Onderzoek van de Vereniging Kleine Kernen in gemeente Cranendonck naar de communicatie over de opvang van vluchtelingen en asielzoekers
Nancy Vroomen
Vereniging Kleine Kernen Noord Brabant.
Rapportage onderzoek naar de communicatie in de gemeente Cranendonck over de opvang van vluchtelingen en asielzoekers en mogelijk te realiseren verbeteringen Inleiding
Namens de Landelijke Vereniging Kleine Kernen is een onderzoeksproject gestart om in een aantal kleine kernen een onderzoek verrichten naar de ervaringen van bewoners over de communicatie met betrekking tot de vluchtelingen en asielzoekersproblematiek en dit in kaart te brengen door gerichte gesprekken met gemeenten, bewoners en bewonersorganisaties. De resultaten van deze gesprekken worden gebundeld in een overzicht van “do’s en dont’s” dat zal worden aangeboden aan de VNG, Provinciale vereniging van de VNG, het COA en gemeenten.
De centrale onderzoeksvraag van het project luidt:
“welke elementen in de communicatie door gemeenten, het COA en bewonersorganisaties met inwoners van een kleine kern, leveren een positieve bijdrage aan het verwerven van draagvlak voor de vestiging van een opvanglocatie voor vluchtelingen en asielzoekers”.
In dit kader heeft er een onderzoek plaatsgevonden in de gemeente Cranendonck.
Gemeente Cranendonck
De gemeente Cranendonck is op 1 januari 1997 ontstaan uit de samenvoeging van de gemeenten Budel en Maarheeze en bestaat uit 6 kernen t.w. Budel, Budel-Dorplein, Budel-Schoot, Gastel, Maarheeze en Soerendonk. In de gemeente wonen 20.814 inwoners (status 1 april 2016).
In de gemeente Cranendonck zijn twee AZC’s gehuisvest met ieder een eigen historie.
Het eerste AZC is gepositioneerd in Budel-Dorplein, een kern van c.a. 1200 inwoners, in het gebouw “de Cantine”" en heeft een opvangcapaciteit voor 239 vluchtelingen/asielzoekers en bestaat reeds ruim 20 jaar. De capaciteit wordt afwisselend benut voor vluchtelingen/ asielzoekers. Per 15 november jl. is het AZC – na 3 jaar- gesloten en zijn de vluchtelingen/ asielzoekers overgeplaatst naar andere opvangplaatsen.
Het tweede AZC is gevestigd in de voormalige Nassau-Dietzkazerne in het dorp Budel . De kazerne ligt aan het begin van het dorp Budel, op ca. 3 km afstand van het centrum van Budel en op 3 km afstand van de kern Maarheeze.
Voor dit laatste AZC is in 2015 het voorstel gekomen van het college van Budel om de opvangcapaciteit uit te breiden naar 2000 personen en de vergunning voor de duur van de opvang te verlengen tot 15 jaar.
De onderzoeksopzet en –aanpak
Voorafgaand aan het onderzoek is door de VKK een verkennend gesprek gevoerd met de burgemeester als portefeuillehouder, de projectleider en de communicatieadviseur. Na akkoord voor het onderzoek is een onderzoeksopdracht en –opzet geformuleerd en zijn een viertal bijeenkomsten met bewonersgroepen georganiseerd en is een enquête uitgezet. De keuze voor deze onderzoeksopzet is een maatwerkaanpak, waarbij zoveel als mogelijk aansluiting is gezocht bij bestaande overlegvormen.
De bewonersgroepen / bestaande overlegvormen zijn:
1. De omwonenden van de Nassau-Dietzkazerne; een groep van 70 personen.
2. De omwonenden van het AZC Budel-Dorplein; een groep van 16 personen.
3. Een afvaardiging van de “G500 klankbordgroep” van 45 inwoners waarmee de gemeente in overleg is geweest.
4. De 5 dorpsraden van de gemeente Cranendonck en de winkeliers van Budel Centrum, met een achterban van 60, respectievelijk 80 mensen.
De overige inwoners van Cranendonck zijn middels bestaande media van de gemeente waaronder de gemeentesite, de perslijst bestaande uit 15 adressen (Omroep Brabant, RTV Horizon, ED, de Grenskoerier en andere lokale media) geïnformeerd over het onderzoek en allen zijn uitgenodigd om deel te nemen aan een korte enquête. Daarnaast heeft de gemeente het bericht via de social media getwitterd.
