Jhr. Mr. D. J. DE GEER

CHRISTELIJK- HISTORISCHE UNIE

JAARBOEKJE 1940

Prijs: f 0.50

UITGAVE: BUREAU CHR.-HIST. UNIE, RIJNSTRAAT 9, 's GRAVENHAGE

Jhr. Mr. D. J. DE GEER

Minister-President.

KALENDER VOOR HET JAAR 1940

I ^JANUARI I ^{FEBRUARI I} I ^MAART

z. - 7 14 21 28 - 4 11 18 25 -- 3 10 17 24 31 M. 1 8 15 22 29 -- ⁱ⁾ 12 19 2G - 4 11 18 25-- D. 2 9 16 23 30 -- 6 13 20 27 - fl 12 19 26 --

w. 3 10 17 24 31 -- 7 14 21 28 - 6 13 20 27- D. 4 11 18 25 -- 1 8 15 22 29 -- 7 14 21 28 -- V. ^;, 12 19 2G -- 2 9 16 23 ^- 1 8 1i'> 22 29 --

z. 6 13 20 27 -- _I 3 10 17 24 - 2 9 Hi 23 30 -

I ^APRIL

^MEI

^JUNI

z. ^{-- 7 11 21 28 -} 5 12 19 26 I

--2 9 16 23 30 M. 1 8 1i'> 22 29 ^{- -} 6 13 20 27 - 3 10 17 24-- D. 2 9 16 23 00 - 7 14 21 2H - 4 11 18 25-

w. 3 10 17 24 ^- 1 8 Hi 22 29 - 5 12 19 26 -- D. 4 11 18 25 -- 2 9 16 23 30 -- 6 13 20 27 -- V. 5 12 19 26 - 3 10 17 24 31 - 7 14 21 28--

z. 6 13 20 27 - 4 11 18 2fl -- I 1 H 15 22 29 -

I ^JULI I ^{AUGUSTUS ! I SEPTEMBER}

z. ^-- 7 14 21 2H -- 4 11 18 25 1 8 1fl 22 29 M. 1 8 15 22 29 - 5 12 1!) 26 2 9 16 23 30 D. 2 9 16 23 30 -- 6 13 20 27 3 10 17 24 -

w. 3 10 17 24 31 ^{- -} 7 14 21 28 4 11 1H 25 -- D. 4 11 18 25 - 1 8 15 22 29 ^[i 12 19 26 -

V. 5 u 19 26 - 2 9 16 23 30 6 13 20 27 --

z. 6 13 20 27 -- 3 10 17 24 il1 7 14 21 28 ^{- -}

I ^{OCTOBER I NOVEMBER} I ^DECEMBER

z. - 6 13 20 27 - 3 10 17 24 1 8 15 22 29 M. -- 7 14 21 28 - 4 11 18 25 2 9 16 2:1 30 D. 1 8 15 22 29 - 5 12 19 26 3 10 17 24 31

w. 2 9 16 23 30 -- 6 lil 20 27 4 11 18 25 - D. 3 10 17 24 31 -- 7 14 21 28 ⁱ⁾ 12 19 26 - V. 4 11 18 25 -- 1 8 Hi 22 29 6 13 20 27 --

z. 5 12 19 26 -- 2 9 16 23 30 7 14 21 28 -

VER.JAARDAGEN DER LEDEN VAN HET VORSTELIJK HUIS.

31 Januari (geb. 1938): H. K. H. Beatrix Wilhelmina Armgard, Prinses van Oranje-Nassau, Prinses van Lippe-Biester- feld, Dochter van H. K. H. Prinses Juliana, Prinses van

Oranje-Nassau, Hertogin van Mecklenburg, enz. enz. en Z. K. H. Prins Bernhard, Prins der Nederlanden, Prins van Lippe-Biesterfeld

30 April {geb. 1909): H. K. H. Juliana Louise Emma Maria Wilhelmina, Prinses van Oranje-Nassau, Hertogin van Mecklenburg, enz. enz., Dochter van H. M. Wilhelmina, Koningin der Nederlanden, en Wijlen z. K. H. Hendrik, Prins der Nederlanden.

29 Juni (geb. 1911): Z.K.H. Bernhard Leopold Frederik Everhard Julius Coert Karel Godfried Pieter, Prins der Nederlanden, Prins van Lippe-Biesterfeld.

5 Augustus (geb. 1939): H. K. H. Irene Emma Elisabeth, Prinses van Oranje-Nassau, Prinses van Lippe-Biesterfeld, Dochter van H. K. H. Prinses Juliana, Prinses van Oranje- Nassau, Hertogin van Mecklenburg, enz. enz. en Z. K. H.

Prins Bernhard, Prins der Nederlanden, Prins van Lippe- Biesterfeld.

31 Augustus (geb. 1880): H. M. Wilhelmina Helena Pauline Maria. Koningin der Nederlanden, Dochter van Wijlen Z.M. Willem III en Wijlen H.M. Emma, Koningin-Moeder.

CHRISTELIJKE FEESTDAGEN.

Nieuwjaar 1 Januari.

Goede Vrijdag 22 Maart.

Paschen 24 en 25 Maart.

Hemelvaarsdag 2 Mei.

Pinksteren 12 en 13 Mei.

Kerstmis 25 en 26 December.

PAASCHDAGENTABEL in de eerstkomende 60 jaren.

- - - - - - - - -

25 Maart 1951 10 April 1955-6n-77

26 1967 -78-H9 11 1971-82-93

28 ^1~48 12 1998

29 19f>9-64--70 13 19H-fi2

30 1975-~6-97 14 1963-68-74

31 1991 15 1979-90

1 1945 -fi6 16 1995

2 April 1961-72 17 1949-60

3 1980-~8-94 18 19fi!-6f>-76

4 199~ 19 1981-87-92

5 1942-53 21 1~46-57

6 1947-58-69-80 22 1962-73-84

7 198fi-96 23 2000

9 1944-50 25 1943

V ereeniging

"De Savornin Lohman Fonds"

W enscht Ge regelmatige toezending van goede, echt Christelijk-Historische lectuur?

Meld U dan aan als begunstiger van de V ereaniging

"De Savornin Lohman Fonds", Rijnstraaf 9, 's Graven- hoge; posfrek. No. 335026!

De jaarlijkscha bijdrage kan door U zelf worden bepaald en bedraagt f 5.-; f 2.50 of f 1.-. Het Ver- eenigingsjaar loopt van 1 September tof 1 September.

Door de V ereaniging worden uitgegeven bro·

chures, waarin van gezaghebbende Chr.-Hist.

zijde verschillende onderwerpen op actueele wijze worden belicht. De begunstigers ontvan- gen de door de Vereeniging uitgegeven publi- caties grafis, met dien verstande, dat het ge- zamenlijk bedrag der in een jaar uitgegeven brochures het bedrag der jaarlijkscha contri- butie niet mag overschrijden.

V oor de reeds verschenen uitgaven der Ver- eeniging, welke ook afzonderlijk verkrijgbaar zijn, wordt verwezen naar de litteratuurlijst op blz. 245 van dit Jaarboekje.

Steunt door Uw jaarlijksche bijdrage dit werk in het belang van de Chrisfelijk-Historische Unie!

Het Bestuur der Vereeniging bestaat uit de navolgende personen:

Prof. Dr. J. de Zwaan, Voorzitter.

Jkvr. J. J. Bar.sse Mackay, Secretaresse.

Mr. Dr. A. A. van Rhijn, Penningmeester.

W. F. C. van den Broek.

Mr. Dr. J. van Bruggen.

Dr. C. W. Th. Baron van Boetzelaer van Asperen van Dubbeldam.

Jan ter Haar Jr.

J. R. Snoeck Henkemans.

Prof. Mr. F. de Vries.

van den Secretaris der Unie over 1939.

Wanne·er men het jaar 1939 v.ergelijkt met het jaar 1938, dan zou men kunnen zeggen, dat 1938 in verschillend opzicht was een jaar van voorbereiding en dat 1939 geweest is een jaar van u i t- v oe r in g. Dit geldt zoowel op het gebied van het i n t er n a t i o ..

n a l e, e c o n om i s c he en m i 1 i t a i r e leven, als op het gebied van onze eigen C.-H. o r ga nis at ie.

I n t e r n a t i o n <t a 1 was 1938 ee11 jaar van voortdurende span- ning, die een hoogtepunt vond in den strijd rondom Tsjecho-Slowakije;

het ingrijpen van den Eng·elschen Staatsman Chamberlain in Sep- tember van dat jaar en zijn samenkomst met den Duitsehen Rijks- kanselier Hitier te München bracht eenige ontspanning, helaas slechts van tijdelijken aard. De Volkeren bereidden zich voor op den strijd, die komen zou en in 1939 gekomen is. Ook in ons land werden op militair en economisch gebied allerlei voorbereidende, wettelijke en andere maatregelen genomen, opdat ons Volk, indien d:e droeve botsing komen zou, gereed zou zijn. Die botsing is gekomen. Nadat in Maart en April nieuwe spanningen zich hadden voorgedaan, o.a.

doordat op den Goeden Vrijdag, 7 April, Albanië door Italië was overweldigd, brak op 28 Augustus het Europeesch conflict uit door een Duitsehen aanval op Polen. Nadat reeds op 24 Augustus in ons land eenige Koninklijke besluiten waren verschenen tot vordering van spoorwegen, tot het onbruikbaar maken van spoorwegbruggen, tele- graaflijnen en seintoestellen in verband met de belangen van 's Lands verdediging, V€rscheen op 28 Augustus 1939 het Mobilisatiebevel;

op 1 September 1939 werd het geheele grondgebied des Rjjks verklaard te zijn in staat van oorlog. Op 3 September verscheen de Neutraliteits- Proclamatie, "betreffende de inachtneming en de handhaving door de Nederlandsche Regeering van volstrekte onzijdigheid ter zake van den oorlogstoestand, die is ontstaan tusschen eenige vreemde Mogend- heden". Verschillende wetten op economisch gebied, die in 1938 waren voorbereid, en in het voorjaar van 1939 door Regeering en Staten- Generaal hier en daar waren verbeterd en aangevuld, traden in wer- king·. Zoo was ons Volk militair en economisch voorbereid op den toestand, waarin wij ons thans bevinden.

0 r ga nis at o ris c h had de C.-H. Unie in 1938 zich ingespannen om voorbereid te zijn op den verkiezingsstrijd voor Staten en Raden, die in 1939 komen moest. Het Jaarverslag-1938 eindigde met te zeggen, dat organisatorisch door Hoofdbestuur, Centrale Propaganda Com- missie, en D:Jchterorganisaties was gedaan, wat menschelijkerwijze gedaan kon worden.

De Statenverkiezingen hadden plaats op 19 April; de

Gemeenteraadsverkiezingen ongeveer 21 Juni. Er is reden tot dank-

baarheid voor den uitslag van deze verkiezingen. Er is door onze

geestverwanten aUerwege met energie gewerkt. De klap, ons bij de

Kamerverkiezing van 1937 toegebracht, heeft de onzen wakker

geschud. Het resultaat was, dat de Unie, uitgedrukt in percentages

voor het geheele land, van 9,26 % in 1935, gezakt cp 7,46 % in 1937, steeg tot 9,86 % in 1939. Het feit, dat de Unie boven haar percentage van 1935 uitkwam, is van groote beteekenis en kan hooger worden aangeslagen, dan het feit, dat de abnormale teruggang van 1937 werd ingehaald. De tabellen achter in dit Jaarboekje zullen nauwkeurig door onze Kamerkring-, Statenkring- en Kiesvereenigingen moeten worden bestudeerd, om de zwakke plekken te ontdekken en te weten waar met de meeste energie orns beginsel moet worden uitgedragen.

Splitst men de percentages voor het geheele land per provincie, dan krijgt men, omtrent de C.-H. sterkte in iedere provincie en omtrent den vooruitgang of t.eruggang het navolgende beeld:

Provincie: 1935 1937 1939 sinds 1935

N.-Holland 6,46 4,52 6,93 + 0,46 %

Z.-Holland . 10,18 8,01 9,88 -0,3 %

Utrecht . 11,03 8,95 12,18 + 1.15 %

Gelderland . 14.21 10,94 16.92 + 2,71 % Overijsel . 12,76 11,50 14.08 + 1,32 %

Drenthe . 11,61 10,43 12,59 + 0,98%

Groningen 8,96 6,72 8,16 -0,8 %

Friesland . 17,44 15,45 17,55 + 0,11 t;.'o

Zeeland . 17,04 15,22 19,04 + 2 %

N.-Brabant 2,97 2,44 3,17 + 0,2 ^{,,o ot}

Limburg 1,87'') 0,68 1,50

"De Nederlander" schreef naar aanleiding van den uitslag van de Statenverkiezingen:

"De verkiezingen van 1937 hebben d i t groote voordeel gehad, dat men scherper is gaan inzien, dat de plaats van de Unie in ons volks- leven niet maar rustig als een vanzelfsprekendheid mocht worden aanvaard. De schok van 1937 heeft de Unie er toe gebracht zich te gaan bezinnen op haar positie en taak en heeft een opwekking van het partijleven tengevolge gehad. Daardoor was het mogelijk, dat de Unie zich weer sterker bewust werd van den geestel~jken achtergrond van de christelijke politiek en van haar sociale roeping. Wij Ieven in een periode van, zooals wij het onlangs ergens omschreven zage·n, ,,her 1 e vin g v a n de r e f o r m a t o r i s c h e ge d a c h t e"

en wie met de politieke kaart van het land maar eenigszins vertrouwd is moet begrijpen, dat zulk een beweging de Unie niet onberoerd kan laten. De herleving van de reformatorische gedachte brengt met zich een versterking van het kerkelijk besef en - hoeveel onduidelijks daarin nog mag zijn - het lijdt voor ons geen twijfel, dat de ver- s te r kin g v a n h e t k e r k e 1 ij k besef ten aanzien van den uitslag dezer verkiezingen een woord heeft meegesproken. Veel van wat er den laatsten tijd in de Unie is gepasseerd is naar onze o-ver- tuiging r.lleen in dit licht te begrijpen. Degenen, die er zich over ver- bazen, dat meer dan vroeger de nadruk wordt gelegd op het eigene van de Unie in het bijzonder ook met betrekking tot andere christe- lijke partijen en dat het verzet tegen alles wat verband houdt met de gedachte van het isolement van het christelijk volksdeel groeiende is, zouden verstandig doen in deze richting daarvan de verklaring te zoeken."

Dit is volkomen juist gezien. De samenwerking hier en daar met C.N.A. en H.G.S., in 1938 voorbereid, heeft tot gunstige resultaten geleid. \Vaar deze Protestantsch Chri&telijke groepen alleen bleven staan, zijn hunne stemmen verloren gegaan, d.w.z. die stemmen kwa-

''') in 1935 tezamen met A.R.

8

men ten voordeele aan de grootste politieke partijen. Door het be- haalde succes bij de Statenverkiezingen was het élan in onze gelede- ren herb~ren. Met dankbaarheid mag worden geconstateerd, dat de- Raadsverkiezingen de verkregen stemmenaantallen hebben bevestigd.

ja, dat deze aantallen in verschillende gemeenten nog werden overtroffen.

Dit alles mag ons niet als tevreden strijders voor ons hoog beginsel

"op de plaats rust" stellen. Integendeel. De wetenschap, dat oru;.

beginsel bij het Nederlandsche Volk opnieuw ingang heeft gevonden, en dat wij strijden voor een beginsel, ontleend aan S c h rif t en Historie, moet ons aanwakkeren om met alle kracht en inspan- ning voort te werken, en in de epenbare lichamen - Staten-Generaal Provinciale Staten en Gemeenteraden - aan dat beginsel practische toepassing te geven.

De Voorzitter der Unie, Jhr. Mr. de Geer, gaf op den eersten dag van de Zomerconferentie te Lunteren een beschouwing e-ver de resul- taten der gehouden verkiezingen. Aan het verslag ontleenen wij het

volgende: ·

"De uitslag van 19 April heeft aan onze Unie levendige voldoening gebracht. Het groote feit was, dat de inzinking van 1937 volkomen overwonnen bleek. Gelijk hebben gekregen zij, die destijds meenden, dat de teruggang niet te wijten was aan de propaganda vóór of tegen bepaalde economische denkbeelden - op dat punt is nog niet zoo heel veel veranderd - maar aan de bijzondere constellatie van dat.

jaar. Daarnaast mag groote waarde worden toegekend aan de syste- matische voorlichting, sinds 1937 door velen in de partij, z:owel door woord als door geschrift, aan ons volk gegeven. Wij hebben daarvan nu de vruchten gezien.

Nadat ~pr. dit nader uiteengezet had, ook in verband met het werk onder de jeugd, waarschuwde hij tegen een gevoel van rustige vol- daanheid. De activiteit moet worden verhoogd. En vooral moet gestreden tegen bepaalde ernstige euvelen, die ook nu weer naar voren getreden zijn. In dit verband werd gewezen op de verspilling, van stemmen èn op het groote-steden-vraagstuk.

Met tal van cijfers wees hij er cp, hoe het uiteenvallen der Protes- tantsche groepen, en het dientengevolge verloren gaan van vele Pro- testantsche stemmen, den mvloed der R.K. verhoogt. Voornamelijk ten gevolge van het optreden van hen, die het hardst tegen Rome waarschuwen. Het wordt meer dan tijd, dat onder de belijdende.

Protestanten de "oecumenische" gedachte op staatkundig gebied tot gelding komt. Daar, waar van onze zijde stappen in die richting gedaan zijn, o.a. in verschillende Statenkringen in Gelderland, zijn daarvan goede resultaten gezien.

De groote steden zijn ook nu weer gebleken de zwakke punten in onze uitrusting. Spr. meende, dat in een verderdcorgevoerde decentra- lisatie de genezing zal moeten worden gezocht, en hij zette uiteen.

hoe de practische bezwaren daartegen kunnen worden overwonnen.

Hij achtte dit probleem voor de Kamer- en Statenverkiezingen van nog grooter belang dan voor de Raadsverkiezingen, omdat de grootste

inspannin~. elders in het land betracht, met onvruchtbaarheid gesla- gen wordt, indien de groote steden achterblijven."

Het optreden van het Kabine t-d e Geer. De Staat- kundige gebeurtenissen van het jaar 1939 gingen aan onze Unie niet ongemerkt vcorbij; zij ontnamen ons onzen Voorzitter, doordat hij op.

10 Augustus optrad als Minister-President.

In den boezem van het vierde Kabinet-Colijn, dat in Juni 1937 was

opgetreden, waren reeds in Augustus 1938 moeilijkheden gerezen ⁱⁿ

verband met de tekorten op de begroeting voor het jaar 1939. Deze-

interne moeilijkheden traden naar buiten door het onverwacht aftre-

den op 20 Mei 1939 van den Miinster van Financiën, Mr. de Wilde.

Nadat deze interne moeilijkheden in het Kabinet zich verder hadden toegespitst in verband met de zeer kostbare plannen van den Minister van Sociale Zaken, Mr. Romme, voor de bestrijding van de jeugd- werkloosheid, trad op 29 Juni het Kabinet af. Op 30 Juni ontving Dr. Colijn v~m Hare Majesteit de Koningin de opdracht tot vcrming van een nieuw Kabinet; nadat hij op 5 Juli een samenspreking had gehouden met de Voorzitters van de 6 groote Fracties in de Tweede Kamer, welke tot geen resultaat leidde, werd Dr. Colijn van de opdracht ontheven, en werd de R.K. Staatsraad, Mr. Dr. Kooien met een opdracht tot Kabinetsformatie belast. Ook deze opdracht mis- lukte. waarna op 25 Juli het 5e Kabinet-Colijn optrad. Na de aan- vaarding door de Tweede Kamer van de motie-Deckers met 55-27 stemmen op 27 Juli, in welke motie het optreden van het Kabinet werd afgekeurd, omdat "de Kabinetsformatie niet heeft geleid tot het optreden van een Kabinet, dat den grcotst mogelijken waarborg biedt voor een deugdelijke behartiging van 's lands belangen in gemeenschappelijk overleg met de Staten-Generaal", trad het 5e Kabinet-Colijn af. Daarna verleende H. M. de Koningin op 4 Augus- tus de opdracht tot vorming van een Kabinet van de breedst mogelijke samenstelling aan Jhr. Mr. D. J. de Geer. Niettegenstaande veel verzet van de zijde der Antirevolutionairen en Liberalen, mocht het hem gelukken een Kabinet te fcrmeeren, waarvan de samenstelling op 10 Augustus bekend werd gemaakt. Dit Kabinet, waarin voor het eerst in ons land twee Sociaal-Democraten zitting namen, de heeren Albarda en Van den Tempel, werd door den Formateur een "extra- parlementair nood-Kabinet" genoemd.

De strijd rondom dit Kabinet, in en buiten de Staten-Generaal, heeft er toe bijgedragen den onderJingen band in de Unie te verster- ken, en heeft onze groote waardeering voor onzen (thans) oud-Voor- Zitter zoo magdijk nog doen toenemen. Algemeen heeft men in onze gelederen g·evoeld de groote beteekenis van de nationale daad van Jhr. de Geer om in deze uiterst moeilijke omstandigheden de leiding van een Kabinet opnieuw op zich te nemen. Hier werd dcor den heer De Geer aan het Christelijk-Historisch beginsel, dat niet anti-thetisch, maar thetisch, samenbindend, is (art. 8 van het Beginselprogram) practische toepassing gegeven in een voor Nederland hoogst ernstig tijdsgewricht. Het Hoofdbestuur der Unie - hierbij de gevoelens ver- tolkend van duizenden en duizenden in onze Unie - zond den heer De Geer op 18 November een telegram, om hem hartelijk te danken voor zijn arbeid als Voorzitter der Unie, hem hulde te brengen voor·

de formatie van zijn Kabinet en hem Gods zegen toe te bidden bij zijn gewichtigen arbeid.

In zijn plaats benoemde het Hoofdbestuur met algeroeene stemmen tot Voorzitter der Unie den heer H. W. Ti 1 anus, Voorzitter van de Tweede Kamerfractie.

In de vacature-De Geer werd benoemd tot lid van de Tweede Kamer de oud-Minister, Prof. Dr. J. R. Slotemaker de Bruïne.

De A 1 gem e e n e V e r g a de r in g der Unie werd gehouden op Woensdag 12 April in "Bellevue" te Amsterdam.

Na de openingsrede van den Voorzitter, Jhr. de Geer, werd het ontwerp-Gemeenteprogram besproken en vastgesteld.

In de middagvergadering sprak Prof. Dr. Th. L. Ha i t je ma over: "Het eigene van de Christelijk-Historische Unie", welke rede naderhand in druk is verschenen.

Als leden van het Hoofdbestuur werden herkozen de heeren Jhr.

Mr. D. J. de Geer, H. w. Tilanus en Prof. Dr. J.

de Zwaan.

10

OVERZICHT VAN HET AANTAL DEELNEMERS AAN DE ALGEMEENE VERGADERINGEN.

Stemge-

Algeroeene Aantal rechtigde Aantal

Vergadering bezoekers leden stemmén

31 October 1918 180 155 268

13 Juni 1919 . 258 198 383

28 Mei 1920 . 238 200 405

31 Maart 1921 308 244 484

19 April 1922 431 361 629

28 Februari 1923 437 403 684

I 1 Juni 1924 . 465 396 722

15 April 1925 457 366 699

8 April 1926 702 560 899

9 Maart 1927 554 460 803

12 April 1928 517 438 769

3 April 1929 501 423 721

23 April 1930 540 452 760

8 April 1931 522 442 735

30 Maart 1932 715 464 824

13 Maart 1933 603 445 829

6 April 1934 702 499 809

3 April 1935 530 444 693

15 April JCH6 671 515 810

1 Apnl !937 650 495 993

20 April 1938 612 479 786

12 April 1939 621 444 751

OVERZICHT VAN DE BEZOEKERS DER ALGEMEENE VERGADERING, VERDEELD NAAR DE PROVINCIEN.

Friesland . Groningen . Drenthe. . .Overijse! . Gelderland . Utrecht . . . Noord-Holland Zuid-Holland . Zeeland. . . Noord-Brabant Limburg . . .

Totaal

192919301931 19321933I93419351936I937 19381939 35 22 23 39 34 37 39 57 52 60 60 21 26 21 22 23 25 20 22 19 16 11 13 11 J 2 22 13 29 24 18 17 I6 21 42 34 42 79 60 56 37 49 46 65 45 64 87 70 201 79 116 84 109 104 90 87 52 69 54 70 69 96 56 64 79 54 50 103 114 116 79 125 86 94 128 121 97 129 148 157 152 168 171 220 148 I89 172 I77 179 8 7 19 14 12 15 IO 23 24 24 24 1 l 10 10 15 !I 18 14 9 I 2 10 10

4 3 3 6 6 4 4 3 4 3 5

501 540 522 715 603 702 530 671 650 612 621

De Zestiende Zomerconferent i e te Lunteren had plaats op 20, 21 en 22 Juli onder leiding van den heer J. R. Sn oe c k H e n k e m a n s. De Gonfenmtie was goed bezocht.

Sprekers waren:

.Jhr. Mr. D. J. de Geer: "De stembus van 19 April''.

Dr. S. Rozemond (Leiden): "Demoralisatie in verband met armeede en werkloosheid".

Mr. Dr. P. H. W. G. van den Helm (Pijnacker): "De verhouding tus- sche>1 de publiekrechtelijke lichamen onderling, gezien van Chr.-Hist. standpctmt".

J. J. Wallien (Haarlem): "Gemeentebesturen en Volksgezondheid".

G. van der Ley (De Steeg): "De Landbouw en de Trust- en Kartel- vorming".

Omtrent h e t a a n t a 1 Kies v e re e n i gin g en wordt het navolgende medegedeeld:

lDec.v.h.jaar 1929 1930 1931 1932 1933 1934 1935 1936 1937 1938 1939 aantal afd. 754 754 770 760 754 756 768 758 763 750 777 Om een inzicht te krijgen in d<tn arbeid van de 18 Kamer- k ringvereen i gingen, en om leering te trekken uit elkanders werkwijze, teekenen we uit de Jaarverslagen van de Secretarissen der Kamerkringvereenigingen het navolgende op:

I. 's-HERTOGENBOSCH. Tezamen met den K.K. Tilburg en onder leiding van de daartoe speciaal in het leven geroepen Prov.

Centrale is dit jaar meer dan ooit een sterke actie voor de Staten- verkiezingen gevoerd, welke niet zonder succes is gebleven. Vooral is dit jaar de aandacht geschonken aan het Land van Heusden en Alten a.

II. TILBURG. Het afgeloopen jaar kenmerkte zich dcor een flinke activiteit, die merkbaar was in verschillende afdeelingen in onzen Kamerkring. De gehouden jaarvergadering op 11 Maart 1939 in het Chr. Militairen Tehuis te Breda, heeft ongetwijfdd het hare aan deze bijzondere werkkracht-ontplooiing bijgedragen, gezien op deze vergadering bijna alle :1fdeelingen goed waren vertegenwoordigd. Geen wonder ook, want de verkiezingen vcor de Provinciale Staten en Gemeenteraden stonden voor de deur en met bijzondere dankbaarheid en voldoening mag hierop worden teruggezien. Onze belde eaudictaten (aftredende) werden wederom herkozen, hetgeen vooral ook van belang is vcor het behoud van den zetel in de Eerste Kamer, die bezet wordt door Prof. de Savornin Lohman. Verschillende afde.elin- gen behaalden er een zetel bij in de Gemeenteraden, o.a. in Tilburg, Breda, Fijnaart, \Villemstad, Zevenbergen; en alzoo één en ander overziende kunnen we dit Jaarverslag aanvangen met mededeelingen die moed geven voor de toekomst en ons in een stemming brengen van bijz8·nderen dank.

Door het vertrek van de heeren Smeenk en Sneep werden in deze opengekomen plaatsen gekozen de heeren Van Harderwijk en Van den Hll. Vervolgens is door het vertrek van Mevr. Wisboom Verstegen- Kautzmann naar Soestdijk, een plaats in het bestuur open gekomen.

Een bestuursvergadering had plaats op 25 Maart 1939.

Het bestuur ontvangt in deze vergadering kennis van 't besluit van

·zijn Voorzitter, Ds. de Roos, dat hij deze functie gaarne wil neer-

leggen; in deze open gekomen plaats wordt gekozen Dr. Pneu-

ninger. Gezien de vele jaren, die Ds. de Roos voor onze Kamerkring-

vereeniging heeft gewerkt, eerst als lid, daarna als Secretaris en

hierna als Voorzitter, mogen wij dit met groote dankbaarheid ook in

in dit Jaarverslag gedenken en veegen hieraan den wen8ch toe dat

Ds. de Roos nog vele jaren lid van ons Kamerkringbestuur zal

blijven.

12

III. ARNHEM. Najaar 1938 en voorjaar 1939 kenmerkten zich door groote activitBit in verband met de a.s. verkiezingen voor de Provin- ciale Staten. Na de jaarvergadering op 26 Nov. 1938 werd nog een groote bijeenkomst gehsuden van het bestuur van de Kamerkring- vereeniging met de besturen van de Statenkringvereenigingen op 18 Febr. 1939 te Apeldoorn, waar vooral de verkiezingsleetuur bespro- ken en geregeld werd, en ampel de samenwerking met de C.N.A. en H.G.S. werd behandeld. De uitkomst van de verkiezingen, een stijging in stemmen van 46.349 in 1937 tot 71.917 in 1939, toonde aan, dat de actie niet doelloos is geweest en het vertrouwen niet misplaatst.

De eerste bijeenkomsten van dit najaar in streek en kring werden gehouden cm middelen te beramen om de Christ.-Hist. pers te steunen en meer ingang te doen vinden.

In het Kamerkringbestuur kwamen geen wijzigingen.

IV. NIJMEGEN, In verband met de gehouden verkiezingen ver- hoogde activit·eit over dè geheele linie. En met gunstige resultaten!

De organisatie laat hier en daar te wenschen over, hetgeen in de hand gewerkt wordt door de minder gelukkige vorming van Staten- kringen. Middelen tot verbetering worden overwogen.

Gebleken is, dat bij candidaatstellingen evereenkernstig Art. 21, alinea 5, van de Statuten ongewilde uitkomsten verkregen kunnen worden. In den vervolge kan het raadzaam zijn althans de candidaten op de "kansrijke" plaatsen van een lijst door afzonderlijke stemmingen aan te wijzen. (Art. 24, lid 5).

V. ROTTERDAM. Zooals wel van zelf spreekt, stonden in 1939 de verkiezingen in het centrum der belangstelling. Hard is hiervoor gewerkt. Zoo werden huis aan huis circulaires verspreid, waarvoor een aantal van 160.000 noodig bleek te zijn. Aan alle dcor de Overheid daartoe beschikbaar gestelde plaatsen, n.l. 300, werden biljetten geplakt, terwiji door advertenties en vergaderingen de aandacht op onze lijst werd gevestigd.

Tot ons genoegen vonden wij Jhr. Mr. D. J. de Geer bereid VOO!t'

onzen Kring eene verkiezingsrede uit te spreken, welke veel belang- stelling trok. Rotterdam mocht zich verheugen in een verhoogd stem- mencijfer, voor de Raadsverkiezing zelfs een cijfer, dat nog nimmer werd bereikt.

Ten einde den arbeid onzer afdeeling intensiever ter hand te kunnen nemen, wordt getracht de bestaande afdeelingen te verkleinen en de propaganda daardoor meer te decentraliseeren.

Voortgegaan wordt met het organiseeren van "praatavonden".

Dit jaar werd begonnen met aan alle leden een eigen maandblaadje toe te zenden.

Tenslctte zij nog gememoreerd, dat de Vrouwen- en Jongerengroep zich ⁱⁿ eene goede pelaugstelling mogen verheugen.

VI. 's GRAVENHAGE. 1939 stond vanzelfsprekend in het teeken der verkiezingen. Bij de verkiezingen der Provinciale Staten konden wij slechts één candidaat, den heer Anth. Folmer, naar dat colleg~

afvaardigen; voorheen bezetten wij twee zetels.

Bij de verkiezingen voor den Gemeenteraad bleef het aantal onzer verwgenwoordigers op vier gehandhaafd. Veel werk werd door onze leden voor de verkiezingen verricht. De leden droegen extra ruim f 900.- in de verkiezingskosten bij. Helaas zijn alle verkiezingskosten aan het eind van 1939 nog niet geheel betaald.

"De Hagenaar" werd, ter gelegenheid der verkiezingen, tweemaal in

een oplage van ± 130.000 exemplanm huis aan huis door de leden verspreid.

Een nieuw Reglement voor de Gemeentelijke Kiesvereeniging kwam tot stand. Een Centrale Propaganda Commissie werd ingesteld; zij verrichtte in dit verkiezingsjaar uitnemende diensten.

Vaak werd vergaderd.

De Gem. Kiesvereeniging verleende, zij het niet officieel, haar mede- werking bij den H:edemaker-avond op 17 Juli 1939 in de Klooster- kerk, in welke samenkomst werd herdacht, dat wijlen Dr. Ph. J.

Hoedemaker op 16 Juli 1839 werd geb:ren.

Op Maandag 13 November werd in een Openbare Vergadering de Begroeting 1940 voor 's Gravenhage behandeld, inleider was de heer C. A. Crayé, lid van den Gemeenteraad.

Eind 1939 werd een nieuwe Kiesvereeniging opgericht in het Coper- nicuckwartier, n.l. 's Gravenhage VI, aanvankelijk met 70 leden; dat gebied ressorteerde vroeger onder 's Gravenhage nr. In aantal leden gingen wij in 1939 met 77 vooruit; op 1 Januari 1939 telden wij 844 leden; nu 921.

Er heerschte in 1939 een opgewekt leven in onze Chr.-Hist. Kies- vereenigingen.

VII. LEIDEN. Ons K.K. bestuur vergaderde viermaal, waarvan tweemaal gecombineerd met de Statenkringbesturen Leiden en Gouda.

Er was in den geheelen K.K. meerdere belangstelling te bespeuren, wat zich ook openbaart in het langzaam· weer stijgen van ons ledental.

De Statenverkiezing werd in den geheelen K.K. met groot elan gevoerd en het stemmenverHes bij de Kamerverkiezingen 1937 werd glansrijk ongedaan gemaakt, zoodat de drie Stateuloeden uit onzen K.K. wederom gekozen werden. Was bij de vorige Statenverkiezingen de heer Van Boeijen ,.lijsttrekker", ditmaal was het de heer Schmal, ten wiens opzichte eenige vrees bestond, dat hij in diverse streken van onzen uitgebreiden K.K. te weinig bekendheid zou genieten.

Deze vrees is ongegrond gebleken en voldoende is bewezen, dat ons Chr. kiezerscorps zich niet blind staart op No. 1, zooals wel eens werd gedacht. Men is voldoende politiek geschoold om te weten, dat men stemt op de Christelijk-Historische Lijst en dat men door te stemmen op No. 1, ook stemt op de volgende candidaten.

Ook de Gemeenteraadsverkiezingen waren in onzen K.K. algemeen een succes, waarop we dankbaar kunnen terug zien.

Onze Jaarvergadering, gehouden ná de Statenverkiezing en vóór de Raadsverkiezingen, was goed bez:cht. Op deze Jaarvergadering werd door Mr. Schmal een uitnemend woord gesproken.

Te betreuren valt, dat het Chr.-Hist. Weekblad, vroeger de Zuid- Hollander, na 1 September 1939 niet langer kon blijven bestaan, na ruim 20 jaar op voortreffelijke wijze te hebben bijgedragen tot ver- breiding van onze Chr.-Hist. Beginselen in Zuid-Holland. Wij zijn echter dankbaar, dat Kcningin en Vaderland, onder de oude beproefde leiding van den heer Snoeck Henkemans, de taak van het Chr.-Hist.

Weekblad heeft willen overnemen, om het z:o eigene geluid wat het Chr.-Hist. Weekblad gaf over te nemen. Dat jonge fissche krachten uit onzen kring, als Mr. Schmal en Ds. van Niftrik tot de medewerkers toetraden, doet ons hopen op een stijgend lezerstal van K. en V.

De heeren Siezen en Braat verlieten onzen K.K. en daardoor ook ons bestuur. De heeren Duijverman en Tuinman namen hun plaatsen in.

Onze Voorzitter werd thans niet tijdelijk, maar definitief Wethou- der van de stad Leiden.

Ondanks de sombere wolken die den politieken hemel rondom ons

verdonkeren, gaan wij moedig voorwaarts, in het vaste geloof, dat

alleen het beginsel dat tegen de revolutie het Evangelie plaatst, uitein-

delijk zal overwinnen.

14

VIII. DORDRECHT. Dit jaar had er geen bestuurswijziging plaats.

Te Rotterdam werden twee Bestuurs- en twee Kadervergaderingen gehouden, waa,rvan één in samenwerking met de K.K. Ver. "Rotter- dam", welke zeer goed bez::cht waren.

Voor de verkiezingen werd een flinke actie gevoerd.

Behalve verschillende voorbereidende vergaderingen door de ver- schillende Statenkringen, werden in een aantal Gemeenten, waar- onder verscheidene waar no.g geen afdeeling bestaat, vergaderingen belegd. Een drietal nieuwe afdeelingen werden opgericht, en eenige conespondentschappen gevestigd. Helaas zijn er nog vele plaatsen waar nog geen afdeeling bestaat. Plannen bestaan om, ondanks de ongunstige tijdsomstandigheden, het werk in die plaatsen met kracht voort te zetten.

Bij de laatste verkiezing werden, behalve veel e~emplaren van de

"Chr.-Hist. Stem" en andere geschriften, heel veel Verkiezings-Neder- landers verspreid. .

De verschillende vergaderingen tot uitbreiding van "De Neder- lander" b-elegd, waren eveneens goed bezocht.

Ook mochten we op het eiland Vcorne en Putten, met als centrum Zuidland, een jongerengroep oprichten.

IX. AMSTERDAM. Het jaar 1939 heeft zich gekenmerkt door het voeren van een zeer intensieve propaganda met het oog op de Vier- kiezingen voor Provinc-iale Staten en Gemeenteraad, een prcpaganda waarbij kosten noch moeite zijn gespaard. Het r·esultaat was dan ook dat wij, ofschoon wij geen zetelwinst verkregen, het stemmen- aantal, uitgebracht op de Christ.-Hist. lijsten, voor beide verkiezingen relatief mochten zien toenemen, terwijl cok het ledental, zoowel voor de Kiesvereeniging "Oud Amsterdam" als voor enkele andere Kies- vereenigingen, in onzen Kamerkring stijgende is.

De Kiesvereeniging Zunderdorp is in het v-erslagjaar opgeheven.

Mr. L. M. de Jong· Schouwenburg, gedurende vele jaren een groote steun in het bestuur der Kamerkringvereeniging, ontviel ons door den dood. Bij de verkiezing veer de Prov. Staten Noord-Holland had de nu overl·edene reeds te kennen gegev·en zich niet meer beschikbaar te stellen. Onze Kamerkring is thans in deze Staten vertegenwoordigd door Jac. Rustige en Jhr. F. J. E. van Lennep.

Ook de samenstelling onzer C.-H. fractie in den Gemeenteraad onderging bij de verkiezing groote wijziging. Door het bedanken van den heer Ter Haar en den heer Van Meerveld, bleef slechts de heer Rustige vim de oude fractie over. De verkiezing bracht met hem de heeren Mr. W. F. Schokking en J. H. Meewezen in den Geme·enteraad.

Amsterdam weet zich gr:ote dank en waardecring verschuldigd voor de 38-jarige werkz.aamheid van den heer Ter Haar in den Gemeente- raad zoowel als lid, als in het college van ^B. en W.; zco ook voor den trouwen arbeid in den Gemeenteraad van den heer Van Meerveld.

Rest ons nog te vermelden dat in de tweede helft van het verslag- jaar ons Christ.-Hist. Weekblad moest worden opgeheven. Het ent- breken van dit gewaardeerde goed geredigeerde contactmiddel, wordt in breeden kring betnmrd.

X. DEN HELDER. In het afgeloopen vereenigingsjaar werden de verkiezingen voor de Provinciale Staten gehouden. De uitslag van deze verkiezingen geeft aanleiding tot een minder pessimistische stemming, al is optimisme zeker nog niet op zijn plaats. Er werd niec meer terrein verloren, hier en daar werd zelfs geringe winst geb::ekt, maar als geheel genomen was de uitslag toch niet zoodanig dat ze volkomen bevrediging kon schenken.

De Statenkringen Zaandam, Hoorn en Den Helder kwamen met

een candidatenlijst uit. Het Bestuur .van den Kamerkring heeft toen de verkiezingsactie geleid. Behoudens een enkele uitzondering hebben alle kiesvereenigingen "De Christelijk-Hist::·rische Stem" verspreid.

Extra aandacht werd besteed aan de "zwakkeren" onder onze kies- vereenigingen. Zoo mocht het gelukken de sedert lang kwijnende kies- vereeniging te Wieringen tot hernieuwe activiteit te brengen. Tot vier maal toe werd door geheel Wieringen "De Christelijk-Historische Stem" huis aan huis verspreid.

De door het Hoofdbestuur beschikbaar gestelde fondsen voor de verkiezingsactie werden aangewend om centraal de noodige strooi- biljetten te doen drukken, die dan tegen zeer lagen prijs (f 1.50 per 1000 ex.) ter beschikking van de kiesvereenigingen werden gesteld. Op deze wijze werd bereikt dat in het rayon van onzen Kamerkring in totaal 130.000 strcoibi!jetten werden verspreid.

Voor een verdere verbreiding van het C.-H. beginsel in dezen Kamer- kring zijn de omstandigheden nu niet bepaald gunstig te noemen. In de eerste plaats hebben groote gro-epen van de bevolking· in dezen Kamerkring ernstig onder de gevolgen van den crisis te lijden (Bree- zand en omgeving Langendijk en de Beemster), waardoor velen of niet in staat zijn om het werk der C.-H. U. financieel te steunen, Of zich afwenden van de C.-H. U. en het met andere partijen gaan pro- beeren. In de tweede plaats stelt deze Kamerkring een drietal groote steden, waarin tezamen meer dan 110.000 menschen wonen, en een belangrijk industriecentrum (Zaanst.reek), op welker bevolking - een bekend verschijnsel in onze C.-H. U. - wij moeilijk vat kunnen krij- gen. Niettemin zet het Kamerkringbestuur den arbeid onverdroten voort. Het volgt nauwlettend de ontwikkeling van den toestand in dezen Kamerkring en waar het mogelijkheden voor de Christelijk-

Hist~rische beginselen ziet, zal het die zeker niet ongebruikt laten voorbijgaan.

De samenstelling van het Kamerkringbestuur onderging geen wijziging.

XI. HAARLEM. In 1939 werden gehouden 4 bestuursvergaderin- gen en 1 algemeene vergadering. In afwijking met vorige jaren werd in deze laatste vergadering een vragenuurtje gehouden, waarin ver- schillende vraagstukken werden besproken en dat bij de aanwezigen zeer in den smaak viel.

Bovendien werden in verband met de verkiezingen voor Provinciale Staten en Gemeenteraad 2 buitengewone vergaderingen gehouden:

één te Haarlem, waar Jhr. Mr. D. J. de Geer als spreker optrad, met het onderwerp "Tijdvragen" en één te Hilversum, waar Prof. Jhr.

Mr. B. C. de Savornin L[}hman het onderwerp "Met betrekking tot de a.s. Statenverkiezingen" inleidde.

In de vacature ontstaan door het bedanken van den heer H.

Kingma, werd als bestuurslid gekozen de heer J. A. Hosang te Laren, terwiJl het bestuur met 3 leden werd uitgebreid, t.w. de heeren J. A.

Wa.gtendonk te Zandvoort, Mr. M. Oh. de Jong te Bussum en J.

Koelma te Haarlem.

In Badhoeve-Dorp werd een kiesvereeniging opgericht, terwijl het bestuur door samenspreking met de besturen van enkele daarvoor in aanmerking komende Kiesvereenigingen, deze tot meer actie trachtte op te wekken.

XII. MIDDELBURG. In 1939 werden de gewone bestuursvergade- ringen gehouden en 1 algemeene (te Zierikzee) waar als spr. optrad ons E.2rste Kamerlid Jhr. Mr. de Savornin Lohman.

Eén nieuwe Kiesvereeniging werd gesticht, n.l. te Kortgene en een herrees uit haar asch, n.l. Noordgouwe.

Verschillende moeilijkheden werden in onderling overleg geregeld,

16

een zeer moeilijke kwestie was het samensmelten van 2 Kiesvereeni- gingen der Chr.-Hist. Unie in één gemeente.

Dank zij den gestadigen opbouw door het bestuur en het onderling overleg met Statenkring- en Gemeentelijke besturen der Kies- vereenigingen !lag de Unie in 1939 haar stemmencijfer bij de Provin- ciale verkiezing·en stijgen van 18746 in '35 tot 23580 in '39, zoodat een percentage werd bereikt van 19.04 in '39 tegen 15.22 in '35; daardoor was het mogelijk haar 8 Statenzetels te behouden, hetwelk tot gevolg had, dat een 2de lid harer fractie in het College van Ged. Staten werd benoemd.

Inplaats van den heer W. Wandel werd in het bestuur gekozen de heer B. J. van Oeveren te Poortvliet; in de vac.-Vermeulen de heer L. A. Vos, Hd. school te Seroaskerken (Walch.).

XIII. UTRECHT. In het bestuur van onzen Kamerkring kwam dit jaar geen verandering. Het jaar 1939 gaf ons een zegenrijken uitslag bij de Statenstembus. Bij 1937 vergeleken werden 7825 meer stemmen uitgebracht op onze Chr.-Hist. lijst. Ons percentage steeg van 8,95 op 12,18 %.

