De 7 sleutels voor zakelijk succes
ZAKELIJK SUCCES
Colofon
© 2021 Bart van den Belt
De zeven sleutels voor zakelijk succes
1e editie, 2e druk, 2021
ISBN: 978-90-82120-677 (hardback) ISBN: 978-90-82120-684 (softcover) NUR: 801, 802
Trefwoorden: ondernemen, ondernemerschap, zzp, mkb, marketing, sales, verkopen
Boekproductie en drukwerk: Het Boekenschap Vormgeving: Gerdien Beernink, StijlvolOntwerp Redactie: Taalwerkplaats, Amsterdam
© 2021 Bart van den Belt, Utrecht
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Ondanks alle aan de samenstelling van dit boek bestede zorg kan noch de uitgever noch de auteur aansprakelijk worden gesteld voor eventuele schade die het gevolg is van enige fout in deze uitgave.
BART VAN DEN
BELT
Bouw een stevige basis voor een succesvol bedrijf
DE 7 SLEUTELS
VOOR
ZAKELIJK SUCCES
INHOUD
Inleiding: alsjeblieft: je 7 sleutels 8
Sleutel 1. Missie en visie 18
1.1 Het fundament onder je bedrijf 21
1.2 Formuleer je missie 26
1.3 Van missie naar visie 34
Sleutel 2. Mindset 42
2.1 Een winnende mindset 44
2.2 De wet van de lat 46
2.3 Zo train je een winnende mindset 51
Sleutel 3. Mensen 60
3.1 De spil van het bedrijf: de ondernemer 62 3.2 Het bestaansrecht van het bedrijf: je klanten 68 3.3 De ondersteuning van het bedrijf: je team 71 3.4 De spiegel van het bedrijf: je businesscoach 74
3.5 Van inspiratie naar actie 76
Sleutel 4. Machines 78
4.1 De productiemachine: zorg voor rust, overzicht en
consistentie 80
4.2 De marketingmachine: bereik je (online) doelen 83 4.3 De promotiemachine:
laat klanten steeds opnieuw terugkomen 85
Sleutel 5. Meerwaarde 90 5.1 Oplossen van problemen, realiseren van wensen 92 5.2 De meerwaarde die de klant levert 95
Sleutel 6. Marktpropositie 104
6.1 Reële waarde en belevingswaarde 106 6.2 Je marktpropositie: product of dienst,
onderscheidend vermogen en prijs 108
6.3 Je marktpropositie bepalen 118
Sleutel 7. Marketing 122
7.1 Wat is marketing? 124
7.2 Ontwikkel een marketingstrategie 131 7.3 De zeven meestgemaakte fouten in marketing 141
Het slot voor de sleutels 146
Een sleutelring voor de 7 sleutels 146
En nu aan de slag! 148
Kijk in de spiegel: blik terug 150
Bronnen 154
Dankwoord 155
Over mij 156
Business Boekenbox 158
INLEIDING:
ALSJEBLIEFT:
7 SLEUTELS JE
Gefeliciteerd met je keuze om dit boek te lezen! Vermoedelijk ben je net een bedrijf begonnen of ben je al iets langer ondernemer, en zoek je naar manieren hoe je van je onderneming een succes kunt maken of op het volgende niveau kunt brengen. Het kan ook zijn dat je werk- zaam bent in een organisatie en dat ondernemerschap je boeit. Als jij je hierin herkent, is dit boek voor jou. De 7 sleutels voor zakelijk succes helpt je bij de groei van je bedrijf, of je nu net gestart bent of al een tijdje onderweg. Hierin vind je namelijk zeven sleutels waarmee je de juiste sloten opent op weg naar zakelijk succes. Dat wil overigens niet zeggen dit boek een simpel 7-stappenplan is om in no-time financieel vrij te worden of je bedrijf zelfstandig draaiend te krijgen, maar ik hoop dat dit boek je inspireert om een bedrijf op te bouwen waaruit jij voldoening haalt en waarmee je tegelijkertijd impact maakt op je markt. Realiseer je daarbij dat een bedrijf tijd nodig heeft om te groeien. Je kunt je bedrijf vergelijken met een grote stevige eik: die is ooit met één eikel begon- nen en deed er daarna jaren over om uit te groeien tot de machtige boom die hij nu is. De hoeveelheid vrucht die een boom kan dragen is afhankelijk van de diepte van de wortels. Wees daarom realistisch in je verwachtingen en vergelijk je vooral niet met anderen, anders word je ongeduldig en gestrest, en raak je gefrustreerd. Blijf je focussen op je eigen pad, blijf lopen en vertrouw het proces. Dan kom je vanzelf waar je moet zijn.
Voor wie is dit boek?
Dit boek is voor ondernemers en voor doeners. Ondernemen is een vak.
Het is een vak dat je (helaas) niet op school leert, maar vooral in de praktijk. Op school kun je algemene economische kennis verwerven, met getallen en statistieken leren omgaan en je sociale vaardigheden ver- beteren, maar er is geen diploma voor ondernemers. Het ondernemer- schap zit voor een groot deel in jezelf. Je hebt de behoefte om vanuit
vrijheid je eigen keuzes te maken en geld te verdienen met iets waar je plezier in hebt. En dus begin je voor jezelf. Maar dan? Dan sta je daar als zelfstandig ondernemer met een droom die je wilt verwezenlijken: een bedrijf dat goed loopt. En jij bent de leider van dat bedrijf. Of je bent al een tijd onderweg en je bent je enthousiasme kwijtgeraakt. In plaats van dat jij je bedrijf leidt, lijd je onder je bedrijf. Dat kan ook. Hoe ga je nu verder? Wat is de volgende stap? Hoe bereik je wat je wilt met je bedrijf?
Dit boek beantwoordt die vragen door je te helpen na te denken over de essentie en de opzet van je bedrijf. Dat betekent voor starters een stevige basis voor hun onderneming en voor ondernemers die al even onderweg zijn inspiratie om hun bedrijf opnieuw uit te vinden. Dit is dan ook niet alleen een theoretisch leerboek, maar vooral een praktisch werkboek dat je laat nadenken over waar je nu eigenlijk mee bezig bent.
De 7 sleutels voor zakelijk succes is specifiek bedoeld voor:
startende ondernemers;
ondernemers die hun basis willen verstevigen om verder te groeien;
ondernemers die zichzelf een spiegel willen voorhouden;
mensen die een bedrijf leiden;
mensen die aan hun bedrijf lijden.
Succes is voor de doeners
Gelukkig ben jij zo’n doener. Hoe ik dat weet? Heel eenvoudig: anders zou je dit boek niet hebben opengeslagen. Ik kom in mijn business na- melijk vaak ondernemers tegen die de mooiste dromen hebben en een hoofd vol met ideeën, van alles van plan zijn en veel willen bereiken, en daar zelfs ook wel doelen voor hebben geformuleerd, maar die als punt- je bij paaltje komt nooit iets omzetten in actie. Alsof een droom al vol- doende is om succes te behalen. Je kent misschien zelf ook wel van die ondernemers. Maar jij hebt met dit boek de eerste stap gezet om in actie te komen. Het komt ook heel goed uit dat je een doener bent, omdat dit
boek je zal uitnodigen om de handen uit de mouwen te steken en aan de slag te gaan. Het zet je aan het denken over waar jouw bedrijf nu ei- genlijk om gaat, inspireert je om anders te kijken naar je huidige situatie en zorgt ervoor dat je de juiste stappen kunt zetten.
Wat is zakelijk succes en waarom is dat belangrijk?
Als je wilt weten hoe je zakelijk succes bereikt, zul je er eerst achter moeten zien te komen wat zakelijk succes voor jou betekent. Als je niet helder hebt wat succes voor jou betekent, loop je vermoedelijk op het pad van een onmogelijk te bereiken doel. Iets wat nooit in zicht komt, hoe hard je ook werkt. Je kunt namelijk altijd meer produceren, harder werken en meer verdienen. Er zijn altijd concurrenten die je voorbij- streven en er is nooit een moment waarop jij je werk goed genoeg hebt gedaan. Of misschien vind je zelfs dat je niet goed genoeg bent volgens je eigen standaarden. Meer dan eens kom ik ondernemers tegen die financieel vrij zijn, maar emotioneel failliet. Een direct gevolg van hun definitie van zakelijk succes en de jacht om dat te bereiken. Zakelijk suc- ces is waardeloos zonder persoonlijk geluk. Daarom is het zo belangrijk om eerst eens te kijken naar wat zakelijk succes nu eigenlijk is.
Er zijn verschillende definities van succes. De een ziet financiële vrijheid, het halen van targets en het kunnen kopen van een prachtige villa als primair doel, terwijl de ander vooral blij wordt als hij of zij zijn creativiteit kwijt kan in z’n bedrijf of de wereld een stukje beter kan maken. Het kan ook zijn dat je dit allemaal belangrijk vindt. En eigenlijk gaat het ook niet zozeer om wát je wilt bereiken. Het gaat er vooral om hóé je daar komt.
Vragen die ik mijn coachingsklanten weleens stel zijn: ‘Wie word je als je op dezelfde manier doorgaat? Word je een authentiek, gelukkig en gezond mens, met waardevolle relaties en voldoende balans, of word je een aangepast, gestrest en ongezond mens met oppervlakkige relaties,
die moeite heeft om prioriteiten te stellen? Of is het iets er tussenin?’
Wat je antwoord hierop ook is: jij bent degene die in control is om din- gen te veranderen en je bedrijf zo te ontwikkelen dat het past bij wie je bent.
Als je nog nooit hebt nagedacht over wanneer je succesvol bent als ondernemer, dan zou mijn definitie je op weg kunnen helpen. Voor mij persoonlijk is m’n definitie van zakelijk succes onwijs belangrijk bij het bouwen van bedrijven: dat geeft me namelijk houvast bij welke kant ik op ga en geeft me de vrijheid om te stoppen als iets niet meer bij dat pad past. Wat mijn omgeving daar ook van vindt. Mijn persoonlijke defi- nitie van zakelijk succes is:
1. Het bereiken en houden van financiële rust, 2. door te doen wat ik leuk vind,
3. met mensen om wie ik geef,
4. in een omgeving waarin ik maximaal kan bijdragen.
Met deze definitie wijst mijn interne kompas – dat ik regelmatig check – de goede kant op. Laten we alle vier de onderdelen ervan eens nader bekijken.
Zakelijk succes – bereiken en houden van financiële rust
Hoe zou je leven eruitzien als je volledig financieel vrij zou zijn en zoveel geld op je rekening (en in assets) zou hebben, dat je nooit meer hoeft te werken ... Wat zou je dan gaan doen? Reizen? Duiken? Vissen?Flappentellen? Kantklossen? Nope. Het lijkt een heerlijk leven, maar in de realiteit ben je een leven dat alleen om jou draait snel zat. Er is veel onderzoek gedaan onder loterijwinnaars die in één klap zo rijk zijn dat ze nooit meer hoeven te werken. Weet je wat de meesten doen? Blijven
werken. Niet omdat het moet, maar omdat ze er voldoening uit halen om iets te blijven bijdragen.
Financiële vrijheid is onder (startende) ondernemers een hype. Door goeroes en wannabe-businesscoaches wordt ‘financieel vrij zijn’ ge- presenteerd als de heilige graal van ondernemerschap; als je dat hebt bereikt, dan ben je pas écht succesvol. Je hoort ze termen gebruiken als the next level, money mindset en high-end ondernemen als randvoor- waarden om ooit financieel vrij te zijn. Ik krijg er jeuk van terwijl ik het opschrijf. Vooral omdat het niet strookt met mijn eigen ervaring en de realiteit van de meeste écht succesvolle ondernemers die ik coach. Die hebben namelijk niet een bedrijf gebouwd omdat ze financieel vrij wil- den zijn, maar omdat ze gepassioneerd waren over iets of een bepaalde missie hadden. En dat heeft ze financiële vrijheid gebracht. Voor mij is finan ciële vrijheid niet het doel. Toch stuur ik op cashflow en liquiditeit in mijn bedrijf, investeer ik in vastgoed, los ik mijn huis af, spaar ik voor mijn pensioen en keer ik aan mijzelf een marktconform salaris uit. Maar niet alleen omdat dat zorgt voor financiële vrijheid, maar vooral omdat dat me financiële rust geeft. En dat is nodig om me te kunnen focus- sen op mijn passie, zonder me af te laten leiden door allerlei externe financiële prikkels. Het helpt me om keuzes te maken die voor honderd procent op één lijn zijn met wie ik ben en wil zijn.
I hope everybody could get rich and famous and will have everything they ever dreamed of, so they
will know that it’s not the answer.
– Jim Carrey
Zakelijk succes – doen wat je leuk vindt
Stel dat ik je twee opties geef. Optie 1 is dat je de rest van je werkzame leven vijf dagen per week werk doet waar je niet gelukkig van wordt, maar waar je goed voor wordt betaald. Optie 2 is dat je de rest van je werkzame leven niet precies weet hoe je rond gaat komen, maar iedere dag kunt kiezen hoe jij je tijd besteedt en iets kunt doen waar je vreug- de in vindt en voldoening uit haalt. Welke van deze twee opties zou je kiezen? No-brainer toch?
Het gekke is dat vrijwel iedere ondernemer (en werknemer) voor optie 2 zou gaan, terwijl veel ondernemers dagelijks leven in de realiteit van optie 1. Ze zijn ooit begonnen met hun bedrijf vanuit passie, maar inmid- dels voelt het bedrijf als een gevangenis en hebben ze geen idee hoe ze daaruit kunnen ontsnappen. Dat is exact de reden waarom ‘doen wat ik leuk vind’ voor mij een graadmeter is of ik succesvol ben. Als ik mijzelf er vaker op betrap dat ik met tegenzin mijn bedrijf run, dan weet ik dat het tijd is om te switchen. In mijn geval is dat ongeveer iedere vijf tot zeven jaar. Misschien ben jij net begonnen en geniet je iedere dag volop. Dan voldoe je al aan deze maatstaf van succes. Maar het kan ook zijn dat wat ik met je deel op een dieper level resoneert, omdat je al langer niet doet waar je plezier uit haalt en waarvoor je gemaakt bent. Vermoedelijk merk je dat dan omdat je regelmatig met tegenzin je werk doet. Als dat zo is, dan wil ik je vragen: ‘Welke keuze zou je nu maken als je opnieuw zou mogen kiezen?’ Met als aanvulling op die vraag: ‘Je mag opnieuw kiezen.’
If you do what you love, you’ll never have to work again.
– Arthur Szathmary
Zakelijk succes – mensen om wie je geeft
Als jij een ideaal team zou samenstellen waarmee jij je persoonlijke en ondernemersdromen kunt waarmaken, hoe zou je dat dan doen?
Vermoedelijk zou je mensen bij elkaar zoeken die zeer competent zijn en met wie je kunt lezen en schrijven. Het zou een team zijn van mensen waarin je emotioneel wilt investeren en waarbij je persoonlijk betrokken wilt zijn, toch? Voor mij in ieder geval wel. Mijn eigen team bestaat uit mensen van wie ik in meer of mindere mate hou en die als familie aan- voelen. Ik weet nog dat ik in 2020 door de coronacrisis zakelijk afscheid moest nemen van mijn eventmanager met wie ik bijna zes jaar nauw had samengewerkt. En dat ik door een wisseling van mijn rol in mijn bedrijven in datzelfde jaar zakelijk afscheid nam van mijn assistente met wie ik al bijna vijf jaar alle persoonlijke struggles van mijn bedrijf deelde.
Dat deed ronduit pijn. Omdat ik om ze geef.
Overigens gelden zulke wensen en gevoelens niet alleen voor werken met een team. Je wilt ook werken met klanten die je energie geven; die noem ik A-klanten. Als je start is dat niet zo ingewikkeld: iedereen die ademt en wil betalen is een A-klant – je bent al blij dat mensen met jou of je bedrijf willen werken. Maar als je groeit, ga je merken dat niet iede- re klant een ideale klant is, en uiteindelijk krijg je zelfs klanten van wie je afscheid wilt nemen, omdat je geen voldoening haalt uit de samen- werking. Het is een belangrijke graadmeter voor succes: word je blij van de mensen et wie je werkt en geef je om ze? Als dat zo is, dan wil je met plezier een stapje extra zetten voor die ander.
A team is not a group of people who work together.
A team is a group of people who trust each other.
– Simon Sinek
Zakelijk succes – een omgeving waarin je maximaal kunt bijdragen
Voldoening is misschien wel de belangrijkste graadmeter voor succes. Of dat nu zakelijk succes of persoonlijk succes is. Je hebt een set talenten gekregen en ontwikkeld, en ervaringen en wijsheid opgedaan en die kun je overal inzetten. Met dezelfde talenten die je nu hebt, kun je vermoe- delijk ook vakkenvullen, een bed and breakfast beginnen of tuinieren, om maar iets te noemen. De vraag is of je uit die activiteiten de voldoe- ning haalt waar je naar verlangt. Tijdens de honderden trainingen die ik in de afgelopen tien jaar heb gegeven kom ik telkens weer tot dezelfde conclusie: ondernemers (en werknemers) die de meeste voldoening halen uit hun werk, doen werk waarvan ze het gevoel hebben dat ze maximaal kunnen bijdragen. Misschien herken jij dat zelf ook wel. Als je talenten, kennis, kunde, inzichten en adviezen een waarneembare impact hebben op de omgeving, voelt wat je doet nuttig en relevant. En dat is exact waar je telkens weer naar op zoek moet zijn als ondernemer:
ben ik nog aan het werk in een omgeving waarin ik het meeste verschil maak? Je bereikt namelijk het meeste zakelijk succes als wie jij bent, wat je kunt en waarin je gelooft de problemen van je markt ontmoeten.
Vanuit die positie volgt automatisch het uitrollen van nieuwe proposities én het creëren en vasthouden van enthousiasme.
I decided to change my focus. Instead of sharing my passion, I started helping others discover their
passion. To do that, I ask these questions:
What do you sing about?
What do you cry about?
What do you dream about?
– John C. Maxwell
Hoe is dit boek opgebouwd?
Nu je iets meer achtergrondinformatie hebt over wat ik in dit boek bedoel met zakelijk succes, is het handig om iets te vertellen over de op- bouw van dit boek. In elk van de hoofdstukken hierna komt een van de zeven sleutelelementen aan bod. Dat begint met je missie en visie, dat is het antwoord op de vragen: waarom doe ik wat ik doe? Welke doelen wil ik bereiken en hoe doe ik dat? Met de antwoorden op die vragen ver- schijn je aan de start van de ondernemerswedstrijd waarin je juichend over de finish wilt. Maar die weg naar de finish is vol met obstakels die je moet zien te overwinnen, en daarvoor heb je een bepaalde mindset nodig. Dat is de tweede sleutel: mentaal groeien in keuzes maken, pro- blemen oplossen, acties ondernemen. Daarna komt aan bod waar het uiteindelijk om gaat: mensen – wie zijn belangrijk voor je onderneming en wat kunnen zij voor jou en je bedrijf betekenen? De vierde sleutel gaat over machines. Dat is hoe je je bedrijf standaardiseert (lees: je le- ven zo gemakkelijk mogelijk maakt). Met dat alles heb je de basis gelegd voor de vijfde sleutel: meerwaarde leveren, dat wil zeggen: het creëren van toegevoegde waarde. Dat komt in feite neer op het oplossen van problemen en het realiseren van wensen. De zesde sleutel opent het slot van je marktpropositie. Dat is je product of dienst definiëren, je onderscheidend vermogen aanwijzen en de juiste prijs bepalen, met als ondergrond je positionering. Tot slot sleutel zeven: marketing. Hierdoor formuleer je jouw unieke belofte aan je klant en zorg je voor consisten- tie in je communicatie. Aan het eind van dit boek krijg je de ring waar- mee je er een sleutelbos van maakt. Word je al enthousiast? Mooi. Laten we dan snel beginnen met de eerste sleutel: je missie en visie.
SLEUTEL 1
MISSIE EN VISIE
Voordat je met je bedrijf de wedstrijd aangaat, is het belangrijk om pre- cies te weten waarom je aan de start verschijnt en wat je als finish ziet, oftewel: waarom doe je wat je doet en wat wil je bereiken? De vragen die je kunt stellen om daarachter te komen, lijken op zich eenvoudig.
Wie wil je helpen? Wat wil je diegenen helpen bereiken? En: waarom vind je dat belangrijk? Maar juist het beantwoorden van die eenvoudige vragen kunnen ingewikkeld zijn. Je wilt namelijk aan de ene kant iets doen wat bij jou past en aanhaakt bij ‘jouw grotere doel’, maar tegelijk wil je dat wat je doet ook effectief is en je in staat stelt om meetbare en materiële doelen te bereiken. Weten wat die doelen zijn, is daarom een ander belangrijk onderwerp om bij stil te staan. Deze eerste sleutel helpt je om helder te krijgen wat je in je kern beweegt, dus wat je missie is, om daarmee een duidelijke visie te formuleren. Je meetbare doelen komen daar dan uit voort.
– Eh ... mijn missie is meer geld verdienen, Bart.
Carolien is eigenaar van een hr-adviesbureau en kijkt me ietwat gefrus- treerd aan. Actiegericht als ze is, was ik voor haar gevoel ‘net iets te lang aan het doorzagen over haar waarom. Hoezo waarom?’
– Maar waarom wil je dan meer geld verdienen, Carolien?
– Omdat ik zo snel mogelijk financieel vrij wil worden.
– Maar waarom wil je dan zo snel mogelijk financieel vrij worden?
– Dan kan ik vooral doen wat ik leuk vind. Ik heb lang genoeg voor een baas gewerkt.
– Je wilt vrijheid. Begrijpelijk. En wat vind je het allerleukst aan het ondernemen?
– Om bedrijven te helpen hun strategie te verbeteren en ervoor te zorgen dat iedereen in de organisatie op z’n plek zit.
– Waarom wil je dat, Carolien?
– Omdat ik zelf jarenlang heb gewerkt in een organisatie waarin ik niet op mijn plek zat en ik ongelukkig was.
– Ah ... nu zijn we iets op het spoor ...
1.1
Het fundament onder je bedrijf
Laten we beginnen bij het begin. Je zou kunnen zeggen dat er drie rede- nen zijn waarom iemand een bedrijf start:
1. Je kunt niet anders en bent er op een natuurlijke manier ingerold Er zijn ondernemers die simpelweg niet anders kunnen. Hun drang naar vrijheid en het gaan van hun eigen weg zit er sinds de ge- boorte in. Dit geldt zeker voor mij. Op mijn 17e had ik mijn eerste betaalde optreden als entertainer en op mijn 18e schreef ik mij in bij de Kamer van Koophandel met mijn entertainmentbedrijfje.
Tussen mijn 18e en 22e heb ik, eerst naast mijn studie, diverse keren geprobeerd om voor een baas te werken. Dat was simpelweg niet aan mij besteed. Veel liever was ik in mijn studententijd op zaterdag aan het optreden als straatgoochelaar en ballonnenvouwer in Hoog Catharijne in Utrecht (yep, zo ben ik ooit begonnen). Dat was niet alleen veel leuker, maar leverde ook nog eens vijf keer zoveel op als achter een hamburgerbalie staan. Toen ik op mijn 21e trouwde met Sanne, vond ik dat ik serieus moest worden en nam ik een baantje als barmedewerker en afwasser bij een bowlingcentrum. Ik weet
nog dat ik na drie weken werken mijn manager tijdens een feed- backgesprek wat advies gaf hoe hij beter leiding kon geven. Dat was gek genoeg de laatste avond dat ik er werkte. (Wat ik niet begreep.
Het was toch een feedbackgesprek?) Diezelfde avond besloot ik om mijn eigen bedrijf te gaan bouwen. Als jij je hierin herkent en een ondernemer bent die niet anders kan: mooi vak hebben we toch, hè?! Leuk je hier te ontmoeten.
2. Je werkt voor een baas en krijgt de kans om voor jezelf te beginnen De tweede groep mensen die gaat ondernemen hebben er tijdens hun werktijd weleens over gefantaseerd hoe het zou zijn om hun eigen tijd in te delen en eigen plannen te maken. Die stap ook echt zetten was alleen zo groot, dat ze het nooit écht hebben overwo- gen. Totdat ze ‘boventallig’ worden verklaard, een sociaal geac- cepteerde term voor ‘je bent hier niet meer nodig’. Pijnlijk in veel gevallen. Behalve voor de groep ondernemers in spe. De pijn van het ontslag wordt voor hen iets verzacht door het zakje geld dat ze meekrijgen, want daarmee kunnen ze het pad verkennen om voor zichzelf te beginnen. Herken jij je in deze tweede groep? Dan sta je voor een prachtige uitdaging: je bent goed in je vak, alleen nu moet je ook leren ondernemen. Ik hoop dat dit boek je inspireert om het beste uit jezelf te halen, en ben blij dat we elkaar hier tegenkomen.
3. Je verwezenlijkt een langgekoesterde droom
De derde groep ondernemers heeft al jarenlang een heel duidelijke droom voor een specifiek bedrijf. Die droom en dat bedrijf represen- teren vaak vrijheid, creativiteit en aan iets kunnen bouwen dat vol- ledig van jezelf is. In mijn boek Waag de sprong vertel ik over Pieter en Mirjam, een stel dat na jarenlang sparen de sprong waagt en de droom realiseert om een bed and breakfast te starten. Als jij bent
gestart met ondernemen omdat het een langgekoesterde droom is en dus niet iets wat je zomaar even wilt verkennen, dan wil ik je bij dezen feliciteren. Je zit op het juiste pad en je gaat er een succes van maken. Alle wegen in je leven hebben geleid naar dit pad. Je weg als ondernemer zal niet altijd makkelijk zijn, maar ik weet dat je het kunt. Vergeet vooral niet te genieten van de reis.
De reden en motivatie om aan de start te verschijnen kan verschillend zijn, maar daarna wil iedereen hetzelfde: succesvol over de finish gaan.
Die finish zou je visie kunnen noemen: je ontwikkelt een idee over wat je wilt bereiken en waar je naartoe gaat. Dat kan iets groots zijn (‘Ik wil de Europese Amazon worden’) of iets kleiners (‘Ik wil die coachings- opdracht binnenslepen’). Het is goed om je te realiseren dat de finishlijn verschuift als je al een tijdje in de wedstrijd zit. Als ondernemer verander je regelmatig je horizon en ontwikkel je een nieuwe visie. Je missie is dus het antwoord op de vraag waarom je aan de start van de wedstrijd ver- schijnt, je visie waar je naartoe gaat. De manier waarop je naar die finish gaat, kun je strategie noemen: je ontwikkelt een strategisch plan waar- mee je je doel behaalt. Op je pad van de start naar de finish (van missie naar visie) zul je veel tegenslagen te verwerken krijgen. Houd daarom in gedachten dat ondernemen een duurloop is en geen hardloop.
Twee stappen vooruit, een stap achteruit
Je bereikt zeer zelden moeiteloos alles waar je naar streeft, hoe graag je ook je doelen wilt bereiken. Je visie waarmaken kost tijd en bijsturing.
Voortdurend kijken of je nog steeds op de goede weg bent, of dat wat je doet oplevert wat je beoogt. Het is een kwestie van twee stappen vooruitzetten en daarna even een stapje terugdoen om te reflecteren en bij te sturen. Een groot succes is het gevolg van de optelsom van heel veel kleine stappen.
Wat maakt nu dat sommige ondernemers blijven groeien, consistent een verschil blijven maken en een goede omzet draaien, terwijl andere ondernemers achterblijven en hun bedrijf niet goed (of zelfs niet) van de grond krijgen? Dat is misschien wel terug te voeren op je missie – een van de belangrijkste sleutels, die ik je dus niet voor niets als de eer- ste sleutel voor zakelijk succes geef. Een missie is de taak of opdracht (of zelfs roeping) waarvan jij voelt dat je die hebt gekregen en waar je woorden aan probeert te geven met een missionstatement.
Motivatie is meer dan alleen enthousiast zijn
Gek genoeg laten veel ondernemers de vraag waarom ze doen wat ze doen onbeantwoord bij het opstellen van hun strategische plan. Toch is het heel belangrijk om dat voor jezelf te definiëren, omdat daarin je diepere motivatie zit verborgen. Die motivatie heb je nodig om plezier in je werk te hebben, om te groeien, om het beste aan je klanten te kunnen bieden, maar ook om het vol te houden als het je even tegen- zit. Enthousiasme is een krachtige drijfveer, maar kan door tegenslagen worden gedoofd. Een missie gaat verder dan dat en kan enthousiasme bewerkstelligen of in stand houden. Je missie formuleer je niet alleen vanuit je hoofd, maar vooral ook met je hart. En dan bedoel ik je hart als metafoor voor een combinatie van emotionele drive, je onderbuikgevoel en je geestelijke (spirituele) leven.
Je bent natuurlijk enthousiast over je bedrijf en het is vanzelfsprekend dat je een goede omzet wilt draaien. En uiteraard wil je graag zo nu en dan op vakantie en meer tijd hebben om met je gezin door te brengen.
Dat is heel relevant allemaal, maar uiteindelijk zal dat je niet voldoen- de motiveren om alle uitdagingen te overwinnen om je visie waar te maken. Ondernemers die als primaire doel hebben om zo snel mogelijk, zo veel mogelijk geld te verdienen, zullen nooit echt het verschil gaan
maken voor hun klanten. Die zijn immers uitsluitend met iets anders bezig, namelijk met ‘hoe kan ik zo snel mogelijk zo veel mogelijk geld verdienen?’. Maar de grap is dat omzet maken, klanten krijgen en geld verdienen het gevolg is van het verschil maken, dat is dus waar alles mee begint. Sterker nog, als je een bepaalde mate van succes hebt, zul je ontdekken dat de motivatie voor materiële zaken veel minder ver reikt dan je aanvankelijk dacht. Zoals in het wijsheidsboek Spreuken 4:23 staat: ‘Van alles waarover je waakt, waak vooral over je hart, het is de bron van je leven.’
1.2
Formuleer je missie
Ondernemers maken vaak de denkfout dat zij zelf hun bedrijf zijn, of zij nu personeel hebben of zzp’er zijn. Dat klopt niet. Ook al voel je het vermoedelijk niet altijd zo, je bedrijf is een op zichzelf staande entiteit in de markt en heeft een eigen missie. Het is wel belangrijk om emotioneel verbonden te zijn en blijven met je bedrijf, want dat zorgt namelijk voor de drive om door te zetten en je dromen te bereiken. Tegelijkertijd is het belangrijk om rationeel afstand te kunnen nemen, want alleen dan kun je keuzes maken die in het beste belang zijn voor je bedrijf. Omdat je bedrijf een zelfstandige entiteit in de markt is, is het belangrijk om twee missionstatements te formuleren: je zakelijke missie (bedrijfsmissie) en je persoonlijke missie. Je zakelijke missie is daarbij het makkelijkst te be- schrijven: hier kun je afstand nemen van je bedrijf en objectief beschrij- ven wat je organisatie in de markt te doen heeft. Je persoonlijke missie is een ander verhaal: dat is vaak een zoektocht van jaren. En dan zit er tussen die twee ook nog overlap, wat het niet altijd makkelijk maakt om het onderscheid scherp te maken. Laten we eens beginnen met je persoonlijke missie.
Je persoonlijke missie
Je persoonlijke missie gaat uitsluitend over jouw persoonlijke rol in ‘Het Grotere Geheel’. Het beschrijven van je missie is niet een eenvoudig
karweitje. In veel gevallen is het een zoektocht van jaren naar wie je bent en waarom je doet wat je doet. Je persoonlijke missie beschrijft in veel gevallen de essentie van je identiteit, van wie jij bent als mens. Juist omdat missie en identiteit zo dicht bij elkaar liggen, kan het ingewikkeld zijn om er woorden aan te geven. Mijn ervaring is dan ook dat hoe ouder je wordt, hoe meer puzzelstukjes in je leven op hun plek gaan vallen en hoe meer je begint te begrijpen waarom je leven is gegaan zoals het is gegaan en hoe het komt dat je op een bepaalde manier in elkaar zit. Dat begrijpen én ernaar leven is de kunst. Je kunt deze zoektocht overigens wel versnellen door te werken aan je persoonlijke ontwikkeling. Vragen die je kunnen helpen om je persoonlijke missie te vinden zijn:
Waarom ben ik hier op aarde?
Wat heb ik te doen met de tijd die mij nog rest?
Wat breekt mijn hart?
Wat geeft mij intense vreugde?
Wat heb ik met een bepaalde reden op mijn pad gekregen?
Waar en op welke manier voeg ik het meeste toe aan deze wereld?
Wat wil ik dat ik over mijzelf kan zeggen aan het einde van mijn leven?
Wanneer kan ik in vrede sterven?
Wat wil ik dat anderen over mij zeggen op mijn begrafenis?
Intense vragen. Het beantwoorden van deze vragen is al niet eenvoudig, laat staan om de antwoorden te verpakken in een zin die de lading van je persoonlijke missie dekt. Nu zou het natuurlijk fijn zijn als je een een- voudige formule hebt om die persoonlijke zoektocht (die je leven lang duurt) te beschrijven in één kernachtige zin. Onmogelijk. Iedere formule zou tekortschieten. Maar laat ik toch maar een poging doen nu ik dit boek aan het schrijven ben. De formule zou kunnen zijn:
Dit bereiken door dat te doen
In deze formule is dit het hoogst haalbare en allerbelangrijkste in je leven dat je wilt bereiken en dat een Groter Geheel dient dan jou. Dat is een activiteit die is gebaseerd op jouw persoonlijke kennis, kunde, ervaring en inzicht. Mijn persoonlijke missie die de volledige lading voor mij dekt is:
‘Serving God by developing people’
Het lijkt eenvoudig met zo’n formule, maar de uitdaging bij het formu- leren van je persoonlijke missie is dat je met een dergelijke formule de essentie beschrijft van wie je bent en wat je te doen hebt. Kijk maar eens of het je lukt om woorden te geven aan jouw essentie.
OPDRACHT
Wat is het belangrijkste wat ik wil bereiken in mijn leven?
Hoe ga ik daar invulling aan geven?
Mijn persoonlijke missie is:
Je zakelijke missie
Je zakelijke missie is iets anders dan je persoonlijke missie, maar wel vergelijkbaar. Een zakelijke missie is veelal eenvoudiger te verwoorden dan een persoonlijke missie, omdat je van een afstand kunt kijken naar je bedrijf. In essentie geeft je missionstatement antwoord op de vraag:
waarom doet je bedrijf mee aan de wedstrijd die we de markt noemen?
Met andere woorden: hoe ontmoet de essentie van je organisatie de be- hoefte van je markt? Jouw uitdaging is om dat zo kort en bondig te ver- woorden, dat je het helder en krachtig kunt communiceren. Om erachter te komen waarom je doet wat je doet, is het nodig om antwoorden te vinden op drie vragen: wie wil je helpen? Wat wil je die personen helpen bereiken? En tot slot: waarom vind jij dat belangrijk?
Wie wil je helpen?
De eerste vraag luidt: wie wil je helpen? En dan bedoel ik niet welke doelgroep je wilt bereiken, want het gaat nu immers niet over denken vanuit je hoofd of om je marktpropositie te bepalen (daarover lees je trouwens alles bij de zesde sleutel, vanaf pagina 104). Nu gaat het om wat jou als ondernemer raakt. Welke mensen vind jij belangrijk? Wie zou je graag willen helpen omdat je je betrokken bij hen voelt, omdat je een binding met hen hebt of omdat je dat belangrijk vindt om te doen?
Schrijf die mensen hier eens op:
OPDRACHT Wie wil ik helpen?
Wat wil je je klanten helpen bereiken?
Als je weet welke mensen je raken, dus wie je wilt helpen, is het goed om na te denken over de tweede belangrijke vraag: wat wil je voor hen doen om ze verder te helpen, om ze te laten bereiken wat ze willen bereiken? Hierover nadenken is net zo belangrijk als nadenken over de wie-vraag. Op welke manier kun je jouw kennis, vaardigheden, netwerk en ervaring inzetten om jouw (potentiële) klanten te helpen? Of an- dersom gezegd: welke kennis, vaardigheden en ervaring hebben jouw potentiële klanten niet, terwijl zij daar wel behoefte aan hebben? Schrijf dat hier op:
OPDRACHT
Wat wil ik mijn klanten helpen bereiken?
Waarom vind je dat belangrijk?
Dan komen we nu bij de derde en laatste vraag die van belang is om erachter te komen waar jouw bedrijf precies over gaat: Waarom vind je het belangrijk om die (potentiële) klanten te helpen? Of met de wie- vraag in gedachten: waarom raken zij jou? En hier hoort deze vraag bij:
waarom denk je dat jij de aangewezen persoon bent die hen verder kan helpen? Schrijf dat hier eens op:
OPDRACHT
Waarom vind ik dat belangrijk?
Met wat je hier nu hebt opgeschreven, heb je trouwens meteen ook een pagina op je website klaar. Handig toch? Want het antwoord op deze vraag is namelijk iets wat je op je Over ons-pagina wilt zetten, omdat het voor een groot deel je bedrijf definieert. Hiermee kun je iedereen laten weten wat jou raakt, en dat is belangrijk, want mensen maken verbin- ding met hun hart, niet alleen met hun hoofd. De ratio legt het eerste contact, maar het gevoel, dat een laagje dieper ligt, wordt uiteindelijk aangesproken. En dat is noodzakelijk voor als je écht contact wilt maken met klanten.
Je zakelijke missie: drie antwoorden in één krachtige zin
Als je nu de antwoorden op de drie w-vragen samenvoegt tot een kernachtige, korte zin, dan krijg je je missie op een presenteerblaadje aangeboden. Begin met de essentie op te schrijven van de wie-, wat- en waarom-vragen:OPDRACHT Wie?
Wat?
Waarom?
Neem deze kernpunten tot slot over in dit kader, en verbind ze met woorden als helpen, willen, om, zodat enzovoort:
OPDRACHT Mijn missie is:
Die van mij luidt bijvoorbeeld:
‘Developing leadership by creating (wat) value-driven (waarom) companies (wie)’
Met het nadenken over het wie, het wat en het waarom van je bedrijf en het formuleren van een krachtige missie heb je een goed begin ge- maakt, want daarmee heb je een belangrijk fundament onder je bedrijf gelegd. In de volgende paragraaf gaan we verder bouwen, want daarin gaan we de richting bepalen voor je bedrijf.
1.3
Van missie naar visie
Heb je in de vorige paragraaf een krachtige, kernachtige missie geformu- leerd? Goed bezig! Want het is misschien wel de belangrijkste bood- schap voor jouw markt. Bij het formuleren van je missie lag de nadruk op het ‘waarom’ van je organisatie: de reden dat je aan de start van de wedstrijd verschijnt. Nu is ondernemen op basis van wat je wilt, je passie of je droom wel een vereiste, maar je kunt ook niet zonder een richting.
Daarom is het belangrijk om voor jezelf een visie te bepalen, want alleen als je weet wat je wilt bereiken, kun je een strategisch plan ontwikkelen om het te realiseren.
Om je bedrijf op de rails te zetten, is het nodig om goed na te denken over je doelen. Legde je in de vorige paragraaf het fundament onder je bedrijf met wat je hart je ingeeft – namelijk met vaststellen wie je wilt helpen, wat je voor hen wilt betekenen en waarom je dat wilt – nu begin je aan de muren door de doelen te formuleren die je wilt berei- ken. Er zijn twee soorten doelen die je kunt stellen: bedrijfsdoelen en persoonlijke doelen. We kijken in dit hoofdstuk naar de bedrijfsdoelen, in het volgende hoofdstuk, dat over mindset gaat, komen je persoonlijke doelen aan bod.
Jouw Grote Harige Brutale Doel
Als alles zou kunnen, wat zou je dan willen realiseren met je bedrijf? Heb je voor jezelf een heldere visie over waar je naartoe gaat en die richting kan geven in het uitwerken en uitvoeren van een strategisch plan? In zijn boek Good to great (aanrader) noemt Jim Collins een visie ook wel BHAG, ofwel een Big Hairy Audacious Goal. Ik gebruik hier zelf mijn eigen Nederlandse vertaling, omdat die de lading aardig dekt: een Groot Harig Brutaal Doel. Je krijgt er vermoedelijk gelijk een beeld bij. Het is een doel dat zo groot is, dat je niet kunt wachten om ermee te beginnen en je je tegelijkertijd afvraagt hoe je dat ooit gaat realiseren. Eén ding weet je zeker als je op pad gaat om die reus te verslaan: je zult verder komen dan als je een kleiner doel voor ogen zou hebben.
Bij het nadenken over jouw visie, jouw Grote Harige Brutale Doel, is de grootste beperking misschien wel je eigen denken. Het volgende hoofd- stuk gaat over het trainen van de juiste mindset, wat een belangrijke voorwaarde is om zakelijk succes te bereiken, maar ik loop daar alvast op vooruit om je op weg te helpen met groter denken. Stel je voor dat de volgende beweringen waar zouden zijn:
Je kunt niet falen.
De belangrijkste mensen staan achter je.
Je overwint elke tegenslag.
Er is altijd hulp als je het nodig hebt.
Je krijgt niets op je bord wat je niet aankunt.
Hoe zou je visie er dan uitzien? Wat is een doel dat zo groot is dat je nu nog niet het exacte pad kunt tekenen en je forceert jezelf om te begin- nen vanuit het vertrouwen dat de weg zich ontvouwt? Kijk eens of je daar woorden aan kunt geven als je nadenkt over de komende vijf à tien jaar:
OPDRACHT
Mijn visie, mijn Grote Harige Brutale Doel voor over 5 à 10 jaar is:
Van langetermijnvisie naar middellangetermijndoelen
Nu je een aanzet hebt gegeven voor je visie, is het belangrijk om die om te zetten in een strategisch plan. Een strategisch plan is eigenlijk niets meer dan het antwoord op de vraag: ‘Als ik deze visie wil realiseren, welke doelen die ik nu kan overzien moet ik dan bereiken?’Weet je hoe je een olifant opeet? Hap voor hap. Weet je wanneer je bij het laatste hapje aankomt? Na het een-na-laatste hapje. Enig idee hoelang het duurt voordat dat zover is? Ik ook niet. Zo is het ook met het realiseren van je visie. Je deelt je langetermijnvisie op in middel- langetermijndoelen voor de komende drie maanden tot een jaar en begint bij doelen waarvan het je logisch lijkt dat je ze moeten verwezen- lijken. Maak het vooral niet te ingewikkeld. Als je dit leest en je bent een dga of CEO van een middelgrote organisatie, denk dan niet dat je eerst met een externe consultant drie dagen op de hei moet zitten om na te denken wat strategisch de beste keuze is. Ik heb veel (!) van dit soort sessies gedaan met organisaties en allerlei methodieken mogen uitpro- beren. Van OGSM tot scenarioplanning, van het 7s-model van McKinsey tot de TOWS-matrix – ze zijn stuk voor stuk nuttig om een strategisch plan uit te kunnen werken. En toch is mijn persoonlijke conclusie dat als
je de juiste adviseurs om je heen hebt (daar ga ik verder op in bij sleutel 3), je met logisch denken het verst komt en het snelst start.
OPDRACHT
Mijn middellangetermijndoelen zijn:
Doel 1: Looptijd:
Doel 2: Looptijd:
Doel 3: Looptijd:
Doel 4: Looptijd:
Doel 5: Looptijd:
Stel je voor dat je visie is om binnen vijf jaar marktleider te zijn in je branche. Dat lijkt misschien een te groot en onmogelijk haalbaar doel.
Het is op z’n minst Harig en Brutaal. Maar wat als je dat grote doel op- deelt in kleinere doelen? Dan zou je bijvoorbeeld deze stappen kunnen bedenken:
Onderzoek wie op dit moment tot de top 5 in je markt behoort.
Achterhaal wat hun onderscheidende vermogen en marketing- strategie is.
Pas je propositie zo aan, dat je meer waarde biedt dan de nummer 1 in je markt.
Zorg ervoor dat je de beste mensen aanneemt.
Zorgen voor het inrichten van systemen en processen om operatio- nal excellence te borgen in je organisatie.
Verhoog je marges, zodat je meer te besteden hebt aan marketing- en acquisitie.
Zet marketingcampagnes in als katalysator om meer klanten te krijgen.
Implementeer en borg relatiebeheer om ervoor te zorgen dat klan- ten nieuwe klanten aanbrengen.
Deze stappen verzin ik terwijl ik aan het schrijven ben. Natuurlijk heb ik veel organisaties helpen groeien en is ondernemen mijn passie en mijn vak. Toch gebruik ik niets anders dan mijn logisch verstand om zo’n rijtje te bedenken. Is dit dé manier voor jou om marktleider te worden? Dat weet ik niet. Dat is afhankelijk van je branche, je propositie en veel an- dere factoren. De volgorde van de stappen is bovendien volledig afhan- kelijk van de fase waarin je bedrijf zich bevindt. Maar wat ik wel weet, is dat als we je bedrijf analyseren bedrijf en er logisch over nadenken, we een heel eind komen. Voeg daar de juiste mensen aan toe en voldoende budget, en je kans op marktleiderschap is reëel.
Als je je langetermijnvisie opdeelt in middellangetermijndoelen en ver- volgens op weg gaat om die doelen te realiseren, dan zul je onderweg ontdekken dat het voorgenomen plan anders loopt dan verwacht. Dat hoort erbij en is onderdeel van het proces. Ik moet gelijk denken aan een metafoor die Ben Tiggelaar een paar jaar geleden maakte tijdens een van zijn lezingen. Hij vertelde dat een piloot altijd een eindbestem- ming invoert in het systeem. Vervolgens gaat het vliegtuig op weg, maar
hij gaat nooit in één rechte lijn naar zijn bestemming. Als je de vluchtlijn van een vliegtuig bestudeert, kom je erachter dat een vliegtuig telkens minuscuul van koers afraakt en dat de automatische piloot het vliegtuig met kleine tikjes corrigeert. Door de veelheid van zulke kleine wijzigin- gen blijft het vliegtuig over de hele vlucht gezien op koers en komt hij uiteindelijk op zijn eindbestemming aan. Zo is het ook met het bijstellen van je middellangetermijndoelen onderweg naar je visie.
Van middellangetermijndoelen naar kortetermijnacties
Nu je je middellangetermijndoelen hebt beschreven, is het tijd voor de laatste stap van het strategische plan dat invulling geeft aan je missie en helpt om je visie te realiseren. In deze laatste stap deel je je middellange termijndoelen op in kortetermijnacties. Laten we nog even teruggaan naar het lijstje met doelen bij de visie om marktleider te worden. Bij ieder doel kun je ongetwijfeld vijf tot vijfentwintig acties bedenken om ze te realiseren. Laat ik er eens een van die middellange- termijndoelen uitlichten om te laten zien wat ik bedoel, namelijk: zorg ervoor dat je de beste mensen aanneemt. Dat doel kun je bijvoorbeeld omzetten in deze (of nog andere) acties:Uitwerken waar er in de organisatie gaten zijn in de uitvoering.
Bespreken welke te vervullen functie op dit moment het meest rendeert.
Functieomschrijving bespreken.
Vacaturetekst uitwerken.
Vacature uitzetten.
Campagnevoeren met de vacature.
Vijf tot zeven mensen selecteren.
De kandidaten uitnodigen voor de eerste gespreksronde.
Selectie maken en die uitnodigen voor de tweede ronde.
Keuze maken.
Collega toewijzen die de nieuwe collega’s gaat begeleiden.
De nieuwe medewerker onboarden.
Als je zo’n actielijst hebt uitgewerkt, is het belangrijk om de taken te verdelen: wie gaat wat doen en wanneer?
Een langetermijnvisie lijkt onhaalbaar, maar middellangetermijndoelen zijn goed te doen. Kortetermijnacties zijn gemakkelijk uit te voeren. Dus start met het einddoel voor ogen, deel het op in kleinere brokjes en be- gin waar je kunt. Tussen waar je nu staat en wat je wilt bereiken zit niets meer dan een lange lijst met acties. Hoe meer acties je onderneemt om je einddoel te bereiken en hoe sneller die acties elkaar opvolgen, hoe eerder je je visie realiseert.
REFLECTIE
In dit hoofdstuk heb je je missie en visie geformuleerd. Dat is de basis voor je bedrijf. Voordat je iets kunt bereiken, moet je namelijk precies weten waarom je doet wat je doet en waar jouw bedrijf over gaat. Met je missie bepaal je wat je wilt met je bedrijf: wie wil je met wat helpen, en waarom wil je dat? En met je visie bepaal je wat je wilt bereiken. Waar streef je naar? Met de antwoorden op die vragen kom je bij de tweede sleutel, die betrekking heeft op je mindset.
Volgde je in dit hoofdstuk met name je hart (dus de emotie), nu ga je je hoofd gebruiken (dus de ratio) om mentaal te groeien in keuzes maken, problemen oplossen en acties te ondernemen.
Want op je weg naar succes kom je obstakels tegen die je wilt vlakstrijken.
Sleutel 1. Missie en visie
Sleutel 2. Mindset Sleutel 3. Mensen Sleutel 4. Machines Sleutel 5. Meerwaarde Sleutel 6. Marktpropositie Sleutel 7. Marketing
SLEUTEL 2
MINDSET
Je las in het vorige hoofdstuk al dat de weg van start naar finish niet vanzelf gaat en dat je regelmatig tegenslagen zult hebben. Dat klinkt misschien demotiverend, maar het is een fact of life. Of een fact of business. Als je niet een keer in de clinch komt te liggen met een klant of opdrachtgever, dan loop je wel tegen regeltjes aan die een barrière vormen of krijgt je bedrijfsauto op precies het verkeerde moment kuren.
Om positief met zulke kleine en grote tegenslagen te kunnen omgaan, heb je een bepaalde mindset nodig. Daarom is dat de tweede sleutel voor zakelijk succes: mindset. Wat heb je mentaal nodig om een succes- volle ondernemer te zijn?
