Bijlage 6A AV 30/06/2016. Beleidsplan KBO-Brabant

(1)

Bijlage 6A – AV 30/06/2016

Beleidsplan KBO-Brabant 2016-2020

Beleidsplan 2016 – 2020, vastgesteld in de Algemene Vergadering op 30 juni 2016

(2)

Beleidsplan KBO-Brabant 2016-2020 met wijziging AV 30 juni 2016 2

(3)

Inhoudsopgave

Inleiding ... 5

KBO-Brabant ... 6

Organisatie ... 6

Statutaire doelstelling ... 6

Missie ... 7

Visie ... 7

Senioren in Noord-Brabant ... 8

De kracht van senioren ... 8

Demografische ontwikkeling ... 8

Ontwikkeling ledenbestand ... 8

Vereniging van en voor alle senioren ... 9

Wat willen we bereiken? ...10

En zo gaan we dat doen ...10

Belangenbehartiging ... 11

Belangenbehartiging als kerntaak ...11

Aandachtspunten ...11

Wat moet er gebeuren? ...11

Inkomenspositie senioren ... 13

Situatieschets ...13

Senioren en wonen ... 15

Senioren en mobiliteit ... 17

Welzijn en zorg ... 19

Samenvatting ... 21

(4)

(5)

Inleiding

Voor u ligt het Beleidsplan van de Vereniging van senioren KBO-Brabant voor de periode 2016 – 2020. Dit jaar voor het eerst is dit meerjarenbeleid voorbereid door de

Adviescommissie Beleid. Deze adviescommissie is samengesteld uit vertegenwoordigers uit de regio’s die door het Regionaal Beraad zijn voorgedragen.

De komende jaren zullen een belangrijke beleidsperiode vormen. Het aantal senioren stijgt in alle leeftijdsgroepen. Senioren worden gemiddeld genomen ouder en zullen dit steeds vaker zelfstandig thuis in hun eigen omgeving doen. Van overheidswege

verstrekte voorzieningen die er aan bij kunnen dragen om zelfstandig langer thuis te wonen, worden afgebouwd en nog slechts met hoge eigen bijdragen ter beschikking gesteld. Op deze ontwikkeling dient KBO-Brabant als vereniging van ouderen een passend antwoord te vinden.

In deze beleidsperiode wordt de KBO 70 jaar. In al die jaren is KBO-Brabant

meegegroeid met de tijd en heeft zich weten te ontwikkelen tot de grootste vereniging in Brabant en een van de grote seniorenverenigingen in Nederland. De Adviescommissie Beleid wil met dit meerjarenplan bijdragen aan een nieuwe periode waarin KBO-Brabant zich met acties en resultaten die er toe doen blijft inspannen.

Het Beleidsplan 2016 – 2020 van KBO-Brabant bestaat uit drie delen.

In het eerste deel (pagina 6 t/m 10) wordt ingegaan op de organisatie KBO-Brabant.

Vervolgens wordt in de Missie en de Visie kort en krachtig geformuleerd wat de reden en het recht van bestaan is van de vereniging: waartoe is KBO-Brabant eigenlijk op aarde?

Vervolgens wordt in het tweede gedeelte (pagina 11 t/m 20) belangenbehartiging beschouwd vanuit de veranderende politieke, sociale, economische en culturele

omgeving waarin KBO-Brabant in de komende beleidsperiode zijn beleid moet realiseren.

De wereld van morgen, dat is de uitdaging waarop KBO-Brabant in het belang van zijn leden en van alle ouderen in Brabant overtuigend en concreet antwoord zal moeten geven.

In het derde deel (pagina 21) wordt het Beleidsplan 2016 – 2020 op hoofdpunten samengevat, gebaseerd op ‘aandachtspunten’ uit de omgevingsschets in het tweede deel: Hoe ziet KBO-Brabant er uit, hoe staat hij bekend en welke betekenis heeft hij voor senioren in Brabant in het algemeen en voor de leden in het bijzonder?

Dit is een plan op hoofdlijnen. Het beleid dient in 2017 en volgende jaren in een jaarlijks werkplan in praktische acties en resultaten te worden omgezet, gebaseerd op de punten

‘wat willen we bereiken’ en ‘zo gaan we dat doen’, waarmee in dit beleidsplan reeds kort op het werkplan wordt vooruitgelopen.

(6)

KBO-Brabant

Organisatie

KBO-Brabant heeft de eigen organisatie volgens de ordening van het openbaar bestuur ingericht, om aldus optimaal aan te sluiten bij de decentralisatie naar gemeenten van belangrijke wetgeving in het sociale domein.

De 294 Afdelingen van KBO-Brabant zijn lokaal in buurten en wijken actief. Afdelingen zijn autonoom en worden geleid door een Afdelingsbestuur. Zij vormen binnen de eigen gemeente een Kring¹. De Kring ondersteunt waar nodig Afdelingen, draagt zorg voor de lokale samenwerking en is gericht op de gemeentelijke belangenbehartiging. De Kring doet dit, zo veel als mogelijk, in nauwe samenwerking met andere seniorenverenigingen die in de gemeente gevestigd zijn.

Kringen nemen via hun vertegenwoordigers deel aan de Algemene Vergadering, het hoogste besluitvormend orgaan van KBO-Brabant. Besluiten van de Algemene Vergadering worden voorbereid en uitgevoerd door het Algemeen Bestuur. Voor een vrijwilligersorganisatie als KBO-Brabant is professionele ondersteuning noodzakelijk.

Daarom wordt de vereniging administratief en inhoudelijk ondersteund door het bureau KBO-Brabant met aan het hoofd een directeur. Kringen hebben via het Regionaal Beraad in vier regio’s een overleg dat bedoeld is om op regioniveau tot uitwisseling en

beleidsafstemming te komen en standpunten ten aanzien van de agenda van de Algemene Vergadering voor te bereiden. Via het Regionaal Beraad dragen de Kringen tevens deelnemers aan adviescommissies voor.

Statutaire doelstelling KBO-Brabant heeft tot doel:

 een volwaardige, zelfbewuste, waardige en ontspannen deelname van senioren aan de samenleving te bevorderen;

1 Uitzondering op de gemeentelijke indeling vormen de regionale Kringen Beekland, Land van Cuijk en Maas-Dommel.

Algemene Vergadering

Algemeen Bestuur Dir

Buro

Regionaal Beraad

Kring

Financien

Beleid Leden

A A A

Ad hoc werkgroep

(7)

 zowel materiële als immateriële collectieve belangen van senioren in het algemeen en van zijn leden in het bijzonder te behartigen;

 zowel materiële als immateriële individuele belangen van zijn leden te behartigen.

Missie

Seniorenvereniging KBO-Brabant draagt met zijn Kringen en Afdelingen zorg voor

ontmoeting en voor de individuele en collectieve belangenbehartiging van senioren in het algemeen en van zijn leden in het bijzonder.

Visie

KBO-Brabant komt oorspronkelijk voort uit de Brabantse katholieke cultuur en samenleving en handelt vanuit de normen en waarden naastenliefde, zorg en

verantwoordelijkheid voor elkaar, solidariteit en gerechtigheid. Maar KBO-Brabant wil een vereniging voor alle senioren zijn.

Seniorenvereniging KBO-Brabant blijft een bloeiende en actieve vereniging van senioren, is een gewaardeerd gesprekspartner waar men niet omheen kan, heeft een zichtbaar en gedifferentieerd aanbod aan activiteiten, waarin jonge en oude(re) senioren zich

herkennen, is een inspiratiebron en stimulans voor senioren om hun talenten te ontplooien en hun actieve bijdrage te leveren in de samenleving, draagt bij aan de materiële en immateriële belangen van senioren en neemt het in het bijzonder op voor de meest kwetsbare senioren: mensen met een minder sterke sociaal-economische positie, eenzamen, mensen met beperkingen en dementie.

Relatie met Afdelingen

KBO-Brabant ontleent in belangrijke mate zijn kracht aan de vele Afdelingen die lokaal aanwezig zijn. KBO-Brabant voelt de verantwoordelijkheid om aan sterke, gezonde Afdelingen bij te blijven dragen. Dit onder meer door hen te ondersteunen bij de werving van leden en kader en door kadervorming. Afhankelijk van de situatie doen Afdelingen hierbij een beroep op de Kringen, het bureau of het bestuur.

Stip aan de horizon voor KBO-Brabant:

Senioren voelen zich thuis en ontmoeten elkaar in de KBO-Afdeling in hun wijk of buurt.

Overheden en politiek hebben de nodige aandacht voor de belangen van senioren door dynamisch optreden van de KBO.

(8)

Beleidsplan KBO-Brabant 2016-2020 met wijziging AV 30 juni 2016 8 Senioren in Noord-Brabant

De kracht van senioren

Senioren vervullen een belangrijke rol in de Brabantse samenleving. Volgens de monitor sociale participatie, die het PON in 2014 in opdracht van de Provincie Noord-Brabant uitvoerde, doen senioren in de leeftijdsgroep 65-74 jaar het vaakst vrijwilligerswerk ten opzichte van andere leeftijdsgroepen en zij besteden er de meeste tijd aan. Bovendien stijgt het aandeel vrijwilligers van 75 jaar en ouder. Eerder bleek uit het door Stichting Oikos in 2013 uitgevoerde onderzoek ‘Van toegevoegde waarde’ dat iedere euro die geïnvesteerd wordt in de vrijwillige inzet vanuit de Brabantse seniorenorganisaties een rendement oplevert van 17 euro. Een belangrijke conclusie die onderstreept dat de senioren in Brabant er toe doen.

Demografische ontwikkeling

De komende decennia groeit het aantal 55-plussers. Rond 2040 bereikt de vergrijzing haar hoogtepunt. Dan is naar verwachting bijna 28% van de bevolking 65 jaar of ouder.

De groep 55 tot 65 jarigen groeit tot 2020 met ongeveer 25.000 personen en zal daarna krimpen. Volgens de prognose zal het aantal 65-plussers echter blijven stijgen. Het aantal senioren van 75 jaar en ouder zal in de periode tot 2040 naar verwachting zelfs verdubbelen (tabel).

Prognose ontwikkeling aantal senioren in Noord-Brabant 2015, 2020 en 2040

2015 2020 2040

x 1.000 x 1.000 x 1.000

55 tot 65 331,9 356,0 279,4

65 tot 75 265,7 293,1 322,6

75 en ouder 193,5 226,3 393,1

Bron: CBS Statline

De provincie Noord-Brabant verwacht dat landelijke gebieden de komende jaren meer zullen vergrijzen dan stedelijke gebieden.

Ontwikkeling ledenbestand

Een op de zes senioren in Noord-Brabant is lid van KBO-Brabant. KBO-Brabant is

hierdoor de grootste Brabantse vereniging en een van de grootste seniorenverenigingen in Nederland. Dit zijn klinkende resultaten.

De groei van het aantal senioren in Brabant biedt ruimte voor verdere toename van het aantal leden van KBO-Brabant. Bij een vergelijking van het ledenbestand van KBO- Brabant met het aantal senioren in de provincie blijkt dat het aantal leden beneden de pensioengerechtigde leeftijd achter blijft ten opzichte van het aandeel van deze

leeftijdsgroep in het totaal aantal senioren in Noord-Brabant (tabel).

