• No results found

Tooneelstuk dalem

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Tooneelstuk dalem "

Copied!
50
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

hh

9727

t ^

%-

S a S n ïi

MAHABHINISKRAMANA

T O O N E E L S T U K d a r t P e n g h l d o e p a n B a d d b a

Dalem 4 Bagian.

O L I E H

KW B2 TE K HO A I J .

S

asetloe»s^jc«ict»s»et»^3et»s«le9lostoe»=^^sJiot§Ct^ssse;B 5

(2)

Pada.

Oleh

(3)

/ l / l

Mahabhiniskramana

Tooneelstuk dalem

a m p a t I b a g f i a n .

MELOEKISKEN KOETIKA PRINS SIDDHARTHA, JANO BELAKANGAN MENDJADI BUDDHA, TINOGAL-

KEN ASTANANJA AKEN MENTJARI IL- MOE BOEAT MENOELOENG

KASANGSARA'AN

MANOESIA. I

O l e h ,

K W E E T E K H Q A U . , . . , , J F

T • • . ' : . \,

{Ini Tooneelstnk diperlindoengin oleh Auteursrecht, menoeroet artikel II dari boekoe Wet Stbl. 1912

T J I T A K A N P E R T A M A

1937.

Typ. Drukkerij „Moestika' Tjitjovrceg, (Preanger).

(4)

s

^

1 NAROES DI PERU AT! KEN. J

g Siapa hendak maenken ini tjerita haroes minta 5 idzin pada pengarangnja atawa. kaloe Toean Kwee ^ 2 Tek Hoaij tida ada, pada Boekhandel Moestika ^ 5 Jang pegang hak auteursr(cht diiri ini lelakon. Pa- H 5 koempoelan-pakoempoelan haroes madjoeken soerat 5 permintaän officieel atas nama bestiiiirnja, dengen S 5 dlsertaken djoega postzegel boeat balesannja. ß

i 3

a :«8)®t OS iC« iCt c« ycs ICI 'Oi iCSSOS ^ icesct SOlJCtiCi D

(5)

E v r a t a .

Pagina-. Oaris-. Perkata'an: Moestinja:

2 5 2 4 a r n p i r t e n g a h a m p i r tengah

2 6 1 2 g o e n d i g o e n d i l

3 0 3 2 s e k a ian sekalian

(6)

Beberapa katerangan dan Pengoendjoekan.

D c n g e n terbitnja Mahabhiniskfotnci'

na kita s e l e s e k e n lelakon kabatinan jang k a d o e a , di- d a s a r k e n a t a s p e n g h i d o e p a n n j a B u d d h a G a u t a m a .

Ini tjerita-tooneel a d a lebih s o e k e r d a n r o e w e t dari­

p a d a jang p e r t a m a , B i d j i L a d a , h i n g g a p e n g h a r e p a n b o e a t d i w o e d j o e t k e n d i a t a s t o o n e e l b o e a t di ini t e m ­ p o a d a ketjil s e k a l i h . Tetapi d a r i ?el"?b kita p o e n j a t o e d j o e a n b o e k a n t j o e m a h b o e a t m e m e n o e h k e n p e r - minta'an dari tempo sekarang, hanja snhsg\ persedia­

a n b o e a t d j e m a n jang masih dj?.oc d i m o e k a jang kita sendiri b r a n g k i l i h tida bisa a l f n i k e n d a l e m ini k a h i d o e p a n , m a k a d e n g e n g o e m b i r a h kita s o e d a h toelis d a n tjitak ini b o e k o e , s e b a b d e n g e n b e g i t o e kila b i s a p e n o e h i n s a t o e k a k o e r a n g a n d a l e m tjerita t o o n e e l Melajoe, m a s k i p o e n itoe k a k o e r a n g a n b o e a t d i ini m a s a m a s i h belon d i r a s a .

B o e a t m a e n k e n ini tjerita b o e k a n s a d ; a moesti a d a t e r d a p e t o r a n g - o r a n g jang b a r g a i n p a d a B u d d h i s m e , t a p i d j o e g a jang m e n g e n a l k u n s t t o o n e e l t j o e k o e p tinggi a k e n b i s a d j a i a n k e n itoe b e r b a g i - b a g i rol p e n ­ t i n g jang b o e k a n e n t e n g , t e r o e t a m a rol dari P r i n s S i d d h a r t h a . Laen d a r i itoe k a p a n ini lelakon m a o e d i p e r t o e n d j o e k k e n d e n g e n rapih d a n z o n d e r k e t j i w a , o r a n g h a r o e s m e m p o e n j a i k a p a n d e a n d a n katerlitian a k e n m e n g a t o e r d e c o r a t i e a t a w a p e r h i a s a n j a n g s a t i m p a l s a m a t a m a n d a n a s t a n a radja radja H i n d o e , b e g i t o e p o e n p a k e a n d a r i P r i n s , P o e t r i d a n d a j a r g - d a j a n g , jang s a b o l e h - b o l e h m o e s t i menjotjoki s a m a k a ' a d a ' a n d i d j e m a n d o e l o e .

T e t a p i k a s o e s a h a n d a r i d e c o r a t i e kita a n g g e p t i d a b e g i t o e b e s a r s e p e r t i b o e a t mentjari s a t o e t o o n e e l s p e l l e r j a n g t j o e k o e p p a n d e a k e n d j a i a n k e n i t o e rol d a i i P r i n s S i d d h a r t h a , k e r n a b o e k a n t j o e m a h ia m o e s t i i n g e t s a s o e a t o e r o e n t o e n a n d a r i oetjap-oetjapannja jang p a n - d j a n g , tapi d j o e g a h a r o e s b i s a m e n g a r t i d a n t a n g k e p

1.

(7)

ü ,

soémanget dari i t o e o e d j a r - o e d j a r . K a p a n o i a n | j t j o e m a h bisa o e l a n g i n s a s o e a t o e p e r k a t a ' a n ï o i i d e r a d a s o e m a n g e t n j a , l a n t a r a n t i d a bisa h t r g a i n m a k s o ^ d d a n kafaedahaiinja, nistjaja h a g i a n jang p a l i n g i n d a h d a n p e n t i n g d a r i ini t o o n e e l s l u k djadi ilang penariknja, d a n i t o e p e r t o e n d j o e k a n a k e n a l a m k e n k a g a g a l a n , .

A k e n teiapi m a s k i p o e n kita m e n g a k k o e jang in!

t o o n e e l s t u k a d a „ b e r a t " d a n tida g a m p a n g boeat d i p e r - t o e n d j o e k k e n , kita p o e n t i d a i l a n g h a r e p a n a t a s bisa- nja divvoedjoetken di a t a s t o o n e e l , s e b a b kita t a o e i t o e rol dari P r i n s S i d d h a r t l i a m a s i h b e l o n berarti k a p a n d i b a n d i n g i n d e n g e n rol-nja P r i n s H a m l e t dari S h a k e s p e a r e . Malah kita m a o e b i l a n g , k a p a n di- oekoer sama rol dari Kioe Gie dalem Allah jang P a l s o e tida s a b e r a p a d j a o e b e d a n j a . D a n i t o e t o o ­ neelstuk A l l a h j a n g P a l s o e s o e d a h d i p e r t o e n d j o e k - keii poeloehan k a l i h . Maka kita pertjaja k a p a n bisa d a p e t s a t o e s p e l l e r a m a t e u r a t a w a professional jang p a n d e d e n g e n m e m p o e n j a i a a n l e g a t a w a b a k a t b o e a t b e r m a e n t o o n e e l , serta m e n g a r t i betoel m a k s o e d d a n t o e d j o e a n n j a P r i n s S i d d h a r t h a p a d a itoe sa'at koetika h e n d a k l a k o e k e n itoe P e n g o r b a n a n Besar a k e n m e - n o e l o e n g m a n o e s i a jang b e r s a n g s a r a , nistjaja ini le­

l a k o n bisa d i p e r t o e n d j o e k k e n d e n g e n satjara me- m o e a s k e n , b o e k a n t j o e m a h s a b a g i s a t o e tjerita, tapi d j o e g a o e n t o e k p r o p a g a n d a a k e n bikin o r a n g banjak lebih k e n a l p a d a B u d d h i s m e p o e n j a azas-azas d a n t o e d j o e a n jang t i n g g i .

Pengoendjoekan boeat jang hendak maenken ini lelakon.

P A K E A N . P e n g o e n d j o e k a n t e n t a n g p a k e a n j a n g t e r d a p e t d a l e m t o o n e e l s t u k B i d j i L a d a bisa d j o e g a d i g o e n a k e n b o e a t ini l e l a k o n , tetapi disini P r i n s S i d ­ d h a r t h a b e l o n m e n d j a d i B u d d h a a t a w a p e n d i t a , hing­

g a i : o e d j o e b a h k o e n i n g ' t j o e m a h t e r t a m p a k d a l e m B a g i a n K a ' a m p a t koetika itoe P r i n s s o e d a h l e p a s k e n p a k e a n k a b e s a r a n n j a . P a t o e n g - p a t o e n g dari B u d d h a ka- b a n j a k a n d a l e m p a k e a n s e p e r t i pendita, d a n t j o e m a h

(8)

V.

a t a s t o o n e e l s a e k o r k o e d a besar, m a k a djikaloe tida bisä d a p e t p i n d j e m k o e d a jang b a g o e s d a n djinek, boleh d j o e g a d i g a n t i d e n g e n bikin k o e d a - k o e d a ' a i i s a w a t e s k e p a l a , d a d a d a n d o e a kaki d e p a n . Kapan d i a t o e r begi- t o e itoe k o e d a t j o e m a h d i t o n d j o l i n b a d a n n j a s a b a g i a n s a d j a , p a d a s a m p i n g t o o n e e l , d a n P r i n s S i d d h a r t l i a , w a k t o e m a o e naek a t a w a t o e r o e n d a r i i t o e k o e d a , h a - r o e s m a s o e k k a d a l e m , d e n g e n bikin s i k e p s e p e r t i h e n ­ d a k m e m a n d j a t a t a w a b a r o e m e l o m p a t t o e r o e n .

