1
De tekst Vlees? Goed voor u (en ook voor de planeet) kan na de inleiding in vier opeenvolgende deelonderwerpen verdeeld worden. Boven deze vijf
deelonderwerpen passen achtereenvolgens de volgende kopjes:
1 Redenen om geen vlees te eten 2 Dierenleed?
3 Vlees en (on)gezondheid 4 Effecten voor de planeet 5 Beter weinig vlees dan geen
1 Bij welke alinea begint het tekstgedeelte waarbij kopje 1 past?
2 Bij welke alinea begint het tekstgedeelte waarbij kopje 2 past?
3 Bij welke alinea begint het tekstgedeelte waarbij kopje 3 past?
4 Bij welke alinea begint het tekstgedeelte waarbij kopje 4 past?
5 Bij welke alinea begint het tekstgedeelte waarbij kopje 5 past?
Binnen het tekstgedeelte van alinea 1 en 2 hebben alinea 1 en 2 elk een eigen functie. Die functie kan worden weergegeven met behulp van functiewoorden als aanleiding, constatering, definitie, doelstelling, oplossing, probleemstelling, stelling, toelichting, verklaring, vraagstelling.
6 Wat is de functie van alinea 1?
7 Wat is de functie van alinea 2?
8 Vlees eten is slecht voor het milieu. (alinea 3) Welke twee schadelijke gevolgen van de vleesconsumptie worden genoemd in alinea 6?
9 Noteer de kernzin van alinea 7.
10 Het slot van een tekst kan verschillende functies hebben. Welk functiewoord past bij de slotalinea van de tekst Vlees? Goed voor u (en ook voor de planeet)?
Kies uit: A afweging B conclusie C samenvatting
D toekomstverwachting
11 Is deze tekst een uiteenzetting, een beschouwing of een betoog? Licht je antwoord toe.
12 Vat de tekst in één zin samen, zodat het de hoofdgedachte van de tekst is.
2
Vlees? Goed voor u (en ook voor de planeet)
[1] Biefstukken, karbonades, gehaktballen, hamlappen, rosbief,
kipfilets, rib-eyes, T-bonesteaks, spareribs, paté, leverworst, speklappen, salami, rookworst, gebakken niertjes, krabbetjes, kebab, shoarma, bacon, hazenpeper, plakjes rauwe, gerookte dan wel gekookte ham ... Wij
mensen kennen veel verschillende aanduidingen voor vlees en dat is niet zonder betekenis. Mensen hebben iets met vlees, en dat hadden we vermoedelijk al toen we nog in de bomen verbleven, gezien het feit dat onze neefjes, de chimpansees, regelmatig een columbusaapje verorberen.
[2] Toch is het eten van vlees slecht. Tenminste, dat vindt de dierenbescherming, die al jaren opkomt voor de rechten van het
verorberde dier. En inmiddels klinken er ook protesten in de medische wereld en de milieubeweging. En de boodschap is overduidelijk: ‘Mens, eet minder vlees!’
[3] Dat het eten van vlees slecht is voor het dier waaraan dat vlees eens toebehoorde, is al heel lang duidelijk. Maar ook de medische en milieutechnische bezwaren zijn niet helemaal nieuw. Ze staan al in het boek Beyond Beef uit 1992 van de Amerikaan Rifkin. Op het omslag:
‘Deze verslaving heeft geresulteerd in miljoenen doden door hartaanvallen, kanker en diabetes, de welvaartsziekten. Het boek beschrijft ook de grimmige ecologische effecten van de veeteelt:
afgebrande regenwouden, vruchtbare gronden die in woestijnen veranderen en het klimaat dat door global warming wordt bedreigd.’
[4] Wel nieuw is dat eind oktober het World Cancer Research Fund de bevindingen presenteerde van een groot en veelomvattend onderzoek op het gebied van kankerpreventie. Er stonden allerlei conclusies en
aanbevelingen in het rapport, maar de conclusie dat het eten van rood vlees de kans op darmkanker verhoogt, kwam het meest in de publiciteit.
De onderzoekers adviseerden om helemaal te stoppen met het eten van vleeswaren (ham en worst) plus gehakt, en om de consumptie van vlees te beperken tot 500 gram per week.
[5] De boodschap van Rifkin dat het eten van vlees slecht zou zijn voor de planeet, heeft het afgelopen jaar Nederland bereikt. Zo is er met de Partij voor de Dieren en milieugroepen als Milieudefensie en Greenpeace een brede coalitie tegen vlees ontstaan. Die bijt stevig van zich af,
bijvoorbeeld via www.informatiecentrumvlees.nl. Citaat: ‘Het eten van (te veel) vlees heeft negatieve gevolgen voor de gezondheid en zorgt
daarnaast voor onnoemelijk dierenleed, vernietiging van waardevolle natuur en vervuiling van ons milieu.’
3
[6] Doordat de productie van vlees zeer inefficiënt is – voor 1 kilo vlees is minstens 5 kilo veevoer nodig – is er veel ruimte nodig om veevoer te verbouwen, stellen de organisaties. ‘Het veevoer komt grotendeels uit het buitenland, waar het ten koste gaat van waardevolle natuur. In Zuid- Amerika, waar veel van het veevoersoja vandaan komt, gaat de grootschalige sojateelt gepaard met illegale ontbossing van het Amazonewoud.’ Tegelijkertijd leidt de grote hoeveelheid dieren in Nederland tot een enorm mestoverschot.
[7] Hoeveel hout snijden al deze bezwaren tegen de vleesconsumptie?
Laten we de argumentatie van de criticasters eens onder de loep nemen.
Het krachtigste argument tegen het eten van vlees blijft natuurlijk dat het ten koste gaat van dierenwelzijn. Het dicht op elkaar gepakt zitten van de dieren, het onverdoofd castreren van biggetjes, de veetransporten, de massale ruimingen, niemand wordt daar vrolijk van.
[8] Maar daarbij moet wel worden opgemerkt dat de dieren in de
Nederlandse en Europese veehouderij het aanzienlijk beter hebben dan in veel andere landen (kippen in Brazilië en Thailand bijvoorbeeld) en ook beter dan in de vaderlandse veeteelt in voorgaande decennia: de
kistkalveren bijvoorbeeld bestaan niet meer.
[9] Dan het onderzoek dat aantoonde dat het eten van vlees gevaarlijk is voor de gezondheid. Allereerst betreft het hier een speciale categorie wetenschap: epidemiologisch onderzoek. Dat wordt doorgaans niet als de betrouwbaarste vorm van onderzoek gezien. Statistieken kunnen
onderzoekers op het verkeerde been zetten, zo geven epidemiologen zelf vaak als eersten toe: ‘There are lies, damned lies and statistics.’ Een samenhang tussen vlees en darmkanker kan ook op een onderliggend verband berusten: bijvoorbeeld dat vleeseters vaker roken of andere ongezonde gewoonten vertonen.
[10] Het onderzoek naar de relatie tussen voeding en gezondheid heeft wel eens vaker adviezen en conclusies gegenereerd die bij nader inzien toch niet of niet helemaal bleken te kloppen. In het verleden is uit grootschalig epidemiologisch onderzoek gebleken dat we moesten minderen met vet. Nu weten we dat dit veel te algemeen was: van sommige soorten vet (meervoudig onverzadigd, omega-3 en olijfolie) zouden we juist meer moeten eten. Ook bleek uit epidemiologisch onderzoek dat we niet meer dan één eitje per week mochten nuttigen, omdat het slecht voor de cholesterolspiegel zou zijn. Nu weten we dat de cholesterol die in een eitje zit vrijwel geen invloed heeft op de
cholesterolspiegel in het bloed.
[11] Een andere relativering is dat de aanbeveling om per week niet meer dan 500 gram vlees te eten voor Nederland niet zo bijster relevant
4
is. Nederlanders eten gemiddeld maar net iets meer dan een ons vlees per dag, dit in tegenstelling tot Noord- en Zuid-Amerikanen, die makkelijk het dubbele en soms wel driedubbele verorberen.
[12] Ook het idee dat het eten van vlees de planeet verziekt, is
aanvechtbaar. De kern van dit argument tegen vlees is dat er veel meer grond nodig is om 1 kilo vlees te maken dan om 1 kilo planten te maken, simpelweg omdat een koe een herbivoor is. Dus niet alleen de grond waarop koeien grazen doet een beslag op de planeet en draagt bij aan de CO2-uitstoot, maar ook de grond die nodig is om het aanvullende
krachtvoer te bereiden.
