TOETS AAN DE NATUURBESCHERMINGSWET DUINVOETSUPPLETIE SOPHIASTRAND, NOORD-BEVELAND

•

TOETS AAN DE NATUURBESCHERMINGSWET DUINVOETSUPPLETIE SOPHIASTRAND, NOORD-BEVELAND

PROJECTBUREAU ZEEWERINGEN PZDB-M-12361

4 december 2012 076730894:0.9 - Definitief 802043.000133.0200

~ARCADIS ^ringen

111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111 017057 2012 PZDB-M-12361

wer~Meme toets aan de Natuurbeschermingswet 1998 Z

Toets aan de Natuurbeschenning_t

I

Duinvoetsuppletie Sophiastrand, Noord·Seveland

Inhoud

1 Inleiding 3

1.1 Aanleiding voor deze toets aan de Natuurbeschermingswet 1998 3

1.2 Afbakening en leeswijzer 4

1.3 Kwaliteitsbewaking 4

2 Werkzaamheden 5

2.1 Doel van de duinvoetsuppletie 5

2.2 Project- en onderzoeksgebied 5

2.3 Aard en omvang van de werkzaamheden 8

2.3.1 Duinvoetsuppletie 8

2.3.2 Winlocatie 10

2.3.3 Beschrijving werkzaamheden 11

3 Beoordelingskader 13

3.1 Inleiding 13

3.1.1 Natura 2000-gebied 13

3.2 Speciale beschermingszone Oostersehelde 13

3.2.1 Habitatrichtlijn 13

3.2.2 Vogelrichtlijn 14

3.2.3 Aanwijzing in het kader van de Natuurbeschermingswet 1967 16

3.3 Beoordelingskader 17

4 Aanwezigheid kwalificerende natuurwaarden 19

4.1 Gebruikte gegevens en methoden 19

4.2 Biotopen 21

4.2.1 Habitattypen 21

4.2.2 Biotopen genoemd in het aanwijzingsbesluit tot Beschermd Natuurmonument 21

4.3 Habitatrichtlijnsoorten 22

4.4 Vogelrichtlijnsoorten 23

4.4.1 Broedvogels 23

4.4.2 Niet-broedvogels 23

4.5 Overige toetsingssoorten 26

4.5.1 Toetsingssoorten flora 26

4.5.2 Diersoorten genoemd in het aanwijzingsbesluit tot Beschermd Natuurmonument .. 26

5 Effecten en toetsing 27

5.1 Inleiding 27

5.2 Biotopen 27

5.2.1 Habitattypen 27

5.2.2 Biotopen genoemd in het aanwijzingsbesluit tot Beschermd Natuurmonument 29

5.3 Habitatrichtlijnsoorten 29

5.4 Vogelrichtlijnsoorten 30

5.4.1 Niet-broedvogels 30

5.4.1.1 Permanente effecten 30

I

Toets aan de Natuurbeschennings\N8t Oulnvoetsuppletie Sophiastrand, Nl)()(d·8eveland

5.4. 1.2 Tijdelijkeeffecten 31

5.5 Overige toetsingssoorten 31

5.5.1 Toetsingssoorten Flora 31

6 Cumulatieve effecten 33

6.1 Inleiding : 33

6.1.1 Afbakening 33

6.1.2 Dijkverbeteringswerkden 34

6.1.3 Autonome ontwikkeling 36

6.2 Effectenop habitattypen 39

6.2.1 Permanente effecten 39

6.2.2 Tijdelijkeeffecten 41

6.3 Effectenop Gewone zeehond 41

6.4 Effectenop Niet-broedvogels 41

7 Conclusie 43

7.1 Beoordeling van het voornemen in relatie tot de Natuurbeschermingswet 1998 43

7.2 Vergunning Natuurbeschermingswet 1998 44

8 Literatuur 45

Bijlage 1 Wettelijk kader 47

Colofon 53

Toets aan de N_schermingswet

I

Duinvoolsuppletie Sophiastrand, Noord·Seveland

Inleiding

1.1

AANLEIDING VOOR DEZE TOETS AAN DE NATUURBESCHERMINGSWET 1998

Uit onderzoek van de Technische Adviescommissie voor de Waterkeringen (TAW) is gebleken dat een groot deel van de taludbekledingen op de zeedijken in Zeeland niet sterk genoeg is. Rijkswaterstaat heeft het Project Zeeweringen opgestart om deze problemen op te lossen. In samenwerking met het Waterschap Scheldestromen en de provincie Zeeland verbetert het projectbureau, waar nodig binnen dit project, de taludbekledingen van de primaire waterkeringen in Zeeland, zodat deze voldoen aan de wettelijke eisen.

Ter hoogte van het Sophiastrand (Noord-Beveland) ligt een van de dijkvakken waarvan de steenbekleding niet meer voldoet. In dwarsdoorsnede wordt dit strand gevolgd door een duinstrook. vervolgens de dijk en daarachter het grootste vakantiepark van Noord-Beveland. Het verbeteren van de steenbekleding is weliswaar de gebruikelijke oplossing, maar door de aanwezigheid van de duinstrook minder

vanzelfsprekend. Het is voorstelbaar dat de duinstrook. uitgerust met wat extra zand aan de duinvoet. de verdediging van het achterland volledig op zich neemt. De duinstrook kan zo beschouwd de oplossing voor het dijkprobleem zijn.Omeen goede afweging te kunnen maken tussen het toepassen van een dijkverbetering of duinvoetsuppletie zijn deze naast elkaar gesteld en met elkaar vergeleken op aspecten als veiligheid, natuur, ruimtelijke kwaliteit, procedures, kosten en financiering. Uit de variantenstudie (Schrijver, 2011) volgt dat met zowel dijkverbetering als duinvoetsuppletie invulling gegeven kan worden aan de veiligheidsopgave. Met de ondertekening van het 'Pact van Wissenkerke' in maart 2011 hebben Rijkswaterstaat, waterschap Scheldestromen, provincie Zeeland, gemeente Noord-Beveland, vakantiepark Roompot Beach Resort en Ecoshape de keuze voor een duinvoetsuppletie bij het Sophiastrand vastgelegd.

De duinvoetsuppletie wordt van november 2013 tot uiterlijk april2014 door Projectbureau Zeeweringen uitgevoerd.

Het uitvoeren van de duinvoetsuppletie beïnvloedt mogelijk het ecosysteem van de Oosterschelde. Het gaat daarbij om beschermde en bijzondere soorten planten en dieren, beschermde habitats en het beschermde gebied Oosterschelde. In dit kader zijn twee Nederlandse wetten van belang: de Flora- en faunawet en de Natuurbescherrningswet 1998. In deze wetten zijn de bepalingen van de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn verankerd. Hiermee komt de directe werking van de Vogel- en Habitatrichtlijn te vervallen en vormt de Nederlandse wet het relevante afwegingskader.

De Natuurbeschermingswet geeft voor Nederland invulling aan de gebiedsbeschermende bepalingen van de Vogel- en Habitatrichtlijn en de Natuurbeschermingswet 1968. Dit geldt zowel voor Beschermde Natuurmonumenten, als voor Natura 2000-gebieden (ook wel Speciale Beschermingszones, SBZ's genoemd). De Oostersehelde is zowel aangewezen als Beschermd Natuurmonument, SBZ in het kader van de Vogelrichtlijn (Vogelrichtlijngebied) en als SBZ in het kader van de Habitatrichtlijn

(Habitatrichtlijngebied). Naast buitendijkse gebieden maken enkele binnendijks gelegen gebieden deel uit van het beschermde gebied.

I

T oets aan de Natuurbeschermingswet Dulnvoetsuppletie Sophiastrand, Noord-Beveland

Dit zijn onder meer inlagen, karrenvelden. kreekrestanten en vochtige graslanden. Dit geldt zowel voor het Beschermde Natuurmonument, als voor het Vogel- en Habitatrichtlijngebied. Bovengenoemde duinvoetsuppletie leidt mogelijk tot significante effecten op beschermde gebieden. Met onderliggende toets aan de Natuurbeschermingswet 1998 wordt inzicht verkregen in alle mogelijke aspecten van directe en externe werking voor realisatie van de duinvoetsuppletie. Uit de toets blijkt voor welke kwalificerende waarden effecten zijn voorzien en of hiervoor een passende beoordeling en het aanvragen van een Natuurbeschermingswet-vergunning nodig is.

De Flora- en fauna wet regelt de bescherming van soorten. De toetsing aan de Flora- en faunawet is opgenomen in de "Quick scan duinvoetsuppletie Sophiastrand" (ARCADIS, 2012).

1.2

AFBAKENING EN LEESWIJZER

Deze toets aan de Natuurbeschermingswet 1998 is een onderzoek naar de gevolgen van een initiatief op beschermde natuurwaarden in het kader van de Natuurbeschermingswet 1998. Als gevolg van de planvorming voor het initiatief, worden mogelijke effecten voorzien op beschermde waarden in het kader van de Natuurbeschermingswet 1998 (de zogenaamde 'kwalificerende waarden').

Indeze toets onderzoeken wij de volgende zaken:

•

Welke activiteiten en veranderingen ten opzichte van de huidige situatie zijn voorzien als gevolg van de voorgenomen activiteit (hoofdstuk 2)?

Welke kwalificerende habitattypen en soorten waarop een effect mogelijk is, komen voor in het studiegebied (hoofdstuk 4)?

Welke effecten zijn voorzien op de kwalificerende habitattypen en soorten en wat is de juridische consequentie (hoofdstuk 5)?

•

•

Inbijlage 1 is een beschrijving van het wettelijke kader opgenomen.

1.3

KWALITEITSBEWAKING

Deze toets is opgesteld in opdracht van Projectbureau Zeeweringen. Projectbureau Zeeweringen wil vertraging tijdens de uitvoering zoveel mogelijk voorkomen. Het opstellen van de toetsen aan natuurwetgeving voor alle dijkwerkzaamheden vindt daarom met grote zorgvuldigheid plaats. De concepttoetsen worden ter commentaar voorgelegd aan enkele medewerkers van Rijkswaterstaat Zeeland en Waterschap Scheldestromen, deskundig op het gebied van ecologie, ontwerp en uitvoering.

Ioets aan de Natuurbeschermmgswel I

Dumvoetscppene Soptnastrand Noord-Bevetend

Werkzaamheden

2.1

DOEL VAN DE DUINVOETSUPPLETIE

•

De dijken bieden het achterland bescherming tegen hoge waterstanden. In de Wet op de Waterkering is voor de primaire waterkering rond de Oostersehelde een veiligheidsnorm van 1/4000 opgenomen. Deze veiligheidsnorm bestaat uit de gemiddelde overschrijdingskans per jaar van de hoogste hoogwaterstand waarop de tot directe kering van het buitenwater bestemde primaire waterkering moet zijn berekend; in dit geval eenmaal per 4000 jaar.

Uit toetsing van de steenbekleding van het dijktraject is gebleken dat het grootste deel van de dijk langs het dijktraject niet voldoet aan de huidige norm (Schrijver, 2011). De duinvoetsuppletie is erop gericht om voor het dijktraject de gewenste veiligheidsnorm te behalen zonder dat hiervoor de dijkbekleding wordt verbeterd. De duinstrook. uitgerust met extra zand aan de duinvoet. neemt als het ware de verdediging van het achterland op zich.

2.2

PROJECT- EN ONDERZOEKSGEBIED

•

Onderzoeksgebied

Het projectgebied omvat het dijktraject waar de werkzaamheden plaats gaan vinden. Het

onderzoeksgebied is groter dan dit projectgebied: het gebied waarbinnen effecten mogelijk optreden ten gevolge van de dijkverbetering behoort tot het onderzoeksgebied. Tenzij anders vermeld, is (vooral voor vogels) uitgegaan van een invloedszone van 200 meter rond het projectgebied (verstoringszone van vogels, zie Krijgsveld et al., 2004; 2008). Afbeelding 1 geeft het gangbare profiel de dijk met bijbehorende benamingen weer.

~h>£l,:."J:I·'

IP ....,.,.·l!(·

Afbl'l'lding I Doorsnedi- \';;111ee-n dijk 111t"1degl)hantperdl' bcnamingo» Indetl'l'l'111nh zijn dl)boven- en ondertafel van lil> glooiing niet Jongcgl'\'l'n Dl' boventafel is het dCl'1 boven dl' stJnd Ion gl'I11idd",ld hl)(lg\\'ûtL'J' (GHW) l'11 dl' nndl'l'tofL>lligt onder de/<' -tnnd Dl' kreukelberm b ook nil'! JJngcg<'I'('n <'11dt'/l' ligt ill het voor lane] 1'001' dl' teen

IToets aan de Natuurbeschermmqswet Dumvoetsuppletre Scptnasuano. Noord Beverend

De buitenzijde van een dijk bestaat uit de teen met kreukelberm. de ondertafel (tot GHW), de boventafel.

de buitenberm. het bovenbeloop en de kruin. De kreukelberm wordt ook wel teenbestorting genoemd.

Deze zorgt ervoor dat de teen van de dijk op z'n plaats blijft waardoor de bovenliggende glooiingstafels stabiel zijn. Op de ondertafel en (deels) boventafelligt de steenbekleding die de eerste klappen van de golven opvangt. De buitenberm is veelal bedekt met asfaltbeton en wordt gebruikt als onderhoudsstrook.

Het bovenbeloop is in de meeste gevallen bedekt met gras.

In het specifieke geval van het Sophiastrand is er voor de dijk een strand aanwezig en ligt er een duinenrij tegen de boventafel en voor een groot deel ook het bovenbeloop van de dijk aan.

Huidige situatie van het projectgebied

Het dijkvak Sophiastrand is gelegen ten noordwesten van Wissenkerke, Noord-Beveland (zie Afbeelding 2). Het dijkvak waarvan de steenbekleding niet meer voldoet, ligt tussen dijkpaal (dp) 1905 en 1913'23m.De totale lengte van dit traject bedraagt 823 m. Aan de oostzijde grenst het dijkvak aan het reeds verbeterde dijktraject Vliete- en Thoompolder; aan de westzijde aan de Sophiahaven. Binnendijks, in de Mariapolder.

ligt het vakantiepark Roompot Beach Resort. Buitendijks ligt de duinstrook en het Sophiastrand.

•

In de huidige situatie ontbreekt tussen dp1905 en dp1909 de steenbekleding; vanaf dp1909 is er een toplaag van Belgische kalksteen aanwezig. Het is redelijk te veronderstellen dat de kreukel berm eveneens ontbreekt aangezien dit ook het geval was bij het aangrenzende dijkvak van dp1900 tot dp1905. De huidige steenbekleding is op basis van geldende veiligheidsnormen afgekeurd.

•

Arbcelding 2: Ligging van hel projeclgl'bied. met dijkpaalnurnrnerirn;

Toets aan de Natuurbeschermnqswet I

Dumvoetsupplene Sophiastrand Noord-Bevelend

Recreatie en toegankelijkheid voorland

Binnendijks bij het Sophiastrand ligt het vakantiepark Roompot Beach Resort en rondom de Roompot Marinahaven staan meerdere vakantiebungalows. De Mannahaven zelf is als jachthaven in gebruik. Het strand en de duinen worden intensief door recreanten gebruikt. Voor het strand ligt een zone waar kite surfen is toegestaan (zie Afbeelding 3), Het gehele voorland is aangewezen als pierenspitlocatie (zie Afbeelding 4), Dit betekent dat bij laagwater mensen het slik voor het strand op gaan om naar visaas te spitten,

•

Afbeelding 3: Foto van het informatiebord op het Sophiastrand waarop de kite surf zone staat aangegeven .

•

I

T cets aan de Natuurbeschermmgswet Dumvoetsuppleue soptuasu and Noord Beverend

•

Afbeelding 4: Pierenspitlocatie (groen) Ier hoogte van het Sophiastrand.

2.3

AARD EN OMVANG VAN DE WERKZAAMHEDEN

DUINVOETSUPPLETIE

Waterkerend vennogen van het duin en strand

Een (maatgevende) storm veroorzaakt duinafslag. Het zand dat afslaat komt terecht op de vooroever die daarmee gaat fungeren als golfbreker waardoor verdere afslag wordt beperkt. Tijdens rustiger perioden wordt er weer zand richting de duinstrook getransporteerd. Wind zorgt voor verder transport naar de duinstrook waardoor deze weer deels hersteld wordt.

De duinstrook ontleent zijn waterkerende vermogen aan de hoeveelheid zand waaruit deze, het strand en de vooroever zijn opgebouwd. Bij aanvang van een maatgevende storm moet er dan ook voldoende zand in het kustprofiel aanwezig zijn om de storm te kunnen weerstaan. Met behulp van een rekenmodel is berekend hoeveel zand er nodig is om de duinstrook op sterkte te brengen. Het suppletievolume is opgebouwd uit deze maatgevende hoeveelheid én het volume zand dat nodig is om de duinstrook voor een bepaalde tijd op sterkte te houden, de zogenaamde slijtlaag. Het volume van de slijtlaag is gelijk aan de ontwerplevensduur vermenigvuldigd met de te verwachten jaarlijkse erosie die is afgeleid van de historische erosietrend.

Suppletiestrategie

Door Schrijver (2012) is door middel van afslagberekeningen en erosietrends berekend hoeveel zand er nodig is om de duinstrook op sterkte te brengen en te houden. Hierbij wordt uitgegaan van een ontwerplevensduur. die ook voor steenbekleding geldt, van 50 jaar. Op basis van de hoeveelheid

opgebracht zand en de berekende erosie snelheid is bepaald dat er rekening gehouden moet worden met twee suppleties in deze periode van 50 jaar. De eerste suppletie door Projectbureau Zeeweringen wordt in onderhavig rapport verder uitgewerkt en getoetst en heeft een ontwerplevensduur van 25 jaar.

Toetsaande Natuurbescnermmqswet

I

Dumvoetsuppene Soptnastrand Noord-Bevetene

•

Suppletie uitvoering

Het suppletievolume bedraagt 135.500 m3 en wordt verdeeld over 9,2 ha (Afbeelding 5 en TabeI1). Het merendeel van hiervan wordt als duin (54,3%) gesuppleerd waarbij het bestaande duin met circa 34 m wordt verbreed op de punten waar momenteel sprake is van een zandtekort. Het nieuwe duin sluit ter hoogte van NAP +4,5 m aan op het bestaande duin en heeft zijn voet op NAP +2,5 m. De top van het nieuwe duin varieert tussen NAP +5,5 en +6,5 m. De bestaande overgangen zullen in het nieuwe duin worden doorgetrokken. 31,3% van het suppletievolume wordt gesuppleerd als strand. Het nieuwe strand loopt af van NAP +2,5 m naar NAP +2,0 m met een verhang van 1:40 in het westen en 1:20 in het oosten.

14,4% wordt als vooroever gesuppleerd met een minimum verhang van] :20. De ghw-lijn schuift op waardoor er permanent beslag wordt gelegd op 4 ha intergetijdengebied (Afbeelding 6 en Afbeelding 7).

Het zuidelijke deel van de westelijk gelegen strekdam wordt omgebogen. Deze strekdam heeft een hoogte van NAP +3,5 m. In zijn huidige vorm buigt de strekdam in een haakse bocht af en loopt circa 80 meter naar het zuiden (zie Afbeelding 5). In zijn nieuwe vorm loopt de strekdam verder door naar het oosten met een korte kromming op het einde. Bij het herdimensioneren van de strekdam wordt gebruik gemaakt van aanwezige materialen/stortstenen.

Tabel 1: Waarden bij het suppletiegebied

Type Oppervlak [ha) Suppletievolume [m3) Van - tot [NAP + m)

Duin 2,16 73.619 4,5 - 2,5

Strand 4 42.393 2,5 - 2,0

Vooroever 3,28 19.488 2,0 - bestaande vooroever

Afbeelding 5: Suppletiegebied Sophiastrand

IT oets aan de Natuurbeschermingswel Duinvoetsupplet!€ Soptuasuand Noord-Bevelend

•

Afbeelding 6: Hoogte en overzicht van dwarsprofielen bij suppletie.

A t1'l,t'Jding 7: Bestaande (links) en nieuwe (rechts) -ituatk-.

WINLOCATIE

Om de kosten te beperken is gezocht naar een nabijgelegen winlocatie in de Oosterschelde. Om in dit Natura 2000-gebied onbezwaard zand te winnen dient het zand in ieder geval in het systeem te blijven en mag het geen onderdeel zijn of in de buurt liggen van intergetijdenzones. Verder is het van belang dat de winlocatie na de ingreep door autonome processen weer wordt aangevuld,

Er zijn twee locaties op het oog voor het winnen van het zand ten bate van de suppletie. De eerste locatie bevindt zich in de aanloop naar de Noordland Binnenhaven. Het gebied ligt op 2,9 km afstand van het Sophiastrand. Al geruime tijd is hier sprake van een verondieping in de vaarweg.

rcets aan de Natuurbescnermmqswet I

Dumvoetsupplene Soptnastrand Noord-Bevetanc

Aangezien aanzanding op deze locatie kenmerkend is, zijn hier in het verleden al meerdere malen baggerwerkzaamheden uitgevoerd. De tweede locatie bevindt zich naast de Roompotgeul. Het gebied ligt op 2 km afstand van het Sophiastrand. Dit gebied is tussen 1983 en 2007 meer dan 5 m opgehoogd als gevolg van sedimentatie.

Beide zandwinlocatie zijn weergegeven in Afbeelding 8.

2.:-1.-:;

BESCHRIJVING WERKZAAMHEDEN

•

Het zand zal middels baggerwerkzaamheden gewonnen worden bij de Noordland Binnenhaven of aan de rand van de Roornpotgeul, waardoor hier en op route naar het Sophiastrand tijdelijk sprake is van een verhoogde scheepvaartactiviteit. Het zand voor de suppletie wordt aangevoerd vanaf het water en middels een pijpleiding op het te suppleren deel van het Sophiastrand aangebracht. Op het strand zullen bulldozers en mogelijk kranen aanwezig zijn die het opgespoten zand voor de duinen en op het strand verdelen .

De westelijk gelegen strekdam wordt anders vormgegeven, waarbij het materiaal van de huidige strekdam hergebruikt wordt. Bij aanleg van de strekdam wordt met kranen gewerkt vanaf het strand.

Er vindt geen aanvoer van materiaal over de weg plaats voor de duinvoetsuppletie of het verleggen van de strekdam, anders dan buizen die van het baggerschip naar het strand moeten lopen. Transport zal via de Roompot Marinahaven het strand op rijden. Aan de oostzijde van het strand is op de dijk geen goede transportweg of dijkovergang aanwezig. Tijdelijke opslag van materiaal en materieel vindt plaats binnen het plangebied.

De werkzaamheden worden uitgevoerd buiten het recreatieseizoen. De voorgenomen werkperiode is november 2013 tot februari 2014. Als het vanwege weersomstandigheden of anderszins de

werkzaamheden vertraging oplopen dan is het mogelijk de werkperiode te verlengen tot en met maart 2014. Voor deze toetsing wordt uitgegaan van een werkperiode van 1 november 2013 tot 1 april2014.

_ Noordland binnenhaven _ Roompotgeul

1.290

_-==

^{215 .30}

-====Meter

Toets aan de Naiuurbeschermmqswet

I

OUIn....oetsupplete Scptuastrano Noord-Beveland

Beoordelingskader

3.1

INLEIDING

•

NATURA 2000-GEBIED

De Oostersehelde is definitief aangewezen als Natura 2000-gebied op 23 december 2009. De voorliggende toets aan de Natuurbeschermingswet is opgesteld aan de hand van de kwalificerende habitattypen.

soorten en begrenzing zoals opgenomen in het besluit voor de Oosterschelde. Aanvullend vindt toetsing plaats aan de oude doelen van de (vervallen) aanwijzing tot Beschermd Natuurmonument die in het aanwijzingsbesluit zijn opgenomen. Afbeelding 9 geeft een ruimtelijk overzicht van de wettelijke status van de gebieden langs het Sophiastrand.

usoooider

\

_\

. ..

^"

.l;

t : \\

{

/,/

Afbeelding 9:Ruimtelijk overzicht wettelijke status uit aan\\'ij/ing"bl',luil.

3.2

SPECIALE BESCHERMINGSZONE OOSTERSCHELDE

HABITATRICHTLIJN

De Oostersehelde is aangewezen in het kader van de Habitatrichtlijn.

Tabel 2 en Tabel 3 geven een overzicht van de instandhoudingsdoelstellingen van de kwalificerende habitattypen en Habitatrichtlijnsoorten uit het aanwijzingsbesluit voor het Natura 2000-gebied Oosterschelde.

I

T oets aan de' Natuurbeschermmqswet DUInvoetsuppletie Sophiastrand. Noord-Bevelend

Tabel 2: Kwalificerende habitattypen van Natura 2000-gebied Oostersehelde (Bron: Ministerie van LNV, 20(9)

Code Habitattype Instandhoudingsdoelstelling

H1160 Grote ondiepe kreken en baaien Behoud oppervlakte en verbetering kwaliteit Eenjarige pioniervegetaties van slik- en

Uitbreiding oppervlakte en behoud kwaliteit zilte H1310 zandgebieden met Zeekraal (Salicornia) en

andere zoutminnende soorten pionierbegroeiingen, zeekraal (subtype A)

H1320 Schorren met slijkgrasvegetatie (Spartinion

Behoud oppervlakte en kwaliteit maritimae)

Behoud oppervlakte en kwaliteit schorren en zilte H1330 Atlantische schorren (G/auco-Puccinel/ietalia graslanden, buitendijks (subtype A) en uitbreiding maritimae) (kweldergrasvegetatie ) oppervlakte en behoud kwaliteit schorren en zilte

graslanden, binnendijks (subtype B)

H7140 Overgangs- en trilveen Uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit overgangs- en trilvenen, veenmosrietlanden (subtype B)

Tabel 3: Kwalificerende Habitatrichtlijnsoorten van Natura 20(l(l-gebi"d Oostersehelde. (Bron: Ministern- van LNV, 2(09)*

Priori ta ire soort^{Code Soort} Instandhoudingsdoelstelling

•

H1340 'Noordse woelmuis Uitbreiding omvang en behoud kwaliteit leefgebied voor uitbreiding populatie Behoud omvang en verbetering kwaliteit leefgebied voor uitbreiding populatie H1365 Gewone zeehond ten behoeve van een regionale populatie van ten minste 200 exemplaren in het

Deltagebied

Het aspect soortenbescherming vanuit de Habitatrichtlijn is in Nederland geïmplementeerd in de Flora- en faunawet De effecten van de ingreep zijn beoordeeld in het kader van de Flora- en faunawet in de "Quick scan duinvoetsuppletie Sophiastrand" (ARCADIS, 2012),

.\2.2

VOGELRICHTLIJN

De Oostersehelde is in 1989 aangewezen als speciale beschermingszone vanwege de Vogelrichtlijn. Dit besluit is gewijzigd met het ingaan van het nieuwe ontwerpbesluit Oostersehelde. Het besluit, zoals dit is gepubliceerd op de website van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie ten tijde van het opstellen van onderliggende toets, is leidend bij de beoordeling van de effecten van de

duinvoetsuppletie.

Het belang van de Oostersehelde voor vogels blijkt uit de grote aantallen eenden, ganzen en steltlopers die van het gebied gebruik maken. De Oosterschelde, vooral de slikken, schorren en binnendijks gelegen inlagen en karren velden, vormen foerageer-, rust- en ruigebieden voor deze soorten, De belangrijkste broedgebieden zijn de schorren, inlagen en karrenvelden.

Tabel 4 geeft een overzicht van de kwalificerende niet-broedvogels en broedvogels uit het

aanwijzingsbesluit voor het Natura 2000-gebied Oostersehelde. Beschikbare verspreidingsgegevens laten zien welke toetsingssoorten in het onderzoeksgebied aanwezig zijn, Vervolgens stellen we vast op welke van deze soorten mogelijk negatieve invloeden optreden door de dijkwerkzaamheden en tot welke effecten deze leiden,

Toets aan de Natuurbeschermmqswet

I

Dumvoetsupplete Scptuasüand Noord-Bevetene

Tahel i: Kwalificerende niel broedvogels en broedvogels van Nalura 21)()(l-gebit'ei de Ooster-ehelde (Bron: 1ini,lt>ril' van L V,20(9) .

•

I

Toets aan de Natuurbeschèrmmqswet Dutnvoetsuppletie Sophiasfrand Noord-Bevelend

AANWIJZING IN HET KADER VAN DE NATUURBESCHERMINGSWET 1967

Het Ministerie van Landbouw, Natuur en Visserij heeft in 1990 de Oostersehelde aangewezen als

natuurmonument in het kader van de Natuurbeschermingswet 1967 (later Natuurbeschermingswet 1998).

Voor zowel de Oostersehelde binnendijks als de Oostersehelde buitendijks bestaat een aanwijzingsbesluit.

Deze voormalige aanwijzingsbesluiten bevatten een lange opsomming van natuurwaarden (zowel soorten als habitattypen) die niet worden genoemd in het aanmeldingsbesluit van de Oostersehelde als Natura 2000-gebied noch beschermd zijn in het kader van de Flora- en faunawet. Soorten op de lijst variëren van zeer algemene soorten tot gemeenschappen en soorten die karakteristiek en vermoedelijk dus wel kwalificerend zijn voor de Oostersehelde (bijvoorbeeld soortenrijke wiervegetaties van hardsubstraat en de gewone zeekat). In de aanwijzingsbesluiten in het kader van de voormalige Natuurbeschermingswet 1967 was niet expliciet opgenomen voor welke soorten of vegetaties het gebied is aangewezen. In overleg met de Provincie Zeeland en het ministerie van LNV (nu EL&I) is in het

mos

(Integraal

Beoordelingskader Oostersehelde. Schouten el al., 2005) een lijst opgenomen met soorten waarvoor in de voormalige aanwijzingsbesluiten termen als: "van groot belang, belangrijke functie, voornaamste, uniek, specifiek, enige Nederlandse, karakteristiek en zeldzaam" zijn gehanteerd. De soorten van deze lijst worden meegenomen in de beoordeling. Conform de methodiek in de

mos

worden al deze soorten (gemakshalve) als 'kwalificerend' in het kader van de Natuurbeschermingswet aangeduid, hoewel in het aanwijzingsbesluit voor het Natura 2000-gebied Oostersehelde deze kwalificerende soorten niet als zodanig worden aangegeven. Tevens zijn soorten die zowel in de Nota Soortenbeleid van de Provincie Zeeland (2001) als in het aanwijzingsbesluit staan, opgenomen in de toetsingslijst. In deze rapportage zijn deze soorten 'kwalificerend'; terwijl dit strikt genomen niet het geval is. Een overzicht van deze soorten uit het aanwijzingsbesluit is in Tabel5 opgenomen.

•

Tabel 5: Habitats en soorten in het kader van dl' Natuurbcschcrrningswct 196R (Nb-wetbesluit uit 199(1). DL' schuin g,'druktl' soorten zijn aangemerkt in het laatste aanwijvingsbesluit (Ministerie van LNV, 2(109).

Binnendijks - broedvogels Noordse stern

Habitats Fauna Flora

Getijdengebied: slikken, schorren en platen

Soortenrijke wiervegetaties op hard substraat

Zoutvegetaties, al dan niet in pioniersstadium

Schelpenruggen Wetland (binnendijks)

Binnendijks - niet-broedvogels Kievit

Kluut Grutto

Bruine kiekendief

Overige doelen:

Weids karakter en ongereptheid (natuurschoon)

Rust (voor fauna)

Binnen en buitendijks - broedvogel

Tureluur Bontbekplevier Strandplevier Kluut Visdief

Klein zeegras Darmwiervegetatie Zeeweegbree Schorrenzoutgras Gewone zoutmelde Zeealsem Engels gras Klein slijkgras Zilte waterranonkel Galigaan Geelhart je Strandbiet Zeewinde Blauwe zeedistel Lamsoor

Toets aan de Natuu-tescner-rmçseet

I

DUinvoetsuppletie Sophiastrand Noord-Bevelend

Habitats Fauna Flora

•

Overig Zeedonderpad Grote zeenaald Zwarte grondel Botervis Snotolf Harnasmannetje Schol

Bot Schar Tong Haring Sprot Zeekreeft Zeekat

Vooral ten aanzien van vogels is overlap in juridische kaders aanwezig. Beoordeling van de effecten op vogelsoorten vindt plaats in overeenstemming met de Vogelrichtlijnbeoordeling en betreffen voornamelijk habitatverlies en onopzettelijk verwonden, doden, verstoren van vogels en/of vernietigen van vaste verblijfplaatsen.

In de effectbeoordeling maken we geen onderscheid in kwalificerende soorten vanwege de Vogelrichtlijn, de Habitatrichtlijn of de Natuurbeschermingswet 1967. Een soort die in meerdere categorieën valt, is eenmaal beschreven.

3.3 BEOORDELINGSKADER

Voor de verschillende soortgroepen en habitattypen zijn toetsingscriteria opgesteld.

Aan de hand van deze toetsingscriteria stellen we voor het projectgebied vast of de optredende invloeden mogelijk significant zijn. De definities van aantasting en significantie van effecten (zie onderstaande tekstkaders) vormen het uitgangspunt voor het beoordelingskader.

•

^AantastingElke beïnvloedinq van een bepaald leefmilieu of een bepaalde diersoort, die in het licht van de beoogde^{I effect} beschermingsdoelstellingen van het SGR of VR/HR als negatief moet worden gekwalificeerd (naar uitspraak Rechtbank Leeuwarden in Idema el al. 2000).

Significant effect I aantasting wezenlijke kenmerken

De volgende tekst is afkomstig uit Steunpunt Natura 2000, 2007 "Een significant negatief effect is een wezenlijke verslechtering van de kwaliteit en/of vermindering van de omvang van een habitattype zoals bedoeld in het instandhoudingsdoel ten gevolge van menselijk handelen, afhankelijk van de staat van instandhouding en de trends en natuurlijke fluctuaties in omvang/kwaliteit van habitattypen dan we! in popu!atieomvang van soorten"

- Bij de behoudsdoelstellingen betekent de definitie dat er geen 'wezenlijke' vermindering van kwaliteit, oppervlakte.

populatie of leefgebied mag plaatsvinden, al dan niet na toepassing van mitigerende maatregelen. Echter, niet elke vermindering is significant: Wat in het ene gebied als significant aangeduid wordt, betekent niet per definitie ook in een ander gebied significant: "het verlies van 100 m' habitat kan significant zijn in het geval van een kleine standplaats van zeldzame orchideeën, maar onbeduidend in het geval van een uitgestrekt steppegebied" (citaat Handleiding 'Beheer van Natura 2000-gebieden' van de Europese Commissie)

Tevens staat in sommige aanwijzingsbesluiten een 'ten gunste van'-omschrijving: enige afname ten gunste van een verbetering van een bepaalde soort of habitat kan geaccepteerd worden. Bij de hersteldoeistellingen betekent de definitie dat de realisatie op termijn van de verbeterings- of uitbreidingsdoelstelling niet in gevaar mag komen.

I

Toets aan de Natuurbescbermmqswet Dulnvoetsuppletie Sophiastrand Noord-Bevetend

- Bij toepassing van het begrip dient rekening gehouden te worden met trends en natuurlijke fluctuaties.

De indicatoren voor verstoring en verslechtering worden genoemd in de Leidraad van de Europese Commissie (2000) Verslechtering van de kwaliteit van een habitat treedt op wanneer in een bepaald gebied de door dit habitat

ingenomen oppervlakte afneemt of wanneer het met de specifieke structuur en functies die voor de instandhouding van het habitat op langere termijn noodzakelijk zijn, dan wel met de staat van instandhouding van de met dit habitat geassocieerde typische soorten, in dalende lijn gaat in vergelijking met de begintoestand. Verstoring van een soort in een gebied treedt op wanneer uit populatiedynamische gegevens betreffende de soort in dat gebied blijkt dat de soort het gevaar loopt, in vergelijking met de begintoestand. niet langer een levensvatbare component van het natuurlijke habitat te zullen blijven. Zie ook Steunpunt Natura 2000, 2010.

Aan het begrip "significant" moet een objectieve inhoud worden gegeven. Tegelijk moet de significantie van effecten worden vastgesteld in het licht van de specifieke bijzonderheden en milieukenmerken van het beschermde gebied, waarbij vooral rekening moet worden gehouden met de

instandhoudingsdoelstellingen voor het gebied.

•

Omdat per soortgroep en per locatie specifieke omstandigheden gelden, is in deze toets geen eenduidig beoordelingskader gehanteerd. Per soortgroep beoordelen we aan de hand van vooraf bepaalde

kwantitatieve en kwalitatieve beoordelingscriteria de significantie van effecten. In eerste instantie gaat het om de beoordeling van significantie van effecten van de suppletiewerkzaamheden als zelfstandig project.

De beoordelingscriteria omvatten:

Habitattypen

Oppervlakteverlies in relatie tot de totale oppervlakte van de betreffende habitat in de Oostersehelde en in relatie tot de instandhoudingsdoelstelling van de Oosterschelde.

De instandhoudingdoelen van het betreffende habitattype.

Trend van kwantiteit en kwaliteit.

Mogelijkheden voor herstel ter plaatse.

Broedvogels

Aantal broedparen ter plaatse van het projectgebied in relatie tot het aantal broedparen in de Oosterschelde en de instandhoudingsdoelstellingen van de Oosterschelde.

Uitwijkmogelijkheden om te broeden.

•

Niet-broedvogels

Aantal overtijende vogels langs het projectgebied in relatie tot het aantal overtijende vogels in de Oostersehelde en in relatie tot de instandhoudingsdoelstelling van de Oosterschelde.

Uitwijkmogelijkheden om te overtijen of te foerageren.

Ontwikkeling (trend) van de populaties (binnen de Oosterschelde).

Overige soorten

Aanwezigheid van de soort langs het projectgebied in relatie tot aanwezigheid in de Oostersehelde (aantal groeiplaatsen/leefgebieden) en in relatie tot de instandhoudingsdoelstelling van de Oosterschelde.

Invloed van het verlies/de aantasting van de groeiplaats of het leefgebied op de populatie in de Oosterschelde en in Nederland.

Mogelijkheden voor natuurlijk herstel van de populatie in de Oosterschelde.

Ontwikkeling (trend) van de populaties (zowel in de Oostersehelde als landelijk).

Toets aan de NaluurbeSChermmgS'Ne1

I

Dumvoetsuppete Soptuasüand Noord-Bevelend

Aanwezigheid kwalificerende natuurwaarden

4.1

GEBRUIKTE GEGEVENS EN METHODEN

•

Op basis van de volgende gegevens zijn de natuurwaarden van het projectgebied en de directe omgeving beschreven (zie literatuurlijst voor de volledige verwijzing):

Habitattypen en flora

Voor het dijktraject Mariapolder. Anna Frisopolder, Jacobapolder incl. Sophia- en [acobahaven, waar het Sophiastrand onderdeel van uitmaakt, heeft Bureau Waardenburg heeft in juni, juli en augustus 2010 het dijktraject geïnventariseerd op de aanwezigheid van toetsingssoorten, beschermde soorten en habitattypen (Jentink, 2012). Per dijkvak zijn één of meerdere opnames gemaakt, afhankelijk van diversiteit, bedekking van begroeiing, dijkbekleding. expositie en type voorland. De ondertafel is ingedeeld in een dijktypering en gemeenschapstype volgens Meijer (1989) en Meijer &Van Beek (1988).

•

Vogels

Broedvogels zijn geïnventariseerd volgens de Handleiding Broedvogel Monitoring Project van SOVON (Van Dijk, 2004, zie Vergeer. 2010). In de periode 7 april2010 t/rn 23 juni 2010 is zeven keer een veldbezoek uitgevoerd langs het dijktraject. inclusief het Sophiastrand en de duinen. Vijf maal startte het onderzoek in de ochtend en twee onderzoeken vonden 's avonds plaats. De onderzoeksdata zijn zo gekozen dat een maximale kans op het vaststellen van de aanwezig soorten in de beste tijd van het jaar aanwezig was (Vergeer, 2010). Daarnaast zijn gegevens gebruikt die zijn bijgehouden in het kader van de MWTL- programma (Monitoringsprograrnma Waterstaatkundige Toestand van het Land) van Rijkswaterstaat.

Hoogwatertellingen

Niet-broedvogels zijn in het kader van het monitoringsproject zoute rijkswateren (MWTL) maandelijks geteld tijdens hoogwater (ongepubliceerde gegevens)'. In aanvulling op de tellingen, zijn in opdracht van projectbureau Zeeweringen tijdens deze maandelijkse hoogwaterkartering de gebieden waar watervogels zich ophouden langs het Sophiastrand in kaart gebracht, zowel binnen als buiten de invloedszone (van de werkzaamheden) van 200 meter. Een zone van 200 meter wordt aangehouden omdat dit de gemiddelde maximale verstoringsafstand van vogels is (Krijgsveld el ol.,2004; 2008).

1Een deel van de in deze rapportage gebruikte vogelgegevens is afkomstig uit het Biologisch Monitoring Programma Zoute Rijkswateren van de Waterdienst (voorheen Rijksinstituut voor Kust en Zee), hetgeen onderdeel uitmaakt van het Monitoringsprogramma Waterstaatkundige Toestand van het Land (MWTL) van Rijkswaterstaat. De Waterdienst neemt geen verantwoordelijkheid voor de in deze rapportage vermelde conclusies op basis van het door haar aangeleverde materiaal.

IT oetsaande Natuurbescherrninqswet Dumvcetsupplehe Soptaastrend Ncord-Bevetanc

Laagwatertellingen

Delen van het voorland langs het dijktraject Mariapolder. Anna Frisopolder, ]acobapolder vallen droog bij laagwater. Gedurende afgaand water foerageren veel vogels op het slik. De waarde van het aan de dijk grenzende slik als foerageergebied voor vogels is in kaart gebracht. De tellingen zijn uitgevoerd op de volgende dagen: 18 april en 13 augustus 2010 en l l rnaart 2011 (Grontmij, 201]).

Langs het dijktraject zijn telvakken van ongeveer 200 bij 200 meter gelegd, zoals weergegeven in Afbeelding 10. Gedurende zes uur na hoog water is elk kwartier het aantal vogels geteld waarbij is aangegeven of het om foeragerende of niet-foeragerende vogels gaat. Ook is genoteerd of (potentiële) verstoringsbronnen aanwezig waren langs het dijktraject. Tenslotte is elk kwartier genoteerd welk percentage van het telvak naar schatting droog ligt, waarbij het aanwezige schor buiten beschouwing is gelaten.

•

Cl

^Telvakken

o Dijkpaal Diepte (cm t.o.v. NAPI

High: 2154

Low -5511

o 75150 300 ~50

•

Afbeelding lü:Telvakken lang, hel dijktraject Mariapoldor, Anna Frisopolder. [acohapoldcr (rood). Ter hoogll' "allhel Sophiastrand liggen dl' telvak ken I L en 1R. De dijkpalen zijn \\"eergl'gl'\"en al-, groene puntjes. Dl' telpostlocaties zijn

\\"l'crgegeven al-, blauwe rondjes (Crontmij, 20J I).

Zoogdieren

Een gerichte inventarisatie naar zoogdieren heeft niet plaatsgevonden voor dit dijktraject. Tijdens de broedvogelinventarisaties zijn toevallige waarnemingen genoteerd en daarnaast is literatuuronderzoek gedaan (Vergeer, 2010).

Toets aan de Naruurtescnerrrançswet

I

Dumvcetsupplete Sophrastrand Noord-Bevelend

-L:!

BIOTOPEN

-L2 I

HABIT AHYPEN

Het voorland maakt onderdeel uit van de kwalificerende habitattypen: 'Grote, ondiepe kreken en baaien' [1160]. Dit habitattype bestaat uit grote inhammen (kreken en baaien) waar slechts een beperkte invloed van zoet water aanwezig is. Door een beperkte invloed van golven en diversiteit aan substraat

ontwikkelen zich verschillende gemeenschappen van wieren en schelpdieren. Tijdens laagwater

droogvallende intergetijdengebieden (slikken en platen) maken ook deel uit van dit habitattype, zoals het slik voor het Sophiastrand. Deze intergetijdengebieden zijn vooral belangrijk voor veel vogelsoorten in de Oosterschelde, die hier foerageren rond laagwater.

Overige kwalificerende habitattypen komen niet voor ter hoogte van het Sophiastrand. De aanwezige duinen bij het Sophiastrand vallen in de Oosterschelde niet onder een beschermd habitattype.

-l.2.2 BIOTOPEN GENOEMD IN HET AANWIJZINGSBESLUIT TOT BESCHERMD NATUURMONUMENT

Getijdengebied: schorren, slikken en platen

Getijdengebied met de onderdelen slikken en platen komt overeen met het habitattype Grote kreken en ondiepe kreken en baaien [Hl ]60]. Eventuele effecten op het aanwezige slik komt aan de orde bij de bespreking van habitattype [I 160].

Soortenrijke wiervegetaties op hard substraat

De wiervegetatie van de getijdenzone in de Oostersehelde is zeer gevarieerd en bijzonder. Langs het Sophiastrand is geen wiervegetatie aanwezig. Het voorland bestaat uit strand en slik waardoor een wierzone ontbreekt. Ook de westelijkgelegen strekdam is minimaal met wieren begroeid vanwege het voorgelegen zand en slik.

•

Zeegrasvelden

Klein zeegras komt op een aantal droogvallende slikken en platen in de Oostersehelde voor.

Zeegrasvelden zijn een specifiek onderdeel van het habitattype Grote ondiepe kreken en baaien [H1160] . Op het voorland van het Sophiastrand zijn geen slikken met klein zeegras aanwezig (Jentink, 2012).

Schelpenruggen

De schelpenruggen spelen een rol als hoogwatervluchtplaats ofbroedbiotoop voor vogelsoorten. Om deze reden wordt de bescherming ervan onder de Vogelrichtlijn gewaarborgd. Langs de randen van het Sophiastrand zijn geen schelpenruggen aanwezig. (jentink, 2012).

Wetlands

Wetlands zijn waterrijke gebieden zoals moerassen en veengebieden maar ook sommige inlagen, karrevelden. kreekrestanten en de gehele Oostersehelde vallen hier onder, zie Afbeelding] 1. Binnendijks behoren de inlagen Thoornpolder en Anna-Prise, respectievelijk ten oosten en ten westen van het Sophiastrand, ook tot het Wetland Oosterschelde.

I

Toets aan de Natuurbeschermingswet Dumvoetsuppene Soptuasu and Noord-Bevelend

Afbeelding 11: Begrenzing (blauw) van het \'VL'tland Oostersehelde ter hoogtl' van hl'! Sophiastrand. I ; Inlaag Anna- Friso. 2=Inlaag Thoornpolder

Zoutuegetaties, al dan niet in pioniersstadium

Zoutvegetatie omvat de vegetatie van schorren en slikken, evenals zeegras, wiervegetaties en zoutminnende planten op de dijk en duin. Zeegras en wiervegetaties zijn hierboven behandeld; de aanwezigheid van andere zoutminnende planten is opgenomen in § 4.5.1.

4.3

HABIT ATRICHTLIJNSOORTEN

Noordse woelmuis

Bij werkzaamheden in de buurt van schorren en inlagen in Zeeland is er speciale aandacht voor de aanwezigheid van de zwaar beschermde noordse woelmuis. De in grote delen van het subarctische gebied voorkomende noordse woelmuis heeft in Nederland een relictpopulatie. die vooral voorkomt in

moerassige en liefst geïsoleerde habitats in het noorden en westen des lands. Het noordelijk Deltagebied vormt een van de voornaamste bolwerken van deze alleen in Nederland voorkomende ondersoort (Microtus oeconomus arenicola), die hier zuidelijk tot rond het Veerse Meer voorkomt.

Gewone zeehond

De kerngebied en van de gewone zeehonden in de Oostersehelde liggen aan de westkant van het gebied bij de Roggenplaat en Oliegeul. De belangrijkste rustplaats van zeehonden in de Oosterschelde ligt aan de noordzijde van de Roggeplaat. (Strucker et al., 2012). In de directe omgeving van het Sophiastrand liggen geen vaste ligplaatsen. In de nabijheid van de zandwinlocatie bij de Roompotsluis. worden bij de Middelplaat met regelmaat waarnemingen gedaan van (foeragerende) zwemmende (jonge) gewone zeehonden. De rniddelplaat is geen vaste rustplaats voor de gewone zeehond. De dichtstbijzijnde belangrijke rustplaatsen liggen op de Roggeplaat, enkele kilometers van het plangebied en de zandwinlocatie.

Toets aan de Natuurbeschermmçswet I

Duuwoetscpplete Soptaastrand Noord-Bevelend

Uit onderzoek blijkt dat zeehonden grote afstanden afleggen (enkele tientallen kilometers) als zij foerageren en dat hierbij vaak het gehele Oosterseheldebekken wordt gebruikt (Strucker et al., 2012).

Uitwijken naar open zee komt ook voor.

: .

^{'•• ~c-}

'ti

,

D

....

-

.'1- ..

• ^~

'

....

., ...

..

Afbeelding 12: Verspreidingskaart met ligplaatsen van gewone zeehond jong (driehoekjes) en waarnemingen van gewone en grijze zeehonden (200h-201O), Bron: CeO\H'b Provincie Zeeland, Dl'beide pijlen F/'\'("11de lorntie van het Sophiastrand en beido zandwinlocaties aan,

4.4 VOGELRlCHTLIJNSOORTEN

4.4.1

BROEDVOGELS

In 2010 heeft er een broedvogelinventarisatie plaatsgevonden (Vergeet. 2010). Voor deze broedvogelkartering zijn eveneens gegevens uit de kustbroedvogeldatabase van Rijkswaterstaat/

Waterdienst geraadpleegd. Binnen het onderzoeksgebied (inclusief het Sophiastrand en de duinen) zijn geen territoria van kwalificerende broedvogels waargenomen.

':1.4.2

NIET-BROEDVOGELS

Voor niet-broedvogels heeft het projectgebied mogelijk een belang als hoogwatervluchtplaats (HVP) en foerageergebied bij laagwater. Beide functies zijn in dit hoofdstuk beschreven.

Gebruik van projectgebied tijdens hoogwater

Tellingen tijdens hoogwater laten zien dat het projectgebied en de potentiële verstoringszone van 200 m een functie hebben als hoogwatervluchtplaats voor veel vogelsoorten, zie ook onderstaande tekstkader.

Vogels van hoogwatervluchtplaatsen

Vogels gebruiken hoogwatervluchtplaatsen (HVP) tijdens hoogwater om laagwater af te wachten. Bij afgaand water vallen slikken droog, die dienen als foerageergebied De foerageergebieden zijn slechts een deel van de dag beschikbaar. De rol van een HVP voor een vogelsoort is afhankelijk van de uitwijkmogelijkheden Vooral steltlopers maken gebruik van HVP's in afwachting van het droogvallen van slikken,

I

^{T oetsaan}de Natuurbeschermnçswet Duinvoetsuppletie Scphiasuand Noord-Bevelend

Vogelsoorten die gebruik maken van HVP's zijn kanoet. wulp, rosse grutto, zilverplevier, bonte strandloper,

scholekster, kluut, tureluur, zwarte ruiter, groenpootruiter, bontbekplevier, steenloper en drieteenstrandloper. Soorten die in mindere mate gebonden zijn aan HVP's zijn de kievit, grutto, meeuwen en reigers,

In de verstoringszone van de werkzaamheden liggen hoogwatervluchtplaatsen (HVP) of rustgebieden (vaak watervogels) voor meerdere vogelsoorten. Afbeelding 13 laat zien welke delen van het projectgebied in trek zijn als HVP.

Afbt't'lding 13. HVP-kartt'ring van maande-n novumlu-i l/m maart in dL' periude 200i - 2011 Cirkel, van dt'Ll'ifdL' kleur, zijn in dezclf d» maand tijdens hoogwater gekartL't'rd, Kartering vond één keer per maand plaats, Conrvntraties van cirkels laten zien welke gebieden van belang zijn tijdens hoogwater In de kaart is de 200-mE'ter versroringszune rood

\\-E't'rgegeven.

Tabel 6 geeft de maandgemiddelden binnen 200 m van de dijk van de hoogwatertellingen die in opdracht van de Waterdienst van Rijkswaterstaat zijn uitgevoerd. Kwalificerende soorten die niet in de tabel zijn opgenomen, zijn de laatste vijf jaar niet waargenomen, of in lage aantallen die resulteren in een maandgemiddelde van O.

Tabel (l:Gemiddeld aantal kwalificerende niet-broedvogels (toetsingssoorten) tijdens hoogwater binnen 200 m van het Sophiastrand in de periode 20Ll7- 2011 Tellingen van Rijkswaterstaat waterdienst. Alleen de maanden waarir- suppletie kan plaatsvinden zijn weergegeven.

Soort november december januari februari maart

Bergeend 1 0 0 2 2

Bonte Strandloper 0 0 9 2 0

Brandgans 1 0 0 0 22

Brilduiker 0 0 0 2 0

Dodaars 5 3 4 3 6

Fuut 2 4 1 2 0

Grauwe Gans 32 84 23 34 96

Kievit 0 0 ¹ 0 2

Teels aan de Natuurbescnerrranqswet

I

DUlnvoetsupplebe Sophrasuaod Ncore-Bevelend

Soort november december januari februari maart

Meerkoet 8 4 7 11 7

Middelste Zaagbek 1 2 2 0 2

Rosse Grutto 0 0 17 2 0

Rotgans 1 0 0 2 2

Scholekster 25 17 42 38 38

Slobeend 2 1 1 1 2

Smient 98 180 1048 375 71

Steen loper 5 0 1 1 1

Tureluur 22 10 9 3 1

Wilde Eend 157 334 296 147 63

Wintertaling 7 4 6 3 2

Wulp 0 1 5 5 1

Zilverplevier 0 0 1 8 0

Zwarte Ruiter 3 0 1 0 0

Bovenstaande tabel laat zien dat verschillende vogelsoorten in wisselende aantallen langs het Sophiastrand voorkomen. Hoewel vogels zowel binnen- als buitendijks voorkomen, hebben een aantal soorten een voorkeur. Steltlopers als scholekster, bonte strandloper, steenloper. zilverplevier en zwarte ruiter wachten voornamelijk buitendijks op afgaand water om te foerageren op de slikken (HVP-functie).

Soorten als middelste zaagbek, dodaars en wilde eend foerageren echter ook bij hoogwater en zijn niet in afwachting van droogvallende slikken.

In de maanden waarin gewerkt wordt blijken vooral grauwe gans, scholekster, smient en wilde eend in relatief grote aantallen binnen de verstoringszone (200m) voor te komen. Deze soorten zijn met hoogwater voornamelijk binnendijks te vinden in de Inlaag Thoornpolder. Een paar soorten, waaronder dodaars, worden in de Roompot Marinahaven waargenomen. Op het strand en in de duinen worden nauwelijks overtijende vogels waargenomen. Op het open water voor het Sophiastrand zijn een enkele keer grote aantallen van een soort geteld. Het betreft hier soorten, zoals smient en wilde eend, die zich voornamelijk in de Inlaag Thoornpolder ophouden.

•

Gebruik van projectgebied bij laagwater

Het projectgebied en de directe omgeving hebben niet alleen een functie als rustplaats maar vooral de slikken binnen de verstoringszone hebben mogelijk een functie als foerageergebied.

Functie van droogvallende slikken binnen de telvakken

Het gebruik van de telvakken door foeragerende watervogels is vooral afhankelijk van de oppervlakte slik die in de telvakken beschikbaar is. De snelheid waarmee de telvakken droogvallen is enerzijds afhankelijk van de hoogteligging en de helling van het slik en anderzijds van het verloop van de waterstand tijdens de waarneemdag.

In de maanden april, augustus (2010) en maart (2011) zijn tellingen uitgevoerd naar het gebruik van het projectgebied door foeragerende vogels (Grontmij, 2011). Alleen de tellingen voor de maand maart vallen binnen de werkperiode. Uitgangspunt bij deze toetsing is dat de aantallen in maart representatief zijn voor de gehele werkperiode. Het betreft de aantallen in de telvakken 1L en 1R (zie Afbeelding 10).

Tabel 7 geeft per vogelsoort het maximale aantal foeragerende vogels in maart, dat wil zeggen het grootste aantal vogels dat gedurende één van de kwartieren gelijktijdig binnen 200 meter langs het Sophiastrand aanwezig was. Ter vergelijking is het gemiddeld aantal aanwezige vogels langs het Sophiastrand en in de Oostersehelde voor dezelfde maanden erbij gezet.

I

T oets aan de Natuurbeschermmgswet DUInvoetsuppletie Soptuasuano. Noord-Bevelend

Tabel7: Maximaal aantal foeragerende en aanwezige kwalificere-nde niet- broedvogels in maart bij het Sophiastrand (Crontrnij, 201 l ). De gemiddelden van de Onsterschelde zijn van de periode 2006-2Cl] Cl.

Maximaal

Maximaal Gemiddeld aanwezig foeragerend

aanwezig maart Oosterschelde

maart maart

Bergeend 0 2 3391

Fuut 0 3 145

Scholekster 17 17 12306

Tureluur 0 2 1724

Wilde eend 0 4 2334

Wulp 1 1 12641

Rosse grutto 11 11 3402

Op het droogvallende slik voor het Sophiastrand foerageren maar weinig vogels in de maand maart, maar ook de beide andere telmaanden (april en augustus) laten hetzelfde beeld zien. Uit bovenstaande tabel blijkt dat het aantal foeragerende vogelsoorten klein is (scholekster, wulp en rosse grutto) en het aantal foeragerende vogels relatief laag is ten opzichte van de aantallen in de gehele Oosterschelde. Het slik bij het Sophiastrand, dat bij laagwater droogvalt, heeft een beperkte functie als foerageergebied voor steltlopers. De hoge recreatiedruk op dit slik (badgasten, kite surfen, pierenspitlocatie) heeft hier zeer waarschijnlijk een groot aandeel in.

4.5 OVERIGE TOETSINGSSOORTEN

Deze paragraaf behandelt de soorten zoals opgenomen in de aanwijzingsbesluiten tot beschermd natuurmonument en staatsnatuurmonument, met uitzondering van vogelsoorten.

-l.5.1 TOETSINGSSOORTEN FLORA

Op basis van gegevens van de inventarisatie van Bureau Waardenburg (Jentink, 2012) is vastgesteld welke zoutminnende plantensoorten langs het dijktraject Mariapolder. Anna Frisopolder en Jacobapolder voorkomen. Hierbij is gekeken naar zoutplanten die op de dijkglooiing groeien. Ter hoogte van het Sophiastrand wordt geen melding gemaakt van het voorkomen van zoutplanten, omdat de dijkglooiing hier bedekt wordt door duin. Het voorkomen van zoutplanten is voor het projectgebied niet in kaart gebracht. Gegevens op waameming.nllaten zien dat de meeste zoutplanten op de dijk van de

Thoompolder staan en in de oostelijke duintjes, waar niet gesuppleerd wordt. Aangenomen mag worden dat op het strand en het voorland geen toetsingssoorten flora groeien. Dit habitat is nauwelijks geschikt voor deze soorten.

•

DIERSOORTEN GENOEMD IN HET AANWIJZINGSBESLUIT TOT BESCHERMD NATUURMONUMENT

De Oosterschelde is in het kader van de oude doelen aangewezen voor twaalf vissoorten. de Europese zeekreeft en de gewone zeekat. Er heeft in het kader van de duinvoetsuppletie geen inventarisatie plaatsgevonden van aanwezige flora en fauna van onderwater gelegen steenbestortingen (=sublitoraal hard substraat). Het strand en slik in het projectgebied vormen geen geschikt leefgebied voor

kwalificerende vissen, Europese zeekreeft en gewone zeekat. De Europese zeekreeft leeft in holen beneden de laagwaterlijn tussen de stenen of op geulranden. De gewone zeekat leeft diepere open water waar deze soort haar eieren afzet op wieren.

Toets aan de Natuurbeschermmgswet

I

Dumvoetsuppleüe Scpblastrand Noord-Beveland

Effecten en toetsing

5.1

INLEIDING

•

Bij het beschrijven van de effecten en het toetsen van de effecten aan het beoordelingskader is dezelfde indeling aangehouden als in hoofdstuk 4 bij het beschrijven van relevante natuurwaarden. Effecten en toetsing worden alleen besproken voor habitattypen. biotopen en soorten die daadwerkelijk voorkomen binnen de verstoringszone van de werkzaamheden. Per type natuurwaarden zijn de effecten beschreven, waarbij waar mogelijk onderscheid is gemaakt tussen permanente en tijdelijke effecten. Vervolgens is bepaald of significant negatieve effecten optreden.

Bij de beoordeling van mogelijke effecten van de duinvoersuppletie dient men te bedenken dat bij het alternatief, een dijkverbetering. er meer activiteit van zware machines en transport nodig is en het noodzakelijk is om de duinen af te graven. Dit oorspronkelijke alternatief zorgt naar verwachting voor grotere schade aan natuurwaarden (duin en dijk) en langdurigere verstoring. Een dijkverbetering is daarnaast alleen mogelijk buiten het stormseizoen (I oktober - 1 april), waardoor het in conflict komt met het vogelbroedseizoen en het recreatieseizoen.

5.2

BIOTOPEN

:1.2.1

HABIT A TTYPEN

•

Grote ondiepe kreken en baaien [H1160]

Effecten bij Sophiastrand

Het slik ter hoogte van het Sophiastrand behoort tot het habitattype 'Grote ondiepe kreken en baaien'. Het suppletievolume. 135.500 m ', wordt verdeeld over 9,2 ha (zie Afbeelding 5 en Afbeelding 6). Het

merendeel van hiervan wordt als duin (54,3%) gesuppleerd waarbij het bestaande duin met circa 34 m wordt verbreed op de punten waar momenteel sprake is van een zandtekort. 31,3% van het

suppletievolume wordt gesuppleerd als strand. 14,4% wordt als vooroever gesuppleerd met een minimum verhang van 1:20. De gemiddeld hoogwater-lijn (ghw) schuift op waardoor er permanent ruimtebeslag plaatsvindt op 4 ha van het habitattype 'Grote ondiepe kreken en baaien'. Dit ruimtebeslag is 0,013%van het totale areaal van dit habitattype in de Oostersehelde (totaal 29.930 ha). Het ruimtebeslag is niet volledig permanent omdat het gesuppleerde zand op het strand en de vooroever erodeert, waardoor de ghw-lijn naar verloop van tijd terug naar de uitgangssituatie schuift. Het geërodeerde zand draagt daarnaast bij aan de vorming van nieuw slik voor het strand.

De instandhoudingsdoelstelling voor dit habitattype is behoud van oppervlakte en verbetering van de kwaliteit. Weliswaar neemt het gehele areaal van habitattype Hl160 in strikt formele zin aanvankelijk enige ha af, wat een zeer klein deel is, maar het aandeel slikken blijft hetzelfde of neemt mogelijk zelfs iets toe.

I

Toets aan de Natuurbeschermingswet Duinvoetsuppletre Sophiastrand Noord-Beveland

Wel is er een tijdelijk kwaliteitsverlies, omdat het enkele jaren duurt voor de bodem in ecologische zin hersteld is, wat blijkt uit ervaringen bij suppleties bij Schelphoek (Lengkeek et al., 201]) en het monitoringsprogramma van suppletie op de Galgenplaat (Holzhauer et al., 2010).

In de autonome ontwikkeling neemt het areaal slikken in de Oostersehelde als gevolg van de zandhonger geleidelijk af. Deze autonome afname wordt bij het Sophiastrand tegengegaan, door de bijdrage van het geërodeerde zand aan het ontstaan van nieuw slik. Op den duur verdwijnt door erosie het opgebrachte zand namelijk weer richting geul en een deel van het gesuppleerde strand- en duingebied zal in slik veranderen, zodat het areaal van habitattype Hl160 zich op autonome wijze herstelt.

Daarnaast zijn de slikken vlak voor het strand ecologisch gezien weinig interessant: het zijn de hoogst gelegen en meest verstoorde delen van het slik. Dit betekent dat een kwaliteitsverlies van het

intergetijdengebied niet voorzien is: de afwisseling van biotopen voor de biodiversiteit blijft behouden.

Gezien het verwachte herstel van de kwaliteit en de uitbreiding van het slik beoordelen wij het negatieve effect niet als significant.

Het ruimtebeslag op slik betekent ook ruimtebeslag op de pierenspitlocaties. Er wordt geen alternatieve pierenspitlocatie aangewezen ter vervanging van dit ruimtebeslag. Er blijft op deze locatie voldoende slik over voor een bestendig voortbestaan van de oogst van pieren. Ook zijn er op Noord-Beveland een aantal alternatieve spitgebieden aanwezig, zoals blijkt uit Afbeelding 14.

Afbeeld ing 1.): picrcu-pitlocalies (groen) aan denoordzijde' van Zuid-Beveland.

Effecten bi] de zandwin/ocatie

Het zand wordt gewonnen op één van de beoogde zandwinlocaties: de Noordland Binnenhaven of de Roompotgeul. Het oppervlak van beide locaties waar zand gewonnen gaat worden is een zeer klein aandeel van het gehele (sublitorale) areaal van habitattype H1160.

Bij de locatie Noordland Binnenhaven vallen de baggerwerkzaamheden onder het onderhoudsbaggerwerk van de vaargeul naar de Roompotsluis. Door het zand hier weg te halen wordt een verondieping in de vaargeul opgeruimd. Onderhoudsbaggerwerk is bestaand gebruik en derhalve niet vergunningplichtig binnen de kaders van de Natuurbeschermingswet.

Anders is het voor de zandwinlocatie naast de Roompotgeul. Hier vindt voor zover bekend geen regulier onderhoudsbaggerwerk plaats. In de vaargeul komt een sterke stroming voor, waardoor constante distributie van zanddeeItjes plaatsvindt. Bij de winlocatie is de stroming lager, zodat hier zand kan sedimenteren.

Toets aan de Natuurbescnerrnmqswet

I

Dumvoetscpplete Sophiastrand Noord-Bevelend

•

De baggerwerkzaamheden zorgen ervoor dat het bodemleven op deze locatie wordt verstoord en/of gedood. Uit het monitoringprogramma (MWTL) is gebleken dat de sublitorale bodemdelen in de Oosterschelde weliswaar lagere aantallen bodemdieren per m- dan litorale bodems hebben, maar dat er hogere biomassa's en een grotere soortdiversiteit aanwezig is (Geurts van Kessel, 2004). De

baggerwerkzaamheden zorgen voor een tijdelijke en plaatselijke verstoring van het bodem leven, maar na de werkzaamheden kan het bodem leven zich herstellen. Mocht er voor het winnen van zand gebruikt gemaakt worden van de zandwinlocatie naast de Roompotgeul, dan wordt de kwaliteit van het bodemleven hierdoor op een relatief klein areaal van het habitattype H1160 tijdelijk aangetast. Het instandhoudingsdoel voor het habitattype H1l60 is behoud van oppervlakte en verbetering van kwaliteit.

De baggerwerkzaamheden hebben geen verlies van oppervlakte tot gevolg. Kwaliteitsverbetering voor het habitattype H1160 is gericht op herstel van een evenwichtige afwisseling van de deelecosystemen, herstel van kleinschalige zoet-zout gradiënten, van droogvallende mosselbanken en uitbreiding van

zeegrasvelden (Ministerie van LNV, 2009). Door deze baggerwerkzaamheden komt de voorgenomen kwaliteitsverbetering niet in gevaar. Omdat de verstoring tijdelijk is en slechts een beperkt areaal betreft, is er van een significant effect geen sprake.

:=;.2.2

BIOTOPEN GENOEMD IN HET AANWIJZINGSBESLUIT TOT BESCHERMD NATUURMONUMENT

Getijdengebied: schorren, slikken en platen

De effecten op slikken en platen zijn in de vorige paragraaf behandeld onder het kopje "Grote ondiepe kreken en baaien [Hl160]".

Wetlands

De Oostersehelde is aangemerkt als Wetland. De wetland-conventie richt zich op de bescherming van vogels en bijbehorende leefgebieden (website Ramsar Convention). De effecten op wetlands van de Oosterschelde zijn in dit rapport beschreven in § 5.2.1 bij habitattypen. Verder liggen langs het dijktraject geen andere wetlands. Aanvullende significante effecten zijn uitgesloten.

5.3

HABITATRICHTLIJNSOORTEN

•

Gewone zeehond

Vaste rustplaatsen van gewone zeehond liggen op grote afstand van het Sophiastrand en de zandwinlocatie. Vanwege het brede voorland en de mate van recreatie is het niet aannemelijk dat zeehonden veel gebruik maken van het water voor het strand om te foerageren. Het valt echter niet uit te sluiten dat op enig moment tijdelijk een exemplaar zwemmend nabij het plangebied voorkomt. Bij de zandwinlocaties worden met regelmaat zwemmende zeehonden waargenomen. De winlocaties worden druk gebruikt als vaargebied. De aanwezige zeehonden zijn hierdoor al op enige wijze gewend aan menselijke activiteiten.

Permanente effecten

De suppletie en baggerwerkzaamheden leiden niet tot directe aantasting of afname van leefgebied van gewone zeehond. Rust- en foerageergebied en worden niet verkleind, waardoor permanente effecten zijn uitgesloten.