O E T A N D A N O O E N O E N G . I t o e s a m o e a b o l e h d i k e r d j a k e n d e n g e n p a k e k a e n iajar di-tjet, tapi s a t o e t o e k a n g m e r i a s t o o n e e l jang p a n d e nanti bisa a t o e r s e n d i r i s a b a g i m a n a p a n t e s n j a . B o e a t a e r m a n t j o e r jang kaliatan t o e r o e n dari g o e n o e n g bisa d i g o e n a k e n ker­

t a s perak d e n g e n d i s e l i n g s a m a c a r t o n di-tjet j a n g me- r o e p a k e n b a t o e - b a t o e k a r a n g d a n s a b a g i n j a .

A p a j a n g kita o e n d j o e k disini a d a s e r b a r i n g k e s d a n s a k e d a r jang p e r l o e s a d j a . D e n g e n minta a d v i e s n j a o r a n g - o r a n g j a n g achli d a l e m hal meriasin t o o n e e l d ä n m e n g e n a l kasenian, nistjaja bisa d i d a p e t p e n g o e n - d j o e k a n - p e n g o e n d j o e k a n jang b e r f a e d a h .

D j o e m b l a h n j a itoe d a j a n g d a j a n g tida d i t e n t o e k e n , b e r g a n t o e n g p a d a banjaknja a n a k - a n a k p r a m p o e a n jang a k e n t o e r o e t , t a p i p a l i n g sedikit m o e s t i a d a a n e m , d a n o e s i a n j a a n t a r a 1 5 — 2 0 t a o n . Lantaran p r a m ­ p o e a n H i n d o e biasa p a k e kaen jang m e n o e t o e p i kepala [sarc'e) m a k a a n a k - a n a k p r a m p o e a n jang r a m b o e t n j a p e n d e k p o e n b o l e h t o e r o e t .

K a p a n a d a o r a n g - o r a n g jang bisa d j a l a n k e n itoe ber­

b a g i - b a g i rol d e n g e n r a p i h , d a n d i t a m b a h s a m a d e ­ coratie jang satimpal, kita pertjaja ini Mahabhinis- k r a m a n a nanti m e n d j a d i s a t o e p e r t o e n d j o e k a n jang d a p e t p e n g h a r g a ' a n p e n o e h d a r i O F a n g- o r a n g jang m e n g a r t i k u n s t t o o n e e l jang a l o e s , d a n b r a n g k a l i h bisa m e m b e r i d j o e g a p e n g a r o e h a k e n o r a n g m e n g e ­ nal lebih d a l e m p a d a arti d a n djalannja k a h i d o e p a n .

Tjitjoeroeg, 4 Aug. 1937. K- T- H-

(9)

«

»

MAHABHINISKRAMANA,

( TH E GREAT RENUNCIATION)

Penolalcao fcsesar fsada

Ijairarîg tioersia.

Satoe lelakon penting dalem Penghidoepan Buddha.

D a l e m a î i - s p Ê a t I b a g i a n . O l e h K. T . H .

( D i p e r l i n d o e n g i n o l e h h a k - p e n g a r a n g ) . O R A N G - O R A N G D A L E M L E L A K O N .

Oesia.

P R I N S S I D D H A R T H A , Bodhisattwa {Bud­

dha jang aken dateng) . . 29 taon PoETRi YASHODHARA, lapocnja istri . 27 „

PRINS RAHULA, iapoenja poetra jang

masih baji . . . . 1 „

T J A N N A , iapoenja koetsier . . . . . . 5 0 „

S A R I , kepala dajang 50 „

KpLîiTkKk, koeda toenggangannja P R I N S S I D D H A R T H A .

Bebrapa dajang-dajang dan toekang menari prampoean moeda dari oesia 15-20 taon.

TEMPAT KADJADIAN : di Bengal Oetara, India.

TEMPO KADJADIAN ; Kira-kira di taon 545 di nioeka Kristus.

PEMQHIDOEPAN DALEM WISHRAMWAN.

Prins Siddhiirtha. dengcn Poetri Yashodhara lagi bersenang-senang dengen di kanan kirinja ada bebrapa dajang jang lagi menari.

I

(10)

^ 2 - B a g i a n I .

P K M A N D A N G A N : Dalem tambndariasitinaWishratli- wan. Di sapoetirnja ada peehoen-poehoen besar. Djaoe di belakang ada haliatan poentjak-poentjak tertoetoep sal­

et joe dari pagoenoengan Himalaja Di tengah-tengvhada satoe koepel Jang dililit oleh deduonan dan kembang- kembang, di dalem mana ada satoe bangkoe dan medja keban jang terbikin dari batang pepoehoencn. Di sapce- ter itov koepel ada penoeh dengen roep'a-roepa boenga Jang indah dan haroem seperti roos, sedep-malem, lilie, dan banjak laen-laen lagi jangsabagiantoemboeditanak dan sabagian lagi di atas pot-pot indah Di depan itoe koepel ada saboeah empangan di mana adu toemboe boe­

nga träte dengen aer mantjoer di tengahnja.

P R I N S S I D D H A R T H A bersama P O E T R I Y A S H O D H A R A , lagi doedoek berendeng di atas bangkoe dalem itoe koe­

pel. Itoe PRINS berdoedoek sambil tjondongken badan ka depan, satengah membongkok, dengen tangannja jang kanan menoengkat dagoe dengen sikoetnja ditaro atas iapoenja paha sendiri, matanja memandang ku bcn ch,pa­

da boenga-boenga roos jang sedeng megar dalem bebropa pot di samping itoe koepel. Tangannja jang kiri ter­

letak di atas pangkoeannja POETRJ jang pegang itoe sama badoea tangannja, sedeng matanja mengawasi de­

ngen penoeh perhatian dan roepa koeatir pada paras soeaminja jang tinggal bengong dengen tida bergerak

S A R I , itoe kepala dajang, ada berdiri di samping kiri, di depan itoe koepel, lagi asik mandorin bebrapa dafang- dajang Jang dateng dengen mererot satce per satoe mem­

bawa piring dan baki, tjawan dan gendi, jang berisi boeah-boeah dan minoenian, dan sambil berloetctt ma- r i k a s a d j i k a n d i a t a s m e d j a , d i d e p a n P R I K S d a n P O E ­ TRI. Saban abis taro itoe hidangan masing-masing djong- kok minjembah, komoedian kaloear lagi sambilberlindtik mjendoer, dan laloe doedoek bersila di samping itce koe­

pel. Ttipi ditengnja ini dajang-dajang deh PRINS tida diperhatiken sama sekalih. la seperti tida liat dan tida taoe satoe apa, hanja bengong mengawasi itce pot sama boenga roos dengen roepa memikir keras.

Y A S H O D H A R A (pegang poendaknja Prins)-.—

T o e a n k o e , t o e a n k o e !

S I D D H A R T H A {terkedjoet, dan berpaling) : — Ada apakah, djiwakoe?

(11)

V A S H O B H A R A ! — Itoe hidangan soedah sedia, d a n dajang-dajang s o e d a h b e r h a d l i r . A p a k a h t o e a n k o e tida a d a pikiran a k e n b e r s a n t a p se­

dikit ? a p a k a h t i d a b a e k djikaloe i t o e d a j a n g - d a j a n g menari d a n menjanji s e p e r t i b i a s a ?

SiDDHARTHA {golciig-golcngketi kepala) : — O h , tida, t i d a ! D a d a k o e terlaloe p e n o e h , k a k a n d a tida a d a n a f s o e a k e n d a h a r a p a - a p a . H a t i k o e m e r a s a W t i n d e s , h i n g g a tida p o e n j a k a i n g i n a n a k e n rtiertdenger m u z i e k d a n njanjian.