Vergelijking leden KBO-Brabant in drie leeftijdsgroepen met inwoners Noord-Brabant in dezelfde leeftijdsgroepen

Leden Senioren

60 – 65 jaar 11% 26%

65 - 75 jaar 40% 43%

75 jaar en ouder 49% 31%

(9)

Beleidsplan KBO-Brabant 2016-2020 met wijziging AV 30 juni 2016 9 Vereniging van en voor alle senioren

KBO-Afdelingen, Kringen en KBO-Brabant spannen zich gezamenlijk in voor een volwaardige plaats van senioren in de samenleving. Samen werken zij aan een samenleving waarin senioren niet aan de kant staan maar meedoen. Waarin senioren zich verder kunnen ontwikkelen en hun talenten kunnen gebruiken ten dienste van elkaar en de maatschappelijke omgeving. Met bijna 300 Afdelingen staat de KBO dicht bij de senioren in hun directe woon- en leefomgeving.

KBO-Brabant komt op voor alle senioren in Noord-Brabant en faciliteert Afdelingen en Kringen bij hun activiteiten en werkzaamheden. KBO-Brabant is een gewaardeerde en gerespecteerde gesprekspartner voor organisaties en overheden waar men niet omheen kan. KBO-Brabant zet zich in om aan de positie van senioren bij materiele onderwerpen, zoals inkomen, wonen en zorg een gezicht te geven. Daarbij houdt KBO-Brabant in het bijzonder oog voor de meest kwetsbare senioren op sociaal- en economisch gebied. KBO- Brabant vindt het belangrijk om aandacht voor de immateriële behoeften van senioren te houden door ruimte voor zingeving te blijven bieden. Eenzaamheid staat hoog op de agenda, waarbij contact en ontmoeting en de behoefte aan verdieping en verwerking van verlies hand in hand gaan.

De maatschappij verandert ingrijpend en behoeften van senioren veranderen mee. De senioren van nu hebben een andere levensstijl ontwikkeld en stellen andere eisen dan in het verleden. De behoeften van jongere senioren zijn anders dan van oudere senioren met als gevolg dat KBO-Brabant in zijn omgeving een veelvormige groep ontmoet waar aansluiting bij gevonden moet worden. Om voor senioren in alle leeftijdsgroepen

aantrekkelijk te blijven, worden KBO-Brabant en de Afdelingen uitgedaagd om een gedifferentieerd aanbod te realiseren dat aansluit op de behoeften van jong en oud. Dit betekent dat niet vanuit één maar vanuit een mix aan doelgroepen gedacht moet worden, waarbij in feite twee karakteristieke groepen onderscheiden kunnen worden.

Voor dit onderscheid is niet zozeer de leeftijd bepalend maar een geheel aan behoeften, verwachtingen en gewoonten die samengevat kunnen worden met het begrip leefstijlen.

Leefstijl 1 is een nieuwe doelgroep die andere eisen stelt dan de traditionele leden. Deze groep is opgegroeid in de periode van de protestgeneratie. Het zijn de 50-plussers:

ondernemend, actief, nieuwsgierig en avontuurlijk. In deze groep bestaat de behoefte om op te trekken met anderen, expertise te delen c.q. over te dragen of in een

netwerkstructuur initiatieven op te zetten, de handen uit de mouwen te steken.

Ontmoeting heeft voor deze groep vooral een functioneel karakter. Het is de no-nonsens partij die ook bij KBO-Brabant een actieve uitstraling verwacht zonder bestuurlijke rompslomp of stroperigheid. Deze groep wil niet gezien worden als ‘hulpbehoevend’ of

‘zorg vragend’.

Bij deze groep ligt vooral een behoefte aan facilitering en het bieden van ruimte voor initiatieven. Een deel van deze groep zal zich minder tot traditioneel activiteitenaanbod van de Afdeling aangesproken voelen, maar heeft behoefte aan cultureel aanbod en de belangenbehartigende rol van KBO-Brabant. Deze groep kan gezien worden als een

‘biedende’ partij.

Leefstijl 2 bestaat uit senioren die in hun wijk of buurt behoefte hebben aan sociale ontmoeting en op latere leeftijd ondersteuning met zorg. Deze groep wil graag zinvol bezig zijn in relatie tot anderen. Senioren uit deze groep hechten aan regelmaat en hebben vaak moeite met veranderingen. Bij het ouder worden wordt voor deze categorie leden steeds belangrijker dat ze zolang mogelijk in hun eigen omgeving kunnen blijven functioneren, dat ze niet alleen komen te staan en dat de zorg om hen heen zodanig wordt georganiseerd dat ze de leefwijze waaraan ze gewend zijn zolang mogelijk kunnen voortzetten. Van KBO-Brabant wordt een zorgzame houding verwacht met activiteiten op lokaal niveau, de plaatselijke Afdeling is belangrijk mede vanuit de behoefte aan

gezelschap en saamhorigheid. Deze groep kan gezien worden als een ‘vragende’ partij.

(10)

Beleidsplan KBO-Brabant 2016-2020 met wijziging AV 30 juni 2016 10 Het algemene imago van KBO-Brabant wordt vooral geassocieerd met de alleroudsten en te weinig met de bredere groep senioren in Noord-Brabant. Dit ondanks de brede

activiteiten die worden opgepakt. KBO-Brabant dient zich meer zichtbaar op te stellen als een vereniging die voor alle senioren veel te bieden heeft.

Wat willen we bereiken?

KBO-Brabant wil een bloeiende en actieve vereniging van senioren blijven, die:

 een gewaardeerd gesprekspartner is waar men niet om heen kan;

 een zichtbaar en gedifferentieerd aanbod heeft waarin jonge en oude(re) senioren zich herkennen;

 voor senioren een stimulans en inspiratiebron is om talenten te ontplooien en zich verder te ontwikkelen;

 bijdraagt aan de materiele én immateriële belangen van senioren;

 het in het bijzonder opneemt voor de meest kwetsbare senioren.

