Deze film is beschikbaar gesteld door het KITLV, uitsluitend op voorwaarde dat noch het geheel noch delen worden gereproduceerd zonder toestemming van het KITL V. Dit behoudt zich het recht voor een vergoeding te berekenen voor reproductie.
Indien op het originele materiaal auteursrecht rust, dient men voor reproductiedoeleinden eveneens toestemming te vragen aan de houders van dit auteursrecht
Toestemming voor reproductie dient men schriftelijk aan te vragen.
This jilm is supplied by the KITL V only on condition that neither it nor part of it is further reproduced without jirst obtaining the permission of the KITLV which reserves the right to make a charge for such reproduction. If the material jilmed is itself in copyright, the permission of the owners of that copyright will also be required for such reproduction.
Application for permission to reproduce should be made in writing, giving details of the proposed reproduction.
SIGNATUUR
MICROVORM:
SHELF NUMBER MICROFORM:
MMETA 0245
UllO
M. H. BZÉXELY - LULOFS
111111111I1 1~'I It~~mij~Îljff~ll
00762102llIlIml I I S 6 ' ,
0KULIO
M. H. SZEKELY.LULOFS
KULIO
BL LA NBDBRLANDA LINGVO TRADUlCIS
P. J. MAKKINJB
LmROSBRVO FEDBRACIO DB LABORI8TAJ ESPBRANTISTOJ PosTBUS 1050 - AMSTERDAM-OoST
f~ONINMIJ;- IMSIIllJ~1-:0;R=:'
~ .
IAAl·, lAND· tI(VUlK~NKUIllOE i } ( I. .
• V~N G"LëN~'k~"" , .
t
3'f.
'"GRAVENHAGE .;..
..
Klarigon de neologismo;
ka;
tradukon de fremdlingva;vorto; oni trovos sur pa~oj 175-178.
UNUA PARTO.
I
M~1antaü la herbe;o staris la wIkano. Blua fone de la blua êielo. Sed alie blua. Malhela isata nuanco en la hela primitiva koloro de la êielo. Alte leviganta konuso, kiu, Jtvankam blua, tamen b;nis elkreskinta el la verdaj volbajo; de la herbe;o; kva~ü la tero, iam el sia sen- move co sorêe liberigita, en konveksa granda ondado subite levis sin al la êielo per pintiginta trombo; iu gisalte atinganta de~irego, iu sopiro al la etemo, kiu igis bluega idealrevo.
De tiu tempo staris tie la vulkano, svelte ka; gracie leviganta elIa ebenajo, kiun gi Sa;ne gardis
ka;
rigardis, kaj kiun gi tie slosis for de la mondo. Tialla herbe;o farigis mondo aparta, sovagiginta mondo el kruda malmola herbo ka; vila; arbetajoj, kiu; portis orange flava;n floreto;n; la malgranda; sundaj knabo; Romis Bin sen- respekte tai-ajam ••• kokofekajo;, êar, ili asertis, tiu;floro; tiel oooras.
Super ka; tra la arbetajo; rampkreskis mimozo kun sia; longa; dorna; branêoj ka; delikata; rugeta; lanug- bulo; ; kun sia; sentema; malhelverda; foHeto;, kiu; sin faldas prude ka; ofendigeme pro ple; eta tuSo.
Tie estis sulko;
ka;
kavo;, kiu;n oni ne atendis, kaj monteto;, pri kiu; oni ne komprenis, kial ili estas guste tie, guste meze de tute ebena kampo, pedanta; ka; iom ridinda; pro tiu pedanteco, kontraste alla dia majesteco 5de la vul kano kreita el miraklo. Montetof faritintai pro pena fosado de laborema; formiko; ka; tui okupita; de la êien rampanta malmola herbo ka; la senkompata vegetado de la mimozo. Tie estis ankaü marêo;, en kiu; la bubalo;
banis sin ka; serêis sirmon kontraii la sunbrulo. En la grasan nigran slimon, apenaii kovratan de iom da verdaJo ka; slima akvo, en kiu svarmis moskitlarvoj kaj hirudoj, ili mergis siajn pezajn grizajn korpojn. I1i kuiigis en la vezikan smacan koton, levante nur la kapojn kun gran- degaj kruela; komoj. Tie estis ankaü la malnova, mal- zorgata kaj malgranda indigena tombejo kun siaj long- forma; montetoj; la plimulto: kortuSa; infantombeto;;
êe la flanko; kelka; blankaj stonoj; êe la fronto tabuleto konsumita de la vetero ka; kelkloke la framo de pluvdi- fektita kaduka pajong, papera ombrelo iam metita tien kiel pruvo pri respekto al la Morto • •• Inter tai-ajam, kiu kreskis êe la tombo;, staris tombeja arbo, malforta kaj pene kreskinta: maldika trunko, malhelaj briletanta;
folioj kaj kelkaj sola; palflava; magnolia; floroj, mortanta;
kiel la mortanta tombejo. Preter tio staris restaJo de bambua hego; baraktis supren el la malfekunda tero kelkaj bananarbo; ka; du papajo;, jam tro degene- rinta; por povi frukti: malforta kaj damnita vivo.
ei
tie iam estis kampongo, sed la loginto; formigris, kiam la elsuêita grundo rifuzis germigi la semojn. I1i lasis êion tia, kia gi estis. Pro la pluvo la domoj forputris ka; la vegetajo, abunda sed sufokanta êion malpli fortan, superkreskis la gardenetojn. Nun nenio restis, krom la bambuhego, tiuj keI ka; fruktarbo; kaj la tombejo, kiu atendis nur la nenii- gon de la tabuloj ka; pajong-restajo; por tute samigi alla cetera kampo: malgo;a agonia postrestajo de homlC>tado, kiu sirmserêe glitis returne en la amoplenan sinon de la 6tero, kiu êi tie estis ankoraü la pli forta, la di-kreita, la nesklavigita prapatrino.
Inter la vulkano ka; la ebenafo, en profunda sulko kaj ka- Sita de grade svinglganta; bambuoj,serpentumis larivero.
Kaj super êio êi estis la grandega sunarde brulanta êielo.
Sur la herbe;o vagis aro; da bubalo;. Pezaj, kvazaüpraa;
besto;, kiu; malrapide antaiienmovis sia;n inertajn kotajn korpo;n ka; levis la korneghavajn kapo;n nur por duon- dorme rigardi alla fora bluo de la vulkano super la vaste vasta ebena;o varmega kaj Sajne vibranta en la brula sunbrilo.
Inter la sundaj knaboj, kiuj pastis la bubalojn, ankaü estis Ruki. Li sidis, kiel la alia;, SUf la larga bubaldorso kaj liaj malhelaj mistere seriozai okuloj reve rigardis nevide en la varmegan sunan tagon. Lia svelta bruneta korpo estis preskaü nuda. Li portis nur siritan eluzitan panta- loneton, kiu per tordita strio el arbo§elo estis ligita êirkaü lia talio, guste sub Ha pufa rizventro. Lia; maldelikataj haroj sovage ka; abunde kres kis sur lia pin ta kapo kaj pendis longtufe SUf lia vizago.
Tiel dorme-nedorme, den tante herbajon, 1i luligis pro la malrapida balandgo, laü kiu la bubalo sin antaiienmovis.
Agrable varma estis la bubalkorpo, sur kiu la koto sekigis en grizajn bulo;n kaj strekojn. Agrable varma estis lia propra korpo, kiu dorlotigis en la varmego. Liaj poroj est is large malfermitaj kaj svito fluetis sur lia nuda dorso.
Ruki gois tiun bonfaron de la vivo; gi elastigis kaj sanigis lian kor pon.
Kiu ne bone povas svitadi, trenas kun si pezan kaj malviglan korpon. Tion diris la Neneh de Ruki, lia mal- juna avino.
La patrino de Ruki mortis êe lia naski~o kaj lia patro, kompreneble, baldaii ed2:inigis alian virinon. Tiu nova echino estis juna kaj sana. Si baldaii naskis infanojn kaj tial ili ne bezonis Ruki-n; tialli logis êe sia Neneh, kiu ja estis jam maljuna. Li do povos poste, kiam Neneh estos maljunega kaj ti estos viro, priz;orgi sin, êar Alah ja êiam kreas novan generacion, por ke la malnova ne mal- satu kaj estu zorgata.
Sed pri êio êi Ruki ne pensis. Li tute ne pensis. Li sidis sur la bubaldorso, herbajon inter la dentoj kaj lasis pendi malstreêe siajn maldikajn membrojn. La tago estis bona.
La suno estis bona. Lia ventro pufigis pro la riz;o, kiun Neneh donis alli. Jen la herbejo, la êielo, la monto, la bam- buo êe la rivero, la kampongo en la valo kaj malantaii la kampongo keI kaj malgranda; savahoj. Abeloj zumis super la tai-ajam-floroj, la bubalo; pastis sin, vagante sur la kampa vastajo • •• Tio estis la tuta mondo de Ruki. Ka;
tiu mondo estis bona.
Iu birdo, fluginte sur la largan bubaldorson, forpikis de inter la komo; kelka;n pediko;n. Ruki ne forpetis ~in kaj la bubalo kviete sin pastis. Ke1kaj moskitoj svebdancis antaii liaj okulo;. Hirudo sur lia tibikamosuêe plenigissin.
Li ne rimarkis tion. Super li sternigis la granda êielo kaj sur gi staris la suno: flava arda disko. Kaj êio silentis.
Nenia sono, neniu venta traglitis la vibran varmegon. Cio varmigis kaj stufigis kaj êio estis bona. Car Alah kreis
~in tia.
La tago estis longa; kiom da horoj ••. Ruki ne sciis.
De sunlevigo gis sunsubiro daiiras la tago. Kiam la êiel- bluo êirkaii la vulkano ekestas ruga, vesperigas. Kiam la lumo fOrSteli~is de la ebenajo kaj la bubaloj levis la ka- pojn kaj raiike ekmugis; kiam la abeloj subite forestis kaj 8
I I
la pteropo flugetis he;men ••. kiam la malbonaj spiritoj ekvestis sin per siaj nebulajo; ka; ekvagis super la kampo, tiam Ruki ka; liaj kunuloj sciis, ke estas tempo por iri hejmen, por bani sin, pregi, mangi kaj dormi. Car la nokton, la malluman senlunan nokton, Alah kreis ne por la homoj.
Tiam Ruki glitis de la bubaldorso. La bestoj ari~is sur la kampo kaj kune kun la aliaj knaboj ti iris al la kam- pongo.
Ie sur la herbe;o formigis sulko, kiu Sangigis en krutan mallargan vojeton falantan en la maUuman profundon, kie kreskis bambuo. En ties ombro, malseka kaj malvar- meta. kusis la kampongo. Kaj êe la radikoj de la bambuo plaiidis la rivero sur grandegaj stonoj ka; rokajoj, kiujn la vulkano iam eksplode jetegis en gin.
Ruki kaj Ha; kamarado; demetis siajn malpura;n panta- lonetojn kaj saltis en la akvon. Tiam ilia spirito vekigis;
kreigis, êiuvespere denove, el ilia orienta, matura,filoz;ofe mistera animo la ga;a, ludema kaj riskema infananimo.
Ui saltis trans la grandajn 5tono;n, grimpis facilmove sur la rokajojn, ondigis kaj pelis la akvon unu alla aHa. Ilia;
;unaj alta; voêoj ridis super la plaiidado de la rivero.
Dia; brileta; bruna; korpo; estis unukolora; kun la akvo, la brunaj bordo; ka; la ombro;, kiu;n kreis la vespero.
Sur la sablajo ili pelis unu la alian; en pti profunda sulko, kies fundon ilia; piedo; ne atingis, ili spirblove baraktis.
Kaj ilia senbrida go;ado kunigis kun la monotona pregado de la pli aga;, kiuj staris kun sintuSantaj mano; sur la al Mekka turnita viz;ago kaj poste klinigis sur la teron, kiun ili kisis, kiel ortodokse religie ma; naturhomo;.
Kiam elIa malluma; dometo; la olelampo; rege eklu- metis, la knaboj vestis sin. Kelka; volvis êirkaii sin bati- 9
kitan sarongon, aliaj, pli malriêaj, ree ' surmetis stam pantalonetojn. Kaj kune kun la akvo ili forskuetis de si la tutan infanecon. Trankvile, kviete, preskaii digne ili ekkaiiris en la virorondon sur la placeto de la kampongo;
rulfaris sian strod;on same kiel la viroj. Fumante, ili parolis pri êio interesa en ilia vivo. lliaj voêoj estis mal- altaj, neniam laiitaj, neniam melankoliaj. Ili estis la anaro de la fekunda java montregiono. Ili êiuj havis kampeton trans la rivero, ili êiuj havis bubalon kaj dometon el bam buo kaj folio;.
Ilia plej granda %orgo estis la rikolto de la padio, ilia plej granda êagrenigo, ke tigro mortigis ilian bubalon, êar sen bubalo ili ne povas plugi.
Kiam naskigis infano, i1i guis festenon: sian slamatan, kaj ankaii kiam iu mortis, êar Alah donas kaj Alah prenas.
Di malofte ridis, ka; ankoraii pli malofte ploris. Sed ilia serio%eco estis tia, kia tiu de la besto;, kiuj kontente kaj sende%ire vivas sian vivon, fidante
ka;
pro tio senkonscie feliêa;. Kaj êio êi esprimigas nur per la tono de ilia lingvo, facila ka; melodia, kiel la latenta kanto de la monta vento ka; la dolêa sunvarmo.La placeto estis seka ka; polva. La argila tero, sekiginta pro du senpluva; monato;, fendigis kaprice. Malorde staris tie la kampongdometo;: ok bambufostoj, kiuj portis krudan lignan plankon; malfortika stupetaro; vandoj el splitita ka; plektita bambuo kaj tegmento el palmofolio;.
Inter la domoj estis tri granda; rubejoj. El ili kreskis fruktarboj: for;etita; kernoj, kiuj facile germis en la var- miga putro. Malantaii falonta krado estis puto, el kiu la karnponganoj êerpis sian trinkakvon kaj kiam la rivero, svelinta pro la pluvego, bole preterrapidis, la virinoj ankaii lavis la vestojn êe la puto. Apud la domoj bruletis
herbo- kaj folioamasoj ka; densa fumo Avebis alla l~ejo;,
penetris tra êiu; truo; de la plankoj ka; muroj, disigis super la placeto ka; tiel forpelis iom da moskito;, kiu;
milmilope alsvarmis elIa malluma bambuaro.
Ie malantaii dometo kant is viro. Reva; devota; tonoj gutis en la vesperon. Minora melodio de primitiva fatalismo.
Cikadoj grincis sian siran kanton. Kaprino blekis. Kokoj ka; kokidoj toktoke kaj interpuSe kolektigis sur la latojn sub la domoj aii sur la tegmentojn. Graveda katino trenis sian pe%an ventron super la tero kaj timeme observante stelrampis en pli malluman ombron. Hundo; kun granda;
vundoj ka; favajo; ka; gisoste malgrasa;, flarserêis en la de- fluilo; ka; rube;o;, na%is kelkajn malplena;n lada;n skato- lojn, kiu; diskuSis tie. Supre rato pretersusuris pordon.
Banata infano laiite kriis. Aiidigis la insultego de la patrino, kiu tenis gian brakon kaj el malnova lada petrolujo êerpis akvon, kiun si verSis SUf la infanon. Odoraêo de ranca kokosoleo, sekigintaj fiSo; kaj teriganta putra;o svebis en la pli ka; pli malsekiganta aero. Ka; subite estigis la nokto •••
Supre sur unu el la stupetaroj aperis klinita mal;unu- lino.
"Ajo! Venu do he;men!" si grumblis ••• "estas jam tute mallume. Cu vi atendas gis la nebuloj levigos el l.1 rivero kaj malsanigos vin?.. Vi ;a devas trahaki kokosonl"
Ruki momenton rigardis malantaii sin kaj ne respondis.
Kviete ti forfumis sian strod;on. Li jam longe konsciis pri sia supereco de "viro", supereco, kiun la virino kon- sideras ne tute serio%3. Li oscedis, streêis sin, krakigis laiivice sia;n fingroartiko;n ka; gratis sian kapon. Per ambaii manoj, malrapide ka;
gue
li gratis la tutan kranion.Poste li ekstaris, ree %onis sian pantaloneton, kiu preskafi gtitis de lia; mallar~a; kokso;, ka; ligis ~in iom pli firme.
Ne dirante ion, li foriris el la rondo ka; suprengrimpis la stupetaron. Post momento li reaperis kun kokoso kaj parang. Per la akra ha kilo li lerte dehakis la kapon de Ia kokoso, kaj, forfluiginte la sukon, ti fendis ~in en du peco;n.
Neneh laboris en Ia malgranda kuirejo. La planko estis el argilo, la muro; estis duona;, la oblikva tegmenteto staris sur kelka; bambustango;. Fa;re;o estis konstruita el briko; ka; sur la flama lignofa;ro staris alta kupra ri%- kuirilo. Kliniginte super nigre fera poto, Neneh fritis kelka;n seka;n fi§o;n. La ru~a fa;robrilo priflagris Ain, Sa;nigante sin fantoma sorêistino. En tiu brileto pereis ia lumeto de la fuma lampo, kiu pendis sur rusta na;lo.
Miloj da insekto; svarmis êirkaü gi. Super la siblado de la bolanta oleo aüdigis la klukado de kokino, kiu en mal- pura malnova korbo kwigis sia;n idojn sub sian varman patrinkorpon.
Ruki helpis raspi la kokoson. Neneh metis la raspitan kamon en pelvon, versis akvon sur ~in, knedis la raspajon kaj premis gin seka super kribrilo. Santen si nomis la laktan likvajon, kiun si u%is por pre pari legomajon êe la ri%o.
Post iom da tempo Ruki kaürante man~is. Per siaj fleksebla; fingro; ti knedis elIa r~o buleton ka; enbwigis gin. La fi§ojn li rompis per la manoj
ka;
ti sorbis Ia legom- saücon el taso. Poste Ii lavis la manojn en fingropelveto, akvis sian boSon ka; rulfaris strod;on. Krucante Ia kruro;n sub sin, li nun eksidis iom pli komforte sur la plankon, kiun kovris mato. Apud li star is la olelampo. Malgranda lumcirklo êirkaüis lino La resto de la lo~e;o estis malluma.Pendis en ~i densa fumo kaj odoro de mangajo; ka; de akre dolêa india tabako. La tigna klapeto kaj la pordo estis zorge fermita; por malhelpi la eniron al malutiIaj nebuloj kaj malbonaj spiritoj. Cento; cia moskito; %urn%umadis.
Per grandaj okulo; Ruki nevide rigardis en la lumon.
Kelkfo;e ti singarde premmortigis moskiton SUf sia mano au vÎ%ago. Kelkfo;e ti laüte ruktis. Li estis bone man- ginta.
"Venu por dormi", diris Neneh, "jam estas malfrue.
Tute ne utilas maldormi, kiam estas mallume. Post sep tago; estos plenluno; tiam vi maldormu".
Ruki ekstaris, prenis malnovan sarongon, volvis gin êirkau sian bonstaturan dekkvarjaran knabokorpon kaj kU§igis apud Neneh SUf Ia baleh-baleh: la ligna dormo- benko. Ili kwis SUf mate ka; sub iliaj kapo; estis kusenetoj, grasaj kaj odorantaj kokosoleon. Sub tiu de Neneh tro- vigis malpura verdsilka na%tuko kun iomete da mono nodita en unu el giaj angulo;. Krome batikita sarongo kaj nigra katuna badjo. Cio êi kaj iu lada u;o, en kiu Neneh konservis iomete da tabako kaj siriho, estis, kun la dometo, Ia bubalo, la savaho kaj la kokino kun sia; ido;, ilia tuta havo; sed pti ili ne be%onis.
Cion, kion Ruki sciis, li aüdis de Neneh. Si ankaü jam rakontis ka; klarigis alli, kian rilaton Alah kreis inter viro kaj ino. Cio êi estas tute simpla kaj natura, neniel hontiga, êar êio, kion Alah kreis, estas bona, simpla kaj natura.
Kaj la maljunuloj ja enistas por instrui la ;unulo;n.
Sed, antaü kiam Ruki ekdormis, iu penso malrapide trairis tian cerbon. La unua penso en tiu tago.
Li nun sciis ion, kion Neneh ne diris alti. Tiun matenon li vidis Supinah-n bananta sin en la rivero. Si estis an- korau ;una; tiom juna, kiom li. Ankoraü infano. Li vidis
!ian sarongon ma1seke alg1ui~inta sur Aia gracila korpo kaj la estitantan virinfiguron, kiun tio pedidis. Li vidis
!iajn longajn blunigrajn harojn, kiam ii malnodis ilin.
Kaj subite li ekkonis kion Neneh ja ne povis konigi alti:
la dexiron al juna netuiita knabinkorpo.
11 La padio maturiAis.
La tigoj estis ankoraii verdaj, sed ili jam klinis siajn pezajn spikojn teren. Ruki konstruis por si tendeton:
plankon el plektita bambuo kaj, alte sur fostoj, tegmen- teton el êifono. En ti li etendis sin. EI riztigo 1i faris fajfilon. ei etigis nur unu tonon: tiid tiiitl Sed tio sufiêis laii Ruki. Senêese ti fajfis: tiiit! tiiitl Akra soneto en la vasta, silenta tago.
ElIa tendeto stemigis super la tuta rixejo reto el mal- dikaj blankaj fadenoj. Al tiuj fadenoj estis noditaj divers- kolora; tukpecoj kaj êiam, kiam pepanta arc da ridtelu- letoj volis alf1ugi, Ruki movis la reton, por ke la tuketoj flirtu kaj la birdo; ektime flugturnu sin. Ruki movis la fadenojn per sia êirkaiibantita piedfingro. Tio ja estas tre facila. Se 1i ne agus tiel, li devus teni la fadeno;n per la manoj kaj li devus sidi la tutan tagon. Kaj tio estas malpli oportuna, se oni ankaii povas kuii. Estas pli bone kuii kaj fajfi: tiit, tiiit, la tutan tagon.
Li krome povis rigardi la êie10n kaj la malrapide preter- ivebantajn nubojn,altege super siaj ombroj, kiuj Sovigis sur la kampo. Kelkfoje alte svebis ruteta milvo; ti cirklis, klininte la kapon malsupren, observante por serêi rabajon.
Ruki atentis, ke 1i vidu la birdon mal1evi sin; atendis ~is
ti sagis malsupren .••
"Uuii. .• uuuiiiill" Ruki tiam kriis.
La ulung-uIung êesigis sian falon. !Gel sperta akrobato
~i regis êiun muskolon de sia rabista korpo. ai levis sin laü grancia arko ka; fugis en la senfinan bluon.
Ciufo;e Ruki rikanis guege pro tia okazajo. Profunde en lia primitiva, beste bona karaktero estis la unua germo de pli alta evoluo: incitemo. Li ne konis kompaton al la rabajo senkarnigota per la akra; ungo; de la uIung-ulung;
1i konis nur la guon kontraui la planon de la birdo. Sen- konscia regemo.
La suno stufe maturigis la padion. Inter la êie10 ka; la tero vibre pendis la varmego.
Ka;
kiom blua estis la vulkano!Sed tion Ruki ne vidis. Kial ja? Tiom longe, kiom ti vivis, tie jam stads la vulkano: blua alta konuso, kiu kelkfo;e per nebula tufo fumis, sed ne malutitis. Lia tuta mondo êiam estis blua ka; verda; ka; flava kiam maturigis la padio. La sankta; koloro; de fekundeco. El riuj koloro;
nur du havis signifon por li: verda: la ;una padio; flava:
la proksimiganta rikolto.
Kiom bonega êio êi estas! KuSi, ne pensante. Nur "estiU, la tutan sunan tagon!
En la posttagmezo ti devis detranêi herbon por la bubalo. La gustan tempon li sciis per la nuboj kolekti- ganta; êirkau la pinton de la vulkano. Neneh iam ordonis al ti konstrui malgrandan staion por la bubalo, en kiu gi de tiam tranoktis. La bubalo de la na;baro; estis §telita kaj pro rio Neneh ne volis, ke ilia bubalo tranoktu ekstere sur la kampo. Tio estis la nura ~angigo en la vivo de Ruki dum la lasta; tri jaroj. Li jam efektive estis viro aga proksimume dek sep jaro;n, se Neneh bone kalkulis la plena;n luno;n post lia naskigo. Li baldau echigos •••
kun Supinah • •• kiam la padio estos rikoltita.
16
Tiun vesperon estis plenluno.
La kampongplaceto estis pli homplena 01 ordinare. La viro; fumadis ka; parolis pli vigle 01 dum alia; vespero;.
Hundo hurlis. Malkvieta; ombro; glitis inter la dometa;
mallumajo; • •• La bambuo siluetigis kontrau la lun- blanka êielo kvazau miraklo el delikata papertondajo.
Kiam Ruki kun amaso cia herbo sur sia sultro iris la vojeton alla kampongo ti jam miris: ti ne audis gamalan- on. Luna vespero... sen gamalan... ka; ankau sen pregad01
Senintence ti iom rapidis; la unuan fojon en sia vivo ti rapidis kaj kiam ti preteriris la virorondon, li tui vidis:
êeestas fremdulo!
Scivola ti haltis. La novulo estis bataviano. Tion Ruki audis de ti ••• Li strange prononcis. Sed, kiom bele li estas vestita, opiniis Ruki: per susuranta, helkolora sa- ron go, ametita blanka ;ako, kian surhavas nur Tuan- kontrolisto, kaj ruga velura kapvesto. Sen kaptuko! •••
Ruki sentis miron ka; singenon. Sen kaptuko . •. tio estas kontrau la adat. Tiom bone vestita ka; tamen ti ne surhavis kaptukon!
Ruki rapide portis la herbon en la staion ka; skujetis gin sur la plankon antau la bubalo. Ne baninte sin, ti reiris ka; ekkauris inter la aliajn, kiu; atente aiiskultis la fremdulon.
"Ka; tie estas feraj fa;roêaro; kaj stonaj domoj .•. "
"Tss. .• tss... tss ... " miris la kampongano;. Ili forgesis sia;n strodjojn, kiu; estingigis en ilia; mano;.
"Kaj kiu kuniras al tiu nova lando . .• Delio... tiu povos aêeti multe da oro, êar tie la oro estas malkara.
Ka;
tie estas ankau multe cia juna; bela; virinoj!
Ka;
oni ankau povas monludi! ••• uKulio.
17 a
"Uuaah!!!" •••
Progo;a kva:z;ail unuvoêa krio. Ciu; êi viroj kaj knabo;
estis kubemuloj, denaskaj ludemuloj. Sed en Javo la guberniestraro malpermesis la monludadon.
"Do tie la policistoj ne kaptas la ludantojn, êu?" pru- dente demandis maljuna viro.
"Ne ••• " certigis la fremdulo... "Alah estu mia atestantoi mi garantias, ke tie oni ra;tas ludi tiom, kiom oni volas".
"Uuaah!" •••
Ili tremetis kvazau en febra ekstazo.
"Ciuj, kiuj iris tien, post kelka; jaro; revenis riêaj".
La viro; silentis.
La luno prilumis ilia;n vi:z;agojn kun la infanaj mira;
okulo;. Sed en tiu; infana; okulo; venis io nova: havemo!
Cu tio tiom baldaii estigis?
Monludo! Orol Junaj virinojl • •• Kial tiu sopiro ne rapidege kresku? Kaj kune kun tiu sopiro estigis en ilia;
inerta; cerbo; kaj koro; nekonata deziro: havol
"Kia la vivo estas êi tie? • •• En tia kampongo?" la fremdulo diris malestime. "Kion vi scias pri la vivo?
Kion pri la mondo? Vi • •• vi konas nur vian riveron, vian domon. Vi mangas nur telerplenon da rÎ2:0 kaj pecon da fibjo. Vi portas êifona;n vestojn. Rigardu min •••
Kio vi estas? Nur malriêega; kamparanoj! Kiom da grundo vi havas? Nu? ••• Cu via; ed:z;inoj portas ora;n monero;n?
Cu via; infano; havas ora;n ka; argentajn ringojn êirkail la maleoloj? • .•
Ka;
kiam vi festas slamatan, kiom da kaprino; vi povas buêi? ••• Certe ne pli ol unu, êu? ••• "Hontante, la viro; klinis la kapojn.
Guton post guto la fremdulo miksis la venenon en ilian revovivon el paco
ka;
feliêo."Ka;
virino;... Virgulino;? Ciu el vi, pli aAa;viro;,
havas mal;unan edzinon, êu?"
Maltrankvilo kreskis en ilia neklara pensado • •• Ilia;
kvieta; movo; plivigligis. Plilautigis ilia; voêo;... Ili forgesis sian vespermangon. l1i laiite parolis êiu;-ope.
Ekscitita; i1i ridis ka; ripetis la vorto;n de la fremdulo •••
"Virgulino; •••• "
La virino;
ka;
knabino; alsteliris. Kion tiu fremdulo rakontas, ke li tiom ekscitis ilia;n edzo;n ka; frato;n?Ankau Neneh staris tie kurba ka; klinita. En la bluhela lunlumo si Sa;nis mal;unega sorêistino. El sia; kurbiginta;
su1tro; tre antauenigis sia maldika birdokolo. Sia kapo est is parte kalva. Sia;n vango;n pufigis siriha maêajo ka;
sia;n lipo;n he1rugigis siriha salivo. Sia nefermita nigra badje vidigis sia;n velkinta;n, sulka;n, pendanta;n ma- mo;n. Du akra; okulo; rigardanta; el sia kaduka vÎ2,;ago malfide ka; malaprobe esploris la batavianon. Tiam si pro malestimo kraêis largan sangrugan sirihan sputon
ka;
pugnigante sian malgrasan manon, si subite kriaêis inter la viro;n:
"Ne lasu kredigi al vi ion de tiu hunda mensoganto!
Bela; babitajoj, jes • •• Sed kion vi faras êi tie? Ne genu nia;n viro;nl Juna; virino;! Virgulinoj! Tiu;n ili ne be- zonas serêi aliloke. Da tiu; ni havas sufiêe en nia propra kampongo!"
Aprobe la virino; ka; knabino; murmuretis. I1i sentis nekonscie dangeron.
"Babilajoj de mal;unulinol", mokinsultis la fremdulo.
Ruki levis la kapon. Li hontis pro sia avino.
"Foriru do, por kooi", ti diris malafabIe.
"KOOi?l" Neneh kriis kolere, "kuiri, êu? Cu la manAafo ne jam longe estas preta, porkidol Cu la fibjo ne farigis
malrigida ka; nemaêebla? Cu la santen né jam disitis?
Nur, êar vi ne venis ~ustatempe por mantif ••• Sed ~i tie aüskulti la sensencan babiladon de tiu aêa urba kro- kodilo, tion vi povas! . •• For!... Iru he;men!"
Si tiris la bad;on de Ruki. Ekskue li liberigis sin.
"Ne tedu min", li ordonis kviete, "iru la la kuire;o ka;
ne miksu vin en vira;n afero;n".
Insultante ka; murmurante Neneh retiri~is. Sia; mal-
;una; lignecaj kruro; tremis sub Ai. Si suprengrimpis la stupetaron. Sur la supra stupeto Ai haltis, turnis sin kaj ree kraêis. Ka; post tiu signo de malestimego Ai mal- aperis en la domon.
La fremdulo rigardis Ruki-n ka; observis lin.
"Vi estas brava ;unulo", li diris aprobe ka; momenton ti metis sian ringhavan manon sur la sultron de Ruki.
La brusto de Ruki svetis pro go;o. Li rimarkis la sekreta;n rigardo;n de la alia; ka; li streêis la bruston, 'etis la kapon malantaücn ka; surzonigis manon.
"Mi timas nenion ka; neniun", ti fanfaronis. Ka; li sentis, ke lia; samkampongano; fieras, ke inter ili montris sin alla fremdulo tia kura~a knabo.
Ankorau du vespero;n la bataviano êeestis. Ili abunde ka; bone man~igis lin ka; ailskultis lia;n eksdta;n ra- konto;n pri tiu fora miraklolando, kies belega; promeso;
imptikis ilian dormon per maltrankviliga; son~oj.
Ruki ku!is kun la mano; sub la kapo; li rigardadis en la mallumon, en kiu la fuma olelampeto faris nur mal- grandan lumcirklon.
Ce
Ha; orelo; moskito; zumis sian altan kanton pri avidemo. Ekstere en la bambuaro grincis dkado. Li ne povis dormi. La kuseneto sub lia kapo var- megitadis, kvankam ti ofte turnis ~in. Pene ti spiris enla prema atmosfero. Li fakte ne pensis. Li nur ripetis la audita;n vorto;n. Riêo, virino;, malkara oro, monludo.
Cie, kien lia; okulo; turnis sin en la mallumo, ili vidis tiu;n bildojn. !Gon li faru per tia; riêa1o; •••. pri tio li ne pensis. Ankau la virino; ne sorêis en liau spiriton ion specialan. Nur la havemo maltrankviligis lino Aü eble nekonscia emo al aventuro;. Krom sia kampongo li neniam vidis iom da la mondo. Li ankaü ne klopodis imagi, kio eble ekzistas krom gi. Li ne sciis. Li ne povis vidi tion, do ankaü ne konis. Li neniam bezonis pensi.
Pri kio H pensu? !Gon li bezonas, H havas: domon, baleh baleh, teleron da rizo, la varman sunon, la fekundigan pluvon, la senzorgan tagon, la longan dorman nokton.
Li sin turnis ka; sin turnis; Neneh dorma murmuris ion, kiam li senintence tuSis sin.
Li aüskultis la moskito;n; raton, kiu ie rodis truon; la boradon de anabioj en piedo de la baleh-baleh. Ka; tiam, subite, li audis mallaütan frapadon. Li levis la kapon.
Lia atento traboris la mallumon. La frapado ripetigis, mallaute, sed insiste, aüdata - eble pH ol per Ha; orelo; - per Ha animo, kiu la unuan fo;on estis tute konscia; la unuan fojon veki~inta el sia apatio.
Ruki elliti~is, singarde Aovante sin preter Neneh, ka;
senbrue malfermis la pordon. Malsupre êe la stupetaro staris la fremdulo, malantau li du knaboj el la vilago:
Sidin kaj Karimun.
"Ni nun foriros", flustris la fremdulo. "Cu ankaü vi kuniros?"
Ruki htzitis, rigardis malantaü si sian êambreton, en kiu Neneh dormis. ai estis senkonscia movigo kvwu Airmserêa alla konateco de la propra êirkailajo.
"Ni iros", diris Karimun kaj vire fieris Ha voêo.
al
"Ankaii mi", respondis Ruki, "atendu momenton".
Li en iris. De sub la kuseno de Neneh li forti ris singarde de novan sarongon ka; surmetis gin. De tabulo li prenis pecon da kve-dodol, pakis gin en bananfolion ka; metis tion en la poSon. Poste, ne rigardante malantaii sin, li steliris elia domo ka; senbrue ferm is la pordeton.
Silentante la kvar viro; iris post unu la alia. Preskaii matenigis, sed la luno ankoraii estis hela. La blankega lumo fluetis de la kokosfolio;, glitis de la malluma; domo;
ka; faris la placeton granda blanka;o. En êi tiu lage el senmova argenta lumo la kampongo profunde dormis.
Cio songis en antaiivekiga senmoveco sian lastan devotan songon: la kaduka; bruna; domaêo; sur sia; kripla;
stango;, kun sia; fuSa; tegmento;; la bananarbareto kun sia; larga; glata; silda; folio;, sur kiu; la lumradio;
rompigis ka; kunfluis en metalbriletan amason; la kokoso;
kun siaj alte altaj trunkoj rekte alla êielo kaj kies foliaro;
Aajnis eksplodinta fajrajo; la bambuoj, delikata milopa tondajo el malgrandaj pintaj folio;.
Murmuretis la rivero, karesante la stonegojn. Sur la diafane blua êielo staris la blanka lundisko kun êeflanka kaveto. Cikado êirpis: dormiga eta sono en la serena silento.
Susurante tra la bambuo, la unua heûta matenventeto glitis tra tiu senmova mondo sur la kokoso;, bananarboj ka; tegmentoj.
Kokosfolio vekigis ka; ekvibregis. Virkoko kriis kaj subite hundo furioze bojegis.
Ruki piedfrapis gin. La besto hurle forsteliris sub iun domon.
Ili suriris la mallargan funelan vojeton al la herbejo.
pendis super la kampo. Nubaro kusis sur la vulkan- flankoj. Super gi iom desegnigis la supro, malklara skÎ2;o sur la senkolora êielo. Malseka nebulo levigis de la §ajne senfina ebenajo kaj fore tra tiu nebulo vidigis konture la bubaloj. Malvarma venta tremigis la viro;n. Ruki malligis sian sarongon ka; tiris gin supren sur sia;n sultro;n. En la malagrablan senton pri malvarmo miksis sin neklara sopiro ••• Momenton li pensis pri sia bubalo. Kiu tranêos herbon por gi hodiaii vespere? ••••
Sed tiam la bataviano oferis alli cigaredon. Ruki rikanis.
Li gis nun fumis nur memfarita;n strod;o;n. Li turnis la cigaredon en sia; fingroj, iom singena. Sekrete li observis Sidin-on kaj Karimun-on. Ili jam enbusigis sia;n ka; forb- lovis la fumon tra la naztruoj. Ruki petis fa;ron
ka;
iom poste ankaii li fumis.
"Kiel tio plaêas al vi?" demandis la bataviano, rigar- dante malantaii sin, êar ili ankoraii marsis post unu la alia.
"Bone", respondis Ruki, ne montrante sian kaptur- nigon. Li ne kutimigis al tia tabako.
"Atentu, kiam vi estos ekster êi tiu nestaêo, tiam vi miregos. Viandon ka; kokaîon vi mangos. Silka;n saron- go;n vi portos. Vi havos tri, kvar ;una;n virino;n. Fff •••
vi nur atendu •. ."
La bataviano iom flankenklinis sian korpon ka; kraêis.
Tiel li esprimis sian malestirnon pri la mizera vivo gis nun vivita de !iaj kunuloj.
La krepuskan matenlumon subite rompis la tago.
Sangruga levigis la suno de sub la horizonto. La nebulo;
forfluis, solvigis. La herbo banigis en la roso. Sur la bril.anta êielo la luno forigis. Triumfe suprenigis la suno.