Y A S H O D H < R A {terkedjoet dan kisoetken djidat, laloe berdiri, komoedian berloeioet di ha- d e p a n P r i n s ) : — B e r i b o e ma'af, d j o e n g d j o e n g a n - k o e , djikaloe lantaran k a ' a l p a ' a n d a n k a b o d o a n - nja, h a m b a m o e ini d e n g e n tida d i s e n g a d j a s o e d a h m e n d j a d i s e b a b dari t i m b o e l n j a itoe k a d o e k a ' a n d a l e m k a l b o e m o e

SiDDHARTHA {terkcdjoet dan roepanja bingoeng)

— Oh, tida, tida ! {angkat kasih bangoen pada

PQ E T R I) — I t o e s o e a l j a n g m e n m d e s d a d a d a n pikirankoe, b o e k a n sekalih d i s e b a b k e n o l e h p e r - b o e a t a n a d i n d a , o h p e n a w a r d a r i k a h i d o e p a n k o e D j o e g a b o e k a n d a r i p e r b o e a t a n n j a salah s a t o e o r a n g d a l e m Ini a s t a n a , d a l e m ini negri a t a w a d a l e m ini d o e n i a , l a s o e d a h d a t e n g mendesfek, d e n g e n tida tertahan lagi, s a d a r i a k o e s a k s i k a n itoe tiga matjem pemandangan. (Bertcendeek dan menarik napas pandjang bebrapa kalih).

Y A S H O D H A R A {pegangin kadoea tangannja

P R I N S) : — D j i k a l o e t o e a n k o e p a n d a n g p a d a h a m - banja ini s a b a g i p e n a w a r d c r i k a h i d o e p a n , m e - n g a p a t a h itoe resia dari t o e a n k o e p o e n j a ka­

d o e k a ' a n tida d i b e r t a o e k e n , s o e p a j a s i p e n a w a r biäa b e r d a j a a k e n m e n j e m b o e h k e n ?

SiDDHARTHA : — Djjkàloe s a k e a n l a m a k a k a n d a tida m a o e p e t j a h k e n , itoelah lantaran tida s o e k a meliat katjantikan a d i n d a jahg m o e l i a dafl b c r - g o e m i l a n g s e p e r t i b o s U n p o e r i i a m a , d i b i k i n

(12)

— 4

g o e r e m o l e h itoe m e g a d a r i k a d o e k a ' a n jang s e k a r a n g melipoeti k a i b o e k o e . Itoe s o e a l jang k a k a n d a pikirken a d a b e g i t o e s e e k e r , r o e w e t , s a m a r d a n gaib, h i n g g a t i d a g o e n a n j a a k e n sa»

o r a n g istri menjiksa i n g e t a n n j a s e n d i r i d e n g e n t o e r o e t perhatiken i t o e .

Y A S H O D H A R A : — T o e a n k o e ! pertjajalah, d j o e s - t r o e l a n t a r a n tida d i b e r i t a o e s o e a l a p a jang t e l a h m e r a m p a s k a s e n a n g a n hati t o e a n k o e , ma- k a a d i n d a b e r s a m a s a ' a n t e r o isi a s t a n a djadi b e r a d a d a l e m k a k o e a t i r a n d a n k a b i n g o e n g a n ; k i t a - o r a n g a k e n a l a m k e n k a d o e k a ' a n jang d j a o e lebih heibat dari-pada djikaloe k a k a n d a t o e t o e r -

k e n itoe s o e a l jang, b i a r p o e n b a g i m a n a s o e k e r d a n r o e w e t , a d i n d a nanti t j o b a a k e n f a h a m k e n . SiDDHARTHA {bengotig — K a k a n d a nanti tjoba petjahken ini resia d e n g e n satjara j a n g paling s a d e r h a n a s o e p a j a b i s a d i m e n g a r t i o l e h d e w i - k o e jang moelia. I t o e s o e a l , jang d a l e m ini b e b r a p a hari m e n i n d e s k e r a s p a d a h a t i d a n s o e m a n g e t k o e , a d a t e r t a m p a k di d a l e m i t o e koempoelan boenga. {Menoendjoek dengen djari- tija ka djoeroesan pot-pot dari boenga roosJang tadi ia awasin).

Y A S H O D H A R A (ierkedjcet) : — A d a a p a k a h salah- nja ini boenga ? {menghamperi itoe pot-pot dan mengawasi dengen terliti pada itoe boenga- b o e n g a r o o s ) . A d i n d a tida d a p e t k e n a p a - a p a disini jang bisa m e n i m b o e i k e n k a d o e k a ' a n . Liat­

lah, ini b o e n g a - b o e n g a s a m o e a a d a b e g i t o e i n d a h , seger dan haroem ! {Petik satoe tangke, teroes d i t j i o e m ) . Liatlah, k a k a n d a , b a g i m a n a s e d e p d a n s e m a r b o e k k a h a r o e m a n n j a ; b a g i m a n a i n d a h , s e g e r d a n m o n t o k l e m b a r - l e m b a r a n n j a , d a n ba­

g i m a n a m e n a r i k w a r n a n j a j a n g m e r a h d a d o e ! SiDDHARTHA {tcrsenjoem tawar, madjoe bertin­

dak sampe deket sekalih dengen itoe pot, laloe djoempoet dari dasarnja btbr apa lembar an dari

(13)

MP 15 ««"P

boenga Jang rontok) : — A p a k a h d e w i k o e s o e d a h perhatiken djoega ini ? {sodarin itoe lembaran),

Y A S H O D H A R A (samboet dan pegang itoe lent' b a r - l e m b a r a n ) : — O h , ini a d a l e m b a r a n d a r i b o e n g a - b o e n g a jang s o e d a h r o n t o k .

SiDDHARTHA {petik sûtoe boenga jang soedah lajoe dan tjoenah katinggalan sedikit sadja l e m b a r a n n j a ) : — Dan ini d j o e g a .

Y A S H O D H A R A : — J a , ini b o e n g a t o e a jang s o e ­ d a h lajoe d a n i l a n g k a h a r o e m a n n j a .

SiDDHARTHA t — A p a k a h d e w i k o e bisa bajangin b a g i m a n a matjemnja p a d a d o e a a t a w a tiga h a r i j a n g laloe ?

Y A S H O D H A R A : — T e n t o e s a d j a , t o e a n k o e . P a d a d o e a a t a w a tiga hari jang laloe, ia a d a s e g e r , . h a r o e m d a n i n d a h .

SiDDHARTHA {mengocndjoek pada iioe tangke jang PoETRi baroesan petik dan masih pegangin):

— D a n ini b o e n g a - b o e n g a jang b e g i t o e i n d a h , s e g e r d a n h a r o e m — b a g i m a n a t a h nanti matjem­

nja k a p a n b e r s e l a n g d o e a tiga h a r i ?

Y A S H O D H A R A {dengen roepa heran)-.— T e n t o e sa­

dja a k e n djadi lajoe, r o n t o k d a n k e r i n g , t o e a n k o e .

S F D D H A R T H A : — A p a t a h a k e n djadi d e n g e n ka- i n d a h a n d a n k a h a r o e m a n n j a ?

YASHaoHARA {mengawasipada PR I N S, dengen rae- pa k o e a t i r ) : — T e n t o e s a d j a m o e s n a , t o e a n k o e .

SiDDHARTHA : — Ka m a n a t a h perginja i a p o e n j a lembar-lembaran ?

Y A S H O D H A R A : — D j o e g a m o e s n a — linjap m e n - djadi t a n a h .

SiDDHARTHA : — Apatah s e b a b moesti djadi b e g i t o e ?

Y A S H O D H A R A {dengen roepa bingoeng): —

S e b a b s o e d a h moestinja, t o e a n k o e , ini s a m o e a b o e n g a - b o e n g a tida bisa tinggal i n d a h , s e g e r d a n h a r o e m selamanja. sifatnja tida bisa kekel....

SiDDHARTHA : — Al), jaj d j i w a k o e , itoe betoel se-

(14)

mf $ -m

k à l i h ! T a p i a p a k a h a d i n d a t i d a insjaf

jangitoè

matjem w e t d a r i I<afana'an, a d a b e r l a k o e b o e k a n t j o e m a h p a d a ini b o e n g a - b o e n g a sadja, hanja p a d a s a m o e a m a c h l o e k , t e r i t o e n g d j o e g a maiV)esia ?

Y A S H O D H A R A : — I t o e betoei, t o e a n k o e . SiDDHARTHA : ~ A p a k a h b i d a d a r i k o e tida p e r - n a pikir, b a g i m a n a heibat itoe nasif j a n g me- nantiken p a d a kita-orang s a m o e a ?

Y A S H O D H A R A.: — T i d a , t o e a n k o e .

S i D D H A R T H A {kis'oetketi djidat): — Mengapatah t i d a ? Ini s o e a i a d a t j o e k o e p p e n t i n g d a n ber­

h a r g a b o e a t d i p i k i r d a n d i d j e n g k e l i n .

Y A S H O D H A R A : — K e r n a a d i n d a merasa t j o e k o e p b e r o e n t o e n g d e n g e n h i d o e p b e s e r t a t o e a n k o e . SiDDHARTHA : — J a , begitoelah a d a tabeatnja m a n o e s i a ; k a l o e s a d j a s e k a r a n g m e r a s a p o e a s , l a n t e s tida m a o e pikir b o e a t hari nanti. T a p i , a d i n d a , s e k a r a n g k a k a n d a m i n t a a k e n t j o b a pi- k i r i n , b a g i m a n a b e s a r itoe k a s a n g s a r a ' a n d a n k a d o e k a ' a n jang d i t a n g g o e n g o l e h m a n o e s i a , b a g i m a n a banjak itoe a e r m a t a k a s e d i h a n jang telah d i k o e t j o e r k e n , lantaran tida kekelnja ini k a h i d o e p a n . Kapan a d i n d a k o e s o e d a h perhatikan ini s o e a l s a d a i e m - d a l e m n j a , k a n d a r a s a a d i n d a k o e tida a k e n bisa h i d o e p d e n g e n b e g i t o e g o e m b i r a h lagi di dalem ini doenia. Marilah sini. (Pimpin tangannja poetri, dianier masoek ka dalem itve koepel, laloe disoeroe doedoek di itoe bangkoe).