[13] In alle vergelijkingen die aantonen dat het eten van vlees via het versterkte broeikaseffect zo’n enorme invloed zou hebben op de
opwarming, speelt dat grote ruimtebeslag van vee een centrale rol. Het is er de oorzaak van dat de ‘ecologische voetafdruk’ van vlees zo groot is.
Vlees is een enorme omweg, zeggen de tegenstanders, het zou veel verstandiger zijn om die planten direct te eten.
[14] Maar dat is geen eerlijke redenering, en dat kan iedereen
constateren die weleens naar buiten kijkt vanuit de auto of trein. Koeien eten immers bovenal gras en snijmaïs. Daar kunnen wij mensen niks mee.
Je zou zelfs de stelling kunnen verdedigen dat een koe een handige route is om oneetbaar gras, ongeschikte granen en onverteerbare snijmaïs alsnog in voedsel voor de mens om te zetten.
[15] Stel dat de helft van de Nederlandse veestapel wordt opgeheven.
Zou dat de Nederlandse CO2-uitstoot verlagen? Nee. Vermoedelijk zullen al die braakliggende weilanden en stukken grasland worden bebouwd met woningen. Dat beton, om niet te spreken van de activiteiten die erdoor worden geaccommodeerd (tv-kijken, de was drogen, consumeren), genereert veel meer CO2 dan het grasland dat er eerst lag en waarop koeien voor zich uit stonden te kijken en af en toe een methaanwind lieten. Zelfs als dat grasland zou kunnen worden omgezet in akkers waar biologische spruitjes worden geteeld, neemt de CO2-uitstoot toe. In de berekeningen die de milieubeweging opvoert, is daarmee geen rekening gehouden.
[16] Onderzoekers van de Amerikaanse Cornell University in Ithaca stellen dat mensen die een geringe hoeveelheid vlees en eieren per dag eten (zo’n 60 gram per dag), vermoedelijk efficiënter met de planeet omgaan dan vegetariërs. Voor de teelt van groenten, aardappelen en granen ten behoeve van vegetariërs is immers goede landbouwgrond nodig, terwijl runderen en schapen kunnen grazen in gebieden die niet geschikt zijn als bouwland en waarop ook geen groenten, aardappelen of
5
granen kunnen worden verbouwd. Met andere woorden, het eten van vlees (mits in beperkte mate) getuigt juist van een ‘groen’ hart.
[17] Verder is gebleken dat ‘biologisch’ voedsel, het ideaal van veel groenen, slechter is dan het conventionele alternatief. Het houden van scharrelvarkens, scharrelkoeien, buitenlopende kippen dan wel de teelt van biologische groenten is namelijk aanzienlijk minder efficiënt dan
intensieve landbouw en veeteelt. Een studie van de Universiteit van Praag in Tsjechië toonde dat onlangs aan. De onderzoekers vergeleken twee landbouwgebieden met elkaar, een gebied waar gewoon graan werd geteeld en een aanpalend terrein, waar biologisch graan werd verbouwd.
De opbrengst in de biologische landbouw was de helft van wat een hectare in de gangbare landbouw aan graan oplevert. Ga je op basis van dit
gegeven kijken naar de CO2-uitstoot, dan blijkt de biologische landbouw per ton graan juist de helft meer CO2 uit te stoten.
[18] Met andere woorden: wie de redenering van Milieudefensie, de Partij van de Dieren en Greenpeace serieus neemt en vindt dat er bij het
winkelen in de supermarkt ook moet worden gekeken naar de ‘ecologische voetafdruk’, moet stoppen met vegetarisch eten en elke dag een geringe hoeveelheid vlees (geen scharrel!) en eieren consumeren. Het afzien van vlees of het eten van biologisch voedsel doet de planeet, het milieu en het klimaat meer kwaad dan het rijden in een ‘asobak’ of het hele huis plus de voor- en achtertuin behangen met grote gloeilampen.
Naar: Simon Rozendaal, Elsevier, 1 december 2007
