1 1 7 7

P

7 ³

1 HET INLANDseH ONDERWIJS.

I',,'.

DE HEEREN

T. A. F. VAN DER VALK

EN

N. GRAAFLAND

BEANTWOORD

DOOR

S. E. HARTHOORN.

SOER.ADAlJA,

T

::EI: x:

^:EI

M

EI d3 0 0 . 1867.

P

7 ³

1 HET INLANDseH ONDERWIJS.

I',,'.

DE HEEREN

T. A. F. VAN DER VALK

EN

N. GRAAFLAND

BEANTWOORD

DOOR

S. E. HARTHOORN.

SOER.ADAlJA,

T

::EI: x:

^:EI

M

EI d3 0 0 . 1867.

,',

D ]\~ TI]~ E

n

^l~ N

T. A. F. VAN DIDR VALE:,

Qllll-twceuc IJIHlc1'\vij~C1' aan Illl IClYcek;ehool VOOI' i111mul,chc

o\lllcl'wij~(!I'.'J 10 .'1 () ], o.

N. GRAAF'LAND,

Zellllcliug lellrunr en llil"~I~te1l1' (lm' kWI!ek"llwol voor iul1U1l1,n!to

()ncIcl'wij~crti te '.l'ANAwANUKO (~1 inuhntisl\.)

BEANrl'WOOHJ)

l){)lIlL

s. E. HARTHOORN.

Schrijvcr Vlm liDo J';I'. ~OI1l1. ^(lil O. ;rnv!I;" "On.Ic gl'ÎOVClll onz."

en "lIet OllULll'wij~ hij cIc volken Vllll N. 1."

SOEItAIlA1JA,

T:E-3:::tE::L\OCE d ) 0 0 · 18G7.

,',

D ]\~ TI]~ E

n

^l~ N

T. A. F. VAN DIDR VALE:,

Qllll-twceuc IJIHlc1'\vij~C1' aan Illl IClYcek;ehool VOOI' i111mul,chc

o\lllcl'wij~(!I'.'J 10 .'1 () ], o.

N. GRAAF'LAND,

Zellllcliug lellrunr en llil"~I~te1l1' (lm' kWI!ek"llwol voor iul1U1l1,n!to

()ncIcl'wij~crti te '.l'ANAwANUKO (~1 inuhntisl\.)

BEANrl'WOOHJ)

l){)lIlL

s. E. HARTHOORN.

Schrijvcr Vlm liDo J';I'. ~OI1l1. ^(lil O. ;rnv!I;" "On.Ic gl'ÎOVClll onz."

en "lIet OllULll'wij~ hij cIc volken Vllll N. 1."

SOEItAIlA1JA,

T:E-3:::tE::L\OCE d ) 0 0 · 18G7.

",

INIIOUD.

~"

De !Jroate IJI'aag op het gebied van het inland8ch onrle1'1oij8.

(Alllwo01'rl aan dcn heer VAN .DIm VA IX). Bla. 1.

De beschat'ill[J mz de 80holen in de :Mina- kassa van lilettado.

UlltlOoo1'd aan den heer N. GRAAFLAND). " 39.

",

INIIOUD.

~"

De !Jroate IJI'aag op het gebied van het inland8ch onrle1'1oij8.

(Alllwo01'rl aan dcn heer VAN .DIm VA IX). Bla. 1.

De beschat'ill[J mz de 80holen in de :Mina- kassa van lilettado.

UlltlOoo1'd aan den heer N. GRAAFLAND). " 39.

Tm OILOO'J'l<] V]1AAG OP nET OEll1EDV.AN HET INlil\.N Dscn ONIJN R \rIJS.

N nar IttUlleÎc1 ing van mijn wm:k ^1/ d(, toestanél en rla Iml!ount\U Vllll het QlUlm:wijR bij de volken vau N oêr.

1111111/leh-Tuc1iö" heeft do 11001'

'r,

A. ]i', V1\n del' Valk oenn 'lwoehuro in hnt lillht gei'101ulell) gotitold: 1/ het in1tl/ltl:,wh ()Jl(lol'wijs."

}\li.in antwoonl op f10 hClhmkingon, in gezegd ge- snhl'ifr. togen Jnij i1!gebraeht ^j VCmOOlllG mell in c1ezo ïBge!nll. :Mon hogrijpt evenwol , tlt\t· het lliot iJl mij op komt om stil te lltl13.11 bij !lOlt gelwolen Btltpol

van ongeol'clmHl op ollmmlol' gelHlopto griovon. Ik W011110h ltlléén dH aaniltwht to bopn.lcn bij de gl'Oote vmng 011 heli gebiml vnll het lnhmütlch onc1orMjs) een

Vl'nflg; Wnltl'VOOl' geen l'oehligofl.!1rd NerlG.dnnc1m: ouvel'- rmhillig lJlijV(lll kun, woJ1w rielrting hij ook volge In Ilt:lI\tknndig of go(ltlfliellfltig 0Il3ioht.

'\Vellm il'! dio vr[Lag?

'Wij hnllOoV<))l ni.et hmg in beli ol1;.1ckoro 1;e blijvell.

"Vin iu i1(~ inJi1nc1Rc.lw rnatL1isCl1HJ.ppi.i hellOofbe tUIU OH-

dül~\\,j.iH hcbbol1, is gneu() vraag mOOl:.

1

Tm OILOO'J'l<] V]1AAG OP nET OEll1EDV.AN HET INlil\.N Dscn ONIJN R \rIJS.

N nar IttUlleÎc1 ing van mijn wm:k ^1/ d(, toestanél en rla Iml!ount\U Vllll het QlUlm:wijR bij de volken vau N oêr.

1111111/leh-Tuc1iö" heeft do 11001'

'r,

A. ]i', V1\n del' Valk oenn 'lwoehuro in hnt lillht gei'101ulell) gotitold: 1/ het in1tl/ltl:,wh ()Jl(lol'wijs."

}\li.in antwoonl op f10 hClhmkingon, in gezegd ge- snhl'ifr. togen Jnij i1!gebraeht ^j VCmOOlllG mell in c1ezo ïBge!nll. :Mon hogrijpt evenwol , tlt\t· het lliot iJl mij op komt om stil te lltl13.11 bij !lOlt gelwolen Btltpol

van ongeol'clmHl op ollmmlol' gelHlopto griovon. Ik W011110h ltlléén dH aaniltwht to bopn.lcn bij de gl'Oote vmng 011 heli gebiml vnll het lnhmütlch onc1orMjs) een

Vl'nflg; Wnltl'VOOl' geen l'oehligofl.!1rd NerlG.dnnc1m: ouvel'- rmhillig lJlijV(lll kun, woJ1w rielrting hij ook volge In Ilt:lI\tknndig of go(ltlfliellfltig 0Il3ioht.

'\Vellm il'! dio vr[Lag?

'Wij hnllOoV<))l ni.et hmg in beli ol1;.1ckoro 1;e blijvell.

"Vin iu i1(~ inJi1nc1Rc.lw rnatL1isCl1HJ.ppi.i hellOofbe tUIU OH-

dül~\\,j.iH hcbbol1, is gneu() vraag mOOl:.

1

I) ," lm (; ItOoTM 'VRAAG 01' HUT (H; BIlm

De 11lYloe(11'ijki>te klasse dier ll1(Ln:b~ulU1ppij bn nioL 7tonc1ersohool-onüerwijs, Die wfll1rhnia, - reed/'! gn- nocgl'tl1illI1 nlgmueen erkend, ^TIn. al hetgerm tll1,t\.l'OVOl' in den lant~ten tijr1 is in hol; midden gelJmgt - lloglll:lnJ:;

te willen bewijzell, wal'e dwaasheid.

1)(1 t\,l'ool,e rmng ten aHllûell Ynn hei; iuhJHls(:h on-

(lerwijs ~ is flus geen:e andere ([nll dmm: \V n toa 11 ^{(J ()} liiulleu wij onderwijzen?

Dntw evmn\'Hl "illln1lflHch omlcl'wijs" ^B(\lle ollbojliutl.

de llitdmkki'ug is, moeten wij eerst Ilflllm.' mlllwijv,en w () Ik illlnmlsch onderwijs wij lJedoe:en. \Ve]nu) hobhon wij in ^OHS werk Over het omlerwijs, ha1lflolowlo ovor ,,(ln millt1e1cn tel' verbetering VD.ll heli OlHlürwi,is alllt t(J wenden" uUdrukkelijk verH1aru "geen meer uiligehrtlicl Inger omlerwijs, veel minder miudelbaar omlol'wij,:l" (JiJ het oog te hebhen I/manl' dood eenvouc1ig lugel' on- derwijs"; het is datgelfdc la g e r inlu,mlsch olltlorwijH, Wllarover wij thans spl'ekeu. Ren onderwijli dOl'lll1,lv!j, ebt bij 11lhmders, die de ccrste beginselon V.lll konnis nog :niet !61jn mtngebl'llcht, het V61's[j[tml Vmehi; tn ^Yor- licllten, het karitkter poogt te 'helpen VOl'men. Wolk, ollllel'wijs ^l1ll lmll hiel'YoOl'c1ienen P 1J eii is clan dmm op den bodem van l<elleQ'd onclerwiJ's allm'n'ow ieMj ,,,::;t(, '''''l'W

.... "-i 0 b ^J \,L~'t·b'

'waarop wij bier tel'UgkOlll0Tl.

Mijn filrtwoonl op de gestolt1e vrnli.g i,~ hekOlHl

n

o~

~'e1'5t!llld zn.l verlicht, het karaktor gevormd wm:c1ol1 a001'

gcon onderwijs, (hLt, lHtucFelt Ol'ül' rlu €lillgoH, Il'Iîll.l'- Over do Inlander denkt eu sproeldi on wnnrllwdo

hiJ

van cloon heef~lJ door ^/lOOH blldcewii:~, (lllr. nfln lieltt doot opgaan on\1' de eigmt wül'nj,l dn~ In-

JhlHIol's." (1) ,/Zoo oim l^loHt,lllmr,r,Î omlm do 11l1nn-

(h:l',~ opstuwt''', (lw! vrong ik Hleli JIl\.ll1'1tk, 1/:10n hij wol ^0\'(11' :l.lI!llll't) ding(lIl !'IprclwH, dIm die ^WatU-

OVOl' het yolk spl'eflkt P"

n

Do hecl' V, d. 'htlk (ll) is valt om! ftlHlnl' gOVOe!(\Jl.

~(Jlld(lr ,,<1(1 kennis vtm hCSc.:1ltUlfdCll" kan hij hul; hillf Ilillt flGU1l011. Hij is vun oo,rdod) <lat dtl (mdel'llt.oJde

l\lHI;nl()y,~i wi\l ^OV()1' !mt1nl'e ^clillgCll sprokoJl ~Ol!; IJ ij

:.leg!; :

IIA11:l hit ((Ho Pns(;n,l()~;t,i l1u.1l1olljk) ^Ilover f~(l(\tl l1.ndol'c z!tlWIl ll[ltl1k (ll1n \VHlU'OVOl' hot volk I'Ip1'(\o1. b, dun ",ou ltij ^J d ^llll kli mij, aut volk niot voel vel/·

dor hrongen." ('1) , ,Vna1:orn lliot P

11 Ik", clu~ luidl; het l1u~IVOOl'(l (5), IIwciit el' !iOJ1

miutltu lliots :nHl(:rH op om (1(J onkunde to verilt'ij- von d!tll llHlivOllllig lWllllilJ hij te lJrengCl!1, (L w.

~, do ktllllliH VtLll IJ (\ fl eh ^[t n 'f il 0' 11, W!ln~ () II h ^{J-

fI (J 11 all. f <11l11 hCllit,\;@ uil ocmnt\lit <ln ]mmlÎs 11io";

ilin i It Mtnltt is onkunde on hijgolooj![;o vorjugon,

OVClUl.[l:I llHlll om de dulHto:mls t~\ vel'drijven ()on~

voudig 1iel!~ ontHtüokt,n

(I) MUn w{~rk, uITe top.stnnil 011 de I,ollooftoll van lint on~crwfj8 bij de ~()lkell ~'lIn N, 1 i, b1.I!'J,O, Wunrik i.1 (Ion vervolgo tlit geschrift 'Î'tc.l~r noohlll\\, bop/llll Ik u/ij tot Iltl~ noemen d"r bludr.ijdo. WlIllf .lc woordan in dtm teint voorkl/menrle til vluden zijn. Waar ik dt'n lozer !(tlZ()!ft!nll van Vun ullr VrlJk voorlpg, (m, (IUD don voet dor bludzij!lo C6n V. mot eCD !(ellll, rbuk tllm zijn tHe gezegden ontlmmll Mn do brocllnro ~an geoaollld6l\ heor i getitold yhet illllult!icb oIHl<lrwija. "

(~) Hl. 204.

(lI) VurvolgtmA &~hrjjf ik el~llvoUllig VI

a.

^Vldk.

('I) V. bI. ,Hl, (liJ bl. iJlt.

I) ," lm (; ItOoTM 'VRAAG 01' HUT (H; BIlm

De 11lYloe(11'ijki>te klasse dier ll1(Ln:b~ulU1ppij bn nioL 7tonc1ersohool-onüerwijs, Die wfll1l'hnia, - l'eolh'l gn- nocgl'tl1illI1 nlgmueen erkend, TIn. al hetgerm tll1,t\.rovol' in den lant~ten tijr1 is in hol; midden gelJmgt - lloglll:lnJs te willen bewijzell, wal'e dwaasheid.

1)(1 t\,l'ool,e rmng ten aHllûell Ynn hei; iuhJHls(:h on-

(lerwijs ~ is flus geen:e andere ([nll dmm: \V n toa 11 ^{(J (j} liiulleu wij onderwijzen?