En zo gaan we dat doen

 We laten de twee leefstijlen in KBO-activiteiten terug komen: de beleving van gezelligheid, ontmoeting en ontspanning op traditionele wijze is even belangrijk als actie en resultaatgerichtheid;

 in onze publieksuitingen, zoals ONS, website en themabijeenkomsten, sluiten we op een evenwichtige wijze aan bij beide leefstijlen;

 wij spreken jonge senioren aan op hun behoefte om actief te zijn en dagen hen daartoe uit. Ze worden uitgenodigd en krijgen de ruimte om deel te nemen aan besturen en vrijwillig kader, en mee richting te geven aan beleid;

 KBO-Brabant faciliteert zijn Afdelingen om met effect jonge senioren in de eigen Afdeling te betrekken;

 KBO-Brabant biedt Afdelingen gerichte informatie aan met alternatieven hoe zij de twee leefstijlen in hun beleid kunnen combineren.

(11)

Belangenbehartiging

Belangenbehartiging als kerntaak

In 2013 heeft de Algemene Vergadering van KBO-Brabant een kader vastgesteld voor de inrichting van de belangenbehartiging van senioren. Dit kader houdt in dat de

gezamenlijke seniorenverenigingen streven naar de vorming van seniorenraden op lokaal, provinciaal en landelijk niveau, om zo inhoud en concreet politiek gewicht te geven aan belangenbehartiging op voor senioren relevante maatschappelijke gebieden.

Belangenbehartiging houdt in dat we ons inzetten voor iets dat voor iemand of een groep belangrijk is. Dit gebeurt lokaal, regionaal, provinciaal en landelijk. Het gebeurt in

verschillende te onderscheiden vormen van belangenbehartiging die onafscheidelijk bij elkaar horen. We onderscheiden:

1. Organisatorische belangenbehartiging: organisatie van ontmoeting, ontspanning, educatie, voorlichting

2. Ondersteunende belangenbehartiging gericht op het individu: ondersteuning door belastinginvullers, cliëntondersteuners, thuisadministrateurs, vrijwillige

ouderenadviseurs, klussendiensten.

3. Omgevingsgerichte belangenbehartiging gericht op het organiseren van politieke invloed bij de overheid en organisaties op het gebied van wonen, welzijn en zorg.

Deze drie vormen van belangenbehartiging dragen gezamenlijk bij aan het realiseren van de doelen van KBO-Brabant. Er is geen rangorde in deze vormen, zij sluiten op elkaar aan en zijn alle drie onmisbaar.

De kracht van onze vereniging ligt in de lokale verankering. De KBO is geworteld tot in de haarvaten van de samenleving. In veel plaatsen, buurten en wijken in Brabant is een KBO-Afdeling actief. Samen met zijn Afdelingen en Kringen vormt KBO-Brabant een stevig netwerk dat op alle drie de vormen van belangenbehartiging actief is. Er ligt geen exclusiviteit, maar wel een verantwoordelijkheid om op elkaar af te stemmen zodat een logische keten ontstaat en in stand wordt gehouden. Daarom verdienen deze drie O’s op elk niveau van onze vereniging aandacht en invulling. Maatwerk is daarbij van groot belang omdat er lokaal nu eenmaal verschillen zijn.

Aandachtspunten

 In veel gemeenten functioneren nu Kringen en samenwerkingsverbanden van seniorenverenigingen. Om hun belangenbehartiging effectiever te maken is het van belang dat zij gebruik kunnen maken van inhoudelijke themadeskundigheid.

 De landelijke samenwerking verloopt nog vrij traag en komt nog onvoldoende uit de verf.

 Toenemende belangstelling door vrijwilligers voor activiteiten zoals dagopvang.

 Afdeling en Kring kunnen de individuele belangenbehartiging hoog in het vaandel zetten, ook samen met de collectieve belangenbehartiging.

 Samenwerking met andere seniorenverenigingen rond onderwerpen op het gebied van belangenbehartiging.

 De ondersteuning aan de lokale belangenbehartiging op inhoudsniveau komt nog onvoldoende uit de verf.

Wat moet er gebeuren?

 De brede deskundigheid die onder senioren aanwezig is, zou meer aangewend en benut moeten worden.

(12)

 We moeten de zichtbaarheid van KBO-Brabant vergroten en een duidelijke positie blijven houden in de maatschappij vanuit het perspectief van de leden.

KBO-Brabant is provinciaal en landelijk zichtbaar aanwezig en wordt gezien als een partner waar men niet omheen kan.

 We onderzoeken of oriëntatie op provinciaal niveau op termijn de meest gewenste geografische oriëntatie is.

 We versterken onze collectieve belangenbehartiging door intensieve samenwerking met collega seniorenverenigingen.

 We vergroten zowel regionaal als landelijk de zichtbaarheid van KBO-Brabant door goede voorbeelden onder de aandacht te brengen, concrete initiatieven te

ondernemen en bij te dragen aan evenwichtige berichtgeving.

 We stellen expertteams in met deskundige vrijwilligers die hun kennis lokaal, provinciaal en landelijk willen inzetten.

 We dragen bij aan de ontwikkeling van kader door gestructureerd kadertrainingen aan te bieden met kennis over de verschillende beleidsterreinen.

 We zijn actief op de verschillende beleidsterreinen inkomen, wonen, mobiliteit, welzijn en zorg.

(13)

Inkomenspositie senioren

Situatieschets

Bij veel senioren vanaf 65 jaar is de financiële armslag beperkt. Dit geldt met name voor vrouwen vanaf 65 jaar en mannen vanaf 75 jaar. In 2014 bedroeg het bruto inkomen voor ruim 70 % van de vrouwen vanaf 65 jaar niet meer dan € 20.000. Bij de helft van de mannen die ouder zijn dan 75 jaar, lag de inkomensgrens eveneens op € 20.000.

Het aantal senioren dat huur- en/of zorgtoeslag ontvangt is eveneens graadmeter voor een lage inkomenspositie. Meer dan de helft van de alleenstaande mannen en vrouwen van 65 jaar en ouder ontving in 2014 zorgtoeslag. Bij gehuwden/samenwonenden van 65 jaar en ouder lag dit percentage bijna op 50 %.

