Zelfhulp en onderlinge steun. Het zijn de succesfactoren van het project Herstel, Empowerment, Ervaringsdeskundigheid (HEE). Cliënten met psychiatrische problemen vertellen elkaar in herstelwerkgroepen hun verhaal.
Hun persoonlijke geschiedenis blijkt een zinvol verhaal waar anderen van kunnen leren. Met hun ervaring geven ze cursussen en trainingen aan hulpverleners en aan andere cliënten.
De deelnemers aan het programma hebben verschillende rollen: deelnemer, cursist, groepslid, vrijwilliger of betaalde ervaringsdeskundige.
Bij HEE zijn meer dan driehonderd cliënten en ervaringsdeskun- digen met psychische problemen betrokken van zo’n 35 GGZ- organisaties uit het hele land. Ze kunnen er ervaringen uitwisse- len, steun vinden en leren hoe ze discriminatie en stigmatisering aan kunnen pakken. HEE vergroot het zelfsturend vermogen van de cliënten, zorgt voor participatie in de samenleving en zet individuele herstelprocessen in gang. Bovendien draagt het project bij aan een beter zorgaanbod van zorginstellingen.
HEE
HEE werd in 2005 opgericht onder de vlag van het Trimbos- instituut, landelijk kenniscentrum op het terrein van geestelijke gezondheid en verslavingszorg, en de stichting Rehabilitatie
’92, een landelijk opleidingsorgaan op het terrein van rehabili- tatie. Wilma Boevink is sociaal wetenschapper en ervaringsdes- kundige en stond aan de wieg van HEE. ”Het initiatief kwam van de GGZ-cliëntenbeweging. Het was een spannend plan, maar omdat ik zelf altijd veel aan onderlinge steun en zelfhulp heb gehad, wist ik dat het een succes zou moeten worden.”
Het team
Het HEE-team bestaat uit 55 personen. Wie voor HEE wil werken, moet een psychiatrische achtergrond hebben. De
Een zinvol verhaal
lees verder >
teamleden coachen elkaar. Ze zijn kwetsbaar en hebben vaak weinig zelfvertrouwen. Juist voor hen is zelfsturing daarom een bijzondere werkwijze. Boevink: “Voor de deel- nemers is HEE vaak een eerste werkplek sinds jaren. En niet zomaar een werkplek maar een hele innovatieve. Wat het extra moeilijk maakt, is dat zij zelf de innovatie zijn. Hun hele hebben en houwen zit in het werk en dat maakt hen enorm kwetsbaar.”
Werkwijze
Het team werkt laagdrempelig en bezoekt mensen op plekken waar zij vaak komen en waar ze zich prettig voelen. HEE’ers gaan naar cliënten toe en laten hen ken- nismaken met het herstelperspectief. Bij HEE gaat het om communiceren over ervaringen, afstand nemen en reflecteren, van een ‘ik-verhaal’ een ‘wij-verhaal’ maken, het bruikbaar maken voor anderen en als docent of als spreker meedoen in het aanbod van deskundigheidsbevor- dering. En dat gaat soms met vallen en opstaan. “Ik ging op bezoek bij een echt psychogeriatrische dame,” vertelt Boevink. “Ik herinner me dat ze aan de keukentafel in een rolstoel zat te dutten. Ik vertelde haar mijn verhaal. En nu werkt ze voor HEE en houdt ze lezingen. En echt, met haar verhaal krijgt ze een hele zaal stil. Ze ontroert anderen.
Maar ze blijft twijfelen aan zichzelf.” De oplossing bleek even simpel als doeltreffend. “Na elke lezing vragen we iedereen uit het publiek in één woord op een briefje te schrijven wat ze van het verhaal vonden. Deze briefjes kan ze in een moeilijk moment thuis nog eens nalezen.”
De herstelwerkgroep
Zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie, daar gaat het om bij de zelfhulpgroepen. “De cliënten zijn niet hun aandoening. Ze hebben zoveel te bieden,” zegt Boevink. De herstelgroepen zijn onmisbaar om tot dit besef te komen. Het accent van de bijeenkomsten ligt niet op problemen en ziekte, maar op kracht en mogelijkheden.
De deelnemers leren de waarde van hun eigen ervaringen te zien. Twee ervaringsdeskundigen en maximaal acht deelnemers komen elke twee weken twee uur bij elkaar.
Ze vinden er steun bij elkaar. Boevink: “Je kunt er uithui- len, je woede uiten of een grove grap maken als iemand je onheus heeft bejegend. Je voelt dat je niet de enige bent.
Dat je er trots op mag zijn dat je je staande houdt. En dat werkt heel bekrachtigend.”
Studiedagen
De trainingen, cursussen en studiedagen van HEE zijn erg succesvol. “We leren cliënten dat ze veel te melden hebben en vertellen hulpverleners dat ze nog veel moeten leren.” Zo verwoordt Boevink kort de boodschap van de studiedag Herstel voor koppels cliënt en hulpverlener. De
relatie tussen hen is een belangrijk thema van deze dag. Voor beide partijen soms een lastig onderwerp. Want cliënten zijn vaak niet gewend om feedback te geven aan de hulpverlener.
En voor hulpverleners is het vaak lastig om niet met een therapeutische opmerking te komen maar een persoonlijker inbreng te geven. Boevink: “We maken deze rollen be- spreekbaar. Zo vraag ik vaak waar de cliënt en hulpverlener het over hebben gehad toen ze samen op weg waren naar de studiedag. Was het een hulpverlenersgesprek? Of ging het nu eens om zaken als relaties, gezinssamenstelling of bijvoorbeeld hobby’s? Een persoonlijker inbreng van een hulpverlener is heel waardevol. De hulpverlener kan laten zien hoe hij met de dingen in het leven omgaat. En dat verdriet erbij hoort. Ik ben ervan overtuigd dat professionele afstand in een langdurige hulpverlenersrelatie niet altijd goed is.”
Marktwaarde
Tijdens een studiedag in Maastricht vroeg Boevink de deelnemers, met een gemiddelde leeftijd van 60 jaar, hoe ze omgaan met personeelswisselingen. “Hoe is het als je naar iemand zoekt aan wie je je kunt vasthouden en die iemand blijkt de leeftijd van je kleindochter te hebben?” Het verrassende antwoord kwam van iemand die indrukwekkend eerlijk durfde te zijn: “Ik zorg dat ik daar weer ‘onder’ ga zitten. Dat ik nog zwakker en onwetender overkom.” Volgens Boevink een treffend voorbeeld van patiëntengedrag. En juist hier springt HEE op in. “Hoe heftiger de diagnose, hoe langer de opname en hoe groter het aantal pillen, hoe groter de marktwaarde voor ons is. Deze mensen zijn een lichtend voorbeeld voor anderen. Voor cliënt én professional! En daarom voor HEE heel waardevol.
“Hoe heftiger de diagnose, hoe langer de opname en hoe groter het aantal pillen, hoe groter de marktwaarde”
Postbus 19129 * 3501 DC Utrecht * T 030 789 20 00 F 030 789 21 11 * www.movisie.nl * info@movisie.nl