Naast den zegen Gods danken wij dit verblijdende resultaat aan verhoogde Chr.-Historische activiteit in onze provincie. Het bezoek der ledenvergaderingen is in steeds stijgende lijn. Door het bestuur werden verschillende kiesvereenigingen bezocht, en spreekbeurten gehouden, terwijl ook de propaganda-commissie veel heeft bijgedragen tot versterking onzer organisatie. In elk huis kwam onze propaganda- lectuur. Bij alle reden tot dank, moet onverzwakt de aandacht ge- schonken worden aan een viertal punten: 1e. het belang van goede Chr.-Hist. lectuur; 2e. grootere activiteit van onze Chr.-Hist. raads- leden ver.; 3e. actie onder de C.-H. jongeren; 4e. de activeering van onze vrouwen voor de C.-H. beginselen.

Moge 1940 ons ten deze bereid vinden.

XIV. LEEUWARDEN. Een jaar met 2 verkiezingen is vanzelf een druk jaar. Er is voor deze verkiezingen hard gewerkt. Bij de Staten- verkiezing konden we onze 9 zetels behouden, maar kwamen voor de tiende zetel slechts 11 stemmen te kort. Voor de propaganda werd voor de Statenverkiezing het blad "Land en V o 1 k" als propa- gandablad overgedragen aan een perscommissie, die met een tech- nische Commissie op zich nam, het propagandamateriaal te verzor- gen en met behulp van de kiesvereenigingen te verspreiden. Voor de Gemeenteraadsverkiezing werd de actie gevoerd door de kiesver- eenigingen.

Wel werd vanuit den Kamerkring advies gegeven, indien dit werd gevraagd. De verkiezingen voor de Gemeenteraden hebben door elkaar geen verliezen opgeleverd. Uit alles blijkt, dat krachtig propaganda gevoerd zal meeten worden, om onze beginselen te verbreiden.

Ook dit jaar werd met de Jongerengroepen waar het mogelijk was, samengewerkt.

De Kamerleden, de heeren Mr. Pollerna en J. Bakker, dienden het Kamerkringbestuur van advies. Besloten was, 17 Juli Kamerkringver- gadering te houden, welke vergadering speciaal gewijd zou zijn aan de herdenking van Dr. Hoedemaker. Doordat de avond, v~or dit doel te Den Haag gehouden, zou worden uitgezonden, is de Kamerkring- '\'ergadering uitgesteld. Deze werd nu 2 December gehouden.

XV. ZWOLLE. De propaganda, die de eerste maanden van 1939 gevoerd werd, stond vooral in het teeken der Prov. Statenverkiezing.

Meerdere vergaderingen werden daaraan gewijd. Door het Kamer-

kringbestuur werd, in samenwerking met de Propaganda-commissie,

3 maal l;)ropaganda-lectuur aan de Kiesvereenigingen verstrekt, bene-

vens aanplakbiljetten. Voorts werden voor rekening van het K.K.- bestuur in verschillende bladen in de:re Provincie, advertenties geplaatst

Het stemmencijfer bij voornoemde verkiezing steeg belangrijk.

De gewone Algemeene Vergadering (Jaarvergadering) werd gehou- lllen, benevens verschillende Bestuursvergaderingen met Prop. en Fin.

Commissie.

Nieuwe Kiesvereenigingen werden opgericht te Lutten a. d. Dedems- vaart, Daarierveen en Hooge Hexel-Lage Egge.

Opgeheven werd de Kiesvereeniging te Diepenheim.

XVI. GRONINGEN. De Kamerkringvereeniging Groningen ver- gaderde in 1939 tweemaal. De eerste vergadering werd voornamelijk in beslag genomen dool' het nemen van allerlei voorbereidende maat- regelen, de propaganda voor de Statenverkiezing betreffende.

De tweede vergadering was noodzakelijk met het oog op de perio- dieke Raadsverkiezing en in verband met den op 8 Juli te houden C.-H. landdag te Zuidlaren. Deze landdag is een groot succes gewor- den. Meer dan 1500 bezoekers luisterden dien middag naar den heer Tilanus, Jkvr. Bar.esse Mackay en Mr. v. Rhijn. In de avondsamen- komst spraken de heeren G. A. v. d. Ley en Ds. Groenewoud. De Chr.- Hist. Jongerengroep te Winschoten verleende eveneens medewerking.

De organisatie in Groningen mag zich, trots ondervonden teleurstelling bij de Staten verkiezing, in groote activiteit verheugen. Vooral de organi- satie der C.-H. Jongerengroepen in de provincie stimuleert zeer de activiteit der ouderen.

XVII. ASSEN. In 1939 werden twee bestuurs:v~ergJaderingen en twee ledenvergaderingen gehouden. Als sprekers traden in deze laatste op de heeren Mr. Dr. A. A. van Rhijn en J, Weitkamp. In dezen Kamerkring werd voor de Statenverkiezing op zoodanige wijze propa- ganda gemaakt, dat practisch gezegd kan worden, dat in ieder Drentsch huisgezin een of meerdere verkiezingsbiljetten zijn terecht gekomen. Het aantal leden in de Prov. Staten vermeerderde met een en steeg tot vijf.

In Juli werd in Zuidlaren in samenwerking met de K.K. Groningen een landdag gehouden. Als sprekers traden op Jkvr. J. J. Baronesse Mackay, de heeren H. W. Tilanus, Mr. Dr. A. A. van Rhijn, G. A. v. d.

Ley en Ds. H. G. Groenewoud. Het succes van dezen landdag was geweldig. Er waren 1500 bezoekers.

In het Kamerkringbestuur zijn eenige vacatures.

Nieuwe kiesvereenigingen werd opgericht te Zuidlaren en te Emmer- Erfscheidenveen.

XVIII. MAASTRICH'l'. Het afgeloopen jaar kenmerkte zich door een toegenomen belangstelling in het werk der C.-H. U. Het stembus- resultaat was dan ook bevredigend te noemen, vooral daar nu weer in den Gemeenteraad van Heerlen, 2 leden de Christelijk-Historische Unie vertegenwoordigen.

Jammer, dat, na veel overleg met het Provinciaal Bestuur der A.R.

Partij, geen overeenstemming over het indienen van een ge combi- n ¹³ er de lijst voor de verkiezing der Prov. Staten kon worden ver- kregen.

(Door het A.R. Prov. Bestuur was n.l. de eisch gesteld, dat bij de Statenverkiezing in 1943 een A.R. candidaat lijstaanvoerder zou zijn, waaromtrent het Kamerkringbestuur zich thans niet wenschte vast te leggen).

In de vacature van Secretaris van de K.K.V. werd op de vergadering van 4 Februari 1939 de heer J. H. Bruning als zoodanig gekozen.

Door de Kamerkringvereeniging werd 3 maal in het afgeloopen jaar vergaderd en wel op 4 Februari, 27 Februari en 7 Maart.

2

18

Uit de verslagen van dt drie Doch te r-o r ga nis a tie s teeke- rum wij het navolgende op:

1. De Vereeniging van Christelijk-Historische Leden van Ge- meentebesturen in Nederland.

In het Bestuur der Vereeniging had een wijziging plaats, wat betreft de verdeeling der bestuursfuncties. De heer A. J. van Gerrevink, die gedurende ruim 10 jaren, als Secretaris, de vereeniging met zijn beste krachten gediend had, trad als zooodanig af. Als opvolger werd geko- zen de heer H. M. Martens, burgemeester van Ermelo.

De voorbereiding van een herziening van het Gemeenteprogram werd voortgezet, door het Hoofdbestuur der Unie van advies te dienen over de bij dit bestuur ingekomen amendementen op het ontwerp- gemeente-program.

In samenwerking met de Unie werd ook dit jaar weder een Zomer- conferentie te Lunteren georganiseerd.

Daar het ledental der vereeniging gedurende eenige jaren voort- durend was gedaald, moest de verschijning van Gemeentebeleid wor- den beperkt tot eenmaal in de twee maanden. Het laat zich aanzien, dat deze beperking spoedig zal kunnen worden opgeheven, daar de bedoelde daling in een stijging is veranderd, zoodat gedurende de laatste 2 jaren het ledental met niet minder dan 60 % is toegenomen.

2. De Centrale van C.-H. Vrouwengroepen.

In het Bestuur kwam eenige wijziging door het bedanken van Mevrouw M. C. H. Hartman-Beukelman te Deventer, die op verschil- Iende wijze groote diensten aan de vrouwengroepen heeft bewezen.

waarvoor het Bestuur haar dankbaar is. Uitgezien wordt naar admi- nistratieve assistentie voor de Secretaresse.

De uitgave van de "Vrowwenkroniek" in het Zondagsblad van ,,De Nederlander" is met ingang van 3 November j.I. weer hervat, eeiUI per maand gedurende het winterseizoen. De Presidente, zoomede Mevrouw Franken-van Drie! en de Secretaresse zullen zich in hoofd- zaak weer met de verzorging van den inhoud belasten.

De Christelijk-Historische Zomerconje.r,entie te Lunteren van 20-22 Juli j.l. werd door een groot aantal vrouwen bezocht.

Op Vrijdag 21 Juli sprak Mr. G. E. van Walsurn op ons verzoek speciaal voor de vrouwen over: "De wereld, waarin wij leven".

Het aantal leden der Groepen steeg tot + 800, dit is vooral te dan- ken aan enkele zeer actief werkende Groepen.

Te Huizum bij Leeuwarden werd een nieuwe Groep opgericht, die 16 leden telt. De Groepen te ^Goes, Rhenen en 's Gravenhage hebben nog steeds geen leidsters, waardoor er feitelijk van een actief be- staan van deze Groepen geen sprake is. Van de Groep te Rijsoord is de leidster verhuisd naar Rotterdam, zoodat ook deze Groep in feite niet meer bestaat.

Van de 22 groepen hebben er op dit oogenblik 4 geen leidster. Een tiental zijn zeer actief; verslagen worden geregeld toegezonden, nieuwe leden worden gewonnen en doorgegeven etc. Met een achttal Groepen heeft de Secretaresse zeer weinig of geen contact. Het regelmatig op de hoogte houden van het Centrale Secretariaat van plannen, het inzenden van verslagen, wisselingen in de ledenlijst etc. is zoowel voor de betrokken Groep als voor het Centrale Secretariaat van het grootste belang:

1. om een goeden gang van zaken te bevorderen;

2. om de verantwoordelijkheid, die wij bij het aanvaarden van onze taak op ons hebben genomen, gezamenlijk te kunnen dragen en

3. om de eenheid en den band onderling te versterken.

Wij zijn ons bewust, dat er veel is, dat anders en beter gedaan had

behaoren te worden en eveneens, dat wij slechts zeer ten deele toe- kwamen aan de omvangrijke taak, die ons opgedragen is.

zoo werd b.v. in het afgelooopen jaar zoo goed als niets gedaan aan de propaganda, het vormen van nieuwe Groepen en het vervullen van spreekbeurten voor dit doel.

Voor de toekomst moet hierin verandering gebracht worden, willen onze Groepen die plaats in de c.-H. Unie gaan innemen, die wij ze graag zouden zien innemen en waardoor ze ook voor de unie van eenige beteekenis zouden kunnen zijn.

3. Federatie van Chr.-Hist. Jongerengroepen.

De groei van de Federatie heeft zich in het afgeloopen jaar voort- gezet. Het aantal groepen is van 130, met 3445 leden, gestegen tot 144 met 3631 leden. Uit het bezoek aan de dit jaar gehouden zomerconfe- rentie en landdagen (de landdagen in Leeuwarden en Zuidlaren ge- houden, trokken elk ruim 1500 bezoekers!), blijkt, dat de belangstelling onder de jongeren voor de Chr.-Hist. beginselen nog steeds toeneemt.

Omdat er naast ± 750 Chr.-Hist. kiesvereenigingen nog slechts 144 jongerengroepen bestaan, kan het aantal jongerengroepen in de naaste toekomst nog een zeer belangrijke uitbreiding ondergaan. Om dit te bereiken, is in het afgeloopen jaar door de Federatie een beroep gedaan op alle kiesvereenigingen in plaatsen waar nog geen jongeren- groepen bestonden, om tot oprichting daarvan mede te werken. Nog steeds wordt door vele kiesvereenigingen niet voldoende ingezien, hoe groot de beteekenis van een bloeiende Chr.-Hist. Jongerenorganisatie is voor het voortbestaan van de Unie.

Daar, waar naast kiesvereenigingen ook jongerengroepen bestaan, kan met dankbaarheid een prettige samenwerking worden geconsta- teerd.

Het maandblad "De Jonge Nederlander" kon in het afgeloopen jaar geregeld met 8 pagina's blijven verschijnen, waardoor het mogelijk was met het opnemen van "studieschetsen" en andere leerzame artikelen voort te gaan.

* * *

In het Hoofdbestuur der Unie kwam de navolgende wijziging: de heeren Ds. G. C. A. de Roos, J. M. Krijger en J. G. Lodder traden af;

een hartelijk woord van dank moge hun worden gebracht voor hun arbeid in het belang van het Hoofdbestuur en van de Unie. Als nieuwe Hoofdbestuursleden traden op de heeren Z. H. van der Wal, C. Dane en P. Jouwsma.

In het Dagelijksch Bestuur werd, wegens het bedanken van den heer Jac. Wilbrink, benoemd Mr. Dr. J. van Bruggen.

* * *

Wie het Jaarverslag tot het einde heeft doorgelezen, zal moeten erkennen, dat het jaar 1939 voor de Unie is geweest een jaar van energieken arbeid, en van zegen op dien arbeid, waarvoor Gode de eer en de dank.

Dit verslag mogen we echter niet beëindigen, zonder nog herinnerd te hebben aan één voor Vorstenhuis en Volk belangrij~e en blijde gebeurtenis op 5 Augustus: de geboorte van Prin&es Irene.

Gode zij dank: de Oranjeboom bloeit voort! Nederland en Oranje, wat nemen die twee in deze droeve wereld, vol oorlog en oorlogsdrei- ging, vol machtsontwikkeling en rechtsverkrachting, vol vrijheidsbe- perking en vrijheidsberooving, vol Goddeloosheid in plaats van Gods- aanbidding, nog een wondere plaats in!

Moge de Heere God Volk en Vorstenhuis in deze donkere tijden~

sparen en bewaren, en stellen tot een zegen te midden van de oorlogs- ellende om ons heen. Geve Hij ons allen de lust en de kracht oru;

Christelijk-Historisch beginsel, gebaseerd op Schrift en Historie, uit

te dragen tot zegen van Land en Volk.

20

CHRISTELIJK-HISTORISCHE UNIE

Hoofdbestuur.

A. Leden gekozen door de Algeroeene Vergadering.

W. F. C. van den Broek, Deventerweg 114, Zutphen (1940). ^*) Jkvr. J. J. Bar.sse Mackay, Achmesstraat 24-II, Amsterdam-Z

(1940).

J. J. Wallien, Wilhelminapark 27, Haarlem (1940).

Ds. H. Bogers, Achlum (1941).

Prof. Dr. Th. L. Haitjema, Verl. Heereweg 38, Groningen 0941).

Mr. Dr. A. A. van Rhijn, Wassenaarscheweg 69, 's Gravenhage (1941).

H. W. Tilanus, Statenlaan 125, 's Gravenhage (1942).

Prof. Dr. J. de Zwaan, Boerhaavelaan 31, Leiden (1942).

vacature-Jhr. Mr. D. J. de Geer (1942).

B. Gekozen door de Kamerkring-vereenigingen.

I 's-Hertogenbosch: z. H. van der Wal, Potgieterstraat 6, Eindhoven (1940). Plaatsvervanger: S. J. Baron van Tuyll van Serooskerken, Heeze.

II Tilburg: C. Dane Gzn., "Moria", Willemstad (1940).

Plaatsvervanger: D. W. van der Put, Kon. Wilhelmina- straat 1, Zevenbergen.

III Arnhem: E. Kamphuis, Kootwijkerbroek (1940). Plaats- vervanger: Dr. H. Lier, Deventerweg 113, Zutphen.

IV Nijmegen: D. de Klerk, Stationsstraat 4, Zetten (1940).

Plaatsvervanger: R. A. Dijkstra, Groesbeekscheweg 109, Nijmegen.

V Rotterdam: Prof. Mr. P. Lieftinck, Essehenlaan 22, Rot- terdam (1940). Plaatsvervanger: Mr. F. A. Nelemans, Mathenesserlaan 227, Rotterdam.

VI 's Gravenhage: Anth. Folmer, van Bleiswijkstraat 107, 's Gravenhage (1940). Plaatsvervanger: C. A. Crayé, Carel Reinierszkade 7, 's Gravenhage.

VII Leiden: Jac. Wilbrink, P. J. Blokstraat 18, Leiden (1941).

Plaatsvervanger: W. J. Cnossen, Nieuwendijk 32, Woer- den.

VIII Dordrecht: L. Heukels, Aleidastraat 9, Schiedam (1941).

Plaatsvervanger: C. Vegt, Barendrecht.

*) Jaartal achter den naam geeft aan het jaar van af-

treding.

IX Amsterdam: J. ter Haar Jr., Jan Luykenstraat 60, Am.- sterdam-Z. (1941). Plaatsvervanger: Jhr. F. J. E. van Lennep, Reerengracht 471, Amsterdam.

X Den Helder: J. Hollestelle, Reigerstraat 42, Den Helder (1941). Plaatsvervanger: S. Kroese, Westerstraat 44, Enkhuizen.

XI Haarlem: Mr. Dr. J. van Bruggen, Cesar Francklaan 12, Heemstede (1941). Plaatsvervanger: J. J. Delfos, Ver- spronckweg 79, Haarlem.

XII Middelburg: Mr. W. F. E. Baron van der Feltz, Molen- water 49, Middelburg (1941). Plaatsvervanger: Mr. H.

van der Beke Callenfels, Vlissingen.

XIII Utrecht: J. Reijers, Burgemeester, Kamerik 0942).

Plaatsvervanger: K. Klijnsma, Daalscheweg 114, Zuilen.

XIV Leeuwarden: J. de Ruiter, Balk (1942). Plaatsvervanger:

H. Fernhout, Buitenpost.

XV Zwolle: P. Jouwsma, Joh. van Reesstraat 20, Enschede (1942). Plaatsvervanger: J. C. Wolthuis, Vroomshoop.

XVI Groningen: H. Wanmaker, Farmsumerweg, Appingedam (1942). Plaatsvervanger: D. J. Mellema, Nieuw- Scheemda.

XVII Assen: . . . (1942). Plaatsver~

vanger: ... .

XVIII Maastricht: F. A. Kraaijeveld, St. Franciscosweg 73, Heerlen (1942). Plaatsvervanger: A. J. Flink, Hertog Rei- noudsingel 120, Venlo.

Adviseerende Leden.

Mr. Dr. J. Schokking, Lyceumplein 42, 's Gravenhage; J. R.

Snoeck Henkemans, Trompstraat 330, 's Gravenhage; Prof. Jhr.

Mr. B. C. de Savornin Lohman, Emmalaan 37, Utrecht;

Mr. Dr. G. Kolff, Huize "De Gentel", Geldermalsen; Mr. R.

Pollema, Stationsweg 16, Leeuwarden; Mr. W. L. Baron de Vos van Steenwijk, Lange "\[oorhout 12, 's Gravenhage; J. Bakker, Menaldum; Tj. Krol, Rijksstraatweg 272, Haren (Gron.); J M.

Krijger Jr. (Vriezenveen); Mevr. Mr. C. F. Bar.sse Mackay-Katz, Van Kijfhoeklaan 48, 's Gravenhage; Jhr. Mr. J. W. H. Rutgers van Rozenburg, Nicolaïlaan 11, Bilthoven; Prof. Dr. J. R. Slote- maker de Bruïne, Teylingerhorstlaan 23, Wassenaar; J. Weit- kamp, Hardenberg; Dr. F. A. de Graaff, Charl. de Bourbonlaan 16, Rotterdam; A. Fortgens, Rapenburg 4, Leiden.

Dagelijksch Bestuur.

H. W. Tilanus, Voorzitter; Jan ter Haar Jr., Vice-Voorzitter;

... , 1ste Secretaris; J. J. Wallien, 2de Secretaris; Mr. Dr. A. A. van Rhijn, Penningmeester; (Post- giro uitsluitend: Bureau Chr.-Hist. Unie, 's Gravenhage No.

35861); W. F. C. van den Broek, 2de Penningmeester; Mr. 'Dr. J.

van Bruggen; L. Heukels; Prof. Dr. J. de Zwaan. Mr. Dr. J.

Schokking en J. R. Snoeck Henkemans, Adv•iseerende leden.

22

Christelijk-Historische Eerste-Kamerclub.

Voorzitter:.Prof. Jhr. Mr. B. C. de Savornin Lohman, Emma- laan 37, Utrecht.

Secretaris: Jan ter Haar Jr., Jan Luykenstraat 60,, Amster- dam.

Mr. Dr. G. Kolff, Huize "De Gentel", Geldermalsen; Mr. R.

Pollema, Stationsweg 16, Leeuwarden; Prof. Dr. J. de Zwaan, Boerhaavelaan 31, Leiden.

Mr. W. L. Baron de Vos van Steenwijk, Lange Voorhout 12, 's Gravenhage, Voorzitter van de Eerste Kamer.

Christelijk~Historische Tw:eede-Kamerclnb.

Voorzitter: H. W. Tilanus, Statenlaan 125, 's Gravenhage.

Secretaresse: Mevr. Mr. C. F. Baronesse Mackay-Katz, Van Kijfhoeklaan 48, 's Gravenhage.

J. Bakker, Menaldum; Tj. Krol, Rijksstraatweg 272, Haren (Gron.); J. M. Krijger Jr., Vriezenveen; Jhr. Mr. J. w. ^{H. Rut-}

gers van Rozenburg, Nicolaïlaan 11, Bilthoven; Prof. Dr. J. R.

Slotemaker de Bruïne, Teylingerhorstlaan 23, Wassenaar; J.

Weitkamp, Hardenberg.

Bijzondere Oommissiën benoemd door het H. B.

Centrale Propaganda Commissie.

J. J. Wallien, Wilhelminapark 27, Haarlem (Voorzitter); E.

Kamphuis, Kootwijkerbroek (Secretaris); Mr. Dr. A. A. van Rhijn, 's Gravenhage (Penningmeester); Mr. W. F. E. Baron van der Feltz, Middelburg; A. Fortgens, Rapenburg 4, Leiden; L.

Heukels, Schiedam; Mr. Dr. G. Kolff, Geldermalsen; Tj. Krol, Haren; Prof. Jhr. Mr. B. C. de Savornin Lohman, Utrecht.

Voor de Sociale Wetgeving.

J. R. Snoeck Henkemans (Voorzitter); Mr. Dr. J. van Bruggen, Cesar Francklaan 12, Heemstede (Secretaris); J. Bakker, Me- nadum; Tj. Krol, Haren; Mevr. Mr. C. F. Bar.esse Mackay-Katz;

P. J. Nahuisen, Grietstraat 12, Utrecht; Mr. Dr. A. A. van Rhijn, Wassenaarscheweg 69, 's Gravenhage; Jhr. Mr. J. W. H. Rutgers van Rozenburg, Bilthoven; Ph. H. Teune, Rosendaalscheweg 780, Arnhem; Prof. Mr. F. de Vries, van Vollenhovenstraat llc, Rot- terdam; J. J. Wallien, Wilhelminapark 27, Haarlem; Mr.. G. E.

van Walsum, Prinses Julianalaan 8b, Rotterdam.

Voor de Financiën der Unie.

Jan ter Haar Jr. (Voorzitter); Mr. Dr. A. A. van Rhijn (Se- cretaris); Mr. A. van der Hoeven, Schiedamschesingel 237, Rotterdam; Mr. Dr. G. Kolff; Jhr. Mr. J. W. H. Rutgers van Rozenburg; Mr. W. F. F. Baron van Verschuer, Utrechtsehe- straat 37, Arnhem.

Commissie inzake Godsdienst, Kerk en Staat.

Prof. Dr. J. de Zwaan, Boerhaavelaan 31, Leiden (Voorzitter);

Mr. J. W. U. Doornbos, Huyghenslaan 64, Arnhem (Secretaris);

Dr. J.C. Kromsigt, Rinsumageest; Ds. A.W. M. Odé, Goes; Mr.

R. Pollema, Stationsweg 16, Leeuwarden.

Landbouw-Commissie.

Mr. Dr. G. Kolff, Geldermalsen (Voorzitter); Mr. Dr. L. Spreij, Nassaulaan 1, Oegstgeest (Secretaris); J. Bakker, Menaldum;

W. P. Cnossen, Woerden; C. Dane Gzn., Willemstad; Ds. W. E.

M. Eggink, Nijega-Opeinde (Small.); J. Kroonenburg, St. Pan- cras; G. van der Ley, De Steeeg; S. A. N. van Oeveren, Wol- phaartsdijk; A. N. Vaandrager, Charlois; J. Weitkamp, Harden- berg.

commissie-Huwelijkswetgevin1g.

Mevr. Mr. C. F. Bar.sse Mackay-Katz, (Secretaresse); Mej.

L. C. Diehl, van Baerlestraat 61, Amsterdam; Dr. M. M. den Hertog, Juliana van Stolberglaan 104, 's Gravenhage; Jhr. Mr.

J. W. H. Rutgers van Rozenburg, Bilthoven; Mevr. Mr. J. H. G.

Schutte-Struick, Heemstede; Prof. Dr. J. R. Slotemaker de Bruïne, Teylingerhorstlaan 23, Wassenaar.

Commissie-Ordening van het Bedrijfsleven.

Prof. Mr. P. Lieftinck, Essehenlaan 22, Rotterdam, (Voor- zitter); Dr. F. A. de Graaff, Charlotte de Bourbonlaan 16, Rot- terdam, (Secretaris); Prof. Dr. F. C. Gerretson, Janskerkhof 11, Utrecht; D. J. Mellema, Nieuw Scheemda; Mr. R. Pollema, Stationsweg 16, Leeuwarden; A. A. van Sandick, Vijverweg 32, Rotterdam; Mr. J. J. Schokking Jr., Lange Kerkdam 64, Wasse- naar; Mr. G. Vixseboxse, Adastraat 9, Almelo; Prof. Mr. F. de Vries, van Vollenhovenstraat 11 c, Rotterdam; Mr. G. E. van Walsum, Prinses JuUanalaan 8 b, Rotterdam.

Contact Commissie.

Mr. Dr. A. A. van Rhijn, 's Gravenhage (Voorzitter); J.

Bakker, Menaldum; A. Fortgens, Leiden; Dr. F. A. de Graaff, Rotterdam; Tj. Krol, Haren; Prof. Jhr. Mr. B. C. de Savornin Lohman, Utrecht; J. R. Snoeck Henkemans, 's Gravenhage;

H. W. Tilanus, 's Gravenhage; J. J. Wallien, Haarlem; Mr. G. E.

van Walsum, Rotterdam.

Bureau Christelijk-Historische Unie.

Het Bureau is gevestigd te 's Gravenhage, Rijnstraat 9.

Telefoon 720072 (3 lijnen). Postgiro 35861, ten name van

"Bureau Chr.-Hist. Unie", 's Gravenhage.

Administratrice van het Bureau: Mej. M. J. KUiper.

De aandacht zij er op gevestigd, dat het noodzakelijk is, het Bureau der Unie voortdurend op de hoogte te houden van alle veranderingen, betrekking hebbende op den inhoud van dU boekje.

Het Bureau zorgt dan voor plaatsing van ingrijpende veran-

deringen in de kolom "Christelijk-Historische Unie" van het

Dagblad "De Nederlander".