Dntw eVOllwHl "illln1lflHch omlcl'wijs" B(\lle ollbojliutl.

de nitdmkki'ug is, moeten wij eerst Ilflllm.' mlllwijv,en w () Ik

illlnmlsch onderwijs wij lJedoe:en. \Ve]nu) hobhell wij in ons werk Over het omlerwijs, ha1lflololl(lo ovor ,,(ln millt1e1cn tel' verbetering VD.ll heli OlHlürwi,is alllt t(J wenden" uUdrukkelijk verHlartl "geen meer uiligehrtlicl Inger omlerwijs, veel minder miudelbaar omlol'wij,:l" (JiJ het oog te hebhen I/manl' dood eenvouc1ig lugel' on- derwijs"; het is datgelfdc la gor inlu,mlsch olltlorwijH, Wllarover wij thans spl'ekeu. Ron onderwijli dOl'lll1,lv!j, ebt bij 11l1l1.11ders, die de ccrste beginselon V.lll konnis nog :niet !61jn mtngebl'llcht, het V61's[j[tml Vmehi; tn Yor- licllten, het karitkter poogt te 'helpen VOl'men. Wolk, ollllel'wijs l1ll lmll hiervoOl'c1ienen P 1J eii is clan dmm op dcn bodem van I<ellen:d onclerwiJ's nll01'n'ow ieMj ,,,::;t(, '''''1'W

.... "-i 0 b ^J \,L~'t·b'

'waal'op wij bier tel'UgkOlll0Tl.

Mijn filrtwoonl op de gestolt1e vrnli.g i,~ hekOlHl

n

o~

~'e1'5t!llld zn.l verlicht, het karaktor gevormd wm:c1ol1 a001'

goon onderwijs, (hLt, lHtucFelt Ol'ül' rlu €lillgoH, Il'Iîll.l'-

Over do Inlander denkt eu sproeldi on wnnrllwdo

hiJ

van cloon heef~lJ door "OOH blldcewii:~, (lllr. nnn lieltt doot opgaan on\1' de eigmt wül'nj,l dn~ ^In-

JhlHIol's." (1) ,/Zoo oim l^loHt,lllmr,r,Î omlm do 11l1nn-

(h:l',~ opstuwt''', (lw! vrong ik Hleli JIl\.ll1'1tk, 1/:10n hij wol 0\'(11' :l.lI!llll't) ding(lIl !'IprolwH, dIm die WatU- OVOl' het yolk spl'eflkt P"

n

Do hecl' V, d. 'htlk (ll) is valt om! ftlHlnl' gOVOe!(\Jl.

~(Jlld(lr ,,<1(1 kennis vtHl hCSc.:1ltUlfdCll" kan hij hul; hillf Ilillt flGU1l011. Hij is vun oo,rdod ^j <lat dtl (mdel'llt.oJde l\lHI;nl()y,~i wi\l OV()1' !mt1nl'e ^clillgCll sprokoJl ~Ol!; IJ ij

:.leg!; :

IIA11:l hit ((Ho Pns(;n,l()~;t,i l1u.1l1olljk) ^Ilover f~(l(\tl l1.ndol:c z!tlWIl ll[ltl1k (ll1n \VHlU'OVOl' hot volk I'Ip1'(\o1. b, dun ",ou ltij ^J d ^llll kli mij, aut volk niot voel ^vel/·

dor hrongen." ('1) , ,Vna1:orn Jliot P

11 Ik", clu~ luidl; het 1111~IVOOl'(l (5), IIwciit el' !iOJ1

miutltu lliots :nHl(:rH op om (1(J onkuudo to verilt'ij- von d!tll llHlivOllllig lWllllilJ hij to lJrengCl!1, (L w.

~, do ktllllliH VtLll IJ (\ fl e 11 ^[t n 'f il 0' 11, w!ln~ () II h ^{J-

fI (J 11 all. f <11l11 hCllit,\;@ uil ecmnt\lit <ln ]mmlÎs 11io";

ilin in Mtnltt is onkunde on hijgolooj![;o vorjugon,

OVClUl.[l:I llHlll om de dlllHto:mls t~\ vOl'drijven ()on~

voudig 1iel!~ ontHtüokt,n

(I) MUn w{~rk, uITe top.stnnil 011 de l,ollOOftOIl van lint on~crwfj8 bij de ~()lkell ~'lIn N, 1 i, b1.I!'J,O, Wunrik i.1 (Ion vervolgo tlit geschrift 'Î'tc.l~r noohlll\\, bop/llll Ik u/ij tot Iltl~ noemen dllr bludr.ijdo. WlIllf .lc woordan in dtm teint voorkl/menrle til vluden zijn. Waar ik dt'n lozer !(11Z()!fI!nll van Vun ullr VrlJk voorlpg, (m, IIUD don voet dor bludzij!lo C6n V. mot oeD !(ellll, !buk ((Iln zijn tHe gezegden ontlmmll Mn do brocllnro ~an geoaollld6l\ heor i getitold yhet illllult!icb oIHl<lrwija. "

(~) Hl. 204.

(lI) VurvolgtmA &~hrjjf ik el~llvoUllig VI

a.

^Vldk.

('I) V. bI. ,Hl, (liJ bl. iJlt.

·1, _1l1~ rJlWO'l'I1 Vlt,U.!' Ol' m;'!' Glmu,;p

, Ja, 2/OO:1ecl' is V.

a.

Vl1lk ovortuigd, (h,l; lll<H\

Iner 301Jl]el' 11<10 kennis ^Vltn bescl!auftleu" goml HelIt

on~stcken lnîl1) (bt hij (1) uÎhroopt:

11 Ik "'Dil tooh wel eens willen w(ltnll) IlOe mnn rlun ^J in Gorla naam, onlH1I1ohit!1'fllml ILIH]nr:l ZOll

kunnen hef!cluL\'ell, dan dool' hun (lil kHl1nil1 \'all besclmal'dcn bij te lmmgcn; hou HHm dal; 111(\1;

lnogeHjklleiû !/ion klln1l01l dotlll, :10wlol' lndtnll dB grcnzen to gaan mll die În-Cl! Iti~\\'lllllligo \\,(\I.'dll mil don IJlhlJuler.})

11e \Tang was hei1Utwoorcl vom' ?Jij weTl! g(\lhlt1tl.

Ik toch schreef: (2)

1/ Bene c(mvondige vrfl.ag vOl'ilimlG hiof 11110 IInn-

dacht. Zij is (ler,o: wai; brllngt do ollum1unkollClo tot 11l1c1el1keu? Ecne ll1e(lodeoling van vromlHlB Ol~ onbckellrle 1Jnken noopt hom c1IW,L'boe V01H!il'l\kli

met. St,elt hij in clie Zltkell al bolang gOl1oüg om ze te Willen ~mthoud(:}n, welnu, zijn gn]wngnn i:>

er goeu voor ^J het kabinet waarin hij nJloN wog- b~l'gt .. Mnár g~~ ^lilt eens mob hom Vuor dali lil;,.

hllwt. z;thon. Hunl er vnll vOl'H(lhillolltl~ [llr,lLt~(ln ,0llbeduuloJl(le voorwerpcm uil;, voeg zc I:!U,Ûlll 1;01;

eensehoou geheel en zie hoc hom (bt boni1i Mttlll' ebt is 1~1,'J een begin; Zijno v01'lll\;\il1g kliml:

ton to~') nu dl(~ doocle voorwm:pell nJH heginll<ln (;0 leven l~ nwe handen. Gij hebt lH1Jnclijk in ^Ollll 111~le ~H:l?lel ontdekt, on hl een :lIHl(\l'o jlOÛilil(:Il.

