KNNV
verenigingvoor veldbiologie
Lac du Der
KNNV-reis
Chantecoq
3 - 7 n o v e m b e r 2 0 0 8
KNNV-reis Lac du Der - Chantecoq
3 - 7 november 2008
inhoud 3
9 11 12
dijk Lac du Der
Site de Chantecoq Outines
Montier-en-Der Puellemontier
Droyes Lentilles
Presqu’ile de Champaubert Marne
Presqu’ile de Nuisement
Étang des Landres Étang du Grand Coulon
Étang de la Horre
In dit verslag de persoonlijke belevenissen in woord als in beeld van de deelnemers aan de reis naar het Lac du Der - Chantecoq, zoals het Lac officieel volledig heet.
Een reis naar dit gebied in noord Frankrijk en in deze periode heeft het observeren van de daar verblijvende kraanvogels als doel. Professionele tellers hebben aan het begin van onze week bijna 60000 exemplaren vast gesteld (zie de website www.grus-grus.com). Inderdaad hebben wij er ook veel gezien, bij prachtig weer.
En niet alleen kraanvogels. De waarnemingenlijst toont 84 vogelsoorten en nog enkele andere interessante soorten.
Onder deze ‘andere soorten’ zou je ook de fraaie houten kerkjes met
‘pannes de bois’ in deze streek kunnen rekenen. Het bovenstaande kaartje geeft de belangrijkste bezochte gebieden en plaatsen weer.
Om na te genieten...
dagverslagen
foto-impressies
deelnemers
waarnemingen
van de reisleider
Maandag 3 november
Heenreis: Eindhoven, Luik, Longwy, Bar le Duc, St Dizier, Montier-en-Der.
programma
dagverslag
Erica
“Le gite situé dans un ancien moulin restauré à 300 m de Montier-en-Der”
Om 9.30 uur vertrokken we met 9 personen vanaf station Eindhoven. Onze reisleider Martien Helmig bestuurde de luxe en prettig rijdende Europcarbus. Via de A2 gingen we naar het zuiden.
Onze eerste koffiestop was bij het AC-wegrestaurant bij Sprimont, iets ten zuiden van Luik. In Longwy reden we verschillende rondjes richting “toutes directions” en
“autres directions” totdat de kaartlezers begrepen dat de weg N18 nu D618 heette.
We lunchten langs een klein rustig weggetje dichtbij Colmey, de laatste afslag voor Longyon.
Om 17.15 uur waren we in Montier-en-Der. De gerestaureerde watermolen was idyllisch gelegen. Gelukkig kwamen we nog bij licht aan, want het laatste weggetje naar de molen was onverlicht en onverhard. Na wat gedoe om een goede
telefonische verbinding te krijgen, kreeg Martien contact met Barbara, die de sleutel kwam brengen.
Er waren vier kamers met een tweepersoonsbed en twee kamers met ieder drie éénpersoonsbedden. Eén bed bleek later wat wrak. Na het verdelen van de kamers ging Martien met de “boodschappenmeisjes” Nel en Ietje naar de Inter-Marché om boodschappen te halen voor de eerste levensbehoeften en het ontbijt van de volgende dag.
Om 19.15 uur gingen we met z’n allen een heerlijk drie gangen diner eten in het restaurant “La Chavangeoise” in het dorp. Het Kronenburger bier smaakte heerlijk!
Dinsdag 4 november
Lac du Der - Chantecoq, Presqu’ile de Champaubert, Étang de la Horre
programma
dagverslag
Nel
Sfeer en kraanvogels vanaf de dijk.
Maretak op Presqu’ile de Champaubert.
Rond 6 uur ’s morgens klinkt uit de verschillende slaapkamers het geluid van wekkers: onze eerste ochtend excursie is gestart! Om half 7 zitten we allemaal in de bus en rijden weg het donker in en benieuwd naar de dingen die gaan komen.
We rijden naar een bekende observatieplaats aan de zuidkant van het Lac. Een verrassing als we uitstappen: naast het geluid van de duizenden kranen ook een luid roepende bosuil in het bos aan de overkant van de weg! Het is een prachtige ochtend met de opkomende zon, bij vlagen knal oranje, de slierten kraanvogels in de lucht in dat licht, volgens het plaatje!
We wandelen een eindje in westelijke richting de dijk af, de kraanvogels trekken meer in die richting. Het blijft een geweldige belevenis om daar bij het meer te zijn:
al die overvliegende, luid roepende kranen en het piepen van de jongen.
Rond 8 uur aanvaarden we terugreis. In Montier is de Boulangerie open en we kopen baquettes, pain de campagne , pain complet en chocolade broodjes. Dan gauw naar onze “watermolen” (die we dan voor het eerst bij daglicht zien: wat een mooi huis, wat een mooie plek!). Er zijn vele handen: de tafel wordt gedekt, koffie en thee gezet, kachel aan en dan smullen van een super frans ontbijt! Thermoskannen vullen, tassen pakken en weer op pad.
We gaan naar het schiereiland waar het kerkje van Champaubert op staat. Vandaar af heb je een prachtig uitzicht over het meer, waar in de slenken vele grote zilverreigers, wintertalingen, aalscholvers, kievieten, kraanvogels en geelpoot meeuw te zien zijn. Verder zie je ook fundamenten van huizen van een van de verdronken dorpjes. Immers, er zijn drie dorpen verdwenen bij de aanleg van het Lac du Der: Champaubert aux Bois (225 inwoners), Nuissement aux Bois (63 inwoners) en Chantecoq (57 inwoners), evenals een groot deel van het eikenwoud. In 1974 was alles gereed.
Heel mooi weer is het: zon, weinig wind, warm (in de zon). We lopen naar de vogelhut aan de noordkant van het schiereiland. Op de weg daar heen passeren we door struiken en bomen omzoomde graslanden waar nog wilde bertram bloeit en waar klein koolwitje en (oranje?) Luzerne vlinders (2) vliegen. Vanuit de vogelhut zijn veel watersnippen te zien.
vervolg dinsdag 4 november
‘Vliegende visjes’ - voorntjes of alvers?
vluchtend voor de snoek, beide (in verhouding) massaal aanwezig in étang de la Horre.
Daarna belooft Martien ons een interessante lunchplaats. We rijden in westelijke richting naar het Etang de la Horre. Die plaats blijkt aan de weg te liggen. Dat is even wennen. Maar we hebben een goed uitzicht op het meer en de vangrail blijkt comfortabel om op te zitten/leunen. Grote zilverreigers, wintertalingen, kievieten, knobbelzwanen en de ijsvogel! Dat doet het eten goed smaken. Na de lunch wandelen we door een drassig grasland waar we wel in de verte kraanvogels zien lopen, die op onze nadering op de wieken gaan, maar waar verder uiteindelijk niet veel te beleven is. Dus rijden we met ons busje een eindje terug voor een wandeling naar een ander deel van het Etang de la Horre. We staan op het punt te gaan lopen als er een auto het pad af komt rijden, de chauffeur stapt uit en adviseert ons de bus buiten het hek (dat we niet gezien hadden) te parkeren want hij gaat het hek sluiten! Is dat even mazzel hebben. De man bleek een engelsman en visser, hij waarschuwde ons ook nog voor enige vermolmde vlonders aan het meer. Martien rijdt de bus een eindje buiten het hek. We wandelen langs de bosrand en door het bos naar het meer. Daar zien we een fascinerend verschijnsel bij een sluisje: kleine zilverkleurige visjes zwemmen regelmatig in grote groepen met behoorlijke snelheid half boven het water, alsof ze opgejaagd worden.
Een duitse vogelaar vertelt ons dat het om voorntjes gaat die bij het sluisje vers voedsel uit het water halen. De snoeken weten dat ook: die trekken daar heen om de voorntjes te vangen, de voorntjes vluchten weg!
En dan vliegen er ook nog 2 ijsvogels vlak langs ons over het water.
Het weer is inmiddels betrokken, ziet er een beetje regenachtig uit, maar het blijft droog. We vertrekken richting het Lac om de terugkomst van de kraanvogels mee te maken. Onderweg breekt de lucht weer open, de avondzon komt door en doet de herfstbladeren van de esdoorns prachtig oplichten: Indian Summer!
Het zoeken naar een goede plek verloopt niet helemaal zoals we willen, we horen de kranen overtrekken, maar zien ze niet goed. Het wordt snel donker dus we besluiten huiswaarts te gaan, we hebben vandaag al zoveel gezien en zo genoten.
In Montier nog even gauw boodschappen doen en dan naar de molen. Even opfrissen, even op adem komen, even alles fatsoeneren en dan weer de bus in om in een hotel in Montier te gaan dineren.
Deze keer wordt dat Hotel d’Isles. Gelukkig heeft Martien gereserveerd, want we staan met z’n negenen voor de deur met stevige trek! Er staat kip en vis op het menu, we laten het ons goed smaken. Om 21.30 zijn we weer thuis, proberen nog te douchen of op een andere manier te badderen (die ene supermoderne douche- stoomcabine wordt door ons gemeden: we weten niet hoe die werkt...).
Dan nog de lijst doornemen en naar bed. Heerlijk om zo lekker liggend in bed nog even na te genieten van deze zeer gevulde, mooie dag.
Étang de la Horre - toch geen slechte plek om te mijmeren...
Woensdag 5 november
Lac du Der - Chantecoq, Marne, Ferme aux Grues, Presqu’ile de Nuisement
programma
dagverslag
Ietje
xxxx
We waren weer om 6.00 uur op om vóór het ontbijt de kraanvogels te zien wakker worden en opvliegen. De zonsopkomst was niet zo mooi als gisteren maar er waren wel weer zeer veel kraanvogels. Van mensen die de autoradio aanhadden hoorden we dat Obama de presidentsverkiezingen gewonnen had. Op de terugweg naar onze watermolen weer brood en lekkers gekocht, waarna we weer uitgebreid ontbeten.
Daarna vertrokken we voor een wandeling langs de Marne via Giffaumont richting Larzicourt en Arrigny.
De wandeling ging over een grindpad langs de Marne met aan de andere kant een een bosachtig gebied met veel veldesdoorn, wilg en cardinaalsmuts. Soms liep het pad langs oude rivierarmen met een soort ooibos, waar uit oude horizontale wilgestammen vertikale dikke stammen groeiden. Ook zagen we de plek waar een betonnen afvoerkanaal van het Lac du Der in de Marne uitkomt. Het weer zat mee, zacht en wat zon. Af en toe was het pad zeer modderig en probeerde iedereen droge voeten te houden. We hoorden en/of zagen ijsvogel, glans- en matkopmezen, grote bonte specht, grote lijster, goudvink. Martien deed weer zeer z’n best ons de vogelgeluiden te leren. Er groeide veel zomerfijnstraal en uitgebloeide wilde peen.
Ook zagen we grote maretakken op ooghoogte met witte besjes. Op enkele plekken in de rivier zagen we duizenden schaatsenrijders en kleine visjes. Onze eerste lunch hielden we op het pad aan het water.
Vlak daarna eindigde het pad langs de rivier in een grindvlakte. Martien hoorde gelijk een grote gele kwik die we gelukkig daarna nog zagen.
vervolg woensdag 5 november
Kraanvogels en avondsfeer bij Presqu’ile de Nuisement Enorm grindbed in de Marne
De platte stenen van de grindbank nodigde uit tot keilen wat Jacqueline na wat oefenen zeer goed lukte (3x opspringend). Op de stenen groeide papaver, zeepkruid, knopig helmkruid, reseda, leverkruid en klaverachtigen.
We liepen hetzelfde pad terug en bij het busje hielden we een tweede lunch met heerlijke ‘pain aux chocola’ en appelkoeken.
Daarna ging het richting Arrigny en St. Remy naar de ‘Ferme aux Grues’, een zeer grote vogelhut met er voor maïsvelden die gemaaid waren, maar waar nog veel maïskolven lagen als voer voor de kraanvogels. Hier zagen we drie reeën, een fazant, kepen, ringmussen en maar enkele kraanvogels in een verder gelegen maïsveld. In de hut was een goede uitleg over de trek van de kraanvogels. Daarna weer via Arrigny op weg naar een soort schiereilandje in het Lac du Der (Nuisement). Bij de brug over het betonnen kanaal (Canal de Restitution van de Barrage Reservoire Marne) zag Martien een witgatje en oeverlopers, die wegvlogen toen we uit het busje stapten en er een hard toeterende auto voorbijkwam. Gelukkig zaten ze nog aan de andere kant van de brug.
Op het schiereilandje, waar we gingen kijken naar de terugkeer van de kraanvogels naar hun slaapplaats, werd een jachthaven en een strand aangelegd. Maar we hadden toch een heel goed uitzicht, naar alle kanten. De zon ging prachtig onder.
Van de grote slierten kraanvogels die aan kwamen vliegen tegen de rozerode en paarse luchten werden vele foto’s gemaakt. We zagen heel goed hun
landingstechniek: uitsteken van de poten, remmen met de vleugels en nog even een uitloopje voordat de vleugels weer opgevouwen werden.
Op de terugweg weer boodschappen gedaan en bij de watermolen nog even door Martiens telescoop naar de manen van Jupiter gekeken. Daarna weer heerlijk gegeten in restaurant Auberge de Puisie (alom verbazing hoe Marijke en Ietje hun viergangenmenu naar binnen werkten). Thuis weer lijsten met een wijntje, douchen en slapen. Het was weer een prachtige dag.
Donderdag 6 november
Lac du Der - Chantecoq, Puellemontier, Lentilles, Outines, Site de Chantecoq
programma
dagverslag
Op de foto 27 exemplaren - er waren er ca 120.
Vakwerkhuis met ster Outines.
's Morgens gaan we eerst weer naar de dijk om te kijken naar de kraanvogels die hun slaapplaats aan de rand van het meer verlaten om op de velden in de omgeving te gaan foerageren. We zien er minder dan de voorgaande dagen en concluderen daaruit, dat een heleboel dieren al verder gevlogen zijn.
Ook nemen we de zwarte roodstaart, de groene specht, de grote bonte specht, de winterkoning en aardig wat putters waar. De beverratten van gisteren laten zich niet zien. Verder wordt het vandaag ook een kerkjesdag. In de omgeving zijn enkele heel mooie kerkjes te bewonderen, veelal opgetrokken in vakbouwstijl.
Na het ontbijt in de molen gaan we weer op pad. We gaan naar Droyes en bekijken het kerkje van Notre Dame de Assumption, dat helaas vandaag niet open is. Op het muurtje bij de kerk vinden we muurleeuwenbek en steenbreekvaren. Ook zien we een zwarte roodstaart.
We gaan verder naar Puellemontier om het kerkje van Notre Dame et sa Nativité te bekijken. Het is grotendeels gebouwd in 1527; het schip dateert van de 11e eeuw . In de westelijke gevel zijn jammer genoeg wat namen van bezoekers gekrast, maar er zijn ook nog enkele authentieke steenhouwersmerken te zien. Het kerkje is vooral beroemd om zijn prachtige 16e-eeuwse raam met de boom van Jesse. Van buiten is het kerkje grotendeels van hout.
We gaan naar Etang de la Horre, waar we weer zien hoe kleine visjes vluchten voor een jagende snoek. We zien onder andere de zwarte ruiter, watersnip, wintertaling, kuifeend, tafeleend, kieviten, een havik en wat grote zilverreigers. En zowaar nog een atalanta. Maar ... waar is onze ijsvogel?
Als we onderweg zijn naar Lentilles zien we uit een maïsveld zes reeën komen, een prachtig gezicht.
In Lentilles bezoeken we de kerk van Saint Jacques et Saint Philippe de Lentilles, van begin 16e eeuw, met een achthoekig koor. De westgevel is bedekt met een soort houten dakpannen, zo ook de toren. De torenspits heeft onderaan vier elkaar overlappende dakranden. Een apsis met 16e-eeuwse ronde, gebrandschilderde ramen.
Via Chavanges gaan we naar Outines. Onderweg zien we enkele kraanvogels foerageren in een stoppelakker. In Outines staat het kerkje van Saint Nicolas, waarvan de eerste fase dateert van 1580 en de tweede fase van de 17e eeuw. Heel goed zien we de originele houten kapconstructie en de zware vieringbalken, waarop de toren rust.
We eten ons boterhammetje op bij een moeras bij Outines: Lac du Der-Chantecoq et des étangs d'Outines-Arrigny. Het zijn drie (vis?)vijvers. Er is een grote vogelkijkhut, waar we een poosje blijven kijken. In de hut wordt op een zeer overzichtelijke
manier informatie gegeven over het beheer van de vijvers.
Als we uitgekeken zijn, lopen we over een pad naar een andere plaats aan de dijk, de Site de Chantecoq. Onderweg vinden we een dode kerkuil, ongeringd.
Vanuit de Site de Chantecoq hebben we een goed uitzicht op de
aalscholverkolonie die we al eerder zagen. We kijken voor de laatste keer naar de vele kraanvogels die hier nu hun slaapplaats komen opzoeken. We genieten.
En ... ondertussen komt een ijsvogel vlak voor ons op een drijvende vlonder zitten, een hele tijd.
Lenie
Foto-impressie 1
Foto-impressie 2
Langs de Marne en bij Étang de la Horre
cijfers komen overeen met die in de deelnemerslijst
41 5 6
9
8 29
1 7 6 4 5
7 3
Vrijdag 7 november
Deelnemers
Terugreis - Belval (Argonne), Vouziers, Sedan, Bouillon, Luik, Eindhoven
programma
dagverslag
Martien
Drie van de 5 ramen in Vouziers Terugreis. Na een kort wachten op Barbara die kwam controleren of alles naar behoren is achtergelaten en de sleutel weer in ontvangst nam, was er het vertrek naar huis.
Voor mij was het gebruikelijk om zo’n reis naar het Lac du Der af te sluiten met een kort bezoek aan de meren van de Argonne, zo’n anderhalf uur rijden naar het noorden.
Het schitterende Étang de Belval, waar ik ooit mijn eerste dwergarend heb waargenomen en waar het altijd uren genieten was vanaf het enige toegankelijke punt, het dijkje aan de noordoostkant (in het voorjaar, dat wel), bleek veranderd in een maisveld. Belval fini, exit, over.
Richting België gaat de reis hier vandaan via Ste Ménehoul en Sedan. Op die weg ligt ook Vouziers. In het kerkje ben ik eens verrast door de prachtige ramen in het koor, die mij voorkwamen als van Marc Chagall. Maar uit de toelichting die erbij hangt bleken ze van een zekere Charles Marq te zijn. Het was vervolgens niet zo vreemd te lezen dat hij een vriend van Marc Chagall was! We bezochten dit kerkje even en iedereen deelde mijn eerdere verrassing.
De reis liep verder voorspoedig. Alle dagen gingen als vanzelf - zo wil ik nog wel meer reizen leiden. Van hieruit bedank ik alle deelnemers. Ook ik heb weer genoten.
Tot ziens.
Ineke Zwarekant Zoetermeer
Jacqueline Cox Oudehorne
Nel van Meijeren Utrecht
Ietje Boukema Wageningen
Jaap van der Veer Borger Erica van Weerden Borger Marijke van Volkom Haarlem Lenie van Gorkum Katwijk ZH Martien Helmig * Veghel 12
34 56 78 9
De foto's in dit verslag zijn van:
Nel Jaap Martien
* martien.helmig@telfort.nl
Regenboog 1
Karper 3
Alver 10
Atalanta 2
Klein koolwitje 2 Luzernevlinder 2
Konijn 1
Woelrat 1
Beverrat 4
Vos 1
Ree 5
IJsvogel 4
Groene Specht 2
Zwarte Specht 1
Grote Bonte Specht 4
Veldleeuwerik 5
Graspieper 4
Gele Kwikstaart 4 Grote Gele Kwikstaart 2 Witte Kwikstaart 5
Winterkoning 5
Roodborst 6
Zwarte Roodstaart 3
Merel 5
Kramsvogel 3
Zanglijster 4
Koperwiek 6
Grote Lijster 3
Tjiftjaf 3
Staartmees 6
Glanskop 4
Matkop 2
Pimpelmees 5
Koolmees 6
Boomklever 4
Boomkruiper 4
Gaai 5
Ekster 3
Bosuil 1
IJsvogel 4
Groene Specht 2
Zwarte Specht 1
Grote Bonte Specht 4
Veldleeuwerik 5
Graspieper 4
Gele Kwikstaart 4 Grote Gele Kwikstaart 2 Witte Kwikstaart 5
Winterkoning 5
Roodborst 6
Zwarte Roodstaart 3
Merel 5
Kramsvogel 3
Zanglijster 4
Koperwiek 6
Grote Lijster 3
Tjiftjaf 3
Staartmees 6
Glanskop 4
Matkop 2
Pimpelmees 5
Koolmees 6
Boomklever 4
Boomkruiper 4
Gaai 5
Ekster 3
Kauw 5
Roek 6
Zwarte Kraai 7
Spreeuw 8
Huismus 6
Ringmus 3
Vink 6
Keep 4
Groenling 6
Putter 6
Sijs 4
Kneu 4
Goudvink 5
Geelgors 4
Rietgors 4
Dodaars 2
Fuut 6
Aalscholver 8
Grote Zilverreiger 6
Blauwe Reiger 6
Knobbelzwaan 6
Taigarietgans 5
Grauwe Gans 7
Smient 5
Krakeend 5
Wintertaling 7
Wilde Eend 6
Slobeend 5
Tafeleend 5
Kuifeend 4
Blauwe Kiekendief 2
Havik 1
Sperwer 1
Buizerd 4
Torenvalk 3
Fazant 4
Waterral 1
Waterhoen 1
Meerkoet 7
Kraanvogel 10
Kievit 9
Kleine Strandloper 2 Bonte Strandloper 1
Watersnip 6
Wulp 5
Zwarte Ruiter 5
Witgat 2
Oeverloper 2
Kokmeeuw 8
Stormmeeuw 3
Zilvermeeuw 4
Geelpootmeeuw 2
Houtduif 8
Turkse Tortel 5
Kerkuil † 1
Bosuil 1
Waarnemingen
aantalsindicaties
1 1
2 2
3 3…5
4 6…15
5 16…50
6 50…200
7 200…1000
8 1000…5000 9 5000…20000
10 20000+
Martien