Het onderzoek is voor de VKK geslaagd als een 100 inwoners deel nemen aan het onderzoek waarvan 50 “live”in de 4 groepssessies en 50 inwoners hun opinie hebben gegeven middels de enquête.
Alle deelnemers aan de onderzoeksgroepen zijn door de gemeente en/of AZC persoonlijk aangeschreven en uitgenodigd om deel te nemen aan het onderzoek , met een begeleidende brief van de VKK.
Resultaten enquête
Met de enquête de zgn. “OPPI APP” (10 ja- en nee vragen, voorzien van plaatjes, gekoppeld aan een facebook-account) is een peiling verricht naar de wijze waarop de inwoners de informatie over de vluchtelingenopvang, c.q. uitbreiding AZC, hebben ontvangen, welke de rol is die de dorpsraden hierin gespeeld hebben, de tevredenheid over de communicatie en de wensen of suggesties.
Door het geringe aantal reacties (8) kan aan de uitkomsten van deze peiling geen waarde worden toegekend.
Resultaten bijeenkomsten Onderzoeksrapportage Algemene opmerking:
Er lijkt geen “best way” te bestaan, welke in alle gemeenten toepasbaar is. Zelfs binnen de gemeentegrenzen van een kleine gemeente als Cranendonck worden op de ene plaats de vluchtelingen omarmd en is op de andere plaats protest tegen de uitbreiding van een AZC. Er zijn wel factoren te benoemen die een positieve bijdrage hebben geleverd aan de communicatie en het verwerven van draagvlak voor de uitbreiding van het AZC en waardoor polarisatie, die een tijd heeft bestaan, niet heeft geleid tot belangrijke verstoringen.
Het beoogde resultaat om een 100 tal inwoners kwalitatief en/ of kwantitatief te interviewen is niet gehaald. De opkomst bij alle bijeenkomsten is zeer teleurstellend te noemen en is beperkt gebleven tot in totaal 10 mensen (4 inwoners bij de klankbordgroep, 2 omwonenden Budel-Dorplein, 3 omwonenden AZC Nassau- Dietszkazerne en 1 telefonisch interview) . Er zijn 8 mensen, die de enquête hebben ingevuld. Op de avond voor de Dorpsraden en Winkeliers was zelfs niemand aanwezig.
Mogelijk zijn de gekozen periode (10, 14, 15 en 16 november), het slechte weer, de Sinterklaasdrukte, de beperkte tijd van 3 weken tussen de uitnodigingsbrief en geplande bijeenkomst oorzaken voor de geringe belangstelling of en dat lijkt waarschijnlijker heeft het onderwerp niet meer de aandacht en urgentie. Vast staat dat de gekozen werkwijze en aanpak, de inwoners van Cranendonck niet heeft weten te enthousiasmeren om te participeren in dit onderzoek.
De resultaten van de bijeenkomsten zijn verwerkt in onderstaande rapportage waarbij achtereenvolgens de communicatie en informatieoverdracht naar inwoners wordt beschreven, vervolgd met de do’s en dont’s en een aantal tips. Om de anonimiteit te waarborgen zijn de resultaten van de 3 avonden gecomprimeerd in 1 rapportage.
Het uitgevoerde onderzoek kent, als gevolg van de zeer beperkte deelname door de inwoners en andere betrokkenen, geen kwantitatief of kwalitatief betrouwbare
uitkomsten.
1. Communicatie met en informatie naar inwoners
Er was in 2015, door de enorme toestroom van vluchtelingen/asielzoekers, sprake van een situatie met een grote urgencie “een overvalsituatie”, waarin snel gehandeld moest worden.
Er is vanuit de gemeente schriftelijke informatie verstrekt over de voorgenomen uitbreiding van het AZC via de reguliere communicatiekanalen. Verder zijn de gemeentelijke website, locale huis aan huis bladen, en sociale media benut. Er is draagvlak gezocht in de politiek. Een grote meerderheid in de raad was akkoord met de Collegevoorstellen, waarin een aantal scenario’s werden geschetst.
Er is vervolgens een breed opgezette informatiemarkt georganiseerd, waarin informatie over de vluchtelingenopvang werd gepresenteerd, inclusief een overzicht van alle activiteiten rondom het vluchtelingenwerk, zoals vrijwilligerswerk. De burgemeester heeft een toespraak gehouden. Ongeveer 150 inwoners hebben deze informatiemarkt bezocht.
Vervolgens is er in de “G500” klankbordgroep draagvlak gezocht bij de locale bevolking om steun te krijgen voor één van de geschetste scenario’s. Er is in de bijeenkomsten tijd en ruimte geweest voor discussie over de verschillende argumenten.
In de gevoerde gesprekken zijn aan de orde geweest het gevoelde belang om een bijdrage te kunnen leveren aan de opvang van vluchtelingen, de geschiktheid van de locaties, het open staan voor echte vluchtelingen en de angstgevoelens van inwoners.
Er zijn informatieavonden georganiseerd op de kazerne om inwoners de mogelijkheid te geven de locatie te bezoeken. Daarnaast zijn de inwoners uitgenodigd om in te spreken zowel tijdens als buiten de raadvergaderingen.
De burgemeester is persoonlijk op huisbezoek geweest bij “potentiële tegenstanders”.
Het raadsvoorstel met het definitieve scenariovoorstel is eerst met de “G500”
klankbordgroep besproken alvorens het voorstel aan de raad werd voorgelegd.
Zowel voor- als tegenstanders zijn nadrukkelijk gehonoreerd in het uitdragen van hun visie. Alle inspanningen hebben geleid tot begrip voor elkaars opvattingen en heeft mogelijk polarisatie en escalatie voorkomen.
“Het verschil tussen naar elkaar luisteren en gelijk krijgen lijkt onoplosbaar.
2. Do’s
1. Tonen van leiderschap
De burgemeester heeft de leiding genomen in het faciliteren van het juiste proces richting burgers opdat dit op een niet polariserende manier verloopt met respect voor elkaars mening.
2. Goede afstemming key-players: burgemeester, politie en COA.
De vluchtelingenproblematiek is door alle partijen vanaf het begin serieus genomen.
Partijen in de driehoek burgemeester, locale politie en management van het COA hebben zowel gezamenlijk als persoonlijk verantwoordelijkheid genomen met als doel het AZC uitbreidingsvoorstel te realiseren.
De genoemde spelers hebben, om de door hen gevoelde verantwoordelijkheid te benadrukken, hun persoonlijke mailadressen openbaar gemaakt en daarmee gezorgd voor korte en directe communicatielijnen en maximale zichtbaarheid.
De samenwerking in het team van bestuurder, politie en COA kende een basis van gezamenlijke verantwoordelijkheid en gelijkwaardigheid met ieder zijn of haar eigen rol en positie.
3. Zichtbare betrokkenheid key-players
De grote, persoonlijke en zichtbare inzet van de burgemeester is van groot belang geweest. De manager van het COA heeft nadrukkelijk de samenwerking met de inwoners gezocht en het belang hiervan onderstreept door het organiseren van een maandelijks omwonendenoverleg. Dit heeft bijgedragen aan het draagvlak. De politie heeft alle vragen en opmerkingen van de bewoners direct opgepakt en potentiële incidenten aangepakt.
4. Maximale inzet op overleg met bewoners
Er is een omwonendenoverleg ingericht, samen met bovengenoemde partijen, waarin alle vragen van bewoners zijn beantwoord en acties zijn uitgezet. In een jaar tijd is alle onrust en onzekerheid “opgelost”.
Door het omwonendenoverleg, de verslaglegging, de terugkoppeling op alle vragen en het concreet aanpakken van alle acties, is de “ruis” die rondom de vluchtelingenopvang bestond verdwenen. Ogenschijnlijke randzaken vanuit de gesprekken werden meegenomen. Er is een bushalte geplaatst, extra straatverlichting aangebracht en het zwerfafval wordt door de vluchtelingen zelf opgeruimd.
5. Maximale inzet op informatievoorziening
Er is een informatiemarkt georganiseerd waarin informatie gegeven werd over mogelijke komst van vluchtelingen, de verschillende scenario’s voor de uitbreiding van het AZC,
en asielzoekers. Zowel het COA, de Politie, de Burgemeester waren aanwezig om informatie te verstrekken zodat er een gevoel van gelijkwaardigheid en saamhorigheid ontstond.
6. Maak zichtbaar dat argumenten van tegenstanders zijn meegenomen
De argumenten van de tegenstanders zijn meegewogen in de besluitvorming. Het oorspronkelijke collegevoorstel is teruggebracht van max. 2000 vluchtelingen naar 1500 vluchtelingen en van onbepaalde tijd naar 10 jaar met een mogelijke verlening tot 15 jaar en een 3-jaarlijkse evaluatie. Van een 4 naar een 3+ scenario. Tevens is in het voorstel aan het COA de voorwaarden gesteld om de kazerne en de omgeving op te knappen en locale ondernemers hierbij te betrekken.
“Vanuit de klankbordgroep zei een van de fervente tegenstanders: een echte vluchteling mag bij mij in huis komen wonen”
7. Maak gebruik van bestaande kennis en ervaringen
In het AZC Budel-Dorplein bestaat al jaren een omwonendenoverleg met een afvaardiging van de gemeente (burgemeester), de manager van het COA, de Politie en de omwonenden. Gesignaleerde problemen met betrekking tot o.a. veiligheid, verkeersgedrag, straat- en gebruik fietsverlichting, zijn opgepakt. Deze aanpak zorgt voor vertrouwen en draagvlak. Middels dit bewonersoverleg is er invloed uitgeoefend op de samenstelling van de nieuwe groep vluchtelingen/asielzoekers.
De korte lijnen, het direct aanspreekpunt van zowel de COA, gemeente als Politie zorgt voor een open, direct en informele communicatie en gelijkwaardigheid in het overleg.
De lange ervaring met deze vluchtelingenopvang in het dorp zorgt voor een denken in oplossingen in plaats van problemen en een open houding vanuit de gemeenschap.
De omvang van 280 vluchtelingen in een dorpskern van 1200 inwoners blijft voor een ieder overzichtelijk. Kinderen spelen bij elkaar thuis en vluchtelingen worden ingezet in het repaircafé. Er wordt gezamenlijk gekookt, kerst gevierd, een discoavond gehouden en een burendag georganiseerd. Er vindt op deze wijze maximale integratie plaats.
“AZC Budel-Dorplein: op 5 km afstand van ons in dezelfde gemeente is angst/
weerstand tegen de komst van asielzoekers / vluchtelingen en bij ons worden ze omarmd. Nodig ons uit om onze ervaringen te delen”
“AZC Nassau-Dietzkazerne: het gaat goed zolang het goed gaat”.
3. Dont’s
1. Je als gemeente, politie en COA afsluiten voor kritiek en ontwikkelingen niet evalueren
- De informatieverstrekking van de gemeente heeft niet iedereen bereikt. Hoewel de gemeente al haar communicatiekanalen heeft ingezet, bleken veel mensen
name het vergevorderde stadium van de uitgewerkte scenario’s gaf het gevoel niet serieus genomen te zijn, “een katergevoel”.
- De informatie vanuit de gemeente had in het begin voornamelijk een procedureel karakter (de te kiezen scenario’s). De weerstand van de inwoners zat op een ander nivo, namelijk het gevoel van angst: angst voor het grote aantal, angst voor de onbekende cultuur, angst voor veiligheid in het dorp, angst over de onomkeerbaarheid van de besluiten. Op een later moment heeft de communicatie en de informatieverstrekking zich gericht op het inspelen op deze gevoelens van angst.
- De communicatie over het betrekken van locale ondernemers bij alle activiteiten binnen de kazerne is onvoldoende overgekomen.
- Het COA was in de beginfase stug in haar communicatie en leek de vragen/
verzoeken van omwonenden onvoldoende belangrijk te vinden. Later is deze samenwerking opgepakt en wordt nu door een ieder als goed ervaren. De discussie over vluchtelingen leek te ontaarden in een discussie over zwerfafval.
- De terugkoppeling naar inwoners over hun individuele klachten zowel vanuit de politie als COA was in het begin onvoldoende.
- De manier van communiceren over de uitbreiding van het AZC Nassau- Dietzkazerne door de gemeente wordt door AZC Budel-Dorplein als verouderd gezien:
“Zo zijn wij 20 jaar geleden ook begonnen. Er is onvoldoende gebruik gemaakt van de expertise uit eigen dorp (in een straal van 5 km) over hoe om te gaan met de opvang van asielzoekers/ vluchtelingen”.
2. Met het verdwijnen van de sence of urgency verdwijnt ook de belangstelling.
4. Tips en Suggesties
1. Budel bestaat uit een groot aantal ondernemers. Het draagvlak wordt vergroot als het economisch gewin en/ of rendement voor de plaatselijke ondernemers in kaart wordt gebracht en met het COA afspraken worden gemaakt over de uitbesteding van werk aan plaatselijke ondernemers.
2. Maak gebruik van de ervaringen en expertise van bestaande AZC’s.
3. Onderzoek de effectiviteit van de gebruikte communicatiekanalen zowel m.b.t.
de traditionele als nieuwe kanalen waaronder de social media.
Namens de vereniging Kleine Kernen