D o e d o e k l a h disini a k e n m e n g e n i n g k e n tjipta, pi- kirin itoe s o e a l j a n g k a k a n d a o e n d j o e k tadi, d a n s e k a r a n g biarlah k a k a n d a berlaloe, a k e n d o e d o e k d i b a w a h n j a itoe p o e h o e n t j e m p a k a d i a m p i r n j a itoe s o e n g e i , b o e a t t j o b a petjahken ini s o e a l jang r o e w e t . S a b e n t a r k a k a n d a nanti d a t e n g k o m b a l i b o e a t t e n g o k p a d a a d i n d a k o e disini, d a n d r i t ö e k o e t i k a k a k a n d a h a r e p bisa d e n g e r b a g i m a n a B i m b a D e w i poenja pikiran d a n p e n d a p e t a n . (Mendjoerah dan lantes berlaloe sendiran).

(15)

Yash0DHARA mengawasi soeaminja pergi.komoeàiak terbangkit dari itoe bangkoe, bertindak ka loear dari itoe koepel, laloe menqgapein pada SARI, Jang tantes menghaniperi, menjembah dan berdiri di sampirgnja.

Y A S H O D H A R A: Sari, k a o e liat s e k a r a n g , bagi- m a n a a n e h sikepnja P o e t r a - m a k o l a .

S A R I (men/embafi) : — B e n e r sekalih, t o e a n k o e .

Y A S H O D H A R A: — P e m a n d a n g a n a t a s b e b r a p a b o e n g a r o o s j a n g s o e d a h l a j o e d a n r o n t o k , s o e - d a h t j o e k o e p a k e n bikin hatinja m e n d j a d i m o e - r o e n g d a n s e d i h , h i n g g a t i d a a d a n a f s o e a k e n b e r s a n t a p , d a n t i d a i n g i n k e n p o e l a p a d a ka- s e n a n g a n d o e n i a .

S A R I [menjembah) : — R i b o e rna'af, t o e a n k o e p o e t r i , patik t r i m a ini k a s a l a h a n s a m o e a ,

Y\5HooHkv.!^{terkedjoet): — B o e a t ini k a d j a d i a n k a o e s a m a sekalih tida b e r s a l a h , Sari.

S A R I {menjembah) : — D j o e n g d j o e n g a n P o e t r a - m a k o t a tida a k e n d a p e t i t o e pikiran sedih d a n m o e r o e n g djikaloe kiranja ini d a j a n g - d a j a n g , j a n g a d a d i b a w a h patik p o e n j a p r e n t a h , s o e d a h t i d a b e r l a k o e b e g i t o e a l p a h i n g g a l o e p a singkir- k e n itoe b o e n g a - b o e n g a jang lajoe d a n r o n l o k . T o e a n k o e s o e d a h t a o e j a n g Sri B a g i n d a Radja d j o e n g d j o e n g a n kita, s a d a r i P o e t r a - m a k o t a m e n - d i a m i n in! a s t a n a , s o e d a h m e m b e r i titah a k e n s a t i a p p a g i sekalian d a j a n g moesti lekas s i n g k i r - k e n segala d a o n jang r o n t o k , k e m b a n g j a n g lajoe, b i n a t a n g piara'an jang s a k i t a t a w a mati — d e n g e n p e n d e k , s e g a l a a p a jang b e r t e n t a n g a n s a m a k a i n d a h a n , k a h i d o e p a n d a n k a s o e b o e r a n . S r i B a g i n d a a d a m e n a r o k o e a t i r sekalih n a n t i kadjadian a p a j a n g s a t o e pandita telah r a m a l k e n , b a h o e a P o e t r a - m a k o t a b a k a l t o e n t o e t k a h i d o e p a n s a b a g i p a n d i t a j a n g t e r b e s a r d a l e m d o e n i a . Itoe- lah s e b a b n j a m a k a P o e t r a - m a k o t a d i t e m p a t k e n d a l e m ini W i s h r a m w a n , s a m a t j e m s o r g a jang kapandean nianoe^ia bisa tjiptaken, soepajabisa

(16)

d a p e t t j o e k o e p k a s e n a n g a n d a n penghiboeraH, h i n g g a tida a d a pikiran b o e a t djadi pandita. T e ­ tapi Sri Baginda djoengdjoengaii kita m a o e m e n - d j a g a d j o e g a , s o e p a j a di mata poetranja tida a d a t e r t a m p a k s a t o e a p a jang m e m b i k i n i a i n g e t p a d a k a f a n a ' a n n j a d o e n ' a . D a n s e k a r a n g t o e a n ­ k o e s a k s i k e n , b a g i m a n a k a ' a i p a ' a n n j a itoe d a j a n g - d a j a n g , a k e n singkirken itoe b o e n g a - b o e n g a jang lajoe d a n r o n t o k , telah m e r a m p a s k a s e n a n g a n n j a p o e t r a m a k o t a .

Y A S H O D H A R A : — Kaloe begitoe, Sari, h e n d a k l a h s e k a r a n g d j o e g a k a o e beriken titah, b o e a t lantes b e r s i h k e n a n t e r o t a m a n d a r i segala b o e n g a j a n g i a j o e d a n r o n t o k , d e d a o n a n jang tersebar, r o e m - p o e t j a n g k e r i n g , d a n laen-laen lagi.

S A R I {menjembah) : — Patik d j o e n g d j o e n g titah t o e a n k o e . ( P a d a i t o e d a j a n g - d a j a n g ) . Mari sini, hei aiaak-anak m a l e s ! K a o e o r a n g s a m o e a a k e n d i o e s i r dari a s t a n a ini d a n d i h o e k o e m r a n g k e t d j i k a l o e Sri Baginda d j o e n g d j y e n g a n kita m e n -

d a p e t t a o e k a o e - o r a n g p o e n j a k a ' a l p a ' a n d a n k a t e l e d o r a n . K a o e - o r a n g s o e d a h bikin terlinjap k a s e n a n g a n n j a P o e t r a - m a k o t a lantaran l o e p a s i n g k i r k e n i t o e b o e n g a - b o e n g a jang r o n t o k d a n l a j o e ! P a n g g i l s a m o e a kawan k a w a n m o e d a n t o e k a n g - t o e k a n g k e b o n b o e a t laloeken s a m o e a b o e n g a jang s o e d a h linjap k a i n d a h a n n j a , d a o n - d a o n jang d j a t o h , d a n p o l o n g itoe r o e m p o e t - r o e m p o e t jang k e r i n g — s i n g k i r k e n segala a p a j a n g djelek d a l e m p e m a n d a n g a n , di ini s a ' a t d j o e g a , mengarti ?

Itoe dajang-dajang sabagian niascek ha dolcm, lu moe dian kaloear kombali dengen bawa sesapoe, ahen sapoein itoe dedaonan, dan jang sabagian laginiengh'awpenboe- nga-boenga, jang mana lajoe dipoles, jang rontok di- djoentjjoel, dikasih masoek ha dalem saloe krandjang,se- deng SARI ripoeh djalan terpoeter-poeter aken preksa paherdja'an, sambil menjomel dan menggroetoe.

(17)

_ g -

' Y A S Ö O D H A R A {sasoedah berdiri mengawasi itoë a r a n g - o r a n o b e k e r d j a ) : — Sari, marih sini ; k a o e d j a n g a n berlaicole terlaloe k e r a s p a d a i t o e dajang- d a j a n g , s e b a b p o e t r a - n i a k o t a p o e n j a s i k e p m o e - r o e n g , i o e r o e t p e n d a p e t a n k o e , b o e k a n nieloeloe dari lantaran meliat itoe k e m b a n g - k e m b a n g jang lajoe d a n r o n t o k . :Kaiakoeannja banjak b e r o b a h , d a n s e r i n g d o e d o e k t e r m e n o e n g - m e n o e n g memi- ki-r, p a d a s a s o e d a h n j a bikin perdjalanan tiga kaiih k a ioear a s t a n a b e r s a m a - s a m a T j a n n a b o e a t sak­

sikan p e m a n d a n g a n di d a l e m n e g r i .

S^Ri : —^ A p a k a h t o e a n k o e tida tjoba tanja s e b a b n j a ?

• Y A S H O D H A R A;'— B e b e r a p a ' kalih a k o e telah me- nanja, tapi > P o e t r a - m a k o t a tida m a o e t e r a n g k e n , i t o e rêsia ia .lebih s o e k a s i m p e n sendiri.

S A R I: — B r a n g k a l i h ia m e r a s a b e r a t a k e n te­

r a n g k e n p a d a t o e a n k o e , lantaran hatinja t e r g a n g - g œ o l e h s a r o e p a penjakit jang s e r i n g m e n g ­ h i n g g a p i p a d a o r a n g - o r a n g m o e d a .

Y A S H O D H A Î Î A A p a k a h jang k a o e m a k s o e d - k è n , S a r i ?

S A R I {menjembak) •:— R i b o e ma'af, t o e a n k o e j a n g m o « l i a w a n ! Patik s o e d a h b e r l a k o e lan- t j a n g d a l e m d o e g a ' a n

Y A S H O Ö H A R A : — D o e g a ' a n bagimana, S a r i ?

S A R I {menjembak) : — T e r l e b i h d o e l o e patik m o e h o e n m a ' a f d i p e r b a n j a k

• Y A ' S H Ö D H A R A {dengen roepa tida sabaran)'. — Ja', tida a p a , ' b i i a n g - s a d j a , a k o e ingin t a o e kaloe-

k a l o e d o e g a ' a n m o e a d a b e n e r .

. S^Ri (menjembak dan bongkokin diri): — P o e t r a - m a k o t a d j a r a n g sekalih k a l o e a r dari a s t a n a d a n tida p e r n a b e r t e m o e o r a n g salaennja jang b e r d i a m disini- S i a p a t a o e , t o e a n k o e , p a d a k o e - tika a*da d a l e m perdjalanan, hatinja merasa ketarik p a d a p a r a s tjantik m a ' a f , t o e a n k o e , patik berlakoe l a n t j a n g ! . . . maski di ini negri tida

(18)

^ i t ^

â d a j a n g melebihi katjantikannja d a r i - p a d a toeäti'' k o e { m e n j e m b a h ) , tetapi m a ä l o e m l a h w a t e k d a n t a b e a t n j a s a o r a n g lelaki m o e d a ! Patik liat p o e t r a - m a k o t a t e r m e n a n g - m e n o e n g s e p e r t i s a ­ o r a n g jang lagi d i d a l e m r i n d o e , t o e a n k o e ! D o e l o e patik p o e n j a s o e a m i , jang s e k a r a n g s o e - d a h m e n i n g g a l , m a s k i oesianja d j a o e lebih t o e a dari P o e t r a - m a k o t a , s o e d a h rindoein s a o r a n g g a d i s tjantik jang m e m b i k i n ia t e r m e n a n g - m e n o e n g . S i k e p n j a t i d a b e r b e d a s e p e r t i P o e t r a m a k o t a s e k a r a n g ini. Ia t i d a m a o e d a h a r d a n tida bisa t i d o e r ; k a p a n patik tanja k e n a p a b a - g i t o e , ia tida m a o e d j a w a b ; ia m e r a s a m a l o e t e r a n g k e n resia hatinja. Liwat b e b e r a p a m i n g g o e k o m o e d i a n b a r o e l a h patik d a p e t t a o e itoe resia dari s a o r a n g k a w a n n j a . K o m o e d i a n patik k o e n - d j o e n g i n itoe g a d i s , l a m a r p a d a n j a b o e a t patik p o e n j a s o e a m i , l a l o e diadjak tinggal bersama-sa- m a ; d a n , t o e a n k o e , adjaib sekalih ! . . . . s o e a m i patik lantes b e r o b a h d j a d i g o e m b i r a h , sikepnja jang m o e r o e n g s i g r a h linjap s a m a sekalih !

Y A S H O D H A R A {menggigit bibir)-.— A k o e t i d a b e r g o e s a r b o e a t s a n g k a ' a n m o e itoe, Sari, s e b a b b e r d a s a r a t a s p e n g a l a m a n m o e s e n d i r i . Tetapi a k o e t a o e pasti, itoe s o e a l jang m e n i n d e s h a t j d a n pikirannja P o e t r a - m a k o t a , a d a d j a o e lebih p e n t i n g d a n soelit, d a r i - p a d a katjantikannja sa­

o r a n g p r a m p o e a n .

S A R I {menjembah)-. — Patijc terlaloe g i r a n g ka- i o e m e n d a p e t t a o e i t o e d o o g a ' a n a d a kliroe, t o e a n k o e . Tetapi djikaloe p o e t r a m a k o t a tida m a o e petjahken d e n g e n djelas p a d a t o e a n k o e , m e n g a p a t a h t o e a n k o e tida t j o b a m e n g o e s o e t dari l a e n d j o e r o e s a n ?

YA S H O D H A R A : — D j o e r o e s a n jang m a n a . S a r i ?

S A R I : — O e p a m a n j a , t o e a n k o e m e n a n j a ka- t e r a n g a n p a d a T j a n n a .

YA S H O D H A R A (berkesiap)', --

Akoe tida

(19)

Inget sama sekalih. Itoe koetsier Tjanna me>

mang ia jang anter kakandakoe bikin itoe per- djaianan. Ia taoe segala apa jang telah kadjadian.

Tjobalah, Sari, soeroe satoe dajang panggil pa- danja, aken mengadep disini sekarang djoega.

SA R I menjeinbah, laloe menghamperi satoe dajang jang lagi asik membersihken poehoen kembang.

SA R I : — Pergilah kaoe tjari pada Tjanna, dan kasih taoe jang Toean Poetri minta ia dateng mengadep sekarang djoega.

Itoe

dajang menjembah dan lantes berlaloe.

SA R I {pada YA S H O D H A R A): — Patik rasa Tjanna ada orang satoe-satoenja jang bisa taoe resia hatinja Poetra-makota.

YA S H O D H A R A: — Itoe belon tentoe, Sari, s e b a b djikaloe padakoe sendiri ia tida maoe bitjara teroes-terang, a k o e rasa pada Tjanna p o e n b e - gitoe djoega. Tapi baroesan kaliatan ia moelai hendak petjahken sedikit ; ia moelai bitjara de­

u g e n g o e n a k e n pelambang tentang boenga r o o s jang lajoe dan rontok, jang dibandingken d e - ngcn penghidoepan manoesia jang tida kekel.

SA R I : —Toeankot, patik ada denger djoega sedikit oetjapannja poetra makota jang patik rasa ada aneh sekalih ; ia roepanja pikirin d a n koeatirin sanget pada kamati»n, jang membikin manoesia tertjerei dari kasenangan doenia. J a , patik tida heran djikaloe poetra makota begitoe tjinta pada penghidoepan doenia, sebab djarang ada manoesia menampak nasif begitoe baek, begitoe beroentoeng, segala apa jang di-inginken lantes- sedia, dengen didampingin oleh satoe istri jang begitoe tjantik, tida ada kadoeanja dalem doenia, serta mempoenjai ajah jang be­

gitoe menjinta, hamba-hamba jang setia, d a n baroe sadja beroleh saorang poetra jang be­

gitoe manis. Ja, metnahg pantes djikaloe orang

(20)

i 2 """

^<oeatirin p a d a ifoe hari jang ia moesti berpisah dari s a t o e k a b e r o e n t o e n g a n b e s a r jang t i d a a d a

k a d o e a n j a . - - >

Y A S H O D H A R A : — D a n p o e t r a N I.al<ota b a r o e s a n m i n t a a k o e doedoel< • d i a m disini alien pii<irken i t o e s o e a l jang b e g i t o e r o e w e t . • A k o e t i d a t a o e k a m a n a pikirankoe m o e s t i d i t o e d j o e k e n , S a r i ! Kaloe s a b e n t a r ia d a t e n g disini, d a n ingin d e - n g e r b a g i m a n a p e i i d a p e t a n k o e , a k o e tida t a o e b a g i m a n a moesti m e n d j a w a b .

S A R I {tersenjoem) — Ah, itoe tida s o e s a h , t o e a n k o e . Bilang s a d j a ; kamatian s o e d a h m o e s - tinja, tida perloe dipikirin, s e b a b a d a djadi b a - giannja s a m o e a m a c h i o e k jang h i d o e p , d a r i ma­

n a t i d a s a o r a n g p o e n bisa t e r l o e p o e t . K a p a n s o e d a h mati k i t a - o r a n g t o c h aken terlahir k e m ­ bali, d a n b e r k o e m p o e l p o e l a h s a m a s e g a l a a p a jang kita tjinta ; k a l o e kita bikin karma jang b a e k d a l e m p e n g h i d o c p a n s e k a r a n g , dalem laen p e n g - h i d o e p a n kita nanti a l a m k e n poela k a s e n a n g a n d a n k a b e r o e n t o e n g a n . M e n g a p a t a h moesti di-

s e d i h k e n ? i

Y A S H O D H A R A (te P ok P dendaku j a S ASI ) : — O h , o h , itoe b e t o e l , Sari ! Banjak trirna kasih b o e a t k a o e p o e n j a p e n g o e n d j o e k a n . Baeklah, a k ö e nanti b e r i k e n itoe- d j a w a b a n- i - A k o e h a r e p de- n g e n ini katerangan,> a k o e biSa bikin pikirawnja m e n d j a d i s e d a r a t a s sia-sianja itoe pertjoba'iam b o e a t petjahken soeal b e g i t o e r o e w e t . T i d a b e r g o e n a a k e n ia t j a p e k e n hati- b o e a t sedihiti nasif jang tida bisa d i s i n g k i r k e n o l e h m a n o e s i a . T a p i t o c h a k o e m a s i h ingin t a o e a p a k a t e r a n g - annja T j a n n a .

S A R I {tnengoendjoek ka snmping)'. — D i s a n a T j a n n a lagi m e n d a t e n g i n , t o e a n k o e .

T J A N N A dateng disnmboet>oleh S A R I , kcdoea- nja saling memberi hormat dengen rnenjembuh dan bóngkakin badan.

(21)

.13 -

S A H I : K a k a n d a T j a n n a , T o ç a ' n Poetri miftta k aoe dateng disini, kerna . ada. sedikit apa>apa jang h e n d a k ditanja, Silahkenlah m e n g a d e p , {Masoek ka dalem ifoe koepel dcngen di-iheetl aleh TJANNA, sambil bongkokin .badan^ datiMçe- tika berhadipan dengen y^%Hom^n^ laloe. djQnIg'

kok menjembah.

T J A N N A (menjembah) •. — Patik h a t o c r k e n hor­

mat ka hadiilrat doeji t o e a i i k c e . . . , -

Y A S H O D H A R A ; — T j a n n a , a k o e raintaïkaoe <J,a- t e n g disini k e n i a a d a sedikit apa-apa jaag - h e p - d a k ditanja.

T J A N N A .(menjembah) : — Patik .bersedia, tjtjegn- k o e .

Y A S H O D H A K A : —, K e r n a t a o e k a o e a d a s3to.è.dari kita p o e n j a h a m b a - l i a m b a jang paling s e t i a , m a - ka a k o e rasa b o e a t iioe pettanja'an a k o e b o k h b a r e p nanti m e n d a p e t kaoe poenja ( j e n d j a w a b a n d a n p e n o e t o e r a n jang s a b e n e r - b e n e r n j a .

T J A N N A : — A k e n hal itoe t o e a n k o e b o l e h m e -

ngandel. (Menjembah). j

YA S H - . D H A R A : — T e t a p i , T j a n n a , k e r q a i t ç e s o e a l jang a k o e ingin d a p e t t a o e a d a b e r h o e - b o e n g d e n g e n kaberoentoenga^inja , d j p e n g - d j o e n g a n kita, P o e t r a - m a k o t a , inaka h e n d a k l a h d l h a d e p a n a k o e tida a d a s a t p e .resia. jang jcaoe

s e m b o e n i k e n . •; ,j

T J A N N A : — H a m b a b e l o n perna- s e m b o e n i k e n resia a p a - a p a di h a d e p a n doeli t o e a n k o e P o s t r a d a n P o e t r i M a k o t a . Bilanglah, '^oeal a p a jang toeankoe ingin taoe (Menjembah). ,

Y A S H O D H A R A : - B a r o e ini k n o e s o e d a h A N T ^ R

akoe poenja kakanda, pergi djalau-djalan dl da- tem negri ; p e r t a m a k a ü h d e n g e n n a e k kreta k a b e s a r a n , d a n kadoiea kaüh d e n g e n menjamur s a b a g i s o e d a g a r . S a b a n kalih balik d a r i itoe per- djalanan, akoe dapetken kakandakoe poelang dengen sikep moeroeng, se,p.erti ada apa-apa.jang

(22)

w 1 4

dipiklrken. Tetapi koetika akoe

menanja, iatida maoe lerangken soeal apa jang mengganggoe kasenadgannja, hanja membilang sadja, itoe hal ada terlaloe besar, penfing dan soeker aken di­

pikir oleh saorang prampoean. Tambah hari kakandakoe semingkin iesoe, sering doedoek bengong sendirian, hingga tida senang tidoer, foe- pa dahar, dan sedaloe djaoeken diri dari segala ka- plesiran. Maka itoe akoe sekarang kapingin taoe, koetika pergi djalan pasiar, ada terdjadi apatah jang menarik perhatiannja Poetra makota ? Soeal apakah jang mendjadi sebab dari timboelnja itoe kamoeroengan ? Tjobalah bilang, Tjanna jang baek !

TJ A N N A {/Tienjembah) : — Toeankoe poetri, ini samoea patik soedah mengarti. Patik poeji te­

lah meliat terdjadinja itoe perobahan dalem si- kepnja doeli Poetra-makota. Patik sendiri bener- bener merasaken terlampau heran dan tida habis mengarti, bagimana Poetra-makota bisa tergon- tjang hati, dan linjap kasenangan dan katentrem- annja, tjoemah lantaran dapet saksiken beberapa matjem pemandangan jang soedah loemrah ter­

tampak di mana-mana dalem ini negri dan di sagenep doenia.

YA S H O D H A R A (tjondongken É A R F A/ I ) ; —Tetapi pemandangan apalah itoe, Tjanna?

TJ A N N A : — Biarlah doeli toeankoe Poetri soeka menaro kasabaran aker» dengerin patik bertoe- toer dari bermoeiah. Pertama kalih patik me- nganter Poetra-makota bertamasja ka segenep kota dengen naek saboeah kreta karadja'an jang diriasken indah, dengen rahajat berdiri di tepi djalanan saling berdjoebelan aken oendjoek hor- matnja. Poetra-makota kaliatjin merasa girang sekalih meliat ini penjamboetan jang menoen- djoekken katjinfa'aiinja rahajat jang sanget ber- goembirah bisa memandang wadjahnja marika

(23)

tDOerija bakal djoengdjoengan. Tetapi dengetl sakoenjoeng-koenjoeng dari tepi djalanan ada melintas saorang pengemis (toea jang soedah boeta serta bongkok. Hati^ba brentiken itoe kreta soepaja itoe orang toea tida terlindes, dan Poetra-makota mengawasi padanja dengen pe- noeh perhatian, dan tanja machloek apa adanja itoe. Koetika patik memberi katerangan jang itoe ada manoesia, ia kaliatan merasa sanget heran, apa sebabnja begitoe berbeda dengen laen-laen manoesia jang biasa tertampak satiap hari. Ja, toeankoe Poetri, lantaran selaloe ber­

diam lama dalem astana dan hidoep di antara orang-orang moeda dan tjantik, Boetra-makota mendjadi tida ketaoei bahoea pada manoesia selaloe ada terdjadi perobahan jang membikin badannja bongkok, koelitnja penoeh kisoet, ramboetnja poetih, giginja ompong dan matanja lamoer atawa boeta. Koetika patik memberi katerangan bahoea sasoeatoe manoesia, kapan hidoep sampe tjoekoep toea, aken djadi be- gitae, kaliatan Poetra-makota berpikir keras, dan lantes sadja memberi titah aken balik ka astana.

Y A S H O D H A R A (mengelak napas)-.— Oh, seka­

rang akoe mengarti, kenapa tadi ia begitoe ke- tarik koetika memandang boenga-boenga jang lajoe.

T J A N N A : — Ja, demikianlah ka'ada'annja, toean­

koe. Tetapi patik pikir, itoe rasa terharoe soe­

dah timboel dari lantaran Poetra-makota tida biasa hadepken segala perobahan dan gon- tjangan doenia, maka patik mengandjoerin aken ia kaloear djalan-djaian lagi dengen menjamar, soepaja bisa meliat penghidoepan rahajat dan perdjalanannja manoesia dari deket, tentang ma­

na Sri Baginda Radja poen telah menjataken

moefakatnja. Begitoelah dengan berpakean se*

(24)

— 16 —

lâkd'é 30edâ^ar, P o e t f a - m a k o t a b e r s a m a patik tè- lâh p^fgi m e n g i d e r ka d a l e m k a m p o e n g d a n desa-desa, d a n achirnja kita b e r t e m o e s a o r a n g sakit jarig terletak sambil merintih-rintih d i t e p i djaiaïi raja Poefra-makota m e r a n d e k m e n g a ­ w a s i d a n m e n a n j a p a d a patik, k e n a p a itoe o r a n g teliätan b e g i t o e s o e s a h . Koetika patik m e n e - r a n g k e n baho'ea itoe o r a n g s e d e n g d i l a n g g a r - penjaklt s a m p a r j a n g heibat, d a n tida h a r o e s o'fang n i e n d e k e t i a k e n m e n o e l o e n g i s e b a b b i s a k-etoeiaran,'Poe(ra'-makota l a n t e s m e n a n j a poela, apakalK segala- o r a n g bisa d a p a t ini p e n j a k i t ? Kôetika paftik tetepken j a n g s a s o e a t o e m a n o e s i a d a l e m s e m b a r a n g s a ' a t bisa d i s e r a n g o l e h penjakit jafrg banjakimatjemnja, a d a jang berat d a n r i n g a n , t i p i achirnja sainioea moesli mali, Jantes P o e t r a - ntJïkota kaliatan djadi terkedjoet, d a n menar^ja ;

„ M M i ? -apakah artinja m a t i ? " S o e p a j a bisa rtrefi'garti- dengen^ djelas artinja ifoe perkata'ari', piàlik silahkeîi b rdjalan .lebih d j a o e s a m p e k a p i n g g i r s o e n g e i d i m a n a a d a t e m p a t p e m b a k a r a r t rrfajit', d a n - disitoc' bisa kaliatan r o m b o n g a n o r a n g jân'g pikoel majit jarig h e n d a k d i b a k a r

Y A S H O D H A R A: — Ah, Tjaniia, b a g i m a n a k a o c W s a b e r l a k o e s a m p e b e g i t o e d'jaoe !

