Honingbijen
inhoud
blz.1. Inleiding 3
2. Het bijenvolk 4
3. Van ei tot larf naar bij 6 4. Nieuwe koninginnen 7
5. Zwermen 8
6. De bruidsvlucht 9
7. Bestuiving 10
8. Bijen houden 11
9. Honing, stuifmeel en was 12
10. Bijen in nood 13
11. Filmpjes 14
Pluskaarten 15
Bronnen en foto’s 17
Colofon en voorwaarden 18
1. Inleiding
Bijen zijn nuttige insecten.
Er zijn veel soorten bijen. Sommige soorten leven alleen. Weer andere bijen leven in volken.
Dit e-boek gaat over de honingbij.
Je krijgt antwoord op de volgende vragen:
Uit welke soorten bijen bestaat een bijenvolk?
Wat zijn de taken van de verschillende soorten bijen?
Hoe ontwikkelen jonge bijen zich?
Wat wordt bedoeld met “zwermen”?
Wat gebeurt er tijdens de bruidsvlucht?
Hoe helpen bijen planten en bomen?
Hoe verandert nectar in honing?
Waar gebruiken bijen stuifmeel voor?
Waar wordt bijenwas voor gebruikt?
Wat zijn de gevaren voor bijen?
2. Het bijenvolk
Bijen leven in een grote groep samen.
Zo’n groep heet een volk. Bijenvolken leven in de vrije natuur op een beschutte plek, zo- als een holle boom.
Bijen die door mensen gehouden worden, leven in bijenkasten of bijenkorven.
In een bijenvolk zijn de taken goed verdeeld onder de drie soorten bijen.
De koningin
De koningin is de vruchtbare vrouwelijke bij. In elk volk is maar plaats voor één koningin. Haar enige taak is het leggen van de eitjes. De koningin zorgt dus dat er in een bijenvolk nieuwe bijen geboren worden. De koningin leeft enkele jaren.
De darren
Dit zijn de mannelijke bijen. De darren hebben in het volk ook maar één taak.
Die taak is paren met de koningin en haar bevruchten, zodat zij eitjes kan gaan leggen.
de koningin (midden)
werkster dar koningin
De werksters
Het grootste deel van het bijenvolk bestaat uit werksters. Dit zijn onvruchtbare vrouw- tjesbijen.
Werksters verzamelen het voedsel voor het hele volk. Werksters zijn de bijen die je op bloemen ziet. Zij vliegen af en aan. Ze zet- ten de gewonnen nectar uit de bloemen om in honing. Daarmee voeden ze de jonge bij- en, de darren en de koningin.
Verder maken de werksters de cellen van de honingraten schoon. Bovendien verdedigen werksters ook het nest tegen indringers, zoals wespen of bijen uit een ander volk.
In de herfst als er steeds minder honing te vin- den is, doden de werksters de darren. De dar- ren zijn niet meer nodig voor de be-vruchting van de koningin. Door deze darren-slacht blijft er meer voedsel over voor de rest van het bij- envolk.
Werksters leven in het volk het kortst. Door het harde werken slijten de vleugels snel.
Werksters verzamelen nectar en stuifmeel
Werksters maken cellen schoon
3. Van ei tot larf naar bij
De koningin legt de eitjes in de cellen van de raat. Na ongeveer drie dagen kruipt er een larve uit het eitje.
De werksters van het volk voeden alle larven.
Na 6 dagen gaan de larven zich ver- poppen in de cel. Dat is het moment waarop de werksters de cellen afsluiten met een dekseltje van was.
In de kleine afgesloten ruimte verandert de lar- ve van gedaante. Na 21 dagen knaagt de jonge bij het dekseltje kapot en kruipt naar buiten.
Deze jonge bijen zijn werksters. Ze beginnen gelijk met het schoonmaken van cellen.
Na enkele dagen kan ze al nectar bewerken en kan ze jonge larven voeden.
Als de werkster 21 dagen oud is, vliegt ze voor het eerst uit om nectar en stuifmeel te verza- melen.
larve
Larven en eitjes eitje
Een jonge bij verlaat de broedcel
4. Nieuwe koninginnen
In het voorjaar beginnen er veel bloe- men te bloeien. Dat betekent een over- vloed aan voedsel voor de bijen. Door de toename van voedsel neemt ook de grootte van het volk toe.
Werksters gaan op een bepaald mo- ment grotere cellen in de raten bouwen.
In deze cellen gaat de koningin on- bevruchte eitjes leggen.
Uit deze eitjes worden na 24 dagen darren geboren.
De werksters maken nu nog grotere cellen en daarin legt de koningin nu bevruchte ei- tjes. Uit deze eitjes worden na drie dagen koninginnelarven geboren. Van de werk- sters krijgen ze speciaal eiwitrijk voedsel:
koninginnegelei. Hierdoor groeien de konin- ginnen extra snel.
De larven verpoppen na 6 dagen.
Na ongeveer een week wordt er een nieuwe koningin geboren.
de poppen van darren
koniniginnecel met larve
5. Zwermen
De koninginnen worden niet allemaal tegelijk geboren.
De oude koningin geeft door geluiden aan dat binnenkort de nieuwe koningin geboren gaat worden.
Dat is het teken voor de helft van het volk om samen met de oude koningin het nest te ver- laten. Dat verschijnsel wordt “zwermen” ge- noemd.
Het aantal bijen dat uit het nest vertrekt be- draagt tussen de 10.000 en 20.000.
Zo’n bijenzwerm heeft zich helemaal vol ge- geten en is daarom niet agressief.
Zo’n zwerm gaat een nieuw nest bouwen met raten.
De eerste nieuwe koningin in het oude nest vliegt ook uit met weer de helft van de over- gebleven bijen. De volgende koningin neemt ook weer de helft van de bijen mee.
