NEDERLANDSE POLITIEKE

documentatiecentrum

N E D E R LA N D SE PO LITIEKE

PARTIJEN

Verschijnt wekelijks met uitzondering van de recesperiodes van de Tweede-Kamerfractie.

Uitgave van deHaya van Somerenstichting onder de verantwoordelijkheid van het hoofdbestuur van de VVD. De inhoudelijke verantwoordelijkheid berust bij de Tweede-Kamerfractie van de VVD.

23 sept. 1983, num m er 13

redactie: drs. G.Ch.O. Boosman, drs. L.M.L.H.A. Hermans, J.J. Metz; redactie-adres: Binnenhof t-a , üd\ó AA 's-Gravennage, tel. 070-61 4911;

organisa tie: J.N.J. van den Broek; abo n n e m e n te n a d m in istra tie : algemeen secretariaat VVD, postbus 19027,2500 CA ’s-Gravenhage; abonnem entsgeld: ƒ 5 0 ,- per jaar, alleen VVD-leden kunnen een abonnement nemen; vo rm g e vin g en d ru k : Hofstad Druktechniek bv, Zoetermeer.

Commentaar VVD-fractie op de

Miljoenennota 1984

Historisch keerpunt

Voor de VVD-fractie is de ingediende begroting een .historisch keerpunt". Nu, voor het eerst na zo’n tien jaar, gaan zowel het financieringstekort als de collectieve lasten­ druk omlaag. De VVD beschouwt de begroting als een „realistisch herstelplan", Er wordt een daadwerkelijk begin gemaakt met het orde op zaken stellen. De begroting bevat een zeer fors bezumigmgspakket van 12 miljard. Wil onze economie weer gezond worden dan zal dit ombuigingsbe- leid enige jaren moeten worden voortgezet. Alleen dan kan er weer méér werk komen en kan het inkomensperspectief voor iedereen weer verbeteren. Daarom gaat de fractie ervan uit dat beide coalitiepartners zich volledig achter het in de begroting voorgestelde ombuigingspakket zullen op­ stellen.

De huidige situatie

Uit de begroting kunnen een aantal positieve ontwik­ kelingen afgeleid worden:

a. De totale bestedingen in ons land gaan, dankzij de bedrijfsinvesteringen en de export, weer iets omhoog. b. De inflatie in ons land bedraagt nog slechts zo'n 3%, op

het punt van de mflatiebestrijding in Europa is ons land één van de koplopers.

c. De loonsommutatie in 1984 zal nul zijn.

d. Het broodnodige wmstherstel bij onze bedrijven komt eindelijk op gang.

e. Er wordt in ons land gelukkig weer meer gespaard. Het is zeer triest om te moeten constateren dat de werkloosheid het komend jaar nog met zo’n 100.000 toe­ neemt. Een onrustbarende ontwikkeling!

Daarom is het goed dat het kabinet nu met een werkgelegenheidsplan is gekomen.

Heel pijnlijk is het ook te moeten vaststellen dat ongeveer de helft van onze jongeren op dit moment geen werk kan vinden. Daarom is het goed dat het kabinet in ieder geval het geld voor het jeugdwerkplan heeft veilig­ gesteld.

Hoe onevenwichtig onze economie op dit ogenblik nog is, blijkt ook uit het feit dat tegenover iedere twee niet- actieve inkomenstrekkers er slechts drie werkenden staan. Herstelplan bedrijfsleven

De VVD is tevreden over het feit dat er nu een lastenverlichting komt voor het bedrijfsleven van 2 miljard: de vennootschapsbelasting wordt belangrijk verlaagd.

Het kabinet geeft het rendabele deel van het bedrijfs­ leven terecht een extra stimulans. Zij zijn immers in meer­ dere opzichten de „trekkers van onze economie”.

De VVD-fractie is ook verheugd over de gelijkwaardi­ ge lastenverlichting die is toegezegd aan het midden- en kleinbedrijf. Zij zal dan ook alles in het werk stellen om een spoedige wetgeving in deze te realiseren.

De fractie juicht het ook toe dat startende onderne­ mers een extra tegemoetkoming wordt gegeven.

Belastingplan

Het kabinet gaat in deze begroting uit van de nood­ zaak van verhoging van enkele belastingen (BTW en accijn­ zen). De voorgestelde verhogingen zijn immers niet, zoals in het verleden, bedoeld om extra en nieuwe overheidsuitga­ ven te betalen, maar alleen om het financieringstekort bij de overheid terug te brengen. De fractie wijst er daarbij met nadruk op dat zowel de collectieve lastendruk als geheel, als de belastingdruk en de sociale premiedruk ieder afzonder­ lijk omlaag gaan. Met betrekking tot de BTW-verhogmg had de fractie er de voorkeur aan gegeven indien alleen het lage BTW-tarief zou zijn verhoogd.

Inkomenseffecten

Het voorstel van het kabinet met betrekking tot de lastenverdeling over de verschillende inkomensgroepen is in de ogen van de VVD redelijk en maatschappelijk aan­ vaardbaar. De miljoenennota maakt nog eens duidelijk waarom de VVD zich zo heeft ingespannen voor het door­ voeren van de 100% inflatiecorrectie.

Bij het niet doorgaan daarvan zou dit de belastingbe­ taler 1,1 miljard hebben gekost!

Weliswaar zijn nu, in de sfeer van de inkomstenbelas­ ting, enkele maatregelen noodzakelijk, maar het eindresul­ taat is dat de burger zo’n half miljard gulden minder hoeft op te brengen. Deze gehele operatie is vooral voor de midden­ groepen van groot belang!

Verheugd is de VVD verder ook over het feit dan aan de aftopping van de vakantietoeslag voor ambtenaren een eind is gemaakt.

Terecht gaat het kabinet ervan uit dat een gelijke behandeling van ambtenaren en uitkeringstrekkers met redelijk is. Daarom wordt in de sociale zekerheidssector 4,2 miljard bezuinigd en bij de ambtenaren 3 miljard. Uitke­ ringstrekkers zullen het komende jaar ook geen prijscom­ pensatie ontvangen, terwijl de prijscompensatie (na verdis­ contering van de 2% loonmatiging) bij de ambtenaren een punt van onderhandeling vormt.

Geconstateerd kan worden, dat de koppeling op af­ stand tussen lonen en uitkeringstrekkers nu een feit is.

Terecht is er een bedrag van 450 miljoen uitgetrokken om de echte minima financieel tegemoet te komen.

Het belangrijkste uit het CDA-

commentaar:

De voorboden van een prille lente worden zichtbaar. Dit is de voornaamste conclusie die het CDA trekt uit Troon­ rede en Miljoenennota 1984.

1 3 - 2

De eigen - christen-democraten aansprekende - stijl van deze Troonrede komt ook tot uitdrukking in de bede om Gods zegen, waarmee het stuk besluit.

Dankzij dit kabinetsbeleid krijgen we weer grond onder de voeten. De economie krabbelt weer op, de groei van de werkloosheid zwakt af, de bedrijfswinsten beginnen weer te groeien, de export profiteert van het internationale herstel, onze concurrentiepositie wordt sterker en de bedrijfsinvesteringen nemen voor het tweede achtereenvol­ gende jaar toe.

9

Voor het doorzetten van het aarzelende economisch herstel is correctie van enkele scheefgegroeide verhoudin­ gen een onmisbare voorwaarde. Het kabinet gaat daarmee vastberaden voort. Ook naar het oordeel van het CDA zijn bezuinigingen m de collectieve sector pijnlijk, maar onont­ koombaar. In het verleden is te gretig vooruit gegrepen op toekomstige welvaart. Tevens is in de achterliggende jaren te weinig de tering naar de nering gezet. Het zou niet aanvaardbaar zijn de generaties na ons nog meer op te zadelen met onze problemen.

Vandaar dat het CDA instemt met het consequente, maar gematigde bezuinigingsbeleid. Weliswaar wordt 3.5 miljard meer omgebogen dan het regeeraccoord voor­ schrijft, maar tegelijk 3,5 miljard minder dan strikt genomen nodig zou zijn om alle financiële tegenvallers op te vangen.

Met voldoening stelt het CDA vast dat - voor het eerst sinds jaren - zowel de collectieve lastendruk als het finan­ cieringstekort enigszins daalt.

9

Het stemt het CDA tot voldoening dat een groter accent wordt gelegd op verlaging van de belasting- en premiedruk (-0 ,9 pet) dan op vermindering van het finan­ cieringstekort (-0 ,3 pet). Daarmee wordt een niet onbelang­ rijke bijdrage geleverd aan het op peil houden van de

bestedingen. Die zorg voor de bestedingen komt ook tot uitdrukking in de beslissing om de reserves van de sociale fondsen langzamer op te bouwen. In combinatie met de lastenverlichting voor het bedrijfsleven met ongeveer

1.5 miljard, wordt op deze manier een stimulans van beteke­ nis toegediend aan de economie. Dit past geheel m de lijn van het CDA.

9 Lastenverdeling

Met voldoening constateert het CDA dat het kabinet gehoor gegeven heeft aan haar pleidooi voor een eerlijke lastenverdeling in 1984:

a. de hogere inkomens (4 x modaal) leveren twee keer zo veel in als de lagere inkomens (mmimumplus);

b. voor de „echte minima' onder de laagste inkomens komt er opnieuw een koopkrachttoeslag, die de 3,5 pet achter­ uitgang volledig compenseert;

c. na de forse koopkrachtdaling in 1983 komen de midden­ groepen er volgend jaar betrekkelijk goed af.

De forse verstelling van de progressie m de loon- en inkomstenbelasting die noodzakelijk is om de hoogste inko­ mens extra te laten inleveren, komt vrijwel op hetzelfde neer als het achterwege laten van de inflatiecorrectie.

Als gevolg van de drastische beperking van de aftrek van buitengewone lasten zal de inkomensachteruitgang voor de hogere inkomensgroepen groter zijn dan uit de cijfers blijkt.

Uit een oogpunt van eerlijke lastenverdeling acht het CDA het ook belangrijk dat m 1984 een begin zal worden gemaakt met de beperking van het belastingvoordeel voor

huishoudens met twee inkomens. Juist nu iedereen moet inleveren, is het niet meer dan billijk dat alleenstaanden en alleenverdieners door de fiscus méér worden ontzien.

Het CDA vraagt zich af of de aangekondigde gasprijs­ verhoging met 3 cent past m de eerlijke lastenverdeling. Gevreesd wordt voor een ongewenste opeenstapeling van lastenverzwaringen bij de laagste inkomens.

9

Terecht wil het kabinet de gelijke inkomensontwikke­ ling voor alle groepen die hun inkomen van de collectieve sector ontvangen zoveel mogelijk handhaven. Dat komt vooral tot uitdrukking in de gelijke kortingspercentages per 1 januari 1984. Alsook in de vrijwel gelijke ombuigingsbedra- gen m 1984 voor ambtenaren enerzijds en sociale zekerheid anderzijds.

De voorgestelde korting van 3,5 pet op de uitkeringen per 1 januari 1984 wordt voor het CDA iets gemakkelijker verteerbaar, nu het voornemen om op 1 oktober 1983 2 pet te korten op dezelfde uitkeringen definitief van de baan is. Ook speelt een belangrijke rol dat de uitkeringsgerechtigden er dit jaar - ondanks vaak forse kritiek - iets beter afkomen dan werknemers in het bedrijfsleven en ambtenaren.

Zeer ingrijpend beschouwt het CDA het kabinetsvoor­ stel om per 1 juli 1984 de uitkeringspercentages van WW, WWV en WAO te verlagen tot 70 procent. Te meer daar vooruitgelopen wordt op de aangekondigde herziening van het stelsel van sociale zekerheid. De fractie gaat er vanuit dat de datum van 1 juli zo gekozen is dat de SER en de Emanci- patieraad de gelegenheid hebben om bijtijds advies uit te brengen over de stelselherziening. Voor het CDA houdt dit in dat alternatieven voor het 1 juli-pakket bespreekbaar moeten zijn.

9

Door de omvangrijke bezuinigingen op de ambtena­ rensalarissen zal het overheidspersoneel een niet onbelang­ rijke achterstand oplopen. Dit kan slechts van de ambtena­ ren worden gevraagd, als overtuigend gewerkt wordt aan behoud van de werkgelegenheid in de collectieve sector. Ook door arbeidstijdverkorting m combinatie met een hoge herbezetting. Het stemt het CDA tot voldoening dat het kabinet mikt op een herbezetting van gemiddeld 80 pet bij de overheid, vergeleken met 25 pet als gemiddeld bij het bedrijfsleven.

9

Over de voor- en nadelen van het voornemen om schoolgeld te heffen voor kinderen tussen 12 en 17 jaar wenst het CDA grondig van gedachten te wisselen met de minister van Onderwijs en Wetenschappen.

9

Instemming verdient ook de vasthoudendheid die uit de Troonrede spreekt met betrekking tot wapenbeheersing. Het CDA onderschrijft de opvatting dat plaatsing van mid­ dellange afstandsraketten door de NAVO zo enigszins moge­ lijk moet worden voorkomen door een accoord dat tevens leidt tot ontmanteling van de middellange afstandsraketten ter andere zijde. Daarnaast dient de afhankelijkheid van met name korte afstandswapens te worden verminderd.

Het belangrijkste uit het PvdA-

commentaar

1 3 - 3

kelijk terugdringen van de werkloosheid. Het kabinet bezui­ nigt 11 miljard zonder zich te verdiepen in de gevolgen van de teruggang van de nationale bestedingen, die daaruit voortvloeit.

Terwijl internationaal van een opleving in de econo­ mie sprake is, worden in ons land de bestedingen verlaagd, dalende investeringen van de overheid, loopt de bouw verder terug, brokkelt de werkgelegenheid volgend jaar af met 55.000 arbeidsplaatsen en stijgt de werkloosheid met

100.000.

Het kabinet wijst een gecoördineerd internationaal stimulerend beleid af. Het verwacht uitsluitend heil van een groei van de export. De PvdA wijst dit éénzijdige beleid af. Omvangrijke bezuinigingen zijn nodig, maar deze vinden hun grens waar ze herstel van economische groei blokkeren.

Inkomenscijfers zijn onvermijdelijk. De Regering kiest onverholen voor een twee-deling van de bevolking. Zij die nog werk hebben, behoeven nauwelijks iets in te leveren. Zij, die geen werk meer hebben, moeten 32% en meer inleveren, evenals de ambtenaren. De PvdA acht een derge­ lijk uitspelen van groepen tegen elkaar immoreel. Zij staat voor een gelijke behandeling van werkenden en niet-wer- kenden, van werknemers in de particuliere sector en bij de overheid. Van allen moet een offer van ongeveer gelijke omvang worden gevraagd. Dat vergt een andere verdeling van belastingen en premies dan het kabinet voorstelt.

Als de prijscompensatie in de lonen moet worden ingeleverd, is het logisch dat ook de inflatiecorrectie in de belastingheffing vervalt, zoals het kabinet aanvankelijk van plan was.

Als ieder gelijk bijdraagt, kan het offer van de laagste inkomens worden beperkt. De hoogste inkomens dienen aanzienlijk meer in te leveren.

m m m m m m ËÊÊK ÊK ÊËm a m Ë m Ê m Ê M m m m s È Ê m É Ê Ê m ^ ^ ^ m

Rapport prof. mr. B.M. Teldersstichting

Eind oktober publiceert de prof.mr. B.M. Teldersstichting rapport nr. 49: De VS en West-Europa.

Als abonnee op de VVD-Expresse kunt U dit rapport gratis ontvangen.

U moet dan onderstaande bon invullen en opsturen in een enveloppe met postzegel naar:

Postbus 19027, 2500 CA ’s-GRAVENHAGE.

D e ze a a n v ra a g k u n t U to t 5 o k to b e r a.s. in s tu re n .

Met blokletters invullen s.v.p.

Ondergetekende: Naam: ...

Adres:

Postcode:... Woonplaats: O wil rapport nr. 49 ontvangen.

De sociale zekerheid moet betaalbaar blijven. Daar­ voor zijn inkomensoffers onvermijdelijk maar de verlaging van WW-, WAO- en WWV-uitkermgen naar 70% is een grove ingreep.

De PvdA heeft eerder gesteld dat van de hoogste uitkeringen via een glijdende schaal naar verhouding meer mag worden gevraagd. Daaraan houdt zij vast.

Ook ombuigingen m de sociale zekerheid dienen naar draagkracht te worden doorgevoerd, dat wil zeggen dat dan ook de inkomensafhankelijke kinderbijslag en de verhoging van de premiegrenzen aan de orde dienen te komen.

De werkgelegenheidsnota is een leeg stuk geworden. Lastenverlichting voor het bedrijfsleven - het eerste spoor - is een goede zaak, maar de verlaging van de vennootschaps­ belasting helpt alleen bedrijven, die al winst maken.

De PvdA bepleit een forse hulp aan nieuw startende kleinschalige bedrijven. Investeringen van de overheid, waarvan particuliere bedrijven, met name in de bouw, profi­ teren, dienen te worden uitgebreid m plaats van inge­ krompen.

Het werken met teruggeploegde uitkeringen krijgt nauwelijks de kans m de nota. Het werken met behoud van uitkering (onder duidelijke afgrenzing tegen „normaal" werk) heeft het met verder gebracht dan tot discussiestuk. Erger is nog, dat elke vaart en overtuiging ten aanzien van de herver­ deling van werk verdwenen is. De overheid kan en mag voorop lopen. De voorgenomen korting op de salarissen van het overheidspersoneel neemt voor de noodzakelijke atv bij de overheid practisch alle ruimte weg.

Bezuinigingen op gemeenten nemen een vorm aan, die bij sommige voorzieningen tot ontreddering gaat leiden.

Het is wrang, dat in deze situatie onverkort wordt vastgehouden aan een reële stijging van de defensieuitga- ven met 2%.

De nieuwe bezuinigingen op een breed terrein van sociale voorzieningen, onderwijs, gezondheid en welzijn, dreigen rechtstreeks de grondslagen van de sociale verzor­ gingsstaat aan te tasten. Op een moment dat veel mensen m de moeilijkheden komen, worden tal van voorzieningen afgebouwd, dienstverlening verminderd, eigen bijdragen opgevoerd,

De idealen van democratisering en solidariteit - de basis van de verzorgmgsmaatschappij - worden steeds ver­ der ondermijnd door de zucht van de regering tot privatise­ ring en deregulering.

Nu herstel van investeringen m zicht lijkt, zou de invoering van investermgsloon met daaraan verbonden medezeggenschapsrechten, een weg bieden voor een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid van werknemers en werkgevers voor een economisch herstelbeleid.

Elk perspectief daarop ontbreekt thans in het rege­ ringsbeleid. De miljoenennota ademt de sfeer van een dog­ matische verkettering van de sociale verzorgingsstaat. Daarin past het cynisch beroep op groepsegoïsme, waarvan de lastenverdeling door het kabinet getuigt. De PvdA zal op een breed front de strijd voeren tegen dit ontmoedigende en ontwrichtende beleid.

Het belangrijkste uit het D’66

commentaar:

finan-1 3 - 4

cieringstekort tesamen van circa 16 miljard gulden in 1983 ten opzichte van 1982, lijkt het kabinet op dit punt nu de goede weg te zijn ingeslagen.

Waardering heeft D’66 ook voor het feit, dat het voor­ gestelde beleid voor 1984 in ieder geval voor de werkne­ mers in de marktsector tot een veel aanvaardbaarder inko- mensbeeld leidt ten opzichte van de situatie in 1983. Uit de plannen blijkt bovendien dat de inflatiecorrectie voor 1984 weliswaar formeel in stand blijft, maar materieel, namelijk via verhoging van de tarieven, ongedaan wordt gemaakt. De ingreep van de VVD-fractie ten opzichte van de eerdere plannen van het kabinet blijkt daarmee aldus D'66 uitsluitend de cosmetica en niet de inhoud van het kabinetsbeleid te hebben veranderd.

Naast deze waardering voor de plannen van het kabi­ net, heeft D'66 echter ook ernstige kritiek.

Vrede en Veiligheid in de Troonrede

De passage in de Troonrede over vrede en veiligheid is buitengewoon afgewogen. De strekking: het doorbreken van de wapenwedloop en hameren op wapenbeheersing wordt door de VVD-fractie nadrukkelijk onderschreven.

Eventuele plaatsing van nieuwe raketten is afhankelijk van de uitkomst van de onderhandelingen in Genève. De Verenigde Staten voeren die onderhandelingen zeer serieus. Van Sovjet-zijde doemen mogelijke toenaderingen boven de horizon, maar feitelijk zijn tot nog toe geen reeële voorstellen gedaan, terwijl de plaatsing van SS-20 raketten sinds 1976 onverkort doorging. De on-balans is daardoor systematisch versterkt.

Terecht spreekt de Troonrede dan ook van het „zo enigszins mogelijk" voorkomen van plaatsing van nieuwe raketten aan NAVO-zijde, maar koppelt de Troonrede daar aan vast: (citaat) „daartegenover moeten de middellange- afstandraketten ter andere zijde ontmanteld worden".

Dus de nul-optie (zero-zero) in optima forma. Terecht constateert de Troonrede, dat de regering een samenhangend beleid wil voeren over het gehele ter­ rein van de nucleaire wapens.

Dat „samenhangend beleid” onderstreept de politieke koppeling tussen de bestaande nucleaire taken (zes a zeven) van de Nederlandse defensie en het eventuele al dan niet plaatsen van de nucleaire middellange-afstandwapens.

Conclusie: de Troonrede plaatst de militaire nucleaire problematiek in het juiste perspectief.

(V o o r n a d e re in fo rm a tie : A.J. E ve n h u is, tel. 070-614911, tst2 0 2 9 .)

VVD inbreng belastingplan:

Niet de verpakking, maar de inhoud

Rond de plannen met betrekking tot de inflatiecorrec­ tie en de tarieven van de inkomstenbelasting is de VVD- fractie een politiek schone schijn verweten.

Inderdaad worden alle tarieven vanaf de 40% schijf tot de 72% schijf met één punt verhoogd.

Daar staat tegenover, dat de 17% schijf een 16% schijf wordt. Zoals bekend wordt voor de twee-verdieners ook een belastingverzwarmg ingevoerd. Natuurlijk zijn dit geen plan­ nen om bij te juichen.

Bedacht moet echter worden, dat de verlichting van de collectieve lasten, die zich dit jaar voor het eerst aftekent, met zozeer bij de huishoudens is gelocaliseerd, maar m de bedrijven.

De vennootschapsbelasting wordt over twee jaren met 8% verlaagd, m 1984 met 5%. Voor het niet-vennoot- schappelijk deel van het bedrijfsleven stelt de regering een maatregel in het vooruitzicht in de inkomstenbelasting, die hetzelfde effect moet hebben als zo'n verlaging van de vennootschapsbelasting.

De 100% inflatiecorrectie biedt echter juist de huis­ houdens soelaas. Het kabinet heeft voor 1984 afschaffing van de inflatiecorrectie overwogen. Dit zou de burgers 1,1 mil­ jard gekost hebben. Hier heeft de VVD-fractie zich krachtig tegen verzet. Dit is een principiële zaak. Bovendien zou het niet doorgaan van de correctie vooral negatieve gevolgen hebben gehad voor de middeninkomens.

Inkomenseffecten belastingplan: zonder inflatiecorrectie minimum plus : - 1,2% modaal : — 0,9% 2 x modaal : — 0,7% 4 x modaal : — 2,4% met inflatiecorrectie 100% - 1% -0,5% -0,5% - 2 a 2,5%

Inderdaad vinden er dus op diverse terrein ook belas­ tingverhogingen plaats. Het doorgaan van de inflatiecorrec­ tie voor 100% betekent echter, dat per saldo een half miljard minder lastenverzwaring voor de belastingbetaler wordt doorgevoerd, dan wanneer de inflatiecorrectie zou zijn afge­ schaft.

(V o o r n a d e re in fo rm a tie : d r. R W . d e K o rte , tel. 070-614911, tst. 2650.)

U neemt toch ook een abonnement op de

VVD-EXPRESSE!

Wilt u ook iedere week de VVD-EXPRESSE in de bus en u heeft nog geen abonnement? Vul dan per omgaande de bon in dit nummer in. De VVD-EXPRESSE kost ƒ 50,- per jaar. Daarvoor krijgt u wekelijks met uitzondering van de reces­ periode dit blad in uw bus. U kunt ook rapporten van de Teldersstichting, die in VVD-EXPRESSE worden aangekon- digd gratis aanvragen.

U kunt de bon, die hieronder staat invullen en opsturen, in een envelop met postzegel naar:

VVD-EXPRESSE,

Postbus 19027, 2500 CA 's-GRAVENHAGE.

A lle e n V V D -le d e n k u n n e n z ic h a b o n n e re n .

Ondergetekende:

Met blokletters invullen s.v.p. Naam:

Adres:

Postcode:... Woonplaats:... O geeft zich op als abonnee van de VVD-EXPRESSE Het abonnementsgeld tot 1 januari 1984 bedraagt ƒ 25,-*