In 2014 had een op de vijf 55- tot 60-jarigen en een kwart van de 60- tot 65-jarigen een uitkering als voornaamste inkomstenbron. Vaak was dit een arbeidsongeschiktheids- uitkering en in mindere mate een werkloosheids- of bijstandsuitkering. Een derde van de groep 60- tot 65-jarigen had een prepensioen.

Pensioenen staan onder druk. In de beeldvorming bij politiek en media worden senioren vaak afgeschilderd als een groep die het in financieel opzicht goed heeft. Gelet op de hiervoor genoemde cijfers is dit een vertekend beeld van de werkelijkheid.

De jaarlijkse verhoging van het eigen risico van de gezondheidszorg, het uit de basiszorg nemen van bepaalde medicijnen, het invoeren van eigen bijdragen voor voorzieningen en het verlagen van de inkomensgrens voor huur- en zorgtoeslag zijn voorbeelden hoe de druk op inkomens toeneemt. Deze druk wordt vooral gevoeld door de groep die deze voorzieningen het meest nodig hebben.

Aandachtspunten

 De leden van de KBO behoren in meerderheid tot de sociaaleconomisch minder sterke lagen van de bevolking. KBO-Brabant wil zich profileren door zowel op beleids- als op actieniveau expliciet voor de belangen van deze sociaaleconomisch kwetsbare groep senioren op te komen.

 De behoefte van jonge senioren aan werk en inkomenszekerheid vraagt aandacht.

 Landelijke informatie, voorlichting en effectieve belangenbehartiging met betrekking tot de inkomenspositie van senioren komt nog onvoldoende van de grond.

Standpunten en belangen van verschillende organisaties lopen dikwijls zo ver uiteen dat geen overeenstemming over een gezamenlijk standpunt wordt bereikt.

 Kringen en Afdelingen hebben met hun actieve vrijwilligers, zoals belastinginvullers en thuisadministrateurs een belangrijke ondersteunende rol voor met name senioren met een laag inkomen. Deze vrijwilligers hebben een informatieve rol over het recht op toeslagen en eventuele gemeentelijke regelingen en kunnen zo nodig

ondersteunen bij het indienen van een aanvraag voor een toeslag. Kringen en Afdelingen kunnen alert zijn op kosten van gemeentelijke voorzieningen.

 Aandacht voor en zakelijke informatie over het effect van kortingen op en stapeling van maatregelen. Kortingen op toeslagen e.d. leiden naast de druk op het pensioen tot een ernstige achteruitgang in inkomen.

(14)

 Inkomen is een belangrijk onderwerp om op landelijk niveau samenwerking en draagvlak bij gelijkgestemde organisaties te zoeken en deze samenwerking later uit te bouwen. Het is beter om met gelijkgestemden tot een beginnend platform te komen, dan bevangen te worden door verdeeldheid. We moeten zoveel als mogelijk voorkomen dat we tegen elkaar worden uitgespeeld c.q. elkaar uitschakelen.

 We moeten bewerkstelligen dat het Nederlandse pensioenstelsel overeind blijft en niet langer systematisch schade wordt toegebracht.

 We moeten alert blijven op verkeerde beeldvorming over de financiële positie van senioren en hier in voorkomende gevallen op reageren met juiste gegevens.

 Vrijwilligers zoals belastinginvullers en thuisadministrateurs vervullen een belangrijke rol bij de individuele ondersteuning van senioren op financieel gebied. Waar nodig dient dit verder versterkt te worden door facilitering, scholing en collegiale

samenwerking.

 De werkgelegenheidspositie van jonge senioren vraagt aandacht.

 KBO-Brabant heeft als een van de grootste seniorenverenigingen, met bovendien korte directe lijnen naar de senioren in Brabant, een zichtbare en duidelijke positie aan de landelijke overlegtafel.

 In de politiek wordt de inkomenspositie van senioren op een juiste en evenwichtige wijze behandeld.

 Aandacht voor stapeling van maatregelen en bijdragen. Noodzakelijk geachte kortingen dienen in gelijke mate over verschillende groepen worden verdeeld. De meest kwetsbaren dienen hierin te worden ontzien.

 KBO-Brabant ondersteunt zijn Kringen en Afdelingen bij de lokale belangenbehartiging met betrekking tot inkomens.

 We gaan in gesprek met gelijkgestemde organisaties om tot een gezamenlijke c.q. op elkaar afgestemde aanpak op het gebied van inkomen te komen. We werken samen met gelijkgestemde organisaties en streven voortdurend naar uitbreiding met samenwerkingspartners.

 Door middel van eigen media, sociale media en het benaderen van de pers nemen we stelling tegen stereotypering van senioren en plaatsen daar een helder en

genuanceerd beeld tegenover.

 Door middel van kleinschalige initiatieven brengen we de positie van jonge senioren in beeld en communiceren hierover.

 We organiseren een expertteam dat Afdelingen en Kringen ondersteunt bij de gemeentelijke belangenbehartiging op inkomensgebied en de landelijke inbreng van KBO-Brabant mee kan voorbereiden.

 We zorgen met opleiding en ondersteuning er voor dat Afdelingen en Kringen

kwalitatief sterke vrijwillige belastinginvullers en thuisadministrateurs kunnen blijven inzetten.

(15)

Senioren en wonen

Situatieschets

Als gevolg van de extra muralisering van de zorg die in 2014 in gang is gezet en de vergrijzing zal het aantal geschikte woningen in Brabant moeten toenemen. Tot 2040 wordt in een extra behoefte aan ruim 100.000 'geschikte' woningen voorzien. Geschikte woningen zijn zelfstandige woningen waarvan diverse kenmerken maken dat ze geschikt zijn voor senioren. Een belangrijk deel hiervan zal in de periode tot 2025 moeten worden gerealiseerd. Voorzien wordt dat de behoefte aan verzorgd wonen (woningen waarbij zorg op afstand mogelijk is) en beschermd wonen (woonvormen met 24-uurs nabije zorg) zal toenemen.

De passendheidsnorm in de nieuwe woningwet, die regels stelt aan de maximale huur in de gereguleerde sector, maakt het voor woningcorporaties moeilijk om op zorg

afgestemde woningen te bouwen. Nieuwbouw van zorgwoningen vraagt om een zodanige investering dat de huurprijs te hoog wordt voor huurtoeslag. Het is daarom voor

corporaties vooral moeilijk om zorgwoningen te bouwen voor senioren met een smalle beurs.

Zo’n 52% van de 65-plussers heeft een eigen woning. Ongeveer 38% uit deze

leeftijdsgroep woont in een huurwoning in de gereguleerde sector. Van de Nederlanders in de leeftijdsgroep van 45 tot 65 jaar heeft 69% een eigen woning en heeft 24% een gereguleerde huurwoning.

Oplossingen zullen vooral lokaal gezocht moeten worden, bijvoorbeeld door aanpassingen aan bestaande woningen en door nieuwe initiatieven.

Aandachtspunten

 Hoewel landelijke regelgeving met betrekking tot bouwen en huren zeker tot beperkingen leidt, zullen oplossingen die passend wonen voor senioren mogelijk maken vooral lokaal tot stand moeten komen.

 KBO-Brabant heeft met zijn Kringen en Afdelingen een sterke infrastructuur om in te steken op informatie, voorlichting en belangenbehartiging.

 Woningen zijn niet levensloopbestendig gebouwd. Alternatieven voor levensbestendig wonen dienen in de breedte te worden gezocht.

 Kringen kunnen samen met hun lokale samenwerkingspartners een belangrijke rol krijgen bij de beleidsbeïnvloeding op het gebied van wonen.

 Bij langer thuis wonen gaat het behalve om de woning tevens om afstemming tussen welzijn en zorg op elkaar en de organisatie die hiervoor nodig is. Dit wordt ook wel aangeduid met het begrip woonservicezorg.

 Bij de ontwikkeling van lokale of regionale woonvisies dienen KBO-Kringen en Afdelingen te worden betrokken.

 De ontwikkeling van woonzorgcoöperaties in wijken en dorpen kan samen met partners verder uitgerold worden. KBO-Brabant kan hierin een voortrekkersrol vervullen.

 Gelet op de analyses van de provincie waarin een tekort aan voor senioren geschikte woningen wordt voorzien blijft aandacht voor goedkope huurwoningen voor senioren een belangrijk actiepunt.

 KBO-Brabant dient Kringen en Afdelingen met kennis en kunde op het vlak van wonen te faciliteren om hun lokale belangenbehartiging en samenwerking, zoals in lokale seniorenraden, beter gestalte te geven.

(16)

 Kringen en Afdelingen zoeken bij voorkeur aansluiting bij concepten zoals ‘Wonen met gemak’ en ‘Geschikt wonen voor iedereen’ of ontwikkelen hiervoor eigen initiatieven.

De KBO heeft op lokaal niveau, in wijken en buurten op beleids- en actieniveau een voortrekkersrol in het bedenken, initiëren en bevorderen van een innovatieve aanpak van woonvoorzieningen en woonvormen voor (zorgbehoevende) senioren.

 KBO-Brabant organiseert voor de ondersteuning aan Afdelingen en Kringen een expertteam waarin grondige kennis op het gebied van bouwen en wonen voor senioren aanwezig is.

 KBO-Brabant leidt vrijwilligers op die lokaal de wegwijzer kunnen zijn met vragen op het gebied van wonen en woonaanpassing.

 We ondersteunen lokale en regionale initiatieven op het gebied van wonen.

 We promoten goede voorbeelden van woon-zorg combinaties.

(17)

Senioren en mobiliteit

Situatieschets

Na de auto maken senioren vooral gebruik van de fiets. Met name de E-bike neemt in populariteit toe. Overigens wordt de E-bike ook door jongeren als vervoermiddel ontdekt.

De provincie Noord-Brabant en de SRE stellen zich in hun vervoersvisie ten doel om het Openbaar Vervoer (OV) aan te laten sluiten bij de vraag van zo veel mogelijk reizigers.

Zij willen een verbindende schakel in het Brabants mobiliteitssysteem vormen, de verbinding met de ruimtelijk-economische ontwikkeling leggen en duurzaamheid

realiseren. Vanwege kortingen op de Brede Doeluitkering (BDU) die provincie en SRE van het Rijk ontvangen, staat het OV-budget onder druk. De provincie wil daarom slim

organiseren, door in gebieden met weinig vraag naar OV kleinschalige vervoermiddelen in te zetten en samen met gemeenten en derden te onderzoeken welke combinaties denkbaar zijn die de kwaliteit voor de reiziger verbeteren en tegelijk de kosten drukken.

Het kabinet wil dat alle burgers in 2017 hun zaken met de overheid online kunnen regelen. Iedereen krijgt een berichtenbox voor elektronische post op mijnoverheid.nl.

Burgers die zelf niet digitaal zaken kunnen doen hebben de mogelijkheid om een ander te machtigen. De Nationale Ombudsman heeft naar aanleiding van de digitalisering bij de Belastingdienst onderzoek gedaan. Hij vindt dat de belangen van mensen die moeite hebben met digitalisering uit het oog worden verloren en dit staat op gespannen voet met het uitgangspunt van behoorlijk overheidsoptreden en het streven om als overheid toegankelijk te zijn voor alle burgers. Hij doet de aanbeveling om te zorgen voor

beschikbare en toegankelijke hulp voor het hele traject van digitalisering, een sluitend en goed functionerend vangnet en de mogelijkheid van berichten op papier. De KBO

ondersteunt dit van harte.

Aandachtspunten

 KBO-Afdelingen kennen de behoeften van hun achterban en kunnen hierdoor bij uitstek de spreekbuis vormen bij belangen op het gebied van mobiliteit.

 Met name in het landelijk gebied is de beschikbaarheid van OV problematisch. De trek van jonge gezinnen naar de steden leidt tot verschraling van het aanbod van OV en sociale voorzieningen, waardoor senioren kunnen vereenzamen.

 KBO-Brabant is bij uitstek de organisatie om initiatieven op het gebied van fysieke en digitale bereikbaarheid te bevorderen.

 OV is een belangrijk lokaal thema. Kringen moeten gefaciliteerd worden met kennis en kunde om met effect de positie van de achterban tijdens inspraakmomenten te bepleiten en alternatieven aan te dragen.

 De kwaliteit van voorzieningen zoals fietspaden bevorderen.

 Bij de digitalisering van de overheid en andere instituties zoals banken en

verzekeraars dient de mogelijkheid open te blijven voor digitaal niet-vaardige burgers om zelfstandig hun correspondentie te blijven regelen.

(18)

Beleidsplan KBO-Brabant 2016-2020 met wijziging AV 30 juni 2016 18 Wat willen we bereiken?

 Senioren moeten zo lang mogelijk zelfstandig deel kunnen blijven nemen aan het maatschappelijk verkeer. Daartoe is het noodzakelijk dat vormen van fysiek vervoer zoals OV, buurtbus, deeltijdtaxi en dergelijke beschikbaar blijven.

 Ten behoeve van digitaal niet-vaardige burgers dient maatwerk geleverd te worden, zodat zij zo lang mogelijk zelfstandig deel kunnen blijven nemen aan het

berichtenverkeer.

 KBO-Brabant ondersteunt waar nodig Kringen en Afdelingen bij regionale initiatieven op het gebied van openbaar vervoer.

 KBO-Brabant blijft bepleiten dat overheden en dienstverlenende organisaties zoals banken, de mogelijkheid van zakelijk verkeer door middel van fysieke post open houdt. Hiervoor wordt samengewerkt met gelijkgestemde organisaties.

 KBO-Brabant ondersteunt Afdelingen bij activiteiten die er op gericht zijn om senioren meer vertrouwd te maken met de mogelijkheden van digitalisering.

(19)

Welzijn en zorg

Situatieschets

In het algemeen gaat het goed met de gezondheid van de Nederlanders en ook met de gezondheid van senioren. De hogere drempel voor toelating tot intramurale zorg brengt het risico mee dat onder de oudste senioren het aantal zelfstandig wonende kwetsbare ouderen zal toenemen en het is de vraag of de (medische) zorg daar voldoende op toegerust is.

Het aantal mensen met dementie dat thuis blijft wonen, neemt toe. Zeker 70% van de mensen met dementie woont thuis met hulp van familie, al dan niet met ondersteuning van de professionele zorg.

Initiatieven gericht op zorginnovatie zijn belangrijk om het langer thuis wonen mede te ondersteunen. Het gaat hierbij niet alleen om de inzet van technische hulpmiddelen, maar ook om aandacht voor de menselijke aspecten in de zorg.

De introductie van de nieuwe Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) is niet

probleemloos verlopen. Onderzoek in 2015 geeft aan dat veel mensen niet tevreden zijn over het contact met de gemeente over ondersteuning vanuit de Wmo, de deskundigheid van medewerkers en de geboden oplossing. De informatievoorziening over procedures en eigen bijdragen krijgt in dat onderzoek een onvoldoende.

Anderzijds is een effect van de Wmo dat senioren meer zeggenschap over de eigen dagbesteding krijgen. Er worden meer activiteiten in de buurt georganiseerd

(hobbywerkplaats, huiskamerprojecten, e.d.). Vrijwilligers nemen meer regievoering op zich. Professionals krijgen steeds meer een faciliterende of begeleidende rol.

Eenzaamheid is een toenemend probleem. In het algemeen komt eenzaamheid onder senioren vaker voor in de oudere leeftijdsgroep. Na de leeftijd van ongeveer 75 jaar is de kans op eenzaamheid groter bij een opeenstapeling van verschillende gebeurtenissen, zoals het overlijden van de partner en van andere leeftijdsgenoten en teruggang in mobiliteit en zelfstandigheid.

Zorgcoöperaties en andere lokale burgerinitiatieven waarin diensten en advies op het gebied van zorg en welzijn worden aangeboden door burgers vervullen in Brabant een toenemend belangrijke rol. Steeds vaker zijn ook bestuursleden van KBO-Afdelingen bij deze initiatieven betrokken.

Mantelzorg is een belangrijke vorm van maatschappelijke inzet, waarbij veel

hulpbehoevenden zijn betrokken. In Nederland zijn ruim vier miljoen mantelzorgers. Zo’n 14% van deze mantelzorgers biedt hulp aan de eigen partner, 18% van de

mantelzorgers is ouder dan 65 jaar.

Het aantal meldingen van ouderenmishandeling neemt toe. De meeste meldingen betreffen respectievelijk lichamelijk geweld, psychisch geweld en financieel misbruik.

Aandachtspunten

 Welbevinden staat voor de mate waarin iemand zich lichamelijk, geestelijk en sociaal goed voelt. Dit betekent ook dat stil wordt gestaan bij de levensvragen die senioren zich stellen en bij de verwerking van ingrijpende gebeurtenissen, zoals de

confrontatie met eigen beperkingen en het verlies van iemand uit de naaste omgeving.

 KBO-Afdelingen beschikken over een groot aantal vrijwilligers, waarvan een aantal is opgeleid voor specifieke functies zoals cliëntondersteuner en vrijwillige

ouderenadviseur.

 Intramurale zorg voor sommige groepen, zoals mensen met dementie, is afgebouwd zonder dat daar een duidelijk alternatief tegenover staat.

(20)

 De nieuwe verantwoordelijkheden van de gemeente bieden gelegenheid tot nieuwe door senioren en vrijwilligers gedragen initiatieven zoals buurtkamers, dagbesteding, telefooncirkels en aandacht voor dementie of eenzaamheid.

 De bezuinigingen op het vlak van welzijn en zorg met de eigen bijdrage voor allerlei activiteiten.