DlO kle~el en l)obnseh fllllOlt gij in brl; VHlI1' (\11 jie

vO{)1'8chlJIII;rcedt - lwt ghUl! llmU'hij hlijfti hor.

---

(1) \'. bI. 36.

(2) lIJ. 205-206.

VAN HWI' lNI,ANOSCH ONIl1mWIJS. 5

niet. Die foelie in gimlsehen hoek worc1t voor den dag gohulJ,ltl, het glas van clo a{me zi.ide bc- strnken en - wie schetst do verrukking vnn tlon armen rijke, die de waal'ue zijner lSolmtten nitlt v(ll'moedcle? nu hij vogr. {üm spiegel stl1ut en zidl >laU achter ,lon spiogel ziet! Hij stl'ekb Zijl10 haml uit m:1Ul' zij stuit tegen heh glas. ^N1Il buigt ldj zinll ovor h(~t gln.s heen J nU111r ontc1e1di uiets!

Wat mug toch dit zijn? Het licht dat \:Hl1

uw geest nhtraaIt op de eigen kennis van clen onna.c1enkende, prikkolt hem tot na den k e 11 0 no n cl e l' zo ('\ k."

"Grondige kennis Van hetgeen leeft in heb hart ^Oll llOord del' mellsehen wekt vedrouwen.

Spreek ovor r,a.kc:!ll, die daar buiben liggen) noollo llOOl't men mmr u. lloor aan hotgeell omgal1t in het OigOll gemoed, aanstonds antwoordt u de blik van heli oog. Zooüra gevoelt de memseh

Hil~l;, al~b gij hem vnt ^J of hij grijpt u bij <10 hnnd en wil allOr u geleid. wortlell/'

"HeUgoen loofb in hart on hoofd bij acn Illlull-

tlor 1. ... ," .

V. tl. Vnlk ]\!ln ni.et bugel' l]()01~ell!

11 W~tltl'b()o ,lil,? wat wilt g~i toch dl1!1,1:mûo

r'\

mopt hij nit .. I/Gi.i 11eemt uit eon htclo l)ottLfleh on uil, oon n1Hlel'e kie?,("l (lil mnel!; (lie te ^'ïil1mOn hol; glas; dat glllS g11ll.t gi.i vervolgpHA hcslîJ~j.iJwl1

mel; foelie 011 mLl.l\ld1 el' Gen spiegel vall j Oll lan.t

dUJl <1on vel'l.'nldcll InlaJ1(lol' 9lieh zelf heldJken in (Hou flpicgtll 011 (lVO)l ah; (Jon an.p ^Cl' n.()1Jtm~ tnsDoJl om bot zijl! vB.r'Wol!(lo).'i»g to {J}1tdeld~ell, <1ltt m~ n.oh"

tQr dien ~pi.og(jl niet!> iB •.. " .. I..lcof~ Ün.t ooJ;: inlIet

·1, _1l1~ rJlWO'l'I1 Vlt,U.!' Ol' m;'!' Glmu,;p

, Ja, 2/OO:1ecl' is V.

a.

Vl1lk ovortuigd, (h,l; lll<H\

Iner 301Jl]el' 11<10 kennis ^Vltn bescl!auftleu" goml HelIt

on~stcken lnîl1) (bt hij (1) uÎhroopt:

11 Ik "'Dil tooh wel eens willen w(ltnll) IlOe mnn rlun ^J in Gorla naam, onlH1I1ohit!1'fllml ILIH]nr:l ZOll

kunnen hef!cluL\'ell, dan dool' hun (lil kHl1nil1 \'all besclmal'dcn bij te lmmgcn; hou HHm dal; 111(\1;

lnogeHjklleiû !/ion klln1l01l dotlll, :10wlol' lndtnll dB grcnzen to gaan mll die În-Cl! Iti~\\'lllllligo \\,(\I.'dll mil don IJlhlJuler.})

11e \Tang was hei1Utwoorcl vom' ?Jij weTl! g(\lhlt1tl.

Ik toch schreef: (2)

1/ Bene c(mvondige vrfl.ag vOl'ilimlG hiof 11110 IInn-

dacht. Zij is (ler,o: wai; brllngt do ollum1unkollClo tot 11l1c1el1keu? Ecne ll1e(lodeoling van vromlHlB Ol~ onbckellrle 1Jnken noopt hom c1IW,L'boe V01H!il'l\kli

met. St,elt hij in clie Zltkell al bolang gOl1oüg om ze te Willen ~mthoud(:}n, welnu, zijn gn]wngnn i:>

er goeu voor ^J het kabinet waarin hij nJloN wog- b~l'gt .. Mnár g~~ ^lilt eens mob hom Vuor dali lil;,.

hllwt. z;thon. Hunl er vnll vOl'H(lhillolltl~ [llr,lLt~(ln ,0llbeduuloJl(le voorwerpcm uil;, voeg zc I:!U,Ûlll 1;01;

eensehoou geheel en zie hoc hom (bt boni1i Mttlll' ebt is 1~1,'J een begin; Zijno v01'lll\;\il1g kliml:

ton to~') nu dl(~ doocle voorwm:pell nJH heginll<ln (;0 leven l~ nwe handen. Gij hebt lH1Jnclijk in ^Ollll 111~le ~H:l?lel ontdekt, on hl een :lIHl(\l'o jlOÛilil(:Il.

DlO kle~el en l)obnseh fllllOlt gij in brl; VHlI1' (\11 jie

vO{)1'8chlJIII;rcedt - lwt ghUl! llmU'hij hlijfti hor.

---

(1) \'. bI. 36.

(2) lIJ. 205-206.

VAN HWI' lNI,ANOSCH ONIl1mWIJS. 5

niet. Die foelie in gimlsehen hoek worc1t voor den dag gohulJ,ltl, het glas van clo a{me zi.ide bc- strnken en - wie schetst do verrukking vnn tlon armen rijke, die de waal'ue zijner lSolmtten nitlt v(ll'moedcle? nu hij vogr. {üm spiegel stl1ut en zidl >laU achter ,lon spiogel ziet! Hij stl'ekb Zijl10 haml uit m:1Ul' zij stuit tegen heh glas. ^N1Il buigt ldj zinll ovor h(~t gln.s heen J nU111r ontc1e1di uiets!

Wat mug toch dit zijn? Het licht dat \:Hl1

uw geest nhtraaIt op de eigen kennis van clen onna.c1enkende, prikkolt hem tot na den k e 11 0 no n cl e l' zo ('\ k."

"Grondige kennis Van hetgeen leeft in heb hart ^Oll llOord del' mellsehen wekt vedrouwen.

Spreek ovor r,a.kc:!ll, die daar buiben liggen) noollo llOOl't men mmr u. lloor aan hotgeell omgal1t in het OigOll gemoed, aanstonds antwoordt u de blik van heli oog. Zooüra gevoelt de memseh

Hil~l;, al~b gij hem vnt ^J of hij grijpt u bij <10 hnnd en wil allOr u geleid. wortlell/'

"HeUgoen loofb in hart on hoofd bij acn Illlull-

tlor 1. ... ," .

V. tl. Vnlk ]\!ln ni.et bugel' l]()01~ell!

11 W~tltl'b()o ,lil,? wat wilt g~i toch dl1!1,1:mûo

r'\

mopt hij nit .. I/Gi.i 11eemt uit eon htclo l)ottLfleh on uil, oon n1Hlel'e kie?,("l (lil mnel!; (lie te ^'ïil1mOn hol; glas; dat glllS g11ll.t gi.i vervolgpHA hcslîJ~j.iJwl1

mel; foelie 011 mLl.l\ld1 el' Gen spiegel vall j Oll lan.t

dUJl <1on vel'l.'nldcll InlaJ1(lol' 9lieh zelf heldJken in (Hou flpicgtll 011 (lVO)l ah; (Jon an.p ^Cl' n.()1Jtm~ tnsDoJl om bot zijl! vB.r'Wol!(lo).'i»g to {J}1tdeld~ell, <1ltt m~ n.oh"

tQr dien ~pi.og(jl niet!> iB •.. " .. I..lcof~ Ün.t ooJ;: inlIet

m; (/ltOO1°~l VIUAfI Ol' IIfol'V GJ'lljllm

l100îcl , en 1 · 1I11'b vun l llll 'I [nlnTHlor - zocht ~/;nk

~H\,zd met }Jo&!tsch VOl'i'llllolteu tul; glas ,m \'(\10[00.

heel tot een spiegelP Is 1I1tt g()~H10 nwt!odndill"

VUIl hem onbokende zakon? J) (1) I:>

In mmm des v"c(lcll I I I _, ^" J . , til (Ol' wo voo!!uh,I),lllo,I'll, .. ..

I J _~. y,ng mIJ

fOO) ;;:, moot lJ.utlVQOl'tlfln n1/3 !l1iJ' 11

gednnn? I 't >'In w, vmglln Î\'(i1'Ilm~

N·t{1nt Y,"I' 1. l'

, ' - , ,IJ. uac {Jo was afgedrukt \';!tcr Y

(l

V 11

1)1, tJnp hij: ' " ö • • 11, ç

/I TT

et

boold hnd V01'w!tru mot de b ot k' 1 ° b,aoel] _{, 10} znq.·, k J) (2 ,) IlTIarthOOl'll /' dus (. 00 ClU () U1Jt1V hij' cu j;

!~. P vaort' , , ,,\1'1 '1 me t (10 l' boeltJllpmnk o(JJlvoudi" < ' : l . f

ZC"O'cn _{.-:>0. ) 1/4-}.1"t 1111111 III ' 1 I 0 VOOl'stelliw"on v n ," ' ' t:>

hOQl'hng ' k '<:>' !t \'11 Jl1 1 ': eon /tau ~Jloopingf:1 pUllt mDIlt ZOOkOll VO;)l'

T l(,tgoen me)1 hPIQ. QutlCl'WijYlOll wil ^,)1 ,

v

^0] strokt llÎ ot I

In wieus hersenen 7,011 hot (1!I]rl)lflOI' , ,diml nl"o,.

moc.ll\ el'kenden l'Bg'('1 ,I, J é'

1 . oeselll'IJi'BI1? , " : ,',011 E l " ' " n,l!( el'OU JI](\~ _' l'O(J'I,)1' _{I J ,} .\',()() ,11 _{Jl ftJH} ' I 11()l)]e]ulll' m' nlge [Ht ( ) 1ll(\O 11 't '0

(11 v, bI, 46,47. Omdllt ik hl '

even goed vnn e6n~ andere be J cr t 00 V nl J 1 P; - ik had mij atandtleolcn 0llUO"m , ,wnnrUI 't h,e et dsprnnk Idn ' kuonen t bedi6n'~n - uc be- d. V"Ik Illij lIog tor; .0 Post . ~ 18 .. 0 ?f,~engp.atold, voo~t V.

d"lijk niet te kunn _{eu 8 C} t IJ _{on Zon} "lo7.;I,!lIJ do r seilIJnt hot dun LIl dn.

zoo bobt , nr~ekeurd" " , .. BO AI f I" 1U. BjlrL'kon .r L IC nntuurkunde, _!!ie gij ocrnt

111 de natuurkunde bollnn(leld w . over .. CI':l ~aak. (UO ook

~e! Weet V d V l k ' _{, n met dat} ordt, ollderwIJs 18 In nnluurkun-t k ' '

II is twee r.ijn P Wo t h'" na uur llnde en ulllllurken.

delbuar en bonger O~do, .V lJHlt~ àll~ t!!rwijl het eerste bij bet mid,

" .. Cl WIJS thUIS bch t h

llIgHrlste lagero echo o mng onlbrolren p I _{oor. ot} tweedo op gooI! wL,1

0) V. d V. laatste bl I "I UI ZIJ' C, met het op schrift 11 Vcrbe\ilringon,"

7 hnkolHf, znlJ:.m,mn in heonfnning gnlmwht., hintlt zij oJl Iwb luwt, Die l'ngel is <10:':0, Tlll eigen vüol'Htol-

lillg!\11 V[tH uwen lom:li:ng' zijn (Ie tlmclnll, wan,l'uit HW

OIHlerwijfl l'iij te \'IttnHll1 'g<lI'louhten.

e

w VOl'l11oll(l Oll-

del'wijs Han ollgeoel'Ollll(11) Jnml lmt niet ,'n.n V Ol'rel , haal hel; Hint v[),u gefllle \'Iijl1e der zeo; hmtl, ontleen hlll; nrm

hem znlnlJl! JDn WOl'(lt (He rogel hiel' mei; mtdmk n:mhn- volen, hot i8 um tIn;/; de ommilenken([e 11 i el; golHw,1;

wordt door Iwlb (Hl v 0 el' 0 11 vna kellnis , tllalt l' ibal'-

!loor, {Jat hij bnplt!dd wordt l)~i zijll eignn keu-

llil:!, (bt hmn gelnnl'cl wOl'dl) ol'de 011 zmneulumg Le h!:ellgen

iu de voomtellingm1, _dit~ hij hem vorwlml on versl;rooiil

<1001' ellmudol' liggen, De nevelell, die zijn gec:;!, omhnl1nll, wlmlclll ni ot . woggovn:tgtl j heb licht Vlln 01:16 :-l(,)]l dOl' ken-

lIis knn niHl, <1uorlll'illgcu, \'I()(J]ltllg Cll' gOOJl sehoillillg' O!l

schifting' komt in v,ijne 7100 7JOJlilcll']jng c[ool'(;én dWt1,r·

fll!olH!n ile'llkbool!loll. Ik vorklnm~il() c1anrom de dool' V. (1. Valk )f,Oo. goilOolttm omegt bespotte hon111Bpran,k

JJlU& do gel:ip:tl;ieordo \\'OOl:I!Oll: rIet. lioht d:1t, VU,Il

Uw g(\IHlt al'Hl,l:lloltllj op' do fligell kOllrdH vau

dOl! 01l11[tr[I\llkendlj, jll'ikknJt hlllll tot 1111,-

tI lIl! k 0 11 (\ Jl 011 ti 0,1.'\'1,0 II k." M.oot ik nu ^lIlijn boom:-

t1oo]nnl: ILhlOl' hij linij Il londing W/l.l'U, y,ngg(l1l: dio kin-

\'Icl1, dio pobl.seh Oll din J'on]io si:nlle'\Jl tleukhooWml \'!LU don Inln,Il<1Ol' voor, 1\:loot ik. 11(\& lUl h {) m jtl~ llmli tlnll 'iill~~!le anuwij:-'i(m: de) ()Jl(lerwij\'lnr _{h{l(jl!~ iets mLn} din dOllkhnoldoll ouiitlokL daG rio lO()l'Hug' '10 nl f 1L 0 g II iet, honft, (JPf~lmWl'k~, i (\ j; H, dnl; ik hom, (llin Vll.ll Jlfl:tllllr·

kunde snhijnt 1;0 vorwttehtoll, l!nl;gnoJl ll,nc1o!:ol1 Vlm g'(}(lH-

ilienl:lhlmll' _{hopell ,)} 1wl; lJmlti{\ bl1 mm([lIit!oll !lom' hOli

(>0110 l;(\ul'v('\]:Wtwl:~('.ll1qJ, hot llTul.ew udhn(\HÎn 1,(:) ])O(}- JIl111l. }\1(\[; tliu IWlllitl tOC,gl',rllf\t ]mll c1e olliltmdjw.\r-

m; (/lt()01°~l VIUAfI Ol' IIfol'V GJ'lljllm

l100îcl en , 1 · 1I11'b vun l llll 'I [nlnTHlor - zocht ~/;nk

~H\,zd met }Jo&!tsch VOl'i'llllolteu tul; glas ,m \'(\10[00.

heel tot een spiegelP Is 1I1tt g()~H1e nwt!odndill"

VUIl hem onbokende zakon? J) (1) I:>

In mmm des v"c(lcll I I I _, ^" J . , til (Ol' wo voo!!uh,I),llIO,\'ll, .. ..

I J _~. y,ng mIJ

fOO) ;;:, moot lJ.utlVQOl'tlfln n1/3 !l1iJ' 11

gednnn? I 't >'In w, vmgllJl Î\'(i1'Ilm~

N·t{1nt Y,"I' 1. l'

, ' - , ,IJ. uac {Jo was afgedrukt \';!tcr Y

(l

V 11

1)1, tJnp hij: ' ^{" ö} • • 11, ç

/I TT et boold hnd V01'wnru mot de b ot k' 1 °

b,aoell _{, 10} znq.·, k J) (2 ,) IlTIarthOOl'll /' dus (. 00 ClU () U1Jt1V hij' cu j;

!~. P , vaort' , ,,\1'1 'I me t ⁽¹⁰ l' boeltJllpmnk o(JJlvoudi" < ' : l . f

ZC"O'cn .-:>0. ) 1/4-.1"t 1111111 III (0 VOOl'stelliw"on v n ," ' 1 ' ' t:>

hOQl'hng ' k '<:>' !t \'11 Jl1

1 ': eon /tau ~Jloopingf:l pUllt mo!)t ZOOkOll VO;ll'

T l(,tgoen me)1 hPIQ. QutlCl'WijYlOll wil ^,)1 ,

v

^0] strokt llÎ ot I

In wiens hersenen 7,011 hot (1!I]r()lflOI' , ,diml nl"o,.

meen el'kenden l'Bg'('1 ,I, J é'

1 . oeselll'IJi'BI1? , " : ,',011 E l " ' " n,l!( el'OU JI](\~ ' l'O(J'I'l1' 1 ; ) , .\',()() ,11 Jl ftJH ' I 11()ll]elm' nlge ^ulll' [Ht ( ) 1ll(\(J 1I 't '0

(11 v, bI, 46,47. Omdllt ik hl '

even goed vnn e6n~ andere be 1 cr t 00 V n lil P; - ik had mij atandtleolcn 0llUO"m , ,wnnrUI 't h,e dsprnnk kuonen et Idn ' t bedi6n'~n - uc be-

d. V"Ik Illij lIog tor; .0 Post ~ 18 .. 0 ?f,~engp.atold, voo~t V.

d"lijk niet te kunn eu 8 C t 11 on Zon "lo7.;I,!lIJ do r seilIJnt hot dun Lil dn.

zoo bobt _, nr~ekcurd" " , .. BO AI f I" 1U. sj/rL'kon .r L IC nntuurkunde, !!ie gij ocrnt

111 de natuurkunde bollnn(leld w . over .. CI':l ~aak. (U(I ook

~e I Weet V d V l k ' _{, n met dat} ordt, t ollderwIJs 18 k ' In nnluurkun-'

II is twee r.ijn P Wo t h'" na uur llnde en ulllllurken.

delbuar en bonger O~do, .V lJHlt~ àll~ t!!rwijl het eerste bij bet mid,

" .. Cl WIJS thUIS bch t h

llIgHrlste lagero echo I o mng onlbrolren p oor. ot tweedo op gooI! wL,1

0) V. d V. laatste bl I "I UI ZIJ' C, met het op schrift 11 Vcrbe\ilringon,"

7 hnkolHf, znlJ:.m,mn in hoonfnning gnlmwht., hintlt zij oJl Iwb luwt, Die l'ngel is <10:':0, Tlll eigell Vüol'Htol- liligOIl VltH uwen lom:li:ng' zijn (Ie tlmclnl1, wan,l'uit HW

OIHlerwijfl l'iij te \'IttnHll1 'g<lI'louhten.

e

w VOl'11101l(1 Oll-

del'wijs Han ongeoel'0I111(11) Jnml lmt niet ,'n.n V Ol'rel , haal hul; Hint Vl),U gefllle \'Iijl1e der zeo; hmtl, ontleen hlll; nrm

hem znlnlJl! JDn WOl'(lt (He rogel hiel' mei; mtdmk n:mhn- volen, hot i8 um tIn;/; de ommilenken([e 11 i el; golHu1.1;

wordt door Iwlb (HIV 0 el' 0 11 vna kellnis, til n. n l' ibal'-

!loor, {Jat hij bnpn!dd wordt l)~i zijn eignn keu- llil:!, (bt hmn ge}nnl'(l wOl'dl) ol'de 011 zmnoulumg Le hrellgen iJl de voomtellingm1, dit~ hij hem vorwlml on versl;rooiil

<1001' ellmudol' liggen, De nevelell, die zijn gec:;!, omhnl1nll,

wlmlclll ni ot . woggovn:tgtl j heb licht Vlln 01:16 :-l(,)]l dOl' ken-

lIis knn niHl, <1uOl'lll'illgCU, \'I()(J]ltllg Ol' gOOJl sehoillillg' O!l

schifting' komt in v,ijne 7100 7JOJlilcll']jng c[ool'(;én dWt1,r·

fll!olH!n ile'llkbool!loll. Ik vorklnm~il() c1anrom de dool' V. d, Valk )f,Oo. goilOolttm omegt bespotte hon111Bpran,k

JJlU& do gel:ip:tl;ieol'do \\'OOl:I!Oll: rIet. lioht d:1t, VU,Jl

Uw g(\(Hlt al'Hl,l:lloltllj op' do fligell kCllrdH vau

dOl! O'llll[tr[l\llkendlj, jll'ikknJt hlllll tot 1111,-

tI llil kon (\ Jl 011 ti 0,1.'\'1,0 II k." lvI.oot ik nu lIlijn boom:-

t1oo]nnl: ILhlOl' hij linij Il londing W/l.l'U, y,ngg(l1l: dio kin-

\'1(11, dio pobl.seh _OH din J'on]io si;nlhlJl tleukhooWml _VlLU dOl! Inln,Il<1Ol' voor, 1\:loot ik. 11(\& lUl 11 {) m jtl~ llmli tlnll 'iill~~!l\: anuwij:-'i(m: de) ()Jl(lerwij\'lnr h{l(jl!~ iets ltlLll din dOllkhnoldoll Olliitlokt daG rio lO()l'Hug' '10 nl f 1L 0 g II iet, honft, (JPf~lmWl'k~, i (\ j; H, dnl; ik hom, (llin Vll.ll Jlfl:tlllll'·

kunde snhijnt 1;0 vorwltehtoll, ]lCIl;gnoJl ll,nc1orol1 Vlm g'(}(lH- ilienl:lhlmll' _{hopell ,)} 1wl; lJmlti{\ bl1 mm([nit!oll !lom' hOli

(>0110 l;(\ul'v('\]:Wtwl:~('.ll1qJ, hot llTul.ew udhn(\HÎn 1,(:) ])O(}-

Jilllll. }\1(\[; tliu IWlllitl tOC,gl',rllf\t ]mll

ae

olliltmdjw.\r-

"i .

m, n!!OOT1~ VILL\.G OP HWI' c:mnnm

tlit;tuZ!h zal Ult Y. <1, Vnll: wol zouder ]111(101' ollr1n1'l'itJht

IW!-5rijplHl - met die douldlooldon doen, llOtgm1ll Ilf:}

Juel'ling' zelf, juist Olmlat deze die kennis mist, n iul;

duen bn. Hij is er namelijk' dom' in staal; g'estnltl

lJlI1 clio aeukheeldnll zooebnig met e]]wJl(ler in vm'bnnd te breligon^J (bt ^Ol' nieuwe d(:)ukbeoldell uil; gehol'Gn Inm!ell. Zoo lHlfpt lIG/; ljcht) dat afsta'aalt van :-lijn geest, mm hdtle1'8n gluns Ove1' de eigen wereld dos In.

lander:;. Zoo doet hij den Inhllldel' iets gevoelen yo,ll

tht eigoll:Jtll'c1ig zielclool'tintelend genoegen, llOhveJk dil num Sllltl;tkt, dio dom' uitdenken en peinzen tot 'Pl'~h1an eu tlourzion is lllogen komell. Eu het is U!l.&

gWltJegon, hetlrelk den lee11ust opwekt

. Hall do onderwijzer nntlere eigensellllppoll aan de

!/en~hoelden Y!In zijn leerling ontc1ekt, bijv. _ ik ge_

brUIk met opzet weder een woord ann de Jl!1,tunrlnmd0 ontleend - terugstootingsl'crmogen; ook dam'Vîl.ll zou hij eon nuttig gebruik llObbeu kuunen ma1;:en. NieÎ;s

"wh ilWltlgt den monsch mOOI' tot nadenken eIlandel'.

J.wek ,bil het gevoel nm

~le

tAÓ'enstl'ij'c1iü'haid ziJ'uel'

i . ^{"t::o •} t:> ,

IIJgI·rppcn. Geon rust is or meol' , 1.,00 onze denkbeelden l'lhl1.11kr ,we,l:rkeel'ig in suant vun beschuldiging stonen.

.. "1111,<lmt "\. d. Valk, cl/tt ik de lmelrlspl'!t1J,k tel' 7.:.!,k' stelle ou yuorlme1tten geve, ik beu boreid ::tau

ZlJ tI verlangen te vultloG!!. 1':11 tlmtl' ^llll voorbeelden

!iN lJleef\t ophllIderen, zon ziJ ^!j'BUOmcu worden uit hat-

~'(',U,1l ,"Out "~!0 .Il11nt1 ligt, outloen ik die nm~ V. cl. Vî1Jk

::kl1,' ~l;lll ZIJll jtllJ'"ste O"(;\sl'lJl'if" Û'C:ltl"tt'11 ], t . I, I I

. .. , 'J • :,,-' l:' " "J:;, ,( 1/ H:l In nnt sc 1

"Illbn""IJS , welk g'esehl'ift . , ik bI" J al ^I ll11J118 " l ozors n s 1 bekentl olulcr"tol1en lnug.

r""

IJt ~\'uorLceldel1 ^YOCl' ik dnul'uil; nau, Do oerste t.woe

~lu!'Il

^\. tI.

Yall~

beltlerken ^J dnt hij ill sttijt! is lI1Bt

V A.N HE'l' IXI,A~nR[Jf[ ONDRI!,WIJS. IJ 7tÎeh I'.elven j hot dtm1e ^J dut. hij, op (lon khtnk aer woorden nfgmmrlc. ztt1mn) die hemelsbre(~c1 ve.l'schillen, dool' elkander h::talt; het vicl'cle J dat allééll zijn licha- melijk oog ^J ni c ii het oog :áijns geestes! - den

;ravltl1.n I1l1.11Schouwt J die in levcll(lon HjYG voor l~~m

stattt; on het vijfcle_J dl1,t ·<le Javaan) rli~ll het O?g z;.!ns geofites ziet} nergens clders te vim10n 18 clan Hl" !/lIJne verbeelding alléón. Dltt onc1erwijs draagt natuUl'bJk de.

g!~ho(Jpto vl~tlcht. De eerste tn'ee voorbeelden nOIJr:m V.tl. Vn.lk tot nadenken in het algemeen; het derde clrÎngb hem om bij zijn rodenecmm juis& en nnuwke~l.

rig" hl onderscheiden; het vienle doot hem YOl'aOl'~n m zelfkollnis) e11 - u,boo gcnocgl'imun Ürtal'oI) vOQl'bereld- is hot laatste yool'beeltl in staat om hem l1e milde bl'on van 0.1 :>IijllCl üwaUl1gell te ontdekken, cn om hem tot

inkoel~ te brengen.