La vulkano violetigis sur la rug-ora êielo; poste, êar la
ka;
de I' blua êielo. Post duonhoro la tuta pejzaAo kuiis en la stufanta sunbrilo.
La kvar viroj preteriris la savahojn. Vojo tie ne estis, nur la rando de la r~ejoj. Kova varmego, kvazaii el varmigejo, levigis el la alta, preskaii matura padio. Inter la savahoj, en la ombro de grandbranêaj benjaminfigoj nestis malgrandaj kampongoj.
Ruki kaj liaj kunuloj jam ne konis tiun kampon. Tarnen la vulkano ankoraii trovigis êe la hori2;onto, kvazaii gi kuniris, akompanante ilin kiel sirmo kaj ankaii kiel averto. Ke1kfoje Ruki rigardis malantaiien. Senkonscie ti goHs, ke li vi das tie la monton kaj li senigis je neklara sento pri malagrableco, kiun ti ne volis rimarkigi.
Subite la fremdulo depasis de la randeto. MallafAa vojeto serpentumis inter la arbetafoj kaj kondukis al la granda gubernia vojo, larga helblanka stonetvojo. Tie veturis êaroj, malrapide, balancigantaj kun knarantaj radoj kaj grincantaj aksoj. Sur la planko de siaj veturiloj, sub la oblikva folitegmento, sidis la veturigistoj. La plimultaj dormis, volvitaj en siaj sa ron goj gis la mentono; la snuron, per kiu ili direkt is la bubalon, nestreêita en la mano. Ke1kaj sundanoj port is per bambulato sur siaj sultroj pe2;ajn korbojn plenajn de fruktoj kaj legornoj.
"Ili iras al la vendejo", eksplikis la bataviano, "post kelkaj horoj ni atingos la unuan malgrandan urbon. De tie ni iros per fajroêaro".
"Mi malsatas", diris Karimun.
"Ni tuj mangos", respondis la bataviano. Li kondukis ilin al malgranda varong êe la vojo, budeto el bambuo kaj folioj, en kiu maljunulino vendis manAafojn. Si elrnon- tris ilin sur lama tablo kaj êe la antaiia flanko, laiilonge de la tablo, estis krude ligna benko.
'I
"Vi eksidu kaj elektu kion vi Satas; mi pagos".
Mangegemaj Ruki kaj liaj amikoj prenis de êiuj bonaJoj.
Ankorau neniam antaiie ili tiom multe kaj tiom bone mangis. Tio plivigligis kaj gajigis ilin. La bataviano pagis.
Senatente ti elposigis manplenon da argentaj moneroj.
Karimun pusis la aliajn. I1i momenton rigardis al tiom muite da mono, pro miro large malfermante la okulojn.
Tiam kun goja ekbrilo iliaj okulo; interrenkontigis. Post mallonga tempo ankau ili estos tiom riêajl
Sekvis longa varma vojo. Sur la rando staris kapok- arboj, dornaj stanga; arboj, kiu; apenaii havis foliaron.
Kvazau tro malgrasaj brako; etendigis iliaj branêoj, kiuj, kompatige portis nur kelkajn foliojn kaj rigida;n nigrajn malmolajn fruktojn, el kies fendoj lanugis la kapoko, kiu pro eta ventopelo floke falis.
Silentaj la viroj iris post unu la alia. Komence ili paro- lis. Pri la malgranda kampongo, pri la knabinoj, pri la maturiganta padio.
Sed nun iliaj korpoj plipe2;igis. lliaj piedoj paSis sen- energie kaj lace. La svito fluadis de la kranio lau iliaj dorsoj kaj kruro;. Iliaj gorgoj bruldoloris. La lango; estis sekaj kaj baris la vojon al la paroio; kaj êar ili ne paro- lis, ekdormis ilia pensado. Ili madis po unu la longan nekonatan voion, multajn multain paSoin al fatala celo, kies fatalecon ili eê ne kon;ektis.
Finfine la kota, la urbo; stonai domoj •••
"Cu êi tie estas la nova lando?" demandis Ruki.
La bataviano ridis malestime.
"Mi ja diris, ke ni iros per la fajroêaro".
Tion Ruki jam forgesis. Li silentis ka; klinis la kapon, hontante pro la rikanado de la du alia;. De sub sia;
duonfermitaj palpebro; ti sekrete observis êion, kio Jin
êirkaiiis: la stonajn domojn en mallume malvarmetaj gardenoj i la êina;n tokojn plenplena;n de koloroj neko- nataj de lij Ja sado;n; keJka;n bJankajn infanojn. Di venis aJ Ja malgranda stacidomo. Ce budo Ja bataviano trinkigis ilin. Li donis al iJi po unu glaso da ruga fJuidajo:
fruktosiropo kun akvo. Momenton i1i montris novan ravigon, kiu forigis pro la rigardoj de la fremdaj homo;
sur la stadbenko;. Nekonata; vi~go;. Ka; nekonata; voêo;
demandis:
"De kie vi venas?"
Ruki mallaute nomis sian kampongon. Lia koro estis peza. Li subite sentis sin soJa. Neniu homo, nek vo;o, nek nomo konata; de Ji. Cio konata forigis el lia vivo.
Ceestis nur Sidin ka; Karimun, sed ankau i1i kJinis la kapon sur Ja brustoll. llia; buso; estis fermita; ka; ilia;
okulo; rigardis flanken de sub la palpebro;.
Jen venis la fajroêaro.
De Ruki ka; Jia; kun ulo; forskuigis la revado. Tima;
iH serêrigardis de kie venis tiu êion superanta bruo;
timaj ili postenigis pro la vagonaro preterbruanta tuj antau iJi.
La bataviano pusis iJin en kupeon. Antau kiam iJi konsciis, ili sidis sur ligna benko unu apud la aJia. La kupeo estis plenplena. Svebis en gi haladzo de tabakfumo ka; svitanta; korpo;.
Kiam la staciestro sonigis sian akran fa;filon ka; la vagonaro ekveturis, Ruki ka; Ha; kunulo; denove ektimis.
Maltrankvila; iJi rigardis êirkauen la preterSovigantan pe;zagon.
Antauen • •• antauen... Kiom foren iJi iris? Al Ba- tavio ilia kondukanto jam diris. Batavio, tio ja estis nur nomo, sono • •• La fa;roêaro rapidis antauen ••• foren ••
foren. •• Kampongo;, arbo;, savaho; preterruligis .••
Dum horo; ka; horo;.
La kadenco de la rado;, Ja reguleco de la veturado dor- memigis ilin. Per laca; nenion vidanta; okul~j iJi rig~r~
dadis antau sin. Ilia; vizago; farigis masko), sur klU}
esprimigis nenia sento. Kiel statuo; muta; ka; senviva; ili sidis unu apud la alia.
Estis jam posttagmezo, kiam ili elvagonigis. La bata- viano puSis ilin en Ja homfluon, kiu trairis la stacielire;on.
Enigita; en tiun fluon ili kuniris sen ple; eta reûsto. Kon- fuzita; ili staris iom poste subite sur strato me ze de svar- mado de ade sonorilanta; sado;
ka;
krianta; homo;. Plena;de timo ili premigis unu al Ja alia, serêante sirmon kon- trau tio nova, kio torente furiozis êirkau ili ka; minacis ilin de êiu; flanko;. Timigis ilin la sonorileto; de la sado;, la akra fa;fado de la forveturanta vagonaro. I1i inter- puSigis kun piedirantoj, kiu; insultis ilin. Preteriris gran- 00; veturilo; kun giganta; êevaloj, muIte pli granda; ol Ja êevaletoj konataj de ili, en kiu; sidis blankulo;. Ankau virino;. Blankaj virinoj. Tiajn ili ankorau neniam vidis.
Ka;
guste kiam ili volis transiri Ja straton, ili ektime postenpasis, vidante ree fa;roêaron, kiu, mirige, veturis sur la strato: vaportramo.lli neflankenige direktis sin tien, kien ilia gvidanto mon- tris. Pro troa timo ka; terurigo i1i ne plu povis admiri Jin, ke ti kun eê tro da kvieto promenis inter êiuj êi terurajo;. Nur unu konsdon iJi havis: timan instinkton de sinkonservo.
Sed poste, trairante la ple; moderna;n europanajn vilao- kvartalojn, Karimun ne povis ne pusi Ruki-n je la lumbo.
"Vidu - unu domo sur aHa".
Ruki pro miro haltis antau tiu mirakla konstruafo: domo
"Antai1en. •• Ajo!" komandis Ja bataviano.
Timigite Ruki rapidis por atingi Ja aliajn. Ankoratlfoje i1i man~is en varong. Tiam ilia gvidanto diris: "Vi nun bone aiiskultu". Lia voêo nun sonis iom minace. Li ankail ne plu rigardis afable.
"Mi kondukos vin al iu Tuan; al tia Tuan, kia estas Ja Kontrolisto. Cu vi scias, kio estas Tuan-Kontrolisto?"
Di kapjesis. Tiu estis Ja ununura eiiropano, kiun i1i iam vidis. Kiam io neordinara okazis en la kampongo, ja venis la Lurah kun la Tuan-Kontrolisto. l1i êiam iom timis tin kaj ankail iom scivolis.
"Nu, pri kio ajn tiu Tuan demandos vin, vi respondu nur "jes". Cu komprenite?"
La trio kapjesis humile. Subite ili iom timis sian gvi- danton. La bataviano kondukis ilin en malgrandan §tonan domon. Li tre ~entile salutis Ja Tuan sidantan tie. La Tuan estis tee afabla alti; tute alia, 01 la Kontro1jsto al la Lurah. Kun timema mico ili konstatis tion. La Tuan parotis la malajan lingvon, da kiu i1i nut ttt malmulte komprenis.
"Nu, Amat, êu vi efike êasis?"
Amat, la bat.1viano, rikanis.
"Kamparaj knabo; el tte malptoksima kampongo.
Stultaj, sed juna; ka; fotta;" •
"Bone", la eiiropano ditis, foliumante iom kelkajn papero;n. Kun respekto la trio kaiiris.
,,!io •• !' ti turnis sin al ili, "vi deziras iri al Delio, al Sumatro, êu?"
Nenia respondo. Di ne komprenis la malajan alparolon de la Tuan.
"Cu vi ne aildas, ke Tuan Baar demandas vin pri io?"
akratone kriis Amat.
aS
"Saja • •• Tuan Besar • •• " ili time balbutis.
"Kaj vi ptoptavole iros, êu?"
De sub iliaj mallevita; palpebroj iliaj rigardoj glitis helpsetêe al la aliaj. I1i ne komptenis la sencon de la demando.
"Saja •• ." ili fine diris.
"Vi iros volonte, êu?"
Denove momenta silento, he~ito.
"Saja . •• Tuan Besar • • ."
"Bone".
La Tuan vokis indian skribiston, kiu metis antaü ilin papeton kaj en ilia;n mano;n plumingon, kiun ilon ili tenis nelette. La skribisto insttuis al ili, kiel ili skribu kruceton ka; per muIte da fuSo i1i faris tion. Poste ili ricevis po dudek guldeno;. Sekrete unu ekrigardis la aliajn ka; i1i prenis la vicon da blankaj guldeno; per ces- pekte hezita; fingroj. Ke tio estas nur antaüpago de ilia konttakta sala;ro, subtrahota ~is la Jasta cendo, tion ili ne sciis.
La Tuan diris ion nekompreneblan al ili. Amat jam foriris. Du india; oficisto; de la vatbejo puSis Ruki-n kaj liajn kamaradojn eksteren. Kun unu iris Karimun kaj Sidin; la alia pelis Ruki-n antaü si. Ruki momenton haltis kvazaü senkonscie reziste.
"Kion vi volas fari?" grumblis la oficist.
"Mi volas iri hejmen", Ruki mallaüte respondis.
La oficisto moke ekridis kaj puSis lin antaiien.
"Jes, ja... Kontrakti... preni la monon... kaj poste iri hejmen ••• ! Rapidu antaüen!"
Ruki hontis kaj ko~i~is. Tima li plu iris. Li ne kuti-
mi~is al krudeco. En lia kampongo êiu estis milda. Se oni disputis, tio okazis pro virino. lam okazis murdo, sed
tion oni ne bezonas timi; tion oni konas. Neneh kelkfoje insultis, sed tio estis virina kolero • •• Tion oni ja ne kon- sideras grava.
La oficisto pusis Ruki-n en barakon, en kiu sidis multa; geulo;. Li singene haltis ka; nur kiam li rimarkis, ke neniu atentas lin, li ekkaüris. Longan tempon ti tiel sidis, silente ka; fikse rigardante antaii sin.
"Cu ankaii vin iti kaptis por Delio?" demandis tin pli aga viro.
Ruki levis la kapon.
"Ili ne kaptis min, Pa", ti mallaiite diris.
"Ne. •• Vi venis êi tien propravole, êu?" mokridis la alia. Cirkaii li oni rikanis.
"lu viro ven is en nian kampongon kaj ti kondukis min êi tien, Pa".
"Ka;
nun vi iros al Sumatro. Vi kontraktis, êu?""Saja, Pa".
"Kion vi serêos tie, Adeh1"
Ruki klinis la kapon.
"Tie estas malkara oro, Pa".
La alia kraêis sur la plankon.
"Hundulo;", ti diris kolere, kaj al Ruki:
"Ka;
vi opinias trovi tie juna;n virino;n, êu?Ka;
reven i riêa, êu?"
Ruki kap;esis.
"Sed tion vi ne kredul" ekkriis la pliagulo. "Laboradi vi devos. Laboradi tiel, ke via korpo kurbigos, ke
via;
muskoIo; ka; osto; doloros. Arbaro;n vi devos forhaki, fosi grundojn por la blankuloj. Vi devos planti kaiiêukarbo;n kaj tabakplantojn. Tio ilin riêigos kaj vi estos batata kaj insultata, Adeh. Vi restos malriêa ka; honto malhelpos al vi reiri al via kampongo kiel mÎ%era malgrasa kulio. Vi
ne reiros, Adeh, vi restos tie êiaml . •• Mi iros tien por helpi al la kulio;... por diri al ili, ke ili ne lasu sin esti batataj ••• Nur pro tio mi kontrakt is • •• Ne por serêi oron".
"Mi ne volas laboradi", diris Ruki, "mi volas iri he;men. Mi devas ankoraii tranêi her bon por nia bubalo".
Dirante tion, li ekstaris kaj iris al la elirejo, sed oficisto en uniformo de la varbejo pelis lin returne.
"Mi volas iri hejmen", Ruki diris postultone.
"Vi ne impertinentu êi tie!" minacis la alia.
"Mi volas iri eksteren, hejmen". Ruki iom flanken- pusis la oficiston por povi eliri. Sed la alia batis lin kaj severe ordonis:
"Ajol Reirul Eksidu, kie vi sidis".
Pro la bato la kapotuko de Ruki falis sur la plankon.
Tio estis ofendo kontraii la adat, kiun li ankoraii neniam spertis. Varmega la sango fluis allia kapo.
"Vi ne batu min", li flamige diris, "mi ne volas esti batata. Cis nun neniu batis min!"
"Cu vere?" mokis la alia, "se jes, venis nun la tempo, Adeh", kaj li salt is al Ruki
ka;
pugnobatis lin sur lian vizagon du- trifo;e.Muta pro timo Ruki toleris tiun batadon. Li subite iom konsciis, ke tiu êi estas la pli forta, ke tiu êi havas estrecon, potencon, evidente la rajton bati lin. •• Li forklinis la vizagon post sian brakon kaj ekkaiirante, li agnoskis sian subecon.
"Ampon, Pa • .• Ampon".
La alia visis siajn manojn.
,,!ru al via loko kaj restu tie".
Honta ka; humila Ruki steliris for, ekkaiiris kaj rigardis
ankoraii neniam malamis. Antaii liaj okuloj estis malklaro.
"Tio estas nur la komeneo, Adeh", avertis la pliaguIo,
"prefere vi ~uste faru, kion ili ordonas. Tio estos pH bona por vi".
Ruki ne respondis. Li rigardadis antaii sin. Malserena furiozo ~ermis en ti. La furiozo, kiu vekigas nur en incitata besto.
Tiam !iaj pensoj migris al tia kampongo. Kion faras Neneh? Cu si serêas lin? Kie estas Sidin kaj Karimun?
Li levis la kapon por serêi ilin kaj li vidis la viza~on de junulino sidanta guste antaii ti. Si estis ankoraii tre juna, preskaii infano. Si pensigis Ruki-n pri Supinah. Li vidis, ke si ploras. Silente kaj sensone si ploris, kelkfoje forvi- bnte la larmojn per sia slendang.
"Cu ankaii vi iras al Delio?" demandis Ruki kaj subite sentis sin malpti sola.
"Mi ne scias", flustris la knabino de sub la slendang, kiun si tenis sur la vÏza~o.
"Kiel vi venis êi tien?"
La knabino ne respondis, sed ploris ankoraii pti.
"Cu la bataviano kondukis vin êi tien?"
Si kapneis.
"De kie vi venas?"
"De Buitenzorg", si singultis.
"Cu via kampongo?"
Subite si prenis la slendang for de la vÏzago kaj ekrigardis lino
"Tio ja estas urbo", si diris, "tie mi dejoris kiel babu êe nederlanda sinjorino".
"Sed kiel vi venis do êi tien?"
"Mia frato forvendis min," kaj si denove ekploris. lom poste si eksptikis:
33
"Nia bubalo mortis. Kaj mia patro estas malriêa. Li eê ne havas savahon. Li estas êaristo. Li bezonas bubalon por sia laboro. Kaj kiam mortis nia bubalo, la patro ne havis sufiêe da mono por aêeti alian kaj tiam mia frato forvendis min al viro, kiu diris, ke ti edûnigos min kaj ûonos al mi oron. Sed li ne edzinigis min kaj ti ankaii ne donis al mi oron. Li kondukis min êi tien kaj mi ne seias, kie ti nun estas. Kaj mi volas iri hejmen. Car rnia Njonja ne scias, kie mi estas. Kaj mi ankoraii ne mangis".
Si ree ploris. Ruki observis sin. Si estis juna kaj bela.
Si havis brunetan haiiton belan kaj briletan, malgranda;n manojn, kies ungeto; estis rugaj kolorigita; kaj si portis odorantan floron en sia granda harnodo.
"Cu la Tuan ne donis monon al vi?" demandis Ruki.
"Ne .... flustris si, "tion tiu viro prenis .. "
Ruki rememoris, ke ti kunportis iom da frandajo. Li elposigis la kve-dodol kaj donis gin alla knabino. Sen- parole si akeeptis kaj komen eis mangi.
Si ridetis al Ruki ka; demandis:
"Cu ankaii vi venas el Buitem:org?"
Ruki responde ridetis.
"Ne", ti dir is, "mi venas el kampongo tre malproksima de êi tie. Ce la monto".
"Ankaii apud Buitenzorg estas montoj", si fiere diris,
"du montoj: Gunullg Salak kaj Gunung Gedeh".
Tio estigis pli da intimeeo.
"Ni tamen havas bubalon".
La knabino balancis la kapon, rigardis Ruki-n kaj demandis:
"Kio estas via nomo?"
"Ruki".
Kulio.
33 3
Si ripetis la nomon. Momenton ili silentis. Tiam Ruki demandis:
"Kaj via nomo?"
"Karminah" •
"Mi havas monon", diris Ruki, montrante la ar~entajn
guldenojn. Si rigardis al ili.
"Mian tiu viro prenis", si ankoraiifoje diris.
La tuta;n vesperon kaj nokton i1i rest is unu êe la alia ka; kiam en la sekvinta tago êiu; homoj elia barako estis pelata; en vagonaron, Ruki prenis sian paketon kun sia sirihaJaro kaj port is gin por si. Ili nun apartenis unu al la alia kaj li komprenis, ke ti devas gardi kaj sirmi sin.
Pason post paso ambaii iris en la longa vico da homo;, kiu estis gvidata de la vagonal'O al ofice;o ka; de tie alla haveno. I1i êiuj ricevis novan nomon: Orang-Kontrak, kontraktulo; . .. kaj komune ili portis humile la ankoraii ne spertitan, sed jam senkonscie sentatan maldignon:
Orang-Kontrak! .••
Ruki ka; Karminah ne parolis. Cion sim plan, dirindan, unu jam rakontis alla alia ka; por esprimi tion, kie nun konsternis ilin, ili ;a ne povis trovi vortojn.
Ili ankoraii neniam vidis sipon, nek havenon. Precipe por Ruki, kiu gis nun vivis en la paca silento de la herbe;o kaj la kampongo, la malkvieto estis timegiga. Li nerve flankensaltis pro la viroj, kiu; kun êaroj ka; sargoj kriante preterkuris lino Ofte li saltis guste antaii iliajn piedo;n ka; li ricevis baton au interpusigis kun la elstaranta; sako;.
Tiam Ii alvokis AIah-n:
"Lah-illah-il-Allah!"
La krakado de la argano;, la bruo de la Sargo; falantaj en la holdojn, la kriado, la rapidado, la hurlado de la 34
sirenoj, la ronkado de la sipfajfilegoj, êi tiu tuta liaoso el
kon~ kaj kirliga agado konsternis lin.
Kun muta; oreloj kaj blinda; okulo; li antaiieniris. Li komprenis neniom kaj li ne penis kompreni. Li nur sciis, ke êio estas alia ol en lia kampongo. Sed li ja ne estas en sia kampongo; tio estis por li la tialo.
Apud li iris Karminah. Si iris kun klinita kapo ka; malle- vita; okuloj, kun la slendang dece sur sia; malgrandaj mamoj. Kiam plenSarga êaro preterbruis sin, si kunti- rigis ka; prenis la manon de Ruki, kiu mem estis tiel taüûta, ke li ne rimarkis tion.
Insultate ka; batate i1i estis pelataj sur la sipon kiel brutaro. Longe longa vico da kontraktkulio; estis SUf-
sipigata. Malserena; kaj silentaj la viroj iris. De sub iliaj duonfermitaj palpebroj mina cis spiona; rigardo;. lli kun- tiris la kapon
ka;
sultro;n, kiel bestoj timantaj batadon.Sed en ilia timo est is rezistemo, kiun tamen êiu neglektis:
I1i ;a estis la malforta; ••• Orang-kontrak! ••• Venditaj korpe ka; anime.
La virinoj eligis altajn histeriajn krietojn, kiam ili suriris la ponton. Kelkfoje ili kroêigis alla balustrado au i1i brakprenis unu la aliau. Sed severa vorto de unu elIa viro; aii de maristo pluirigis ilin.
Kiam fine la ponto estis sUrSipigata ka; la sipfa;filego
mu~is tra la tuta haveno, la ferdeko estis tutplena de kontraktulo;.
La iipo ektremis • •• tre malrapide deka;igis.
"Ni iras for de la tero!", ektime kriis Karminah.
La buSo de Ruki malfermigis. Tion ankaii ti ne divenis.
Li ja ne komprenis, kial ili estas sursipigata;, sed, êar li ne pensis pri tio, ti ankaii ne demandis. Li staris êe la barilo, kaj rigardis b malpuran akvon disigantan la 35
sipon de la kajo. Stranga sento venis en lian kapon: kap- turnigo. Cu pro tio, ke unuafoje la planko sub liaj piedoj estis malfirma, aii êu pro pli granda konfuzigo, tUSanta lian animon, sed ne komprenata de li?
Karminah havis ekstremon de sia slendang en la buso; siaj okuloj estis large malfermitaj, large kaj fikse.
Pli ol antaiie si similis erarantan kaj timantan infanon.
Sultron êe sultro la kontraktuloj staris muta;, rigar- dante la pH kaj pli malproksimigantan teron kaj la maron, êirkaiiplaiidantan la sipon. Subite el la silenta homamaso aiidigis hurla lamentado de virino.
"Mia infano, mia infano. .. mia infano ne estas êe mi ka; ni forirasl"
Si tiris la harojn ka; mordis la brakon al si, sire mal- fermis sian badjoll, furiozis kaj kriegis. La êirkaiistaranto;
iom cedis lokon al si; êirkaii si liberigis iom da spaco.
Si jetis sin sur la plankon
ka;
batis per sia kapo sur gin.Madura maristo penetris tra la homamaso. Li estis preskaii kapon pli maJlonga ol la javano; kaj sundanoj, sed Ha; sultroj estis rektaj ka; lia tuta staturo montris forton. Lia mieno estis severa.
"Kia bruo estas êi tie?" tondris lia voêo.
La kontraktuloj timaj retirigis.
"Kio okazas?" ti demandis ankoraiifoje ka; klinis sin super la virinon. Li ektiris siajn sultrojn, sed la nura efiko estis ankoraii pli laiita kriegado.
De la komandejo la sipestro sakris:
"Tondrel Cu ne povas esti ordo tie?"
"Fermu vian busaêon!" kriis la madurano al si.
Sed la virino restis krianta. Javano miksis sin en la aferon. Pro respekto H titolis la mariston "pliagulo".
"Abang, si forgesis sian infanon kaj nun la diablo
enigis en sin!"
"Cu?l" ... ri kanis la maristo, suprenSovante siajn ma- nikojn. Li ree klinis sin super la virinon.
"Diam! Silentul" ti kriis, "êu vi aiidas? Se ne, mi batos vin!"
La virino mordis ka; piedfrapis êirkaiien. La maristo kaptis sin per sia harnodo, iom levis sian kapon ka;
pugnobatis sian vizagon. La virino lailte vekriis. Inter la viro; estigis movigo.
"Ne batu sin, Abang", ree parolis la javano; "lasu sin plori. Si forgesis sian infanon kaj nun la diablo logigis en sin. Pri tio si ;a ne kuIpas".
"Atentu nur viajn propra;n afero;n!" La madurano flankenpusis la javanon.
"Cu vi silentos ••. au ne?" Li piedfrapis la virinon.
Si êesis vekrii kaj ploregis singulte.
"Cesu!" ordonis la maristo. Sian pugnon ti tenis preta por bati. Kuntirigante, la virino silentigis. Kun kunSovitaj brovo;, minace antaiieniginte la fortikan kapon, li observis sin.
"Sidigul"
Si levigis kaj ekkaiiris.
"Fermu vian badjon! Vi ja estas tro maljuna por vidigi via;n nudajn mamojn".
Singene si êifis sian subveston kaj fermis sian badjon.
Cirkau si rikanis keI kaj viroj ka; ankau la virinoj sekrete ridpepis, kaSante la vizagon sub la slendang, êar ridi mokaton estis por ili plezuro tiom granda, ke tio tute forigis la kompatemon.
"Ordigu viajn harojnl"
Per unu movo si ligis ilin en senpinglan nodon. La maristo enposigis la manojn. Li streêis sian largan brus-
ton. Kiom supera li sentis sin kontraii
ei
tiuj stulta; kam- ponganoj, kiuj lasis sin konduki al Sumatro kvazaii brutaron.Momenton Ii ankoraii rigardis la virinon. Si kauris ka;
muta rigardis antaiien. Siaj fikse rigardanta; okuloj larmis. Sensinguite ka; senbrue si ploris. En la sino la mano; interplektigisi larmo; gutis sur i1in. Tiel si sidis tri tago;n, gis Delio, sen movo, sen mango, sen trinko, sen dormo, ne forviSante la Iarmo;n. Neniu plu atentis sin.
Plu ra; ;a lasis infanon, aii edûnon, au edzoni ne adiaiiis la patron aii patdnon, lasis negardata; la he;mon ka;
savahon, kaj ne sciis, kio o~os al êio êi, nek al kia sorto la sipo portas ilin.
La madsto penetre traids la kontraktularon ka; haltis antau Ruki ka; Karminah. Li rigardis al si. Si estis la nura ;una ka; bela virino inter la nova; kulio; por Sumatro.
Lia; okulo; arogante observis sian delikatan vizagon, la rnallargajn migdalformajn okulo;n kun la kvazau pen- trita; brovetoj super
m,
la platan nazon, la malgrandan di kan buson, la svelon de siaj rondeta; mamo;, kies hela formo perfidigis sub la slendang, sia;n kokso;n, la tre delikatan talion ka; la piedetojn iom viditanta;n de sub la sarongo.Li kaptis sin je la brako.
"Venu!".
Sed subite Ruki staris antaii li.
"Si estas mia kunulino, si restu êi tie".
La maristo malestime ekrigardis Ruki-n.
"Kion vi deziras, kontrakthundol Ci tie vi ne povas ordoni. La virino iros kun mi".
"Sed Ai estas mial" krHs Ruki kaj Ha sango blindige
La madurano ekridis. Li batis Ruki-n sur la vizagon ka; trenis Karminah-n kun si. Ruki vidis sin malaperanta en la amason, vidis dum momento sian returnitan vizagon, sia;n grandajn timajn okuIo;n petegantajn pri hel po •.•
Ciun tagon ti atendis sian revenon, sed gis Delio li ne revidis sin kaj fatalisme li pensis: Kion mi povas fari~
La alia estas la pli forta, havas potenconl Li rajtas krii ka; bati... Mi estas nur Orang-kontrak... La fato:
nasip, kiun Alah sendis.
Kaj lia pensado êesis. Senpense li fikse rigardadis antaii sin •.• atendante la tagon, kiam la sipo eble albordigos.
Kio poste venos, tion li ne sciis kaj ti ne pensis pri tio.
Tri tago; pas is. Ruki-n revivigis tuseto. Karminah ree sidis apud li. Si aspekt is nesana kaj malgrasa. Silente si kaiiris apud ti. Longan tempon ili tiel sidis. Si ne parolis
ka;
ti ne demandis. Poste si prenis el la tuko êirkaü sia talio kelkajn cigaredojnka;
don is ilin al Ruki. Senvorte ti akceptis ka; ekfumis. Li ;a sciis, ke la maristo donacis i1in al si, sed li sciis ankau la signifon de "la rajto der
plifortulo" ."Cu ti batis ankau vin~" ti fine demandis.
"Kiam mi ne fa ris, kion li deziris, 1i kompreneb1e batis min. Mi estas ja nur Orang-kontrak •••
Ruki balancis la kapon.
"Ciu Orang-kontrak estas batata ... " li diris rezignacie.
Ka; ti poste montris: "Jen ... tero".
Si streêis la rigardon trans la briletantan akvon spegu- lantan la akran sunlumon.
"Eble ni deSipigos ... " diris Ruki. Si respondis nur:
"Lah-illah-il-AUahl"
Momenton ili silentis, pos te si diris:
"Mi estis malsana, ebria pro la maro. Cu ankaii vi
estis malsana 7"
"Mi ne", diris Ruki kaj ti opiniis tion justa, êar ti ;a estas viro.
Kiam la sipo alvenis ka; estis fiksita al la malgranda ka;o, la kontrakt ulo; estis ddipigata;. Kiel arc da tima;
besto; ili amasigis. I1i tute ne vidis la êirkaiiajon, nur interpremigis pro of ta ektimo ka; provante sin kasi post la alia. l1i nur jetis rigardon al la sipo, kiu alportis ilin ka; kiu en tiu fremda medio, tiu nova lando, estis la nuro konata.
Tie flosis êirkaii la vaporsipo êina; ;onko;, iom balan- cigante SUt la apenaii moviganta akvo glate brila ka;
malklara. Ilia; groteska; velo; kiaj grandega; vesperto- flugilo; etendigis kontraii la rigida sennuba êie1o. Plata sur la maro, kva~aii konko; el gi, kusis mallargaj pirogoj, dormanta; en la varmega dormiga tropika tago.
Sur la akvo kusis kvazaii sojlo la malalta kota tero.
Nigre bruna koto, el kiu kreskis arbaro el marêopalmo;
ka; rizoforo;. Sed da êio êi la kulioj vidis neniom. Ili konsdis nur pri la knaregado ka; bruegado de la argano;
ka; êaro; tui apude; pri la kriado de duonnuda; êina; por- tisto;, la akra fa;filado êe la direktado de la levi ta; ka;
brue falanta; Sargajo;... Ili eê ne kon;ektis, kio okazos pos te al ili kaj ankaii ne pripensis tion. I1ia; penso;, limi- gita; de la sama rondo, en kiu trovigis ilia; korpo;, nur kuntirigis en pasiva defendo, me~e de tiu êi terura bruego.
Per ripeta ka; akratona komando ili estis vekata; el tiu dormeta senmoveco
ka;
pelata; al kvarantena stado, kie la la viro; estis apartigataj disde la virinoj. Ruki opiniis, ke ti nun por êiam estas disigita de Karminah, sed post kei kaj tago; ti retrovis sin en kupeo, en kiun li estis puSata."Eh • •• Karminah! "
Li tiom go;is pro tiu revido, ke glitis rideto sur lia vizago
ka;
momenton li prenis sian manon, tui lasante gin.Karminah pepridis ka; forklinis sian vi~agon en la slendang, kaSante ankaii sia;n okuIo;n sub gin.
Poste denove kun maska;
ka;
senesprima; mieno; ili sidis unu apud la alia sur la ligna benko; nur ke1kfo;e time me ekrigardante, kiam bengala gardisto preteriris ilin, inspektante, êu êiu; ankoraii êeestas, êu eble iu klo- podas por fugi.Ce la halte;o; ili aêetis mangajo;n. Ruki aêetis por Kar- minah, kiu ne havis monon. Ka; mangante, ili ne atentis la pe;zagon, nek rimarkis, ke ili preterveturas keIka;n tabakokulture;o;n, nek kiom malsimilis êi tiu lando al ilia.
Nur kiam ambaiiflanke ilin êirkaiiis la praarbaro, Ruki ekrigardis.
ElIa vezika marêo kreskis la arbarego: viva;, agonia; ka;
morta; arbego; êirkaiiprenita; de preskaii fanatike gene- ranta; grimpajoj, kiuj sufokis la arbo;n, suêis el ili la vivon, sed tenis ilin rektstara; per sia firma êirkaiipreno. Unu;
kreskadis inter ka; sur la aliaj, sur la senkolora; morta;
trunkoj kaj la senfolia; tuberaj branêoj; ili grimpis gis la nuda; supro;, elstaranta; skelete, alte super la varma marêa tero; ka; de tiuj arbosuproj i1i pendis malsupren implikita; kvazau nestplenoj da serpentoj. Fantaûa kunajo el sufokita, mortigita kàj el bolanta,febre pasia vivo, kvazau spruee reiganta pIe; vivavide: nova vivo, kiu same senindulge revenadas, kiel gi estas mortigata.
Kelkfo;e sur la ekstremo de tia nuda branêo sidis rabo- birdo, klininte la observantan kapon: bildo de la medita minaea Morto en soleeo alte super tiu furioza, sed silenta baraktado de vivo kaj morto.
Kaj ankorau pH alta 01 la dnike observanta birdo, la
kupolo de la senfina êielo, la tropika sunêielo, al kiu levi~is la vibranta varmego el la varmegi~o de la balad- zanta marêo.
Ruki rigardis êion êi, ankau la aliaj.
"Jen. •• la rimbu... diris kelkaj, kaj la alla;, ne ian~ante sian mienon, respondis:
" Ts • .. eh... la rimbu ..• f t
Senmove Ruki sidis êe Karminah sur la benko, kun la kruroj krucitaj sub si kaj kun mallevitaj okuloj. Li ne parolis. Li ne fumis. Li ankaii ne plu mangis. Stranga, morta silento kres kis el lia profunda animo, volvanta êirkau l~n nebulon el meditado, vualon, kiu kasis ankau lian penson.
Cu li eble pensis pri sia kampongo? Pri Neneh? Pri la bubalo? Cu ti komparis la malserenan solecon de êi tiu lando, de êi tiu kruda malhela arbaro kun la êarma soleco de sia suna her be jo, sur kiu glitas nur la ombro de fekundigaj nuboj? ...
Rekta, kun krucitaj kruroj, la dellkatajn molajn manojn interplektitajn en la sino, la kapon iom klinita, ti sidis en trankvila medita senmoveco kvazaii profeto, retiri~inta el la malkvieta pensomondo en la malvastan cirlt10n de plena pasiveco.
Lia bruneta vizago senesprima farigis delikata masko de alta aristokrata beleco: sub la frunto la subeniganta;
linioj de la larga, sed ne maldelikata nazo; la dikeca rondo de la lipoj; la puraj konturoj de la vangoj kaj mentonoi la mallevita; palpebroj similantaj du subtilajn petalo;n de malhela rozo. Sed ple; miriga; estis la okuloj; la senmovaj globetoj en la delikata okulfendo: tre mallarga sulketo iom obtikva êe la ekstremoj lau iom suprenkurbiginta linio. lom de la mistika animo bjne volis fu~i el la fendo, iajne
tremis kiel senmateria guto êe la longaj okulharoj, tamen restis retenata malantaii la delikataj kon kaj palpebroj. Kaj sajnis, kvazaii pro êio êi glit is ombro sur la pasive pura kaj bona vizago, ombro, kiu Sangigis en etan nerimarkeblan rideton êe la buso.
Rideto, kiu tie estis kaj tamen ne estis •.•
Sed •..
Kio estas la kialo, ke tiu vizago tiom timige konformigis alla êirkaua mondo? Ke sub tiu nebulo el fiksa medito, en tiu Nenio el pasiveco subite montrigis neklara spcguligo:
la tuta intermikso de mortigo kaj rezisto? Ke tre diafane desegnigis en tiu delikata, sed senesprima masko la su- fokata kaj la ekzistavida vivo? ... Ke en tiu nerimarkebla rideto estis la medita observado de la rabobirdo kaj la alta blueco de la kupola êielo? ... Ke de sub la palpe- broj montrigis la animo; de la melankolie velkanta arbo ka; de la stelrampa kasmurda paraz;ito .. ? Kiel eblas, ke la tra;to; enhavis ka; perfidis êion, ne mienante kaj stoni- gante en la nerealan rideton de netuSebla kaj plenmistika feliêego, kiu ekzistas nur en la Ne-esto?
Eble êio êi estis tia, êar el la profundo de lia enigma animo suprenigis la silento, mistera kaj neviva kiel forte odoranta kaj venena sed pura marêa floro, vualanta la misteron de tia animo per sia dolêa blanka odorado ..•
Tiam tre malvigle ti levis la revantajn palpebrojn. Liaj grandaj malhelaj okuloj ree rigardis la êirkaiia;on.
Orol Virinoj! Aventuroj! Promesita; de la fremdulol Kie tio estas? Batado, devigo kaj soleco anstatauis tion. Li rememoris sian kampongon, Neneh-n, la padion maturi- tantan kaj rikoltotan. Li rememoris la riveron kaj la ves-