 Welzijn en zorg blijven een belangrijk aandachtspunt voor Afdelingen, Kringen en KBO-Brabant. Hierbij gaat het steeds om het vast blijven houden aan de menselijke maat.

 We blijven oog houden voor de kwetsbaren onder de senioren. Dit zijn bijvoorbeeld de zwakkeren in sociaaleconomisch opzicht, maar ook chronisch zieken, (beginnend) dementeerden en mensen die eenzaam zijn. Het gaat hier om verschijnselen die de komende jaren toe kunnen nemen. Aandacht voor de materiele belangen van

senioren gaat vergezeld van aandacht voor immateriële zaken, zoals zingeving en oog voor levensvragen.

 Bij zowel materiele als immateriële vragen van senioren kunnen cliëntondersteuners en vrijwillige ouderenadviseurs een betekenisvolle rol vervullen. Het onderhouden van dit netwerk blijft een belangrijk actiepunt.

 Vrijwilligers leveren een belangrijke bijdrage aan het functioneren van Afdelingen, Kringen en KBO-Brabant. Zij moeten zich gesteund en ondersteund voelen bij hun inzet. Een deel van de Afdelingen signaleert dat het steeds moeilijk wordt om vrijwilligers te vinden.

 De KBO wil een stimulerende en inspirerende vrijwilligersorganisatie blijven die aansluiting houdt op vragen waar senioren in hun eigen leefomgeving mee geconfronteerd worden. De KBO is een belangrijke schakel om overheden en instellingen te betrekken of mede verantwoordelijk te maken bij het realiseren van oplossingen.

 Vrijwilligers voelen zich gewaardeerd en erkend bij hun werkzaamheden binnen de KBO.

 KBO-Brabant draagt met Kringen en Afdelingen bij aan initiatieven gericht op langer thuis wonen.

 In samenwerking met landelijke en regionale organisaties op het gebied van dementie en mantelzorg wordt een samenhangend netwerk met passende ondersteuning ontwikkeld.

 Afdelingen en Kringen worden waar dit gewenst is gefaciliteerd om een goed en ondersteunend vrijwilligersbeleid op te zetten.

 Het netwerk van cliëntondersteuners en vrijwillige ouderenadviseurs wordt verder versterkt.

(21)

Samenvatting

Deze samenvatting bestaat uit de korte weergave van de aandachtspunten uit deel II over de politieke, sociaaleconomische en culturele omgeving waarop KBO-Brabant in zijn beleid een constructief antwoord bedoelt te geven.

Actiepunten die in het voorgaande reeds voorlopig zijn aangeduid worden verder uitgewerkt in de afzonderlijke werkplannen voor 2017 en volgende jaren.

KBO-Brabant vergroot de zichtbare aanwezigheid en versterkt de betekenisvolle positie van de vereniging in de ingrijpend veranderende maatschappij van vandaag en morgen.

KBO-Brabant is een van de grootste seniorenverenigingen. KBO-Brabant is in haar Kringen en Afdelingen geworteld tot in de haarvaten van de Brabantse samenleving.

Daardoor is KBO-Brabant provinciaal en landelijk zichtbaar aanwezig en neemt een duidelijke positie in aan de landelijke politieke overlegtafel.

Seniorenvereniging KBO-Brabant blijft een bloeiende en actieve vereniging van senioren, is een gewaardeerd gesprekspartner waar men niet om heen kan, biedt een zichtbaar en gedifferentieerd aanbod waarin jonge en oude senioren zich herkennen, is een

inspiratiebron en stimulans voor senioren om hun talenten te ontplooien en zich verder te ontwikkelen, draagt bij aan de materiele én immateriële belangen van senioren en neemt het in het bijzonder op voor de meest kwetsbare senioren; mensen met een minder sterke sociaaleconomische positie, eenzamen, mensen met beperkingen en dementie.

KBO-Brabant profileert zich in de maatschappij door zowel op beleids- als op actieniveau expliciet voor de belangen van de sociaaleconomisch kwetsbare groep onder senioren op te komen.

KBO-Brabant levert een belangrijke bijdrage aan een juiste en evenwichtige behandeling van de inkomenspositie van senioren in de media en in de politiek. KBO-Brabant vraagt aandacht voor de effecten van de stapeling van maatregelen en van noodzakelijk geachte kortingen. De meest kwetsbaren dienen te worden ontzien.

KBO-Brabant geeft aandacht aan de behoefte aan werk en inkomenszekerheid van jongere senioren.

In de Kringen en Afdelingen van KBO-Brabant wordt de brede deskundigheid die onder senioren aanwezig is aangesproken en benut.

KBO-Afdelingen hebben met hun actieve vrijwilligers, zoals belastinginvullers en

thuisadministrateurs, een belangrijke ondersteunende rol voor met name senioren met een laag inkomen.

De KBO heeft een voortrekkersrol in het bedenken, initiëren en bevorderen van een innovatieve aanpak van woonvoorzieningen en woonvormen voor (zorgbehoevende) senioren.

KBO-Brabant is bij uitstek de organisatie om deelname van senioren aan zowel fysieke als digitale communicatie te bevorderen en te stimuleren.

KBO-Kringen en Afdelingen worden gefaciliteerd met kennis en kunde om effectief de positie van de achterban tijdens inspraakmomenten te bepleiten en alternatieven aan te dragen met betrekking tot mobiliteit, in het bijzonder Openbaar Vervoer en de kwaliteit van voorzieningen zoals fietspaden.

(22)

Beleidsplan KBO-Brabant 2016-2020 met wijziging AV 30 juni 2016 22 Seniorenvereniging KBO-Brabant blijft in de eerste plaats oog houden voor de

kwetsbaren onder de senioren; niet alleen de zwakkeren in sociaaleconomisch opzicht, maar ook mensen met beperkingen, dementie en eenzaamheid. Binnen de KBO wordt hierbij ook aandacht gegeven aan immateriële behoeften zoals zingeving en

levensvragen. De KBO vraagt aandacht voor (overbelasting van) mantelzorgers.