Bel'sto vooehnültl. V. cl. Vltlk s()hrj.if~:

/IDa schoolllllof'c in do Illlmulsehe wO;',eld ge e n h()(lom, dil hehoerto ttltll schoo1onc1el'wl,ls bes~nat

nlet in do Inlltutlselte we.reld ou wOldt el' ~Iet

gOyoC\1d.^JJ (1) ... "OnrlergeschiklJa dingen bl,l h~t lllllLJHÎtlt:lt (lJlllcl'wijs (toHsti1\ul vnn den Onclel'\VIJ- ZBl', l'cgo1illg ^dol' lluhoolgel([nl1 en'il.) Zll: lou. eerst dltn belau'" kl'F(.>;on niH (Ie hoo:IH?ALak beslIst lB. De

hoofd:.liL!Lk" ii':\

.I~l()",(;:

lwd'r" cl(; inlalHlsch;

mll~t.

acluLlîpij behoefte 1'1111 scho{)lona~~'wijB P" Zoo Jo,)

in hoe ver P IIa,rbhoorn' tlfll'gebJke bl,19',fl,ken bo- spl'okonde ver~je{1li telkens> dah de hoofil~ituk nog

!tltijtl ^(;Ol1 kWQlitie is." (~)

\') v. û. V. hl. 24.

\2) Y. d. V. bI. 28,1l\).

"i .

m, n!!OOT1~ VILL\.G OP HWI' c:mnnm

tlit;tuZ!h zal Ult Y. <1, Vnll: wol zouder ]111(101' ollr1n1'l'itJht

IW!-5rijplHl - met die douldlooldon doen, llOtgm1ll Ilf:}

Juel'ling' zelf, juist Olmlat deze die kennis mist, n iul;

duen bn. Hij is er namelijk' dom' in staal; g'estnltl

lJlI1 clio aeukheeldnll zooebnig met e]]wJl(ler in vm'bnnd te breligon^J (bt ^Ol' nieuwe d(:)ukbeoldell uil; gehol'Gn Inm!ell. Zoo lHlfpt lIG/; ljcht) dat afsta'aalt van :-lijn geest, mm hdtle1'8n gluns Ove1' de eigen wereld dos In.

lander:;. Zoo doet hij den Inhllldel' iets gevoelen yo,ll

tht eigoll:Jtll'c1ig zielclool'tintelend genoegen, llOhveJk dil num Sllltl;tkt, dio dom' uitdenken en peinzen tot 'Pl'~h1an eu tlourzion is lllogen komell. Eu het is U!l.&

gWltJegon, hetlrelk den lee11ust opwekt

. Hall do onderwijzer nntlere eigensellllppoll aan de

!/en~hoelden Y!In zijn leerling ontc1ekt, bijv. _ ik ge_

brUIk met opzet weder een woord ann de Jl!1,tunrlnmd0 ontleend - terugstootingsl'crmogen; ook dam'Vîl.ll zou hij eon nuttig gebruik llObbeu kuunen ma1;:en. NieÎ;s

"wh ilWltlgt den monsch mOOI' tot nadenken eIlandel'.

J.wek ,bil het gevoel nm

~le

tAÓ'enstl'ij'c1iü'haid ziJ'uel'

i . ^{"t::o •} t:> ,

IIJgI·rppcn. Geon rust is or meol' , 1.,00 onze denkbeelden l'lhl1.11kr ,we,l:rkeel'ig in suant vun beschuldiging stonen.

.. "1111,<lmt "\. d. Valk, cl/tt ik de lmelrlspl'!t1J,k tel' 7.:.!,k' stelle ou yuorlme1tten geve, ik beu boreid ::tau

ZlJ tI verlangen te vultloG!!. 1':11 tlmtl' ^llll voorbeelden

!iN lJleef\t ophllIderen, zon ziJ ^!j'BUOmcu worden uit hat-

~'(',U,1l ,"Out "~!0 .Il11nt1 ligt, outloen ik die nm~ V. cl. Vî1Jk

::kl1,' ~l;lll ZIJll jtllJ'"ste O"(;\sl'lJl'if" Û'C:ltl"tt'11 ], t . I, I I

. .. , 'J • :,,-' l:' " "J:;, ,( 1/ H:l In nnt sc 1

"Illbn""IJS , welk g'esehl'ift . , ik bI" J al ^I ll11J118 " l ozors n s 1 bekentl olulcr"tol1en lnug.

r""

IJt ~\'uorLceldel1 ^YOCl' ik dnul'uil; nau, Do oerste t.woe

~lu!'Il

^\. tI.

Yall~

beltlerken ^J dnt hij ill sttijt! is lI1Bt

V A.N HE'l' IXI,A~nR[Jf[ ONDRI!,WIJS. IJ 7tÎeh I'.elven j hot dtm1e ^J dut. hij, op (lon khtnk aer woorden nfgmmrlc. ztt1mn) die hemelsbre(~c1 ve.l'schillen, dool' elkander h::talt; het vicl'cle J dat allééll zijn licha- melijk oog ^J ni c ii het oog :áijns geestes! - den

;ravltl1.n I1l1.11Schouwt J die in levcll(lon HjYG voor l~~m

stattt; on het vijfcle_J dl1,t ·<le Javaan) rli~ll het O?g z;.!ns geofites ziet} nergens clders te vim10n 18 clan Hl" !/lIJne verbeelding alléón. Dltt onc1erwijs draagt natuUl'bJk de.

g!~ho(Jpto vl~tlcht. De eerste tn'ee voorbeelden nOIJr:m V.tl. Vn.lk tot nadenken in het algemeen; het derde clrÎngb hem om bij zijn rodenecmm juis& en nnuwke~l.

rig" hl onderscheiden; het vienle doot hem YOl'aOl'~n m zelfkollnis) e11 - u,boo gcnocgl'imun Ürtal'oI) vOQl'bereld- is hot laatste yool'beeltl in staat om hem l1e milde bl'on van 0.1 :>IijllCl üwaUl1gell te ontdekken, cn om hem tot

inkoel~ te brengen.

Bel'sto vooehnültl. V. cl. Vltlk s()hrj.if~:

/IDa schoolllllof'c in do Illlmulsehe wO;',eld ge e n h()(lom, dil hehoerto ttltll schoo1onc1el'wl,ls bes~nat

nlet in do Inlltutlselte we.reld ou wOldt el' ~Iet

gOyoC\1d.^JJ (1) ... "OnrlergeschiklJa dingen bl,l h~t lllllLJHÎtlt:lt (lJlllcl'wijs (toHsti1\ul vnn den Onclel'\VIJ- ZBl', l'cgo1illg ^dol' lluhoolgel([nl1 en'il.) Zll: lou. eerst dltn belau'" kl'F(.>;on niH (Ie hoo:IH?ALak beslIst lB. De

hoofd:.liL!Lk" ii':\

.I~l()",(;:

lwd'r" cl(; inlalHlsch;

mll~t.

acluLlîpij behoefte 1'1111 scho{)lona~~'wijB P" Zoo Jo,)

in hoe ver P IIa,rbhoorn' tlfll'gebJke bl,19',fl,ken bo- spl'okonde ver~je{1li telkens> dah de hoofil~ituk nog

!tltijtl ^(;Ol1 kWQlitie is." (~)

\') v. û. V. hl. 24.

\2) Y. d. V. bI. 28,1l\).