• T j A ^ f N A : { m e n j e m b a h ) : — M a ' a f , t o e a n k o e POfitri !- Patik poenja pikiran a d a lebih baek dji- k a l o e P o e t r a - m a k o t a d a p e t liat d a n t a o e s a m o e a djàJannjâ î n i p e n g h i d o e p a n K a p a n n a n t i s o e d a h b e r d o € d o e k di a t a s tachta a k e n m e m e r e n t a b d a l e m ini k a r a d j a ' a n , s a b a g i isatoe radja d a n ksatrija ia p o e n h a r o s s melindoengin rahajat dari g a n g g o e a n pendjahat d a n penjerangan m o e - s o e h , h i n g g a s a t o e koetika h a r o e s g o e n a k e n pedangflja a k e n m e m b a s m i b a n j a k djiwa ma- noéeia. A p à aken djadi d e n g e n ini negri djika- löG m e f n p o e n j a i radja jang t i d a m e n g e n a l a p a artinja k a m a t i a n !

(25)

YASHODHARA [mengelak napas}: — Ja, k a o ê a d a befoei, T j a n n a ! L a n d j o e t k e n l a h p e n o e t o e r - a n m o e .

TJANNA (menjembah) : — S a s o e d a h Poetra- ma- k o t a m e n g a w a s i sakoetika lamanja itoe majit jang h e n d a k d i b a k a r , achirnja ia m e n a n j a , „ a p a k a h ini achirnja p e n g h i d o e p a n d a r i s a m o e a m a n o e - s i a ? " Koetika patik t e t e p k e n , d e n g e n m e n t - r a n g k e n d i s e i o e r o e h d o e n i a s a m o e a s a t o e r o e ­ p a , s e g a l a m a c h l o e k jang h i d o e p moesti mati, d a n tida s a t o e p o e n jang a k e n t e r l o i o s , P o e t r a - m a k o t a berdiri b e n g o n g , t e r o e s bertjoetjoeran a e r mata, d a n k o m o e d i a n ia berkata, „ a c h , Tjan­

na, marilah kita p o e l a n g ! s e k a r a n g s o e d a h s a m - p e ! m a t a k o e s o e d a h meliat t j o e k o e p ! " D a n s a d a r i itoe koetika, t o e a n k o e , ia t i d a menjata- ken ingin pergi k a loear lagi, d a n sikepnja lan- t e s b e r o b a h .

YASHODHARA:— A p a k a h Sri Baginda Radja s o e d a h t a o e ini k a ' a d a ' a n ?

TJANNA : — H a m b a s o e d a h t o e t o e r k e n s a m o e a , t o e a n k o e .

YASHODHARA: — D a n b a g i m a n a t a h p e n d a p e t - a n n j a ?

TJANNA : — Sri B a g i n d a kaliatan merasa k o e a - t i r , tapi h a m b a h i b o e r k e n d e n g e n m e m b i l a n g , jang P o e t r a - m a k o t a p o e n j a hati djadi l e k a s ter- g o n t j a n g lantaran s a k e a n l a m a h i d o e p t e r ä s i n g d a r i p e r g a o e l a n o e m o e m . K a p a n s o e d a h biasa h a d e p k e n s e g a l a kadjadian d i d o e n i a , patik kira itoe p e r a s a ' a n jang g a m p a n g t e r h a r o e n a n t i li- njap, d a n P o e t r a - m a k o t a a k e n m e n d j a d i s a t o e kepala pamerentah jang g a g a h d a n k e r a s hati.

YASHODHARA:— A p a k a h k a o e kira begitoe, T j a n n a ? A k o e koeatir . . . . a k o e a d a d a p e t firasat, k a m o e r o e n g a n n j a k a k a n d a k o e nanti m e m ­

b a w a k a s o e d a h a n jang a d a d i l o e a r d o e g a ' a n , Satoe DAJANC dateng mengadep dan menjein-

(26)

~ 18 ~

bah di hadepan YASHODHARA,

D AJANG : — Toeaiakoe, pcretra Rahula s o e d a h s e d a r d a n s a m p e t e m p o n j a a k e n m i n o e m s o e s o e . YASHODHAKA {berbsngkit): — Baeklah, a k o e a k e n d a t e n g d e n g e n s i g r a h . ( P a d a TJANNA). Ba­

njak trima kasih, T j a n n a , b o e a t k a o e p o e n j a kate- rangan. (Berlaloe.)

TJANNA {bitjara sendirian)-. — H e l a a s ! ini W i s h r a m w a n , a s t a n a d a r i katjinta'an d a n ka- b e r o e n t o e n g a n , s e k a r a n g t e r t o e t o e p o l e h tjadir d a r i k a m o e r o e n g a n d a n k a k o e a t i r a n . S i k e p j a n g p e n o e h k a d o e k a ' a n d a r i P o e t r a - m a k o t a s e k a r a n g s o e d a h m e n o e l a r d j o e g a p a d a T o e a n Poetri, jang biasanja b e r g i r a n g d a n b e r g o e m b i r a h . A n e h s o e n g g o e djaiannja p e n g h i d o e p a n ! M a n o e s i a s e l a m a n j a t i d a bisa m e r a s a p o e a s d a n t j o e k o e p . Bagimana bisa djadi, d e n g e n m e m p o e n j a i a s t a n a begini i n d a h , d i d a m p i n g i n o l e h istri b e g i t o e tjantik h i n g g a t i d a a d a b a n d i n g a n n j a di s e l o e - r o e h K a p i l a w a s t o e , d e n g e n d a j a n g - d a j a n g jang eilok d a n p a n d e n»enari, P o e t r a - m a k o t a m a s i h bisa t e r l i p o e t o l e h kasedihan d a n k a b i n g o e n g a n , t j o e m a h lantaran meliat s a o r a r r g toea, s a o r a n g sakit d a n s a o r a n g mati ! B a g i m a n a ia b i s a s i k - s a hati d a n pikirannja tjoemah l a n t a r a n s a k s i k e n p e m a n d a n g a n j a n g biasa t e r t a m p a k satiap hari di m a n a - m a n a ! O h , s o e n g g o e a n e h !

PRINS SIDDHARTHA datmg menghampiri dari b e l a k a n g d e n g e n t i d a d i k e t a o e i o l e h TJANNA, hloe berdiri mendengeri iapoenja pembitjara'an

sendirian.

TJANNA {landjoetken omongannja) : —Jiési, W- d a bisa d i a n t e p i n P o e t r a - m a k o t a t i n g g a l m o e - r o e n g b e g i t s e . A k o e m o e s t i tjoba b e r d a j a a k e n bikin k a s e d i h a n n j a b e r a c h i r ! A k o e n a n t i t j o b a b o e d j o e k s o e p a j a ia m a o e pecgi k a i o e a r djalan- djalan l a g i , b o e k a n s a d j a d a l e m ini negri, tapi

nçgn-negri jang djaoe, soepaja ia djadi me-

(27)

î"» «E»

ngenal

djalannja ini kahidoepan dan djadi biasa b o e a t s a k s i k e n k a s a n g s a r a ' a n m a n o e s i a . K a p a n nanti ia s o e d a h n a e k k a a t a s tachta dan, me«

m e r e n t a h atas banjak m a n o e s i a , ia a k e n m e n d j a d i s a t o e radja jang p a l i n g b i d j a k , jang p a l i n g m o e - rah d a n b e r k a s i h a n , j a n g nanti bisa m e n o e l o e n g p a d a banjak m a n o e s i a . . . .

SIBDHARTHA {menghampiri dan tepokpoendak- n j a TJANNA):—Akoe moefakat ! itoe betoel !

TJANNA {terprandjat, laloe djongkok dan mC' njembah)-. — R i b o e m a ' a f , t o e a n k o e !

SiDDHARTHA — A k o e s e t o e d j o c sekalih d e n g e n p i k i r a n m o e b o e a t p e r g i m e n g o e m b a r a k a negri- n e g r i jang d j a o e , T j a n n a ! A k e n hal itoe a k o e s o e d a h a m b i l p o e t o e s a n t e t e p , tida perloe k a o e m e m b o e d j o e k d a n m e n g a n d j o e r i n lagi. T o e - d j o e a n k o e a d a d j a o e lebih tinggi d a r i - p a d a me- merentah k a r a d j a ' a n , tapi m a k s o e d k o e jang s a t o e - s a t o e n j a a d a l a h b o e a t m e n o e l o e n g m a n o e s i a s o e p a j a t e r b e b a s dari k a s a n g s a r a ' a n d a n ka- s e d i h a n !

TJANNA {dengen roepa girang)-. —Q\\, djika- l o e t o e a n k o e m e r a s a s e t o e d j o e , b a e k i a h b e s o k pagi p a t i k m e n g a d e p p a d a Sri Baginda a k e n m e m b e r i t a o e

SIDDHARTHA : — T i d a perJoe, T j a n n a . Ini kalih a k o e m a o e bikin perdjalanan d e n g e n d i a m - d i a m , tida b o l e h a d a s a t o e o r a n g jang t a » e .

TJANNA {dengen roepa heran)-. — B a g i m a n a bisa, t o e a n k o e i t o e s o l d a d o e jang m e n d j a g a d i m o e k a t e m b o k a s t a n a

SIDDHARTHA : — l a o r a n g tida t a o e djikaloe kita b r a n g k a t k a i o e a r d i w a k t o e malem, s a l a g i marika s a m o e a t i d o e r p o e l e s .

TJANNA {terkedjoet) : — D i w a k t o e m a l e m ? SIDDHARTHA; — Ja, dan é\ ini malem,

djam d o e a b e l a s t e n g a k twalem. K a o e m b e s t i sedja k o e d a k o e , Kantaka, l e « g k e p d e n g e n sèlahja,

(28)

- 20 -

dan kaoe sendiri poen moesti sedia satoe Itoeda b o e a t t o e r o e t b e r s a m a - s a m a .

TJANNA {terkedjoet)-. — T a p i , toeanl<oe, Ica manai<ah l<ita-orang alcen pergi ?

SiDDHARTHA : — Ai<en hal i t o e k a o e nanti d a p e t t a o e s a b e n t a r m a l e m . S e k a r a n g d j a n g a n m a d j o e k e n terlaloe banjak pertanja'an ; d j a l a n k e n sadja a p a jang a k o e prentali ; sediaken a k o e poenja k o e d a t o e n g g a n g , Kantaka, d i ini t e m p a t djam d o e a b e l a s t e n g a h m a l e m . Inget baek-baek, p e g a n g resia keras, tida b o l e h a d a s a t o e o r a n g jang t a o e dari ini niatan, T j a n n a !

TJANNA (menjembah) •. — Baek, t o e a n k o e , a k e n h a l itoe t o e a n k o e d j a n g a n koeatir. T a p i , toean­

k o e

SiDDHARTHA ; — D j a n g a n pikir a p a - a p a lagi, T j a n n a ! A k o e s o e d a h bilang, ini perdjalanan tida m e n g a n d o e n g m a k s o e d l a e n , hanja b o e a t menoeloeng manoesia !

TJANNA {ntenjetnba'h) : — Baek, t o e a n k o e . SiDDHARTHA: — Inget betoel, d j a m d o e a b e l a s t e n g a h m a l e m k a o e moesti b e r s e d i a d a n me- n o e n g g o e disini.

TJANNA : — Baek, t o e a n k o e {menjembah).

SIDDHARTHA bcrlaloc. TJANNA berdiri seperti

toenggak sambil galeng-goleng kepala.

LAJAR T O E R O E N .

I beractiir.

(29)

«

B A I ^ I A N I I .

P E M A N D A N G A N : Kamat peradoean dalem astana Wishramwan. Di tengah-tengah kamar, pada tempat fang sedikit tinggi, ada terletak pembaringan Jùngma- t/emn/a seperti sofa dengen di bagian belakang dan sa- beiah kinxinja, iisertaken sèndèran, Jang tertoetoep oleh sprei dan bantal-bantal tersoelam benang emas, di atas mana ada tergantoeng klamboe aloes dengen diser- taken roembè roembè berwarna keening emas. Di hadep' an pembaringan, dan begitae poen di mana ampnt po' djokan dariitoe kintir, aii tergantoeng pelita-pelita dari peroenggoe jang soenbo^nja menjalah, memberi pe­

nerangan soerem atas itoe kamzr. Di tingkatan sabelah bawah dari itoe pembaringan ada terdapet medja-medja- di atas mana ada terletak boeäh-boeah, gendi tempat minoeman dan sabagin/a, dengen dirias djoega oleh vas dan kembang-kembang. Lantei dari itoe kamar ada di- gelarin permadani tebel, dan di sabelah depan, dengen terpisah oleh doea trail (lankaru^ dari marmer jang ter- oekir, ada tempatnja dajang-dajang Jang mendjaga poetri dan poetra makota, dan sekarang, lantaransoedah tnalem, niarika samoea ada rebah dengen njenjak di atas

lantei.

POETRI YASHODHARA lagi rebah di tempat peradoeo n dengen menjoendang di atas bmntal soetra, badannja miring ka depan, merghadepin RAHLLA Jang rebah di sabelahnja. Ia ada pake samatiem kemedja biroe moeda dengen tangan pendek, dan pandjangnja itoe kemedja sampe sainggan loetoet, hingga lengan dan betis kakinja kaliatan njata. Di samping itoe pembaringan, pada betoelan kepüla, atas satoe bangkoe pendek, ada berdoedoek PRINS SIDDHARTHA fangberpakeanlengkep, seperti tertampak di dalem kebon, dengen pake saboek d a n p e d a n g t e r g a n t o e n g d i s a m p i n g n j a . I t ( e PRINS berdoedoek diam dengen tidm bergerak seperti lagi tepa-, koer.

Maski pelita-pelita tjoemah memberi penerangan goe- rem, itoe tempat peradoean ada dapet tjahaja terang da­

ri sinarnja boelan paernama Jang masoek ka sitcedari trali-trali di atas pajonnja itoe kamar, dan todjoin pada itoe PR J I N S dan P»ETRI Jang lagi berdoedcek dan rebah dengen (ida bergerak.

21

(30)

s*. 22 -•

Sabentaf lagi /taliatan YAmooHAtiA terkedjoet,seper*

t i kena terganggoe oleh saroepa impian jang tida enak, dan kadengeran ia meratap : „Oh !... adoeh !" laloe toetoep moekanja sama satelah tangan.

SiDDHARTHA {sodoriti tangan, laloe pegang ta- n g a n n j a p o e t r i ) : — A d a terdjadi a p a t a h , o h d j i w a d a r i k a h i d o e p a n k o e ?

YASHODHARA {tjioem tangannja Prins) : — O h , t o e a n k o e , a n e h s e k a l i h , a d i n d a tida m e n g a r t i a p a s e b a b n j a , satiap kalih moelai p o e l e s , a d a t e r d e n g e r s o e a r a bisikan

SiDDHARTHA (terkedjoct) : - Bisikan ? , . . . a p a ­ t a h katanja itoe bisikan ?

YASHODHARA: — D e n g e n djelas d i n d a m e n - d e n g e r , seperti o r a n g berkata-kata d e n g e n s o e a r a a l o e s d a n l e m a h - i e m b o e t , „ T e t n p o n j a s o e d a h s a m p e ! w a k t o e n j a s o e d a h d a t e n g ! " O h , k a k a n d a , a d i n d a m e r a s a t a k o e t , m e r a s a n g e r i d a n ber- koeatir, kaloe-kaloe ini s o e a r a a d a mendjadi t a n d a , jang kita b a k a l lekas b e r p i s a h dari ini d o e n i a d a n a d i n d a b a k a i l e k a s mati !

SiDDHARTHA : — O h , tida, d j i w a k o e ! m a s a l a h b i s a d j a d i b e g i t o e !

YASHODHARA {menangis sesenggoekan) : — Ata- w a b r a n g k a l i h a d i n d a a k e n a l a m k e n nasif jang lebih h e i b a t lagi dari-pada kamatian, jaitoe ka- k a n d a k o e j a n g a k e n b e r l a l o e dari ini d o e n i a d e ­ n g e n t i n g g a l k e n a d i n d a disini s a o r a n g diri

SiDDHARTHA (herbangkit, t jondongken badan, l a l o e t j i o e m d j i d a t i s t r i n j a ) : ~ A p a k a h bida-

dTrikoe pertjaja p a d a katjinta'an dari k a k a n d a jang selamanja t i d a a k e n b e r o b a h ?

YASHDDHARA {mengawasi dengen penoeh ka­

t j i n t a ' a n ) : — Itoelah tida sedikit p o e n d i n d a b e r s a n g s i , t o e a n k o e .

SiDDHARTHA : — K a p s n begitoe, biarlah Bimba D e w i - k o e k e r i n g i n a e r matanja d a n h i b o e r k e n hatinja d e n g e n kapertjaja'an p e n o e h , b a h o e a

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Sa'abisnja berkata begitoe, itoe orang toea lantes rogo sakoenja, dari mana ia kaloearken satoe tiap jang ter- boengkoes dengen envelop mera, dan seraken itoe pada Keel-am,

Maskipoen diperlakoeken begitoe kasar hingga tida berbeda dari satoc boedjang prampoean, tapi ia teroes tinggal bersabar, boekan sadja lantaran soedah biasa ia trima itoe tjatjian

,,Romo maoe oesir Soekardi tida iaen lantaran ia miskin, iboe, sedengan Ibrahim jang toea ada kaja, dari itoe ia maoe nikahken saia pada itoe itoe si kolotr

Kabetoelan tida djaoe dari itoe tempat, ia katemoe dengen satoe rawa, jang rawa mana boekan sadja a d a kandoeng aer banjak, tapi loempoernja dalem, kerna itoe s

Itoe orang toea serahken satoe toengket dari kajoe Tjendana pada itoe Pangeran, dan ^koetika ia ini dapet liat itoe nama jang dioekir diatas kepalanja itoe

sekali tida ada goenanja, kerna achli noeikang dan laykang bisa loelak itoe dengen itoe dengen ilmoe lemas dari dalem toeboenja " .Maaf, toewan Ouw," kata Ma Hok Ek jang soeda

Koenjoeng-koenjoeng koetika itoe Thian Ong ada'klrim satoe orang jang membri taoe pada Tan Bong Ki, jang itoe waktoe, baek itoe panglima lekas menjerang pada tentara moesoe jang

Samentara itoe L o Taij Kong jang geraken pasoekannja menoedjoe ka djoeroesan oetara, sabelonnja sampe di tempat mana ia toedjoeken, ia ada berkata pada Loa Han Eng begini: