodig zijn koolhydraten tijdens de beweging te nuttigen. Dit alles is afhankelijk van de duur,
intensiteit en de soort beweging. Extra zelfcontrole, voor, tijdens en na het sporten is essentieel. Neem koolhydraten in de vorm van sportdrank, dextro, repen en/of fruit mee.
Uw diabetesteam kan u hierbij verder ondersteunen.
Onderstaand de huidige beweegnorm voor zowel kinderen als volwassenen.
Voor zowel mensen met als zonder diabetes is het advies om bij voorkeur helemaal geen alcohol te drinken. Voorheen dacht men dat matig alcoholgebruik de kans op bepaalde chronische ziekten zou verkleinen, echter verhoogt alcohol de kans op diverse soorten kanker.
Mocht u wel alcohol gebruiken, dan is het goed om te weten wat alcohol met uw bloedglucosewaarden doet. Veel alcoholische dranken bevatten naast alcohol ook
koolhydraten en verhogen dus eerst uw bloedglucosewaarde. Maar na enkele uren heeft alcohol een bloedglucose verlagend effect. In de lever is een voorraad glucose opgeslagen in de vorm van glycogeen. De levert speelt ook een rol in de bloedglucoseregulatie: bij een te lage glucosewaarde in het bloed kan de lever glucose afgeven. Echter wanneer er alcohol is gedronken, staat deze functie op een laag pitje, de lever wil namelijk eerst de alcohol verwerken. Na een aantal uren, wanneer je lever (bijna) klaar is met het verwerken van alcohol, kan de bloedglucosewaarde ineens flink omlaaggaan. Dat is met name ’s
Sporten
Hoe zit dat met alcohol?
nachts gevaarlijk, wanneer u het niet merkt omdat u slaapt. Eet daarom nog wat koolhydraten voordat u gaat slapen, zeker als grotere hoeveelheden alcohol zijn gedronken. Vraag uw diëtist hoe u dit het beste kunt aanpakken.
Alle zoetstoffen die in ons eten en drinken worden verwerkt, hebben een E-nummer. Dit betekent dat de stoffen Europees zijn gecontroleerd en dat het gebruik ervan veilig is. Toch is er vaak discussie over de veiligheid van zoetstoffen. Dit komt doordat er verhalen in omloop zijn die gebaseerd zijn op verkeerde conclusies en onzorgvuldige onderzoeken.
Desalniettemin is het goed om af te vragen of zoetstoffen wel nodig zijn. Niet alles wat betreft zoetstoffen is opgehelderd, daarom is wennen aan een minder zoete smaak en het beperk gebruik van zoetstoffen het advies.
Bij een hypoglycemie (of kortweg hypo) is de bloedglucosewaarde te laag geworden ( <3.6 mmol/l). Onderstaand de symptomen waaraan een hypo herkent kan worden en de adviezen die daarbij worden gegeven:
Mag ik zoetstoffen gebruiken?
Wat te doen bij hypoglycemie?
Stappenplan hypo
Stop met datgene waar u mee bezig was en controleer (als het nog lukt) de bloedglucosewaarde
1
Neem bij een hypo 20 gram koolhydraten, bij voorkeur in de vorm van glucose (gel of 3-5 dextro tabletten). Een goede twee keuze is een high energy sportdrank (bijv. 125 ml extran / AA drink), op drie staat een ruime eetlepel limonadesiroop met een hoog glucosegehalte aangelengd met water (geen zero of light variant)
2
Controleer na 15-20 min opnieuw de bloedglucosewaarde. Is deze nog te laag?
3
Ga na wat de oorzaak kan zijn geweest van de hypo en neem bij aanhoudende hypo’s contact op met uw diabetesteam.
Het volgen van een speciaal dieet is niet nodig. Gezonde voeding is voor iedereen
belangrijk voor zowel voor mensen met als zonder diabetes. De Gezondheidsraad heeft de Richtlijnen Goede Voeding opgesteld en samen met het Voedingscentrum zijn deze
vertaald naar bruikbare adviezen.
Onderstaand een schema van de gemiddelde aanbevolen hoeveelheid per leeftijdscategorie voor kinderen.
Onderstaand een schema van de gemiddelde aanbevolen hoeveelheid per leeftijdscategorie voor volwassenen.
Herhaal dan stap 2
Neem een stuk fruit of een snee brood met hartig beleg of iets anders met ongeveer 15 gram koolhydraten als de volgende maaltijd langer dan twee uur op zich laat wachten.
4
Gezonde voeding
De afdeling Diëtetiek bevindt zich binnen Treant Zorggroep op alle locaties.
Heeft u nog vragen? Neem contact op met de afdeling Diëtetiek op de locatie waar u onder behandeling bent. Email: dietisten.scheper@treant.nl
Afdeling Diëtetiek
Ziekenhuislocatie Scheper 088 129 12 57 Op werkdagen van 9.00 tot 16.30 uur Ziekenhuislocatie Bethesda 088 129 62 08 Op werkdagen van 9.00 tot 16.30 uur Ziekenhuislocatie Refaja 088 129 45 71 Op werkdagen van 9.00 tot 16.30 uur
Algemeen nummer 088 129 29 29
Tot slot
Vragen
Telefoonnummers
Wetenschappelijk onderzoek
Binnen Treant Zorggroep doen we ook wetenschappelijk onderzoek. Mogelijk wordt u gevraagd om hieraan mee te doen.
Meer informatie vindt u op:
www.treant.nl
Wij vinden het heel belangrijk dat onze patiënten online toegang hebben tot hun medisch dossier. Daarom hebben we mijnTreant: in dit portaal tonen we persoonlijke gegevens, correspondentie/ brieven (zoals specialisten- en ontslagbrieven) en (lab)uitslagen.
Daarnaast biedt mijnTreant online inzage in afspraken, inclusief aanvullende informatie die voor de voorbereiding van de afspraak relevant/belangrijk is (denk aan informatiefolders, een instructiefilmpje of een link naar een externe website van een branchevereniging). Kijk voor meer informatie op www.treant.nl/mijnTreant of log in via www.mijnTreant.nl.
TRIP 711 170920
