O3. Gids en Materiaal voor Sociale Empowerment

(1)

C OPYRIGHT

Dit project is gefinancierd met de steun van de Europese Commissie (project nr: 2018-3-EL02-KA205-004529). Deze publicatie geeft enkel de opvattingen van de auteurs weer; de Commissie kan niet verantwoordelijk worden gesteld voor het gebruik van de

informatie in deze publicatie.

O3. Gids en Materiaal voor Sociale

Empowerment

(2)

O3. Gids en Materiaal voor Sociale Empowerment

Woordenlijst en Afkortingen

O3 Intellectuele Output 3

NGO Niet-Gouvernementele Organisatie

Migranten, asielzoekers en vluchtelingen (hierna migranten)

De eerste doelgroep van REWIP wordt samengesteld uit jonge migranten die recent zijn aangekomen of langere tijd in de EU-landen hebben gewoond, jonge asielzoekers die in afwachting zijn van de voortgang van hun verzoek en jonge vluchtelingen die internationale subsidiaire bescherming hebben gekregen in een van de EU-landen. Alle deelnemers in deze groep zijn 18-30 jaar oud.

Jeugdwerkers en Begeleiders De tweede doelgroep van REWIP, bevat jeugdwerkers en begeleiders die met jonge migranten werken (inclusief vluchtelingen en asielzoekers) en hen ondersteunen bij hun werk, hetzij als betaalde werknemers in een organisatie, hetzij als vrijwilligers.

(3)

Inhoud

1. Introductie ... 4

2. Methodologie ... 5

3. Het Hoe, Wat en Waarom van deze Gids ... 6

4. Een Sociale Empowerment Workshop organiseren... 8

Doelstellingen en Onderliggende Filosofie ... 8

Het Concept van een Sociale Impact Incubator... 8

Structuur van de Workshop ... 9

Tips voor Facilitatoren ... 9

Activiteiten om het ijs te breken... 11

Sessie 1: (Ver)ken je Potentieel ... 13

Sessie 2: Ontdek je Collectieve Kracht ... 15

Sessie 3: Middelen om je Collectieve Potentieel te Benutten ... 17

Sessie 4: Ideeën en Actieplanning voor Sociale Verandering ... 18

(4)

1. Introductie

Intellectuele Output 3 (hierna O3) biedt een stapsgewijze handleiding en gerelateerd materiaal voor het organiseren en faciliteren van een sociale empowerment workshop gericht op jonge migranten, asielzoekers en vluchtelingen.

Jonge migranten, asielzoekers en vluchtelingen die in een nieuw land van verblijf aankomen en hun eerste stappen willen zetten richting werk en sociale integratie, worden dagelijks geconfronteerd met uitdagingen. Toch bezitten deze mensen de collectieve kracht om zowel hun leven als hun gemeenschap te veranderen. Net zoals zij dagelijks met uitdagingen worden geconfronteerd, ontwikkelen jonge migranten, asielzoekers en vluchtelingen voortdurend innovatieve, effectieve manieren om hun leven te verbeteren. Het samenbrengen van hun wijsheid en creativiteit versterkt hun potentieel om veranderingen ten voordele van iedereen te beïnvloeden en aan te sturen.

REWIP erkent het belang van het investeren in de empowerment van deze groep mensen en heeft deze gids ontwikkeld om jeugdwerkers en begeleiders die met deze specifieke doelgroep werken inspiratie en middelen te bieden om zowel hun sociale als arbeidsintegratie te ondersteunen. Daarom biedt deze gids boeiende en dynamische activiteiten om jonge migranten, asielzoekers en vluchtelingen te motiveren en te doen geloven in hun vermogen om verandering te katalyseren en anderen te mobiliseren om hetzelfde te doen. Het is een flexibel hulpmiddel om problemen rond macht en sociale innovatie te kennen en te verkennen, de onderlinge verbondenheid met anderen te vergroten, zelfvertrouwen en zelfrespect op te bouwen en deze groep in staat te stellen haar potentieel te bereiken.

Deze gids is bedoeld om inspiratie en begeleiding te bieden voor het organiseren en geven van workshops over sociale empowerment, hetzij als onderdeel van het REWIP-programma, hetzij op een onafhankelijke basis. Dat gezegd hebbende, deze gids is zo ontworpen dat de flexibele methodologie en trainingsbronnen gemakkelijk kunnen worden gebruikt door andere jeugdwerkorganisaties en NGO's die werken aan de integratie van migranten en die het REWIP-model al dan niet overnemen.

(5)

2. Methodologie

De volgende stappen hebben onderdeel uitgemaakt van de ontwikkeling van deze gids (O3):

 Presentatie van de doelstellingen van O3 tijdens de tweede projectbijeenkomst in Amsterdam en bespreking van de structuur en inhoud door alle partners (juni 2019).

 Ontwikkeling van de inhoud en publicatie van de eerste versie van de gids ter beoordeling van alle partners (september 2019). De ontwikkeling van de inhoud is gebaseerd op verschillende bronnen:

- Literatuur over bestaande sociale innovatiemodellen en strategieën voor empowerment van achtergestelde gemeenschappen;

- Bestaand opleidingsmateriaal en programma's die concepten met betrekking tot sociale innovatie en actief burgerschap omvatten en die de trainees in staat stellen om in groepsverband te werken en deelname aan de gemeenschap te bevorderen.

- Inzichten uit de REWIP-analyse van trainingsbehoeften (O2) die voorafgaand aan de ontwikkeling van deze gids is uitgevoerd en die bewust is opgezet om informatie over de perceptie van zelfredzaamheid van de doelgroep te verkrijgen. Als zodanig bevatte het onderzoek een aantal uitspraken om de niveaus van optimisme, positief denken, gevoel van eigenwaarde, zelfwerkzaamheid enz. te beoordelen en op basis van de analyse van de bevindingen was het duidelijk dat er naast de positieve gevoelens ten aanzien van het bereiken van persoonlijke en professionele doelen ook enkele respondenten waren die er niet van overtuigd waren 'dat ze met hun acties een verschil kunnen maken voor de bredere gemeenschap'. O3 bouwt voort op deze bevindingen en is ontworpen om het vertrouwen van onze doelgroep te vergroten. Dit wordt gedaan door het collectieve potentieel om een verschil te maken en veranderingen in de gemeenschap te stimuleren en te benadrukken.

- Ervaringen van partners. In het bijzonder werd inspiratie gehaald uit Stimmuli's eerdere ervaring met de organisatie van het Change-Shapers-programma, gecreëerd en geleverd door Kyla Raby, voormalig partner van Stimmuli en huidige coördinator bij het Australische Rode Kruis. Daarnaast hebben de ervaringen van NewBees in empowerment workshops tot nuttige inzichten geleid en de inhoud van deze gids verrijkt.

 Simulatie van de workshop sociale empowerment (kleinschalige pilot) en evaluatie van resultaten (eind september 2019).

 Update, beoordeling door partners, afronding en vertaling van de gids en het bijbehorende materiaal (oktober 2019).

(6)

3. Het Hoe, Wat en Waarom van deze Gids

Deze gids biedt de methodologie en middelen om een workshop sociale empowerment te organiseren en faciliteren. Dit type workshop heeft tot doel om jonge migranten, asielzoekers en vluchtelingen in hun kracht te zetten door interculturele dialoog, persoonlijke en collectieve ontwikkeling en participatie van de gemeenschap te vergemakkelijken.

Workshops over sociale empowerment zullen als onderdeel van het REWIP-programma worden georganiseerd en gegeven, maar ze kunnen ook op afzonderlijke basis worden gegeven. Dat gezegd hebbende, deze gids kan gebruikt worden door i) de REWIP-partners en ii) door andere jeugdwerkers en NGO's die met de specifieke doelgroep werken.

In REWIP zullen sociale empowerment workshops worden gegeven als de eerste stap van het vierfasenmodel van REWIP, met als doel i) empowerment, ii) trainen, iii) begeleiden en iv) jonge migranten, asielzoekers en vluchtelingen in contact brengen met de arbeidsmarkt. De proefimplementatie van REWIP is bedoeld om te worden gelanceerd met de sociale empowerment workshops om deelnemers in staat te stellen zichzelf en hun persoonlijke en collectieve potentieel beter te begrijpen en hen zo te motiveren om zich volledig in te zetten in de andere projectfasen, waarvoor verschillende outputs en workshops zijn voorzien zoals weergegeven in de volgende afbeelding:

Tekst in afbeelding: 1. Empower – Sociale Empowerment Workshops (O3) 2. Train – Interculturele activiteiten en voorbereiding op de arbeidsmarkt (O4) - Leren door maatschappelijk engagement /vrijwilligersprogramma (O5) 3. Begeleid – begeleidingssessies (O8) 4. Connect – Online matchen met mogelijkheden voor vrijwilligerswerk (O6) - Carrièredagen voor migranten, asielzoekers en vluchtelingen

(7)

Voor een programma dat migranten verbindt met vrijwilligerswerk en traineeships (als REWIP), is het belangrijk om deelnemers door middel van regelmatige vergaderingen en workshops te ondersteunen. Deze kennis komt voort uit de bestaande ervaring van de REWIP- partner NewBees (een Nederlandse organisatie die nieuwkomers -migranten en vluchtelingen- koppelt aan traineeships bij lokale organisaties). Momenteel geeft NewBees elke maand één workshop aan nieuwkomers die aan een traineeship deelnemen. Deze workshop heeft als doel hen te motiveren, informeren en coachen tijdens hun traineeship. NewBees-workshops richten zich op vier verschillende thema’s:

 Vrijwilligerswerk: Het hoe, wat, waarom en de culturele context.

 De Nederlandse arbeidsmarkt, weten regelgeving en vacatures.

 Het belang van netwerken.

 Verkenning van talenten en soft skills van deelnemers.

Het programma in het kader van REWIP wordt gelanceerd met de sociale empowerment workshops (O3), gevolgd door workshops gericht op de betrokkenheid van de doelgroep bij vrijwilligerswerk (O5), voorbereiding op de arbeidsmarkt en interculturele workshops (O4) en begeleidingssessies (08).

Ten slotte moet worden opgemerkt dat, hoewel deze gids specifiek is ontworpen als een instrument van het REWIP-project, dit ook een nuttig hulpmiddel kan zijn voor NGO's of jeugdwerkers die met jonge migranten, asielzoekers en vluchtelingen werken. Daarom zijn de inhoud en de activiteiten die in deze gids worden voorgesteld flexibel en kunnen ze worden aangepast om aan de behoeften en interesses van de deelnemers aan de workshop tegemoet te komen (bijvoorbeeld door het uitnodigen van speciale sprekers of deskundigen).

(8)

4. Een Sociale Empowerment Workshop Organiseren

Doelstellingen en Onderliggende Filosofie

De REWIP Sociale empowerment workshops erkennen het groeiende gevoel van machteloosheid en sociale uitsluiting dat jonge nieuwkomers ervaren, en hebben tot doel diverse groepen met nieuwkomers en lokale bevolking samen te brengen en interculturele interacties te faciliteren om elkaar beter te begrijpen, de onderlinge verbondenheid en empowerment te bevorderen en gemeenschapsparticipatie te ondersteunen.

De workshops voor sociale empowerment zijn specifiek bedoeld om jonge migranten, asielzoekers en vluchtelingen in staat te stellen een dieper inzicht te krijgen in zichzelf, hun interne kracht en hun collectieve potentieel om positieve sociale veranderingen teweeg te brengen door actief deel te nemen aan hun gemeenschappen, ongeacht hun situatie, vaardigheden en middelen. Tijdens workshops voor sociale empowerment zullen deelnemers aan bruikbare ideeën werken en bij de implementatie ervan worden ondersteund met kennis en netwerken die aan de hand van de andere REWIP activiteiten zullen worden ontwikkeld.

Om deze doelstellingen te bereiken, zijn de REWIP-workshops voor sociale empowerment ontworpen door voort te bouwen op de theorieën en het proces van sociale innovatie en de transformerende effecten ervan. De REWIP workshops gaan verder dan bestaande empowerment- en persoonlijke ontwikkelingsprogramma's door zich te richten op de collectieve empowerment van deelnemers door het model van een sociale impact incubator te simuleren.

Het concept van een sociale impact incubator

In tegenstelling tot een commerciële incubator, die gericht is op het creëren en koesteren van nieuwe bedrijven, gaat het bij een sociale impact incubator om het aansturen van transformerende sociale veranderingen. In de afgelopen jaren zijn er verschillende soorten sociale impact incubators gevormd die met uiteenlopende mensen werken om nieuwe manieren te verkennen om moeilijke sociale uitdagingen aan te pakken. Met een mensgerichte en collectieve aanpak, proberen sociale impact incubators om mensen te voorzien van zowel tastbare als immateriële middelen om hen in staat te stellen om positieve verandering waar te maken.

“A small group of thoughtful people can change the world. Indeed, it is the only thing that ever has.” Margaret Mead De ontwikkeling van sociale impact incubators is sterk beïnvloed door de snelle ontwikkelingen op het gebied van sociale innovatie in de afgelopen decennia. Veel wetenschappers beschrijven het veld van sociale innovatie vanuit verschillende invalshoeken en perspectieven. Sociale innovatie wordt echter meestal gezien als ‘nieuwe oplossingen (producten, diensten, modellen, markten, processen, enz.) die tegelijkertijd voldoen aan een sociale behoefte (effectiever dan bestaande oplossingen) en leiden tot nieuwe of verbeterde mogelijkheden en relaties en een beter gebruik van middelen en hulpbronnen. Met andere

(9)

woorden, sociale innovaties zijn goed voor de samenleving en versterken het vermogen van de samenleving om te handelen.’ (Caulier-Grice et al, 2012)

Sociale innovatie wordt echter niet alleen gezien als een proces om problemen op te lossen, maar ook als een proces van empowerment, het opbouwen van capaciteiten en creëren van nieuwe relaties. In die zin heeft sociale innovatie een transformerende kracht die het vermogen van de samenleving om sociale verandering te stimuleren bevordert.

Op basis van deze redenering is sociale innovatie de essentie, maar ook de drijvende kracht van een sociale impact incubator die de REWIP-workshops voor sociale empowerment vorm geeft, met als doel jonge migranten, asielzoekers en vluchtelingen in staat te stellen en te motiveren om hun individuele en collectieve potentieel in hun nieuwe land van verblijf te bereiken. Op basis hiervan zullen de sociale empowerment workshops van REWIP gelijkgestemden in staat stellen om samen te komen, gemeenschappelijke waarden en passies te ontdekken en hun collectief potentieel te ontplooien door het vormen van nieuwe netwerken van positieve sociale verandering. Dit zal naar verwachting leiden tot een sterker saamhorigheidsgevoel en daarmee tot sociale empowerment.

Structuur van de Workshop

Een sociale empowerment workshop wordt gegeven door één of twee facilitatoren (jeugdwerkers/begeleiders) en het is essentieel om een evenwichtige groep deelnemers te hebben met zowel lokale bevolking als migranten. Ook kunnen sprekers uitgenodigd worden om enkele onderwerpen van de workshop te behandelen en de deelnemers te motiveren.

Wat de structuur betreft, begint de workshop sociale empowerment met opwarmings-, inleidende en ijsbrekeractiviteiten en vervolgens worden deelnemers meegenomen in vier sessies die onderling verbonden zijn:

 Sessie 1: (Ver)ken je Potentieel

 Sessie 2: Ontdek je Collectieve Kracht

 Sessie 3: Hulpmiddelen om je Collectieve Potentieel te Benutten

 Sessie 4: Ideeën en actieplanning voor Sociale Verandering

Deze vier sessies kunnen in een één- of tweedaagse workshop worden gegeven. Verdeel de tijd gelijkmatig over de eerste drie sessies en zorg ervoor dat er ten minste twee uur beschikbaar is voor de laatste sessie. Aan het einde van de workshop is het essentieel om deelnemers aan te moedigen en het vormen van een “community of practice” te faciliteren om zo voort te bouwen op de connecties die ze hebben gemaakt, hun ideeën voor sociale verandering te verfijnen en bruikbare implementatieplannen te maken. Het creëren van een Facebookgroep is een makkelijke manier om de deelnemers met elkaar verbonden te houden en hen te informeren over toekomstige activiteiten.

Tips voor facilitatoren

1. Creëer een omgeving die positieve interacties aanmoedigt

(10)

Het is essentieel om aan het begin van de workshop een positieve sfeer te creëren. Verwelkom iedereen persoonlijk, ook degenen die te laat zijn. Vraag de deelnemers om hun contactgegevens op te schrijven (geef een lijst door) en vraag toestemming om foto’s te maken.

Benadruk het belang van het respecteren van meningsverschillen en maak het leuk voor de deelnemers. Zorg voor een open en transparante sfeer waar mensen zich op hun gemak voelen om bij te dragen met hun ideeën. Met een goede sfeer zullen deelnemers elkaar vertrouwen en openstaan om te delen en te leren.

2. Bereid je voor

Deze gids geeft een basisinleiding tot de onderwerpen van de workshop. Het kan echter zijn dat deze gids niet alle vragen die tijdens de workshop kunnen ontstaan kan beantwoorden.

Doe daarom, als onderdeel van de voorbereiding, wat onderzoek naar de onderwerpen die behandeld worden en om potentiële vragen van deelnemers te beantwoorden. Je kan ook overwegen een deskundige spreker uit te nodigen voor een deel van de workshop, of de groep te betrekken bij een onderzoeksproject om meer informatie te verwerven. Als er tijdens de workshop vragen ontstaan die je niet kan beantwoorden, geef dan toe dat je niet alle antwoorden hebt en brainstorm manieren om de nodige informatie te krijgen. Wees creatief en werk met deelnemers samen om een oplossing te vinden.

3. Maak een Vervolgplan

Deel aan het einde van de workshop een vragenlijst uit aan alle deelnemers waarop zij hun mening kunnen geven over hoe het ging en wat ze verwachten van de volgende workshop.

Het is ook belangrijk om deelnemers op de hoogte te houden van wat er gebeurt nadat de workshop is afgelopen. Je kan een massa e-mail naar iedereen sturen en/of een speciale Facebookgroep maken.

(11)

Activiteiten om het ijs te breken

Begin de workshop met een activiteit om het ijs te breken, dit zal een positieve groepssfeer creëren, deelnemers ontspannen en hen aanmoedigen elkaar te leren kennen. Online staan veel voorbeelden van activiteiten die het ijs breken, of je kan het ijs breken met één van de activiteiten die hieronder beschreven zijn:

Activiteit: Vang de Bal

Het doel: Om de deelnemers te helpen elkaars naam te leren kennen en zich beter op hun gemak te voelen.

Benodigdheden: Een kleine bal en genoeg ruimte om in een cirkel te kunnen staan.

Overzicht van activiteiten en tips voor de facilitator:

1. Deelnemers gooien de bal van de één naar de ander. Elke persoon die de bal vangt, deelt zijn / haar naam en één ding dat hij of zij erg leuk vindt.

2. Zodra dit is voltooid, vraagt de facilitator de deelnemers om deze keer de bal terug te gooien naar de persoon van wie ze de bal hebben ontvangen. Als ze de bal terug gooien, moeten deelnemers proberen de naam en het favoriete ding van de persoon te herinneren.

Activiteit: 2 Waarheden en een Leugen

Het doel: Om deelnemers te helpen elkaar beter te leren kennen op persoonlijk en professioneel vlak

Benodigdheden: Post-its, pennen Overzicht van

activiteiten en tips voor de facilitator:

Elke deelnemer deelt drie uitspraken over zichzelf (door ze op post-its te schrijven en ze hardop voor te lezen) - hiervan zijn er twee waar en één niet waar. Vervolgens probeert iedereen te raden wat de leugen is door vragen te stellen. Probeer zoveel mogelijk gerelateerde details te achterhalen en kijk goed naar de reacties van de spreker. Het hele punt is om op een leuke manier meer over elkaar te weten te komen.

(12)

O3. Gids en Materiaal voor Sociale Empowerment Activiteit: Stap Naar Voren

Het doel: Teambuilding: Dit is een leuke activiteit waar de deelnemers hun onderlinge overeenkomsten en verschillen ontdekken, of het nu gaat om cultuur, land van herkomst of het individu.

Benodigdheden: Genoeg ruimte om in een cirkel te staan.

Overzicht van activiteiten en tips voor de facilitator:

Vraag de deelnemers om in een cirkel tegenover elkaar te gaan staan. Leg uit dat je een stelling zult voorlezen en de deelnemers zullen beslissen of die stelling op hen van toepassing is of niet. Als de stelling van toepassing is, zet de deelnemer een stap naar het midden van de cirkel. Indien de stelling niet van toepassing is, blijft de deelnemer staan. Vraag de deelnemers om over elke stelling na te denken voordat ze de beslissing nemen om naar voren te stappen of te blijven staan. Herinner de deelnemers eraan dat de interpretatie van de stellingen volledig individueel is en dat er geen juiste of verkeerde interpretatie is. Lees de stellingen één voor één. Geef de deelnemers de tijd om hun beslissing te nemen, neem tijd voor discussie indien nodig, en vraag de deelnemers die in de cirkel zijn gestapt vervolgens om weer een stap terug te doen.

Je kan stellingen kiezen die direct betrekking hebben op het onderwerp, of enkele stellingen met een laag risico, zoals de stellingen hieronder:

1. Ik hou van sneeuw.

2. Ik beschouw mijn huidige huis als mijn thuis.

3. Ik vind het leuk om te sporten of om sport te kijken.

4. Ik spreek meer dan één taal.

5. Ik hou van koken.

6. Ik hou van eten.

7. Ik heb kinderen.

8. Ik hou van hoe ik zing, zelfs als andere mensen dat niet doen.

9. Op een gegeven moment tijdens deze oefening heb ik ervoor gekozen om niet te reageren, ook al was de uitspraak op mij van toepassing.

(13)

Sessie 1: (Ver)ken je Potentieel

De eerste sessie van de REWIP sociale empowerment workshop begint met zelfreflectie en een discussie tussen de deelnemers om zichzelf en hun potentieel te verkennen door hun waarden, passies en sterktes aan naar voren te halen in een poging om beter inzicht in zichzelf en hun potentieel te krijgen.

Activiteit 1: Wie ben je?

- Begin deze sessie door de deelnemers te vragen om na te denken over hun kernwaarden. In plaats van direct naar hun waarden te vragen, kan je gebruik maken van een van de volgende indicatieve vragen:

 Waar ben je het meest trots op in je leven en waarom?

 Wat maakt dat je je sterk voelt en waarom?

 Wat zijn enkele van de belangrijke beslissingen die je tot nu toe in je leven hebt genomen en welke waarden hebben je geleid bij het maken ervan?

- Schrijf een lijst met de waarden van de deelnemers op een bord (voorbeelden: geloof, eerlijkheid, nieuwsgierigheid, liefde, leren, respect, dienstbaarheid, vriendschap, evenwicht, bijdrage leveren, vriendelijkheid, openheid etc.). De volgende stap is om de deelnemers te vragen zich tot de persoon naast hen te wenden en hen over hun top 3 waarden te vertellen.

Zet nu de discussie in op passies en sterke punten, dat wil zeggen die dingen waar mensen enthousiast over zijn, die ze graag doen, die ze graag horen en waar ze graag over spreken, schrijven of tekenen. Uit passies en sterktes komen niet alleen waarden naar voren, maar ook vaardigheden en talenten. Ze zeggen veel over welke mogelijke soorten werk en bijdragen we aan de samenleving kunnen leveren.

- Stel de deelnemers een simpele vraag om hen te helpen hun passies en sterktes te ontdekken:

 Welke algemene thema’s/activiteiten roepen geluk en passie in je op, en komen er steeds weer in je leven terug? (zoals avontuur, opvoeding, koken, kunst, onderwijs, ondernemerschap, computers, fotografie, journalistiek etc.)

 Welke vaardigheden en activiteiten hebben tot nu toe aan je grootste successen bijgedragen?

- Vraag deelnemers om een lijst met individuele passies en sterktes op te schrijven. Vraag hen dan om zich tot de persoon naast hen te wenden en hierover in gesprek te gaan.

Wanneer deelnemers hun waarden, passies en sterktes bespreken, hebben ze het over de dingen die voor hen het belangrijkst zijn om effectief te functioneren en ten volle van hun leven te genieten. Waarden, passies en sterktes sturen ons gedrag, dus het is belangrijk om ze te kennen en ervoor te zorgen dat ze zijn afgestemd op onze doelen voor de toekomst. De activiteiten van sessie 1 vormen de basis om onszelf te begrijpen en ons potentieel in het leven te verkennen. Ze helpen ook om de gemeenschappelijke waarden, passies en sterke punten die we met elkaar in gemeen hebben te identificeren en zo dichter bij elkaar te komen.

(14)

Een extra activiteit voor de eerste sessie is om de deelnemers hun persoonlijke barrières en hun strategieën om deze te overwinnen te laten verkennen door hen te betrekken bij een proces van zelfevaluatie. Breng een groepsdiscussie op gang over persoonlijke doelen en obstakels en nodig de deelnemers uit om hun persoonlijke ervaringen te delen.

Activiteit 2: Mentaliteit kiezen en toekomst vormgeven.

Deze activiteit is bedoeld om deelnemers te helpen ontdekken hoe de mentaliteit die ze kiezen hun dagelijks leven en toekomst beïnvloedt. Laat deelnemers inzien dat als ze verandering willen creëren in hun leven of in de wereld waarin ze leven, het ertoe doet welke mentaliteit ze kiezen. Daarom is het erg belangrijk om eerst op de verschillende soorten mindsets in te gaan om vervolgens zorgvuldig te kiezen welke mindset vorm zal geven aan de toekomst.

- Maak de deelnemers bekend met de concepten Fixed, Growth en Benefit Mindset en vraag met welke van deze mindsets ze zich het meest identificeren.

In een ‘Fixed Mindset’ geloven mensen dat hun kwaliteiten (d.w.z. intelligentie, talenten, vaardigheden, enz.) vaste eigenschappen zijn die niet kunnen veranderen. Ze geloven daarom dat het geen nut heeft om zich in te spannen om hun kwaliteiten verder te ontwikkelen en hier op door te bouwen en blijven daarom liever in hun comfortzone. Dit kan er echter toe leiden dat uitdagingen en belangrijke kansen worden vermeden. Mensen met een ‘Growth Mindset’

geloven daarentegen dat hun ze kwaliteiten met tijd en de ervaring kunnen ontwikkelen, en beseffen zich dat inspanning een effect kan hebben op succes en verhoogde prestaties. Ten slotte proberen mensen met een ‘Benefit Mindset’ niet alleen hun potentieel te vervullen, maar dragen ze ook op zinvolle wijze bij aan het creëren van meer mogelijkheden voor de toekomst en zijn bezig met het “waarom” van al hun daden.

(15)

- Vraag de deelnemers om persoonlijke ervaringen en strategieën te delen om van een fixed naar een growth- of benefit mindset te gaan en eindig met een groepsdiscussie over wat er gebeurt door onze mentaliteit te veranderen.

Sessie 2: Ontdek je Collectieve Kracht

Het doel van deze sessie is om de deelnemers inzicht te geven in zowel concepten rond macht en sociale innovatie, als strategieën om krachtbronnen te benutten en positieve sociale verandering te beïnvloeden. In die zin is deze sessie bedoeld om individuele en collectieve empowerment van deelnemers op te bouwen.

- Begin deze sessie door de deelnemers te vragen iemand uit te zoeken met wie ze nog niet de kans hebben gehad om te praten en met hen de volgende vragen te bespreken:

 Wanneer voelde je je in je kracht gezet en wat heb je met die kracht kunnen doen?

 Heeft iemand je dat gevoel van empowerment gegeven of heb je dat zelf gevonden/

genomen?

- Start vervolgens een groepsdiscussie door de volgende vragen te stellen:

 Wanneer heb je je gedemotiveerd en machteloos gevoeld? Waarvan heeft dat gevoel je weerhouden?

 Heeft iemand die kracht van je afgenomen of heb je die weggegeven?

Deze groepsdiscussie biedt de mogelijkheid tot extra reflectie. Enkele indicatieve vragen die je aan de deelnemers kunt stellen zijn:

 Heb ik zelf beslissingsbevoegdheid?

 Heb ik toegang tot informatie en middelen om de juiste beslissingen te nemen?

 Heb ik toegang tot middelen om anderen te beïnvloeden?

 Kan ik positief denken over mijn vermogen om verandering te brengen?

Voor de motivatie en om een beter begrip van het potentieel dat we allemaal hebben om verandering te beïnvloeden, kan je daarna de populaire video laten zien met de titel: the First Follower (de eerste volger)

(16)

In de video zie je een openluchtconcert waarin een enkele man begint te dansen terwijl anderen hem negeren. De man ziet er dwaas uit totdat een andere man zich bij hem voegt; nu beginnen ze allebei de aandacht van anderen te trekken. Al snel sluit een derde man zich aan wat de dynamiek weer verandert; nu is er een kleine groep dansende mensen gevormd. Enkele seconden later rennen andere mensen het veld over om zich bij het dansen aan te sluiten en wordt de kleine groep een grote menigte.

Door deze video te laten zien kunt je wijzen op het belang van de eerste persoon die meedoet.

De ‘Eerste Volger’ is de eerste persoon die actie onderneemt op het idee van een ander. De moedige Eerste Volger is wat van een individu met een uniek idee een leider maakt.

Start op basis van de video een discussie door vragen te stellen, zoals:

 Wat vind je van de 'lessen' in deze video?

 Wat vertelt deze video ons over leiderschap, moed en risico's?

 Wat zegt de video ons over verandering?

Uit de discussie die volgt, kun je benadrukken dat de beste manier om macht te krijgen en een verandering te beïnvloeden, is door moedig te volgen en anderen te laten zien hoe te volgen. Er is één persoon nodig om een idee te hebben, een tweede persoon om het te valideren en een derde, vierde en vijfde persoon om een beweging te creëren.

- Je kan deze sessie afsluiten door inspirerende real-life voorbeelden van sociale innovatie te geven om het collectieve potentieel te benadrukken dat wordt gegenereerd wanneer mensen samen handelen. Eventuele illustratieve voorbeelden zijn onder andere zelfhulpgroepen voor de gezondheid en zelfgebouwde huisvesting; crowdsourcingcampagnes om voor een kwestie te pleiten, buurtkwekerijen, microkrediet, consumentencoöperaties enz.

(17)

Sessie 3: Middelen om je Collectieve Potentieel te Benutten

Deze sessie is bedoeld om deelnemers kennis te laten maken met materiële en immateriële middelen en meer te weten te komen over instrumenten die kunnen worden gebruikt om deze middelen in te zetten om positieve sociale verandering vorm te geven.

- U kunt deze sessie beginnen door de deelnemers te vragen na te denken over immateriële en materiële middelen en welke rol elk van deze middelen kan spelen in het stimuleren van positieve sociale verandering. Schrijf hun antwoorden en ideeën op een bord.

De volgende tabel is ter inspiratie voor facilitatoren.

Immateriële middelen Materiële middelen

Kennis Kapitaal

Informatie/data Materiaal

Vaardigheden Voertuigen

Ideeën & innovatie Gebouwen/Land

Netwerk Reputatie

- Vraag de deelnemers hoe ze toegang tot deze middelen kunnen krijgen.

Aangezien het doel van deze sessie is om te focussen op instrumenten om het collectieve potentieel van mensen te benutten, kan je de nadruk leggen op de kracht van media, sociale media en open technologieën die op grote schaal door mensen worden gebruikt om toegang te krijgen tot middelen (zoals kennis, informatie, innovatie, netwerken etc.) en om een pad naar positieve verandering te creëren. Onderstaande tabel biedt inspiratie voor facilitatoren door enkele voorbeelden te geven van paden naar en strategieën voor positieve verandering die gebruik maken van de hierboven besproken middelen en instrumenten om collectieve actie te bevorderen.

Online Activisme Gebruik ICT (sociale media, podcasts etc.) om snellere en effectievere communicatie tussen grote groepen mensen mogelijk te maken om een doel te bestrijden of te steunen.

Vrijwilliger Gebruik je creativiteit, tijd en talent om direct aan een behoefte in je gemeenschap te voorzien.

Belangenbehartiging Laat je horen, sluit je aan bij anderen en overtuig je beleidsmakers om het beleid en de wetten te veranderen.

(18)

Bewustzijn Deel informatie en laat anderen zien hoe ze het gedrag van mensen positief kunnen beïnvloeden.

- Vraag de deelnemers om na te denken over relevante voorbeelden of verhalen die hen bekend zijn.

- Start een groepsdiscussie over hoe digitale technologieën en sociale media-instrumenten de manier waarop informatie wordt gedeeld en verspreid, in korte tijd hebben veranderd.

- Je kan eventueel een video laten zien over de digitale revolutie van Egypte en de rol van sociale media in de Egyptische revolutie in 2011.

- Je kan ook eventueel een video laten zien met de jonge klimaatactiviste Greta Thumberg, die begon met een schoolstaking in augustus 2018 voor het Zweedse parlement. Greta heeft met de kracht van data en sociale media een wereldwijde “Fridays for Future” beweging geïnitieerd met duizenden volgelingen en supporters.

- Vraag de deelnemers om over de volgende vragen na te denken:

 Kan sociale media een katalysator zijn bij het vormgeven van positieve sociale veranderingen? Ken je nog andere inspirerende verhalen over sociaal activisme?

 Zijn er gevaren of negatieve gevolgen verbonden aan het gebruik van media voor sociaal activisme?

- Op dit punt kan je benadrukken dat het gebruik van sociale media voor sociale verandering en online activisme op zo'n manier moet worden gedaan dat kritisch denken wordt gestimuleerd en dat er meer mensen in staat gesteld worden om nieuwe kennis te genereren.

Het simpelweg delen van informatie over een probleem is niet genoeg, mensen moeten geïnformeerd worden over het “hoe” en het “waarom” van een situatie om het hele plaatje te kunnen zien.

Sessie 4: Ideeën en Actieplanning voor Sociale Verandering

Het doel van de vierde sessie is om deelnemers in staat te stellen gebruik te maken van alle concepten en instrumenten die tijdens de vorige sessies zijn besproken en deze te gebruiken om een actieplan voor sociale verandering te definiëren.

De stappen die tijdens deze sessie worden gevolgd worden beïnvloed door Design Thinking;

een populaire methode toegepast op het gebied van sociale innovatie. Design Thinking is een gezamenlijke, experimentele en herhaalde aanpak voor het ontwerpen van mensgerichte oplossingen door middel van een vijfstapsproces: 1) Empathiseren, 2) Definiëren, 3) Ideeën, 4) Prototype, en 5) Test.

De deelnemers zullen volgens de structuur van deze sessies de volgende fasen doorlopen:

 Identificeer en analyseer het probleem dat je wilt aanpakken

 Ideeën en mogelijke oplossingen

(19)

 Actieplanning

Fase 1: Identificeer en analyseer het probleem dat je wilt aanpakken

- Nodig de deelnemers uit om kleine groepjes van 4-5 personen te vormen en vraag hen dan om na te denken over een sociale kwestie of een sociaal probleem dat ze als team willen aanpakken.

Verwijs naar de gesprekken van sessie 1 over waarden, passies en sterktes om hen te helpen bij het nemen van een beslissing. Je kan ze vragen om na te gaan of ze waarden of passies met elkaar in gemeen hebben; dit kan helpen om een onderwerp te identificeren dat voor iedereen belangrijk is. Je kan ook naar de persoonlijke sterktes van de verschillende personen in de groep vragen, en zo het belang van diversiteit en complementariteit voor effectieve collectieve actie benadrukken.

- Geef elke groep een groot vel papier en post-its om hun beslissingen op te schrijven. Wees flexibel; moedig deelnemers aan om van groep te wisselen als ze meer interesse hebben in onderwerpen van de andere teams.

Zodra de laatste groepen zijn gevormd, nodig je de deelnemers uit om na te denken over wat voor mentaliteit zij als team willen aannemen. Vraag hen na te denken over hoe een ‘growth mindset’ zou kunnen helpen bij het aanpakken van het probleem dat ze hebben besloten aan te pakken.

Fase 2: Ideeën en mogelijke oplossingen

- Vraag alle leden van elk team om te brainstormen over oplossingen om het door hen geïdentificeerde probleem aan te pakken. Moedig deelnemers aan om op elkaars ideeën voort te bouwen om de problemen steeds gevarieerder te benaderen.

- Vraag de deelnemers om na te denken over de stakeholders van het maatschappelijke vraagstuk of probleem dat zij hebben geïdentificeerd.

- Vraag de deelnemers om na te denken over hoe netwerken en gemeenschappen kunnen helpen bij het implementeren van de verschillende ideeën/oplossingen die in elk team zullen worden besproken, en hoe ze hun potentieel kunnen vergroten door samen te werken om het specifieke probleem aan te pakken.

- Vraag de deelnemers om na te denken over de beschikbare middelen en hun vermogen om anderen te beïnvloeden door bijvoorbeeld vertrouwen op te bouwen, te luisteren, contact te maken met anderen, verhalen te delen enz.

- Vraag de deelnemers om na te gaan of collectieve actie een rol kan spelen bij de aanpak van het probleem en of dit een potentieel traject voor positieve sociale verandering kan zijn?

(20)

O3. Gids en Materiaal voor Sociale Empowerment Fase 3: Actieplanning

- Vraag de deelnemers om het eens te worden over de ideeën die ze willen ontwikkelen. Als er gedeelde kwesties aan de orde zijn gesteld en de deelnemers een grotere actiegroep willen vormen, kan de facilitator de groepen helpen om tot beslissingen te komen door middel van een gezamenlijk besluitvormingsproces. Hieronder een model voor zo’n besluitvormingsproces:

OPERA: Besluitvorming voor grote groepen (meer dan 10 personen)

OPERA staat (in het Engels) voor Own ideas, Pairing, Explaining, Rating and Arranging. De Nederlandse versie van de stappen van dit proces zijn; Originele ideeën, Paren, Extra uitleg, Rangschikking en Arrangeren. Het doel van het OPERA proces is om deelnemers van workshops in staat te stellen mee te beslissen over een projectidee of een actieplan.

Stap 1: Stel een vraag aan deelnemers van de workshop, zoals: “Welke oplossingen zou je voorstellen om je gemeenschap groener te maken?” Geef deelnemers de tijd om hier individueel over na te denken en aantekeningen te maken.

Stap 2: Vraag ze om in paren te bespreken en kies 3 of 4 ideeën die ze het leukst vinden. De tweetallen schrijven elk idee op een A4’tje op.

Stap 3: Elk paar zet om de beurt hun ideeën op het OPERA-bord en geeft vervolgens extra uitleg over de gekozen prioriteiten aan de rest van de groep.

Stap 4: Elk paar heeft 3 stemmen. Ieder tweetal stemt door de ideeën aan te vinken die hen het meest aanspreken (ze kunnen maar één keer op hun eigen idee stemmen). Zo ontstaat er een rangschikking van ideeën.

Stap 5: De facilitator verwijdert vervolgens de ideeën die geen punten hebben gekregen en arrangeert met behulp van de groep en het OPERA-bord de ideeën in groepen. Teken bijvoorbeeld 4-5 lege OPERA-vakken en geef ze titels gebaseerd op de suggesties met de meeste stemmen; laat uw groep vervolgens suggesties doen over welke voorstellen onder welke titels zouden vallen. Schrijf deze suggesties in het vak onder deze onderwerpen op.

Als eindresultaat heb je nu een gecategoriseerde groep ideeën die een basis vormen voor toekomstige acties binnen het raamwerk. Via OPERA is iedereen betrokken bij een gemeenschappelijke besluitvorming of planning. Vanuit een persoonlijk gedachtegoed ben je overgegaan tot het formuleren van specifieke onderwerpen en ideeën voor projecten.

Zodra teams een beslissing hebben genomen over de oplossing, kunnen zij beginnen met het opstellen van hun actieplan. Je kan hiervoor gebruik maken van een vast model zoals het Social Enterprise Business Model Canvas dat hier onder afgebeeld staat, of je kan een eenvoudiger model gebruiken met dezelfde filosofie als het Business Model Canvas.

(21)

- Vraag de deelnemers om het ‘Social Enterprise Business Model Canvas’ in te vullen met de volgende dingen:

 Het sociale probleem dat ze gaan aanpakken

 Potentiële groepen mensen en ondersteunende netwerken die zich willen aansluiten bij hun doel (d.w.z. vrijwilligers, supporters en iedereen die kan helpen om het project mogelijk te maken).

 De waarde van hun oplossingen voor de aanpak van het sociale probleem.

 Een reeks indicatoren om de impact en de evolutie van de toegevoegde waarde te meten.

 Schat kosten voor het ontwikkelen en uitvoeren van hun oplossing. U kunt de deelnemers vragen om na te denken over welke middelen en instrumenten (zoals in de vorige sessies) nodig zijn om hun idee in praktijk te brengen. Hoe kunnen media en sociale media bijvoorbeeld helpen om hun idee verder te ontwikkelen en een draagvlak te vinden?

(22)

 Duurzame bronnen van inkomsten voor de onderneming/missie.

 De begunstigden van hun oplossing, de mensen die er baat bij hebben.

 Een lijst van diensten/acties/programma's die de kernwaarde leveren.

 Kanaal en media waarmee de diensten zullen worden geleverd.

- Vraag de deelnemers om hun actieplannen aan de hele groep te presenteren zodra deze klaar zijn. Laat ze benadrukken dat de eerste stappen in de richting van positieve sociale verandering zijn gezet en dat het nu aan de deelnemers is om voort te bouwen op de nieuwe contacten die zijn gelegd en hun ideeën verder uit te werken. Zoals eerder opgemerkt, is een Facebook-groep een eenvoudige manier om deelnemers verbonden te houden en verdere interacties en uitwisseling van ideeën voor positieve verandering aan te moedigen.

In het kader van het REWIP-project zullen de deelnemers de mogelijkheid hebben om deel te nemen aan andere activiteiten van het project. Deze zullen hen niet alleen nuttige informatie verschaffen, maar ook netwerken en verbindingen om hun ideeën en actieplannen mogelijk verder uit te breiden om positieve veranderingen tot stand te brengen.