Zo splitst het volk zich op in 3 tot 6 nieuwe bijenvolken.
Een zwerm bijen verlaat het nest
Het volk bouwt nieuwe raten
6. De bruidsvlucht
Na de bouw van een nieuw nest vliegt de koningin uit. Ze vliegt uit naar een plek waar darren zich verzameld heb- ben.
Deze vlucht wordt de bruidsvlucht genoemd. De darren achtervolgen de koningin. Alleen de snelste darren kun- nen paren met de koningin. Dat paren gebeurt al vlie- gend. De koningin paart ook met darren uit andere vol- ken.
De darren die met de koningin gepaard hebben, sterven daarna.
De bevruchte koningin is nu voor maximaal 5 jaar
“zwanger”.
Daarna zal ze sterven.
De koningin kan in het hoogseizoen ongeveer 2000 eitjes per dag leggen.
Op die manier groeit het nieuwe bijenvolk al snel tot een grootte van 40.000 tot 70.000 werksters.
De koningin legt eitjes
de bruidsvlucht
7. Bestuiving
Bij het zoeken naar voedsel bezoekt de honingbij de bloemen van planten en bomen. In die bloemen be- vindt zich nectar en stuifmeel.
Tijdens zo’n bezoek aan een bloem helpt de bij mee aan de bevruchting van de plant. Het stuifmeel op de meeldraden van de bloem plakt aan de poten en het lijf van de bij. Dat stuifmeel moet in aanraking komen met een ander deel van de bloem: de stam- per. Door het gewroet in de bloem “smeert” de bij zonder het te weten het stuifmeel op die stamper.
Dat kan binnen in dezelfde bloem zijn of in een andere bloem van dezelfde soort.
Dat verschilt per plantensoort.
Hierdoor raakt de plant bevrucht en gaat uit de bloem later een vrucht groeien.
In zo’n vrucht zitten de zaden, waarmee de plant zich later kan vermenigvuldigen.
Honingbijen van één volk zijn plantvast.
Ze kiezen dus voor de nectar van één plan- tensoort.
Bijen bezoeken bloemen
De delen van de bloem
stempel stamper
meeldraad
meeldraad zaden
vruchtbeginsel
stuifmeel
8. Bijen houden
Een boer houdt koeien voor de melk. Een imker houdt bijen, omdat ze hem honing en was geven. In Nederland levert één bijen- volk ongeveer 30 kilo honing per jaar op.
In landen met een beter klimaat kan één volk wel 200 tot 300 kilo produceren.
De imker houdt zijn bijen in kasten. Deze kasten worden vaak in het voorjaar neer- gezet in boomgaarden bij fruittelers.
De kasten bestaan uit twee gedeelten:
a. raten met broedsel
Hierin bevinden zich de eitjes en larven.
b. raten met het voedsel
Deze raten zijn gevuld met honing.
De imker haalt aan het eind van de zomer alle honingraten weg. Hij opent de deksel- tjes van de cellen. In een centrifuge wordt de honing uit de open raten geslingerd.
Eigenlijk haalt de imker de wintervoorraad voor het volk weg. In plaats van de honing krijgen de bijen nu suikerwater in de kast.
deksel honingraat
broedraat
een kijkje in de kast
Het openen van de raat en de centrifuge
9. Honing, stuifmeel en was
Honing
De honingbij verzamelt de nectar uit de bloem.
De bij bewaart de nectar in zijn honingblaas. In deze blaas voegt de bij stoffen aan de nectar toe. Later wordt deze honingblaas leegge- maakt in de cellen van de raat. Andere werk- sters gaan nu de nectar verder bewerken.
De nectar dikt steeds verder in en zo ontstaat honing. Door de vele suiker zal de honing niet bederven. De werksters sluiten de cellen net- jes af.
Stuifmeel
Bijen nemen ook stuifmeel aan hun poten mee naar hun nest. Het stuifmeel wordt ook be- waard in cellen. Van het stuifmeel wordt een papje gemaakt voor de larven.
Was
In het achterlijf van de werkster zit een klier.
In deze klier wordt de was gemaakt die ge- bruikt wordt bij de bouw van de raten.
Mensen gebruiken bijenwas voor het maken van luxe kaarsen, boenwas en crèmes.
Bij vult een cel met honing
Bij met stuifmeel aan achterpoten
10. Bijen in nood
Zoals je al hebt gelezen, spelen bijen een belangrijke rol in de natuur. Met behulp van bijen kunnen planten zich vermenig- vuldigen.
De laatste jaren is in de hele wereld het aantal bijen sterk afgenomen.
De oorzaken zijn:
A. de varroa-mijt
Het wijfje van de mijt laat zich insluiten in de cellen van de broedraten van de bij.
Daar legt ze eitjes waaruit jonge mijten geboren worden. Die voeden zich met het lichaamssap van de bijenpoppen.
Later stappen de mijten over op volwas- sen bijen. De mijt zorgt ervoor dat de bij- en ziek en verzwakt raken.
B. Bestrijdingsmiddelen
Er worden steeds meer middelen gebruikt om ziekten en ongedierte op planten te bestrijden. Bijen komen in aanraking met deze bestrijdingsmiddelen. Hierdoor wor- den ze ziek of sterven ze.
Varroa-mijt op pop
bestrijdingsmiddelen
11. Filmpjes
Het Klokhuis: bijen
Klik hier
https://schooltv.nl/video/het- klokhuis-bijen-1/#q=bijen
Bronnen en foto’s
http://en.wikipedia.org/wiki/Bee
http://www.surfnetkids.com/honey_bees.htm http://www.pbs.org/wgbh/nova/bees/hive.html
http://nl.wikipedia.org/wiki/Honingbij
© Copyright Age Cnossen 2012
