Tilburg University
Maakbare markten
van Damme, E.E.C.
Published in:Economisch Statistische Berichten
Publication date: 2012
Document Version
Publisher's PDF, also known as Version of record Link to publication in Tilburg University Research Portal
Citation for published version (APA):
van Damme, E. E. C. (2012). Maakbare markten. Economisch Statistische Berichten, 97(4647), 667.
General rights
Copyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright owners and it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights. • Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research. • You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain
• You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal
Take down policy
If you believe that this document breaches copyright please contact us providing details, and we will remove access to the work immediately and investigate your claim.
Column ESB
667
Jaargang 97 (4647) 9 november 2012
Maakbare markten
O
p de door de KNAW voorgelegde vraag “Wat belemmert Nederlandse onderzoekers om hun vindingen en resultaten te valoriseren en zich als ondernemend wetenschap-per te manifesteren?” had ik al bijna “niets” geantwoord toen de vorige ESB op de mat viel met de column waarin Thomas Dohmen opnieuw zijn zorgen uitte over de steeds ster-kere nadruk die op valorisatie gelegd wordt. Een eye-opener, die me dwong verder te reflecteren op de link die de KNAW legt tussen valorisatie en on-dernemerschap.Valorisatie is het bruikbaar maken van kennis voor anderen. Zulk verzilveren van kennis is breder dan het vermark-ten ervan. Je hoeft een econoom niet
te vertellen dat ook niet-winstgevende zaken waardevol kun-nen zijn. Ook het verschil tussen publieke en private goederen is voor ons gesneden koek, en we plaatsen kennis primair in de eerste categorie. Sommige vormen van gestolde kennis kunnen weliswaar via octrooien afgeschermd worden, maar we weten dat het patentsysteem meer nadelen dan voordelen heeft. Het doel van ondernemerschap is toch vooral om winst te maken; het daartoe beperken van valorisatie doet basisinzichten uit de economie geweld aan.
Ik ben opgevoed met het idee dat het in de wetenschap toch vooral om begrip gaat en dat, als we dat eenmaal hebben, voor-spellingen en toepassingen automatisch volgen. Het is mis-schien wat simplistisch, maar juist omdat fundamenteel, diep inzicht zo moeilijk te verwerven is, klopt het vaak ook wel; in ieder geval in ons vakgebied. Kent u een economisch inzicht zonder toepassing? Uit het feit dat de eerste horde moeilijk te slechten is, volgt niet dat we schaarse middelen dan maar verder stroomafwaarts moeten inzetten. Integendeel.
Valorisatie loopt dan ook vaak via studenten. De vereniging van universiteiten VSNU erkent dat, maar zij heeft verder een erg traditioneel beeld van waardecreatie. Op haar website beschrijft zij een ‘incubator’ waar techneuten werken, netwerken en ken-nis slurpen en zo “als specifieke doelgroep goed bereikbaar [zijn] voor allerhande dienstverleners als bankiers, juristen en accoun-tants die hierdoor in staat zijn een op maat gesneden aanbod aan de jonge ondernemers te geven”. Dat de grootste winst wel eens juist op het gebied van dienstverlening te behalen kan zijn, is tot de VSNU nog niet doorgedrongen. Laat staan het idee dat ook economen wel eens iets ontwerpen of maken.
Dat doen we wel. Wij hebben vooral verstand van markten. We kennen hun kracht, maar ook de aan hen verbonden risi co’s en
weten hoe we die, in bepaalde geval-len, kunnen beteugelen. We kunnen markten, op maat, maken. Het vorige nummer van ESB laat de mysterieuze en gevaarlijke schoonheid van mark-ten van alle kanmark-ten zien, en levert al-dus een prima bijdrage tot valorisatie. In zijn market design incubator ont-werpt ingenieur en Nobelprijswin-naar Al Roth markten die levens redden. Wereldwijd is er groot tekort aan organen, een goede illustratie van het feit dat altruïsme te schaars is en andere mechanismen nodig zijn. Een centrale marktplaats leidt tot betere matching en een Pareto-verbetering. Door een goed marktontwerp kun-nen zelfs morele en ethische bezwaren ondervangen worden. Als orgaan-donatie gestimuleerd moet worden, maar het verkopen van organen weerzinwekkend gevonden wordt, dan nemen we dat als beperking mee en ontwerpen we ‘gewoon’ een ruilmarkt zonder geld.
Uit dezelfde studio komt het ontwerp van de 4G-frequen-tieveiling die onlangs van start ging en die zal bepalen hoe de Nederlandse markt voor mobiele telecommunicatie er de ko-mende zeventien jaar uit zal zien. Nu geen morele bezwaren, maar een politieke wensenlijst, juridische randvoorwaarden, een risico van collectieve marktmacht en de noodzaak een dy-namische telecommarkt in stand te houden. De vraag welke veiling al deze doelen kan realiseren is niet op een namiddag op te lossen, maar gelukkig lag de combinatorische klokveiling op de plank. Binnenkort weten we het resultaat.
Het werk van Roth plaatst ook een grote voetnoot bij Michael Sandels “Niet alles is te koop”, dat in de vorige ESB besproken werd. Juist is dat financiële prikkels intrinsieke motivatie kun-nen uithollen, maar niet alle markten kunkun-nen over een kam worden geschoren en de markt moet niet met vermarkting verward worden. Sandel verwijst naar het experiment waarin Gneezy en Rustichini lieten zien dat als ouders moesten be-talen voor het te laat ophalen van hun kinderen van het dag-verblijf, deze gemiddeld later kwamen. Dat voorbeeld laat echter slechts zien dat een verkeerd ontwerp tot ongewenste resultaten leidt. Niet alleen was de boete te laag (lager dan de impliciete ‘morele’ kosten die met te laat komen geassocieerd werden), maar het vaste bedrag leverde ook geen prikkel om je te haasten als je toch al wist dat je te laat was.
Wij produceren inzichten en maken markten. Sommige ont-werpen falen, maar ook dat levert inzicht. Als beleidsmakers valorisatie niet te eng definiëren en zich realiseren dat vooral inzichten schaars zijn, heeft Dohmen weinig te vrezen.
Eric van DammE
Hoogleraar aan de Universiteit van Tilburg
De auteur heeft verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik
