Inventarisatie lopende monitoring projecten met betrekking tot veiligheid en natuurlijkheid in de Zeeschelde, haar tijgebonden zijrivieren en binnendijkse gebieden beïnvloed door het Sigmaplan

1..1-

Universiteit

\..}'"'" Antwerpen

~

~

<;

~>

ECOSYSTEM MANAGEMENT~ RESEARCH GROUP~

Inventarisatie lopende monitoring

projecten met betrekking tot veiligheid en

natuurlijkheid in de Zeeschelde, haar

tijgebonden zijrivieren en binnendijkse

gebieden beïnvloed door het Sigmaplan.

Vicky Leloup, Marc Sas, Erika Van den Bergh, Stefan Van Damme & Patriek Meire

i;

inbo

Rapportnummer: ECOBE 07 - R99

Juni 2007

Studie uitgevoerd in opdracht van:

W&Z

Studie gefinancierd door:

ProSes 2010

Studie uitgevoerd

in

samenwerking met:

IMDC& INBO

••

I..L

Universiteit

\..}"""" Antwerpen

Waterbouwkundig Laboratorium Borgertlout BIBLIOTHEEK

~

~

.

_~>

ECOSYSTEM MANAGEMENT~ RESEARCH GROUP~

124938

Inventarisatie lopende monitoring

projecten met betrekking tot veiligheid en

natuurlijkheid in de Zeeschelde, haar

tijgebonden zijrivieren en binnendijkse

gebieden beïnvloed door het Sigmaplan.

Vicky Leloup, Marc Sas, Erika Van den Bergh, Stefan Van Damme& Patriek Meire

~

inbo

Rapportnummer: ECOBE 07 - R99

Juni 2007

Studie uitgevoerd in opdracht van:

W&Z

Studie gefinancierd door:

ProSes 2010

Studie uitgevoerd in samenwerking met:

IMDC& 1NBO

•

Colofon

Report Ecosystem Management Research Group ECOBE 07-R99

This publication should be cited as follows: Leloup et al. 2007. Inventarisatie lopende monitoring projecten met betrekking tot veiligheid en natuurlijkheid in de Zeeschelde, haar tijgebonden zijrivieren en binnendijkse gebieden beïnvloed door het Sigmaplan, Universiteit Antwerpen, Rapport Ecobe 07- R99, Antwerpen.

Studie uitgevoerd in opdracht van: W&Z

Studie gefmancierd door: ProSes 2010

University of Antwerp "Campus Drie Eikenll

Department ofBiology

Ecosystem Management Research Group Universiteitsplein 1C

BE-2610 Antwerpen (Wilrijk) Tel.+323 8202264

INHOUDSOPGAVE

1. INLEIDING 3

2 MATERIAAL EN METHODE 4

2.1 NATUURLIJKHEID 4

2.1.1 Afbakening gebied 4

2.1.2 Criteria selectie monitoring-activiteiten 4

2.1.3 Bronnen en bestaande inventarisaties 4

2.1.4 Databank monitoringsprojecten 6 2.1.4.1. Opmaak databank 6 2.1.4.2. Update databank 6 2.1.4.3. Structuur databank 6 2.2 VEILIGHEID 11 3 RESULTATEN NATUURLIJKHEID 13 3.1 BUITENDIJKS 13

3.1.1 Overzicht opgenomen projecten 13

3.1.2 Geografische situering projecten 15

3.1.3 Overzicht gemeten parameters 16

3.1.4 Temporele analyse parameters 26

3.1.5 Spatiale analyse 27

3.1.6 Ontbrekende projecten 27

3.2 BINNENDIJKS 28

3.2.1 Overzicht opgenomen projecten 28

3.2.2 Overzicht parameters 29

3.2.3 Temporele analyse 31

3.2.4 Spatiale analyse 31

3.2.5 Ontbrekende projecten 32

4 RESULTATEN MONITORING VEILIGHEID 33

4.1 MONITORING WATERSTANDEN 33

4.2 MONITORING VAN DE WATERKERING 34

5 DISCUSSIE 37

6 REFERENTIES EN GERAADPLEEGDE BRONNEN 38

7 BIJLAGEN 39

BIJLAGE1 :DOELSTELLINGEN EN KRACHTLIJNEN PROJECTEN - NATUURLIJKHEID 39

BIJLAGE 2: TEMPOREEL OVERZICHT PARAMETERS GEMETEN IN BUITENDIJKSE PROJECTEN 57 BIJLAGE 3 : TEMPOREEL OVERZICHT PARAMETERS GEMETEN IN BINNENDIJKSE PROJECTEN 91 BIJLAGE 4: OMSCHRIJVING MONITORING WATERKERENDE INFRASTRUCTUUR 95

TABEL VIII: VIERJAARLIJKSE INSPECTIES VAN KAAIMUREN - SOORTEN INSPECTIES

DIE VAN TOEPASSING ZIJN OP DIT TYPE INFRASTRUCTUUR 99

TABEL IX: JAARLIJKSE INSPECTIES VAN DIJKEN - SOORTEN INSPECTIES DIE VAN

TOEPASSING ZIJN OP DIT TYPE INFRASTRUCTUUR 101

TABEL X: VIERJAARLIJKSE INSPECTIES VAN OEVERVERDEDIGINGEN - SOORTEN

INSPECTIES DIE VAN TOEPASSING ZIJN OP DIT TYPE INFRASTRUCTUUR 102

BIJLAGE 5 : SPATIALE ANALYSE 108

Inventarisatie lopende monitoring projecten met betrekking tot veiligheid en natuurlijkheid in de 2

1. Inleiding

De Zeeschelde in Vlaanderen en de Westerschelde in Nederland vormen samen een uniek grensoverschrijdend estuarium. Het Schelde estuarium is nog het enige water in het

Deltagebied met een natuurlijke zoet-zout gradient. Naast de daaraan gekoppelde

belangrijke natuurwaarden heeft het estuarium een zeer belangrijke functie voor wonen, industrie en scheepvaart.

Het groot ecologisch belang van het Schelde-estuarium heeft geleid tot verschillende juridische beschermingen zowel voor het Vlaamse als het Nederlandse deel van het Schelde estuarium (oa EU vogelrichtlijn- en habitatrichtlijn) (Adriaensen et al., 2005). Dit impliceert dat de goede staat van instandhouding moet gegarandeerd worden. Gezien in de nabije toekomst verschillende ingrepen in het Schelde estuarium gepland zijn is het van

bijzonder groot belang om de gevolgen hiervan op het ganse systeem en de

instandhoudingsdoelstellingen op te volgen.

Naast deze richtlijnen is sinds het najaar van 2000 ook de Europese KRW van toepassing op de Schelde. Deze bepaalt dat de algemene kwaliteit van watersystemen in hert volledige stroomgebied moet verbeteren om zodoende tegen 2015 aan de kwaliteitsbeoordeling "goed" te voldoen op zowel chemisch, fysico-chemisch, hydro-morfologisch en biologisch vlak. De KRW legt dan ook een uitgebreide monitoring op. Enkele selectiecriteria voor meetpunten voor de toestand- en trendmonitoring in het kader van de KRW zijn oa plaatsen waar significante waterlichamen de lidstaat overschrijden en punten die nodig zijn om de verontreinigingsvracht te schatten bij de overgangen naar het mariene milieu (Richtlijn 2000/60/EG). De Schelde voldoet aan beide kenmerken en is daardoor, naast haar significantie binnen het stroomgebied, van grote waarde in de monitoring voor de KRW. Uiteraard dient ook de veiligheid gegarandeerd te worden wat eveneens het opvolgen van enkele kritische parameters vereist.

Deze korte opsomming geeft aan dat er een dringende behoefte is aan een efficiënte en doelgerichte monitoring. Hiertoe dient een programma opgesteld te worden. De huidige monitoringsdata van de Zeeschelde en haar tijgebonden rivieren zijn evenwel zeer verspreid. Door de bevoegdheidsverdeling zijn verschillende instanties betrokken die vaak

verschillende (of dezelfde) parameters opvolgen maar dan voor verschillende

monitoringsdoelen. Bovendien loopt er een breed spectrum aan projecten en initiatieven bij verschillende instituten.

Een duidelijk overzicht van de verschillende projecten dringt zich dan ook op. In het kader van dit project wordt dan ook getracht een duidelijk en zo volledig mogelijk overzicht te verschaffen van de monitoring in de Zeeschelde, en dit zowel wat betreft veiligheid als natuurlijkheid. Het Schelde estuarium is een grensoverschrijdend systeem en een grensoverschrijdende samenwerking is dan ook beoogd bij het maken van deze inventaris. IMARES neemt het opmaken van de inventaris van de Westerschelde op zich.

De informatie over de lopende monitoring projecten moet in de toekomst de basis vormen voor het opstellen van een optimaal monitoring voorstel. Dit rapport en de databank geven louter de huidige toestand wat betreft de monitoringsactiviteiten in de Zeeschelde weer. Additioneel werd ook de aanzet naar een eerste analyse gedaan. De gebruiker van de databank zal echter gebaseerd op zijn vraagstelling zelf de gepaste analyses uitvoeren.

2 Materiaal en methode

2.1 Natuurlijkheid

2.1.1 Afbakening gebied

Voor het opstellen van deze inventaris zijn de Zeeschelde, haar tijgebonden zijrivieren en de binnendijkse gebieden die beïnvloed worden door het Sigmaplan (Figuur 1) in beschouwing genomen en dit wat betreft veiligheid en natuurlijkheid.

.-...•

, '".

_.

,-..'~'"\

.

.-'

.

--: .," ~""--

,(

.

.'

" , r

~

".'-"~)'

.,./'

i \.... ;

..

-~

f

i \'" A"'l'-!"" -' '

..

."

...

Figuur 1: Overzichtskaart Zeeschelde en haar tijgebonden rivieren 2.1.2 Criteria selectie monitoring-activiteiten

Een onderscheid diende gemaakt te worden tussen eenmalige bemonsteringscampagnes zoals bepaalde projectgebonden metingen en echte monitoring. In sommige grensgevallen is dit onderscheid echter niet steeds duidelijk af te bakenen. In het kader van deze inventarisatie werd gewerkt met projecten waarvan de duur minstens 1 jaar omvatte. Een tweede vereiste hield in dat er recente metingen (vanaf 2000) opgenomen dienden te zijn in het project. Een project met looptijd 1995-2001 werd dus opgenomen, een project dat aanvang kende in 1985 maar beëindigd werd in 1999 niet.

2.1.3 Bronnen en bestaande inventarisaties

In het verleden zijn reeds inspanningen gedaan om de bestaande monitoring van de Schelde samen te brengen. Een voorbeeld hiervan is de uitgebreide scheldemonitor van het VUZ die een groot deel monitoringsgegevens van de Zeeschelde, Westerschelde en Noordzee bevat, betreffende het luik natuurlijkheid. In eerste instantie is dan ook deze databank geraadpleegd. Daarnaast is ook gebruik gemaakt van het Moneos-T rapport en zijn verschillende instanties zoals INBO, RIKZ, WL en KUL gecontacteerd ter aanvulling van de eigen gegevens.

Voor de binnendijkse gebieden is, met uitzondering van enkele grootschalige monitorings meetnetten, geen data tenug te vinden in de Scheldemonitor. Hiervoor is het ANB geraadpleegd dat een overzichtslijst verschaft heeft van de lopende monitoring in de binnendijkse gebieden van de Zeeschelde en haar tijgebonden rivieren. De verschillende

instanties werden gecontacteerd. Een groot deel van de binnendijkse data is bij het opmaken van deze analyse echter nog niet ontvangen en meerdere instanties wensten tevens niet mee te werken aan dit inventarisatieproject.

Tabel 1 geeft een overzicht van de geraadpleegde instanties, zowel wat betreft de binnendijkse als buitendijkse projecten. Verder zijn ook meerdere beheerders van natuurgebieden gecontacteerd voor het binnendijks deel van de inventarisatie.

Tabel 1: Overzicht QeraadpleeQde instanties

In$fit.!!lff

d.áf!!llnto

QnlY~na.!ID

ANB X

BMM X

CEME •

INBO X

KUL - Laboratorium Acuatische Ecolooie X

Maritieme Toeoano - Anlweroen •

Natuurounl X

Natuurount afdelino 's Hertooenbosch

-Natuurount afdelino Scheldeland

-Natuurount Vleermuizenwerkoroeo

•

Natuurount Vooelwerkoroeo Klein-Brabant

-RIKZ X

Soresma X

UA- Ecobe X

UQent - afdelinQ Mariene Bloloaie

-Universiteit Luik

-VLiZ X VMM X vzw Durme X vzw Kruin X Waterbouwkundio Laboratorium X

x

=data ontvangen of doorverwezen naar ander instituut waardoor data inmiddels ontvangen

" ;;; reactie ontvangen maar nog geen data of instituut wenste niet mee te werken aan de inventarisatie - =geen reactie ontvangen

2.1.4 Databank monitoringsprojecten

2.1.4.1. Opmaak databank

Met het oog op het structureren van de gegevens en de analyse werd een databank opgemaakt. Om de gebruiksvriendelijkheid van de databank te optimaliseren zal men gebruik moeten kunnen maken van enkele zoekfuncties. De gebruiker zal de gewenste

informatie kunnen opvragen, zoekende op onder andere "persoon", "instituut",

"projectnaam", "locaties", gemeten "parameter", .... Bij de resultaten zal, naast de algemene informatie zoals meetfrequentie, looptijd project, betrokken instanties, contactpersonen, locaties en gemeten parameters ook aangegeven worden welke instituten samenwerken aan een bepaald project en met welke andere projecten het betreffende project verbonden is.

Tijdens de opmaak van de databank bleek dat de structuur van de VUZ databank grotendeels voldeed aan deze vereisten. Naar efficiëntie en homogeniteit toe is dan ook in overleg met het VUZ beslist om de structuur van de VUZ databank over te nemen en waar nodig aanpassingen te maken aan de programmatie. Ook IMARES maakt gebruik van de VUZ databankstructuur wat de integratie van de info van Zee- en Westerschelde in een latere fase mogelijk maakt.

2.1.4.2. Update databank

Een groot deel van de data in de Scheldemonitor was niet meer up to date. In samenwerking met de betrokken instanties is een groot deel van de data nu geactualiseerd en vervangen in de databank en dit wat betreft het luik natuurlijkheid van de buitendijkse gebieden.

In overleg met het VUZ is beslist om ook de binnendijkse monitoringsgdata in te voeren in

de VUZ databank. Dit betekent in wezen dat een uitgebreide structuur van de VUZ databank als eindresultaat voor dit project gebruikt zal worden.

2.1.4.3. Structuur databank

De databank heeft een complexe structuur en bestaat in totaal uit 222 tabellen en 343 forms. Het gebruik van de databank is naar de gebruiker toe eenvoudig gemaakt door het gebruik van forms en zal in dit hoofdstuk kort besproken worden.

Bij het openen van de databank opent het startformulier dat het voor de gebruiker mogelijk maakt door het selecteren van bepaalde functies de gewenste informatie eenvoudig en snel te bekomen.

.

---"---

-Main menu Inslitut.. Datasets Location,

Figuur 2: Startformulier databank

Figuur 2 geeft het startformulier van de databank weer. In het startformulier

"zoekfuncties" beschikbaar, zijnde "Iocations", "institutes" en "parameters"

"informatiefuncties", zijnde "datasets" (dit zijn de projecten) en "persons".

zijn 3

en 2

Waneer in het startformulier (Figuur 2) de optie "persons" geselecteerd wordt kan de

gebruiker onderaan in het 'persons" formulier (Figuur 3) bladeren doorheen de

contactpersonen opgenomen in de databank. Per persoon worden de contactgegevens weergegeven, net als de instituten waar de persoon werkzaam is. Wanneer op de "verrekijker"- knop bovenaan gedrukt wordt verkrijgt men een overzicht van al de contactpersonen (Figuur 4) en kan men ook een bepaalde persoon zoeken en selecteren om verdere informatie te bekomen. Deze "verrekijker"-zoekfunctie is beschikbaar in alle forms in de databank. ,.~ - ~--- . ---~-"--~ --~~- -

-...

~fQlii< ~ Pcr$ons PedD:~ _~ s _ 11l~8 _I"'~

Fi~ _I"""" u_Ia

-""

F"""'" ! y.,OfSifTj

MSetsedes: IGc~0<.Bq,.e

,-i=1

~ 1rlstll.te:iïl'ï#ïäi"WOl ..." .. en#1ilNi4lli.v#til*!!fGo!!ll»!d!al I

OrdIfJW:

rr

FIcoctIcW'H.:J)iëî'IîthOOfd _~

~:I

ICt"1lctIldokmIInstiute~s!Ext(4Wo]

•

LNl:1 ~I Ptloro8:I·J2{O)2~[)411 I.ile3;J Ü'le4:I GSM"I·32{O)olJ5.&18992 """" I

."

flll( !.J2iOJ2-6579682 ElMi1Mde.~vI.wJdel'en.be

-I

/ R«Ot'd:@(;r--r/cm~*;r;ll Flecol'd:mrIl~

,

• • • • rl37

Figuur 3: "persons" formulier databank

"'"

"'"

:::,,,,.,,,,,==;;;;

_r----Figuur 4: "persons" formulier -verrekijker functie met overzicht/zoeken contactpersonen

Zoals eerder vermeld zijn er 3 zoekfuncties beschikbaar om informatie over projecten te vinden door te zoeken via instituten, parameters en locaties. Wanneer in het startformulier "parameters" geselecteerd wordt verkrijgt men het "parameter" formulier, wergegeven in Figuur 5. Voor iedere parameter wordt onder "Datasets" weergegeven in welke projecten deze parameter gemeten is (Figuur 6). Ook hier kan onderaan weer door de verschillende parameters gebladerd worden en kan de "verrekijker"-functie geraadpleegd worden om een parameter te zoeken. De werking van de zoekfuncties "Iocations" (Figuur 8) en "institutes" (Figuur 7) is grotendeels identiek aan die van de "parameters" zoekfunctie en zal daardoor niet verder besproken worden.

-

-

.. ---- -_._._----=-~~ S;:Parc1tTlclers p«"jI>:C3 S1amlN_IolG9ëf1

I

D...,

I

D~~ SfutName: 102 DI.ichTemt jZuunlol Record:[D]]I 6~of340

Figuur 5: "parameters" zoekfunctie

8i=PdrdlTlelers

~@~

P","Oo

J::::]j

S'anda<dNameol°"'lO'n

I~O"""'I

Paramèlen_Oas

!SUlfa«:weter morVtorO;l networkoftheRemishEnvironrnertAgency ~I'~l

,0

)ëootnuoos acquÎsi:îooofmgrt and orgrtCMOOr!and assbdatedparametersat the station G6!o'l jBlomonitcringoff1sh stocks IntheZeeschelde using fykes (siru:e 19?5) Gor.

I

~xaminMion of the cMbon cyde in the flemish ~rt oftlle5cheklt cstuery (OMES) Gor.

I

IMonitoringBroekvanslaasveld -AJkenbos

""roJ

JSUvey dataset on 9!Ol.ndwater h the Pok:lers of the scheldt .Gor()l~1

Re<..d:

ffirDl

.~oI3'lO

Figuur 6: "parameters" zoekfunctie - weergeven datasets

Pau:n:ldë:.. ----,

E-

I~

M.ISt«llWd N.xne: ""'_ JWAL

~

Patc&goly: I .~ Imthhtwe; I ,YJ

_._-_._---Figuur 7: "institutes" zoekfunctie

6"0,

0ï!1I

O~IOalatelsl

Figuur 8: "Iocations" zoekfunctie

Naast de 3 zoekfuncties zijn ook 2 informatiefuncties, persons en datasets, bescikbaar in het startformulier. Het "persons" formulier is hierboven al uitgebreid besproken. Het "datasets" formulier is weergegeven in Figuur 9. net als in al de andere formulieren kan onderaan gebladerd worden door de datasets (=projecten) opgenomen in de databank en kan de zoekfunctie gebruikt worden. Per dataset zijn 3 niveau's van informatie beschikbaar. Het 1· niveau laat de gebruiker toe te kiezen tussen oa "details" van het project (beschikbaarheid gegevens, laatste update fiche, ...), "Literature" (publicaties van dit project), "Description" enz. In de optie "Description" kan dan op het 2· niveau gekozen worden voor bvb. de "measurements" weer te geven waardoor op het 3· informatie niveau onder andere geselecteerd kan worden om de "Measurement Types" (gemeten parameters), "Spatial coverage" (geografische spreiding), "Temporal coverage" (temporele spreiding), ... weer te geven.

=~~-==-====---rgtQj~

S;lOölc1Scls

0 ..0,[}!j _~

SIa,datd Hl!!: jS""aee wate.fI"l:ri:Ofingnetwork d!heRemit"Erwionmetlt~

OriojnalTïle: lMeetnetoppervlaktewal:eIvandeVl&amse Miet..rnaal::chapij (VMM)

AClonym: ₁ Language:IDutch[Nedell«d$:]

.'"

'<>IS"~", IS~f'"

w.l""...

~'"

"ol""""

fhe

'...,h

E'",""""'A'[!]

(DetaiftrÓ'~tClipticr1llJl:iain~Llteral:ae IlnstlJnCe$ 1

'I Dat"

themet!

Abttr.ctsIMeMlJemenltI

I

21

I

Më5SUreRnt:types I~wmooe.TeaperaiCOWI(ageITaxOMl'liCtOVeri»9" c"""""",,'11 ,

~ _{MeatlD:~ Meadw«I~a1:...e "'I}

lo4atriK:fWatef[Water] ,"'_....1 Uri:( 1.Y'.: GortI

;:::;j"

Plllameter.IT~a1:"'e Goh'ISfttctP.,_"I~

M"-:I

.. GoT·1

MeaslD:~ /rIl:MTwe:JpH

MabDcfWal:ef (\llaI:ef] ~GoTol u~ ~ GoTol

Plllameter.jPH_ GoYoIStWCIP.,.,wI"11S.!J

"-I

,"l() GClToI

Me4$IO;

c:::m

McasType;:

IchIariy

MalJbc: IWatef lWal.efl .v~GoToI uri:1 ,"'tI000I ~!

Record:CEXIJ I a~ri61

Figuur 9: "datasets" formulier databank

Figuur 6: Datasets formulier databank

Inventarisatie lopende monitoring projecten met betrekking tot veiligheid en natuurlijkheid in de

10

2.2 Veiligheid

Voor het geheel van het Schelde-estuarium zijn er twee belangrijke beleidsintrumenten die de noodzaak voor monitoring van het estuarium met betrekking tot veiligheid

verantwoorden. In Nederland geldt de Wet op de Waterkeringen waarin de

veiligheidsnorm voor alle primaire waterkeringen vastgelegd. De Nederlandse kust en ook de Westerschelde moet gegarandeerd veilig zijn bij een storm die eens in de 4.000 jaar voorkomt.

Voor Vlaanderen geldt het Sigmaplan. Dit is een pakket van maatregelen dat de

veiligheid tegen overstroming van bewoners in het Zeescheldebekken in Vlaanderen moet vergroten. Op 18 februari 1977 besloot de ministerraad om het Sigmaplan uit te

voeren. Op 22 juli 2005 heeft de Vlaamse regering dit plan geactualiseerd: het

geactualiseerd Sigmaplan. Naast bescherming tegen overstroming moet het plan ook zorgen dat natuurdoelstellingen in het Zeescheldegebied behaald worden.

In het kader van deze inventarisatie wordt enkel een overzicht opgemaakt van de monitoring activiteiten die thans uitgevoerd worden met betrekking tot de veiligheid tegen overstromen.

De veiligheid tegen overstromen wordt bepaald door de belasting, namelijk het voorkomen van (hoog)waterstanden en anderzijds de sterkte die de stabiliteit van de hoogwaterkering bepaalt.

UETEO

~

-1

NEERSlAG

RMERAAOER~

-1

W>I<l

H~I

1

L ___

j

GOlVEN

~.-h

-I

GETIJ I L I

I

SOOEMlIGGlf«)

I

I

VEILIGHEID 1 s _ I

...

~~ RtVlERBEGRENZINGI

...

,...

VOGrt.tfld.sfolc.sd'wI

1

TOESTAND 1 KUNSlWERKENI TQES"<" ' "

--

CUK

--

...

_

....

Waterstanden in het estuarium zijn, bij een gegeven bodemligging, het gevolg van de getijwerking, in combinatie met de bovenafvoer en de meteorologische omstandigheden. Voor een aantal stations langsheen de Schelde bestaan lange historische reeksen van getijwaarnemingen, waaruit via statistische technieken prognoses kunnen gemaakt worden van te verwachten extreme waterstanden.

Een hoogwaterkering is een constructie die, in geval van hoogwater, zijn kerende functie uitvoert. De stabiliteit van dergelijke hoogwaterkering wordt gekenmerkt door de stabiliteit van het dijklichaam, met de afschuiving van het voorland of zettingsvloeiing van het voorland als onderliggende faalmechanismen die gerelateerd kunnen worden aan de verruiming (naast andere mechanismen als piping, falen van de bekleding, ... ).

Aanvullend bij het dijklichaam vormen kaaimuren, sluizen, stuwen en

uitwateringsconstructies een deel van de hoogwaterkering.

In het kader van de inventarisatie zal derhalve een overzicht gegeven worden van de

volgende grootheden: 1. waterstanden

2. toestand van de dijken 3. toestand van de sluizen 4. toestand van de stuwen 5. toestand van de kaaimuren

6. toestand van de uitwateringsduikers

3 Resultaten natuurlijkheid

3.1 Buitendijks

3.1.1 Overzicht opgenomen projecten

In totaal werden gegevens van 55 projecten opgenomen, betreffende de monitoring in de

buitendijkse gebieden. Een aantal projecten zijn pas opgenomen in de databank na aanvang van deze analyse en zijn weergegeven in hoofdstuk 3.1.6. Tabel 2 geeft een overzicht van de buitendijkse projecten opgenomen in de databank en in deze analyse. Naast de projectnaam is tevens weergegeven of de fiches in de databank momenteel up to date zijn en op welke bladzijde in Bijlage I een overzicht van de doelen en krachtlijnen van het betreffende project te vinden is. Indien geen update gebeurd is dateren de gegevens nog van 2003-2004.

. dtb k . t

. ht b't d"k

Tb 12 0a e vel'ZJc uien I se omlec en Dooenomen In aa an en analvse

oroieetnaam uorlate Bilaoe 1

Broedvooels lanos de Zeeschelde X 0.38

Chemische analyse van oestrogenen, organochloor en organostikstof pesticiden als mogelijke

endocriene verstoorders in het Schelde-estuarium • 0.38 Chemische analyse van PAK's, Organotin, PCB's. PBOE's en organochloor pesticiden als mogelij

endocriene verstoorders Schelde-estuarium X p.38

Hvdra X 0.38

Mvsidacea oooulaties in het Schelde-estuarium 0.39

Beoalino van croanisch koolstof en stikslof in stalen van het Schelde-estuarium • 0.39 Ondersteunende meteo data van de ENDIS-RISKS staalname camoaones • 0.39 Meetnet DoDervlaktewater van de Vlaamse Milieumaatschaooii X 0.39 Meetnet afvalwater van de Vlaamse Milieumaatschaooii X 0.40 Oestrooene en androoene oisttest 00 waterstalen van het Schelde-estuarium X 0.40 Bathvmetric survevs of Western Scheldt and river Scheldt (Beloium) since lurn of the centurv 0.40

Continue registratie van anorganische en organische koolstof en geassociëerde parameters op het

Anna station te Antweroen. X 0.40

AWZ (HIC) limnimetrisch of hvdrolooisch meetnet bevaarbare waterloDen X 0.41

Zeezooadieren Databank voor Noordzee en Schelde-estuarium • 0.41

Bathymetrische Donamen van de rivierbeddino van de Schelde afwaarts Ruoelmonde X 0.41

Tweejaarlijkse detailpeilingen van de rivierzone grenzend aan de habilatgebieden Schor van Oude

Doel en Plaat van Boomke X 0.42

Dataset van bathymetrische evolutie (Om en -2m GLLWS) van intergetijdengebieden en

ondieowateroebieden aan de habitatoebieden Schor van Ouden Doel en Plaat van Boomke X 0.42 Lithologische en oranulometrische bodemkaart van de Zeeschelde 0.42 Chemische kwaliteit van baooersoecie in Zeeschelde (en Westerschelde) 0.42

Chemische kwaliteit van waterbodem van de Beneden-Zeeschelde Qelinkt aan het macrobenthos X 0.42

Monitorina dataset van maandeliikse baaaer- en stortstatistieken 0.43

Monitorina dataset Iiaaina van de schorren Schor van Ouden Doel en Plaat van Boomke 0.43

Monilorino dataset veoetatie van de schorren Schor van Ouden Doel en Plaat van Boomke X 0.43

Monitoring dataset chemische kwaliteit van de bodem van de schorren Schor van Ouden doel en

Plaat van Boomke X 0.43

Oovoloino evoluties na de afgraving van de Ketenisseoolder tot slik- en schoroebied in 2002 X 0.44

oroi~ctnaam uodat~ eiilaa~I Jaarliikse ruimtelijke najaars monitorinq dataset slikken GrootBuit~nschoor X 0.44 Drieiaarliiks~ soatial~ benthos monitorina dataset inter- en subtidaalZ~~sch~ld~ X p.45

Wat~rvoa~ls lanqsheend~ Z~~schetdesinds 1991 X 0.45

M~~tn~tzoetwatervisVlaand~r~n;Zeeschelde X p.45

Broedvogelinv~ntarisatie SchorOud~n Doel 2004 X 0.45

M~~tn~t wat~rbod~ms vand~ Vlaams~ Mili~umaatschaopij X p.46

Continue monitoring van chloride, temperatuur en slibgehalte op 4 meetplaatsen in de

Beneden-p.47

Zeeschelde X

Semi-continue monitoring van chloride, temperatuur en slibgehalte op een 17-tal meetplaalsen op

Zeeschelde(~n W~st~rschelde) X 0.47

Hvdrometrisch~ 13-uursmetinaenOP~~naantal welaekozenraai~nind~ Z~~sch~ld~ X 0.47 Biomonitorina vanvisb~stand ind~ Z~escheld~ m~t b~hulovanfuik~n (sinds 1995) X p.47

Onderzoeksdataset van Pomatoschistus minutus en andere grondels aan de Belgische kust,

Oost~rsch~lde, West~rsch~ld~ ~nthvkerncentral~s Do~1 enBorssel~ X 0.48 Biomonitorina van visbestand uit koelwateroonam~ t~ Da~1(sinds 1991) X p.48

Meetnet zoetwatervis Vlaanderen; Palingpolluentenmeetnet 0.48

Monitoring hydrografie, nutriënten, contaminanten en plant pigmenten of Belgische continentaal pi

~n W~st~rsch~lde • 0.48

Waterstand~n Z~~sch~ld~ p.49 Monitoring na~en diikh~rl~qging terhooqt~ vanH~usd~nbruq (Z~~sch~lde LO) X 0.49

Monitarina van eendiikh~rl~aaina aan de Padd~b~~k X p.49

Monitoring van een kleinschalige ontpoldering aan het Paardenschor X 0.50

V~aetatiemanitorina lanasd~ Zeesch~lde X p.51

Monitorina vanh~t Link~rscheldeo~v~ra~bi~d X 0.51

Monitorinafvsica-chemisch~ wat~rkwalit~it(OMES) X 0.52

Studi~ naar de koclstofcvclus inh~tVlaamsaede~lt~ van hetSch~ld~-~stuarium (OMES) X p.52

Studi~ naard~ s~dim~ntaloqi~inh~tVlaamsq~deeltevanh~t Sch~ld~-~stuarium (OMES) X 0.52 Studi~naard~orimaire oroductie inh~tVlaams aedeelte vanh~t Sch~ld~-~stuarium (OMES) X p.52

Studi~naar zoöplankton ind~ Z~esch~lde (OMES) X 0.52

Studie naar Mooiankton in deZ~esch~lde (OMES) X p.52

Macrobenthos monitoring in het Lippenbroek X 0.52

X ::::informatie in de databank is up to date

• =update is ontvangen na aanvang analyse, de informatie in de databank zelf is wel up to date

Een groot deel van de opgenomen projecten (Tabel 1)omvat tijdelijke projecten die de hele Zeeschelde omvatten en langdurende projecten die zich beperken tot een bepaalde geografische ZOne. De belangrijkste langdurige monitoringsprojecten die de hele Zeeschelde omvatten zijn het waterbodem- afvalwater- en oppervlalctewatermeetnet van de VMM, het zoetwatervis- en palingpoJluentenmeetnet, het OMES-project en het AWZ (Hle)

Iimnimetrisch of hydrologisch meetnet bevaarbare waterlopen en de vegetatie, water- en broedvogelinventarisaties van hetINBO.

3.1.2 Geografische situering projecten

De Zeeschelde omvat het gebied van de Schelde tussen Gent en de Belgisch -Nederlandse grens. Bijgevolg omvat ze dus deels het zoetwater gebied en deels het brakwater gebied van de Schelde. In het kader van sommige projecten werd in meerdere

saliniteitsregio's gemonitord daar waar andere zich tot 1 gebied beperkten. Uit

onderstaande figuur (Figuur 10) blijkt dat 8 van de opgenomen buitendijkse projecten enkel in het brakwaterdeei gesitueerd zijn.

De meeste projecten monitoren zowel in brak als zoetwater. Meestal gaat het hier echter grotendeels om monitoring in het brakwaterdeel van de Schelde en slechts 1 of 2 meetpunten in het zoetwaterdeel. Projecten louter in het mariene deel van de Schelde zijn opgenomen in de inventaris van de Westerschelde (IMARES). Van 12 projecten stond in de databank niet gespecifieerd in welke zone de meetlocaties gesitueerd zijn ("onbekend" in Figuur 1). 25 r -20 f--- - --- ..

-e ~ 15

_.

" ...

.

-"

oe

-Co ~e 10

-~ ~ _r- r-5 ' - -

-0 r I

rrarien zoet brak brak zoet brak zoet rrarien onbekend rrarien rrarien brak zoet

Figuur 10: Overzicht saliniteit buitendijkse projecten opgenomen in databank

3.1.3 Overzicht gemeten parameters

Hieronder volgt een overzicht van de parameters die gemeten zijn in de buitendijkse projecten. opgenomen in de databank (Tabei 3-6). Om de opsomming overzichtelijker te maken zijn de verschiliende parameters onderverdeeld in: geomorfologische parameters. ecologische parameters. fysico-chemische parameters en poliuenten (metalen. PAK·s•...). Poliuenten behoren feiteiijk tot de fysico-chemie van de waterloop maar aangezien er een zeer grote reeks van parameters gemeten is zijn ze in een afzonderiijke tabel vermeld. Naast het overzicht van de gemonitorde parameters is per individuele parameter ook het aantal projecten weergegeven waarin de betreffende parameter gemeten werd/word!. Bij dit aantal is echter geen rekening gehouden met het onderscheid tussen de verschillende matrices (water. sediment. zwevende stof•... ) waarin de parameter gemeten is.

In totaal zijn er 333 verschiliende buitendijks gemeten parameters opgenomen in de

databank. Voor sommige projecten zijn enkel de groepsparameters van bepaalde

polluenten vermeld dus mogeiijk iigt het werkeiijk aantal gemonitorde parameters nog iets hoger.

Een belangrijke opmerking hierbij betreft de gebruikte naamgeving van de parameters. Vooral bij de fysico-chemische parameters (vb. nutriënten) biijkt dat vaak een verschiliende naamgeving gebruikt is voor dezelfde parameter. Ook bij enkele geomorfologische parameters (vb. granulometrie) wordt dit probieem aangetroffen. Aangezien dergeiijke parameters door het gebruik van bijvoorbeeld verschillende meeteenheden niet voiledig als synoniemen beschouwd kunnen worden zijn ze niet samengevoegd in de databank maar in Tabel 3-6 wei gerangschikt per parameterfamilie.

Tabel 3: Overzicht neomorfolonische narameters na

"a(ameler: 'I aanlal aetii-stromina Current direction 1 Current soeed 1 Flow 1 Flood duration 1 Flood frenuencv 1 He~ht 6 Tldal difference 1 Vectorial velodtV 1 Water level 3 sediment-zwevende stof CIa;;- 3 Comoaction 1

DrV

matter 2

Grain Size Distribution 1

Granulometric variables 9

Grain size distribution -<16um 1

Grain size distribution <2um 1

Grain size distribution <5Q1lm 1

Grain size distribution <63um 1

Grain size distribution >63 um 1

Mud content 2

Oraanic carbon 2

Ornanic matter 3

meten in buitendijkse projecten.

Sand concentration 1 Sediment sample 1 Sedimenl type 1 Sedimentation velocity 1 Sedimentation/erosion 6 Sill content 1 Suspended material 2

Suspended particulate matter 1

Total Suspended Matter 4

Turbiditv 2 Water content 1 wind Wind direction 2 Wind speed 2 diverse Bathvmetrtc evolution 1 Depth 5 Profiles 4 Secchi depth 1

Granuiometrie is de vaakst gemonitorde geomorfologische parameter. Sedimentatiesnelheid is dan weer siechts in 1 project, het OMES project, gemeten .

ojecten .

. b 'I d"k

. hl I ' h

Tb 14 0a e verzie ecoOOISC e oarame ers aeme enIn utenJJ1~se r

parani~èt~r aantal

diatomeeën

Biovolume of diatoms 1

Count of diatoms 1

macroinvertebraten Aberrant telson morphoiogies in Neomysis

inleqer 1 Biomass of benthos 1 Densities of benlhos 4 Densities of macrobenlhos 1 Densities of macroinvertebrates 1 Densilies of oliqochaeta 6 Densily of macrobenlhos 2

Intersex in Neomvsis inteqer 1

Mvsidacea biomass 1

Mvsidacea brood size 1

Mvsidacea densitv 1 Mysidacea lenqlh 1 Mvsidacea sexinq 1 Mysidacea species 1 Mvsidacea staqinq 1 Dlankton Mesozooplankton 1 Microzooplankton 1 vegetatie Veqelation

I

9 Plant debris

I

1

vissen Counloffishperday 1 Densilies of Pomaloschislus 1 Fish densily 1 Fish measuremenls 1 Fish soecies 1 Number of fish 2 Sex 1 Len!1lh 1 Weioht 1 vogels By-calches 1

Counts of water birds 1

Densilies of aqualic birds 3

Densilies of breedino birds 4

Densilies of !1oose 1 Releases 1 Siohlinos 1 Slrandinos 1 zooodieren By-calches 1 Releases 1 Sighlings 1 Slrandinos 1

Vegetatie wordt samen met oligochaeten en broedvogels het vaakst gemonitord in de Zeeschelde. De projecten waarin naar zoetwatervis gekeken wordt zijn minder taltijk maar het meetnet zoetwatervis omvat wel de hele zeeschelde. Ecologische parameters die ondervertegenwoordigd zijn diatomeeën. Enkel in het kader van de OMES metingen is naar diatomeeën gekeken.

Tabel 5: Overzicht fysica-chemische parameters gemeten in buitendijkse projecten.

p:arnlJ1!lf!lr

I

aaötal

Nutriënten: C

13C/12C isatopic ratio of DOC 1

Anorqanic carbon 1

Bicarbonate 1

Carbon dioxide partial pressure 2

Carbon-to-Nilrooen Ratio 1

C02aq 1

Dissoived Orqanic Carbon 4

Particulate organic carbon 2

Total carbon 2 TotaiOmanie Carbon 2 Nutriënten: N Ammonium 4 Ammonium-nitmgen 1 Carbon-to-Nitroqen Ratio 1 Extraclabie N & P 1 Kiehdal nitroqen 5 N total 1 Nitrate 3 Nitrate+Nitrite 1 Nitrate-nitrogen 1 Nitrite 3 Nitrite-nitrogen 1 Nitroqen 2 Nitrooen, total 5 Particulate Nitrogen 1 Total N / Total P 1 Nutriënten: 0,

5-dav biochemical oxvqen demand with N-serve 1 5-dav biochemical oxvoen demand without N-serve 1

Biochemical Oxyqen Demand 3

Chemical Oxvqen Demand 2

Dissolved oxygen 1

Oxvqen 5

Nutriënten: P

Dissolved orqanic phosphate 1

Extraetabie N & P 1 Phosphorus, lotal 1 Orthoohosohate 1 Phosphate 3 Phosphate-Phosohorus 1 Phosohorus 1 Phospor, total 6 Total Phosohorus 2

Total Dissolved Phosphorus 1

Total N / Total P 1

Total Particulate Inomanie Phosohorus 1

Total Particulate Phosphorus 1

Total Phosohorus

I

2 Nutriënten: S SulFate I 2 Nutriënten Si BioQenic Silica 1 Dissolved Silica 1 Silica 1 Silicate 1 Pigmenten Chloroohvl b 2 Chloroohvll a 3 Fucoxanthine 1 Luteine 1 Pigment analysis 4 diverse Alkallnllv 1 Atmosoheric humiditv 1 Chlorinilv 2 Conduclivily 5

Dihvdrotestosteron eauivalencv factor IDEF) 1

EGV 1

Estradial eauivalencv factor lEEF) 1

Hardness 1

Irradiance 1

PH 5

Physico-chemical environmental variables 1

Pressure 1 Salinily 6 SOCP 6 Solar radiation 1 Temperature 11 Total Alkalinilv 1

Temperatuur, N en P zijn de vaakst gemonitorde fysico-chemische parameters. N en P worden in een hele range van verschillende vormen gemeten. Si wordt, samengaande met de diatomeeën uit Tabel 4, enkel gemeten in het OMES project.

Nutriënten en andere fysico-chemische parameters (en polluenten) worden gemeten in

verschillende matrices gaande van oppervlakte- en afvalwater, sediment, zwevend

materiaal, tot biota en baggerspecie. Het grootste deel van de monitoring gebeurt echter in het oppervlaktewatercompartiment. In Figuur 11 werd per matrix het aantal keer dat een bepaalde N-vorm gemeten werd nagegaan. Alle N-vormen die gemeten zijn (ammonium, total N, Kjedahl N, Total NlTotal P, ...) werden samengeteld en per matrix werd het totaal aantal gemeten "N-vormen" weergegeven. In het oppervlaktewater werd 18 keer een bepaalde "N-vorm" gemeten, daar waar dit voor het sediment 12 maal is. Enkel het afvalwatermeetnet van de VMM meet in het afvalwater. In de baggerspecie wordt naar geen enkele "N-vorm" gekeken.

18

"...--16

f--14

I

-12

r-10 -

1-'-

---

---_.-8

~

6

-

-

_-

-4

'

-2

-0

,-,

I r !

oppervlakte- sedirrent zwevend baggerspecie biota afvalwater

water rmleriaa!

Figuur 11: Aantal metingen van N-vormen per matrix

Tabel 6: Overzicht polluenten gemelen in buitendijkse projeclen.

o:ararnefet áantal 1,1,1- Trichloroelhane 1 1,1 ,1,2- Tetrachloroethane 1 1,1,2- Trichlooeothane 1 1,1-Dichloroethane 1 1,2,3- Trichlorobenzene 1 1,2,3- Trichloropropane 1 1,2,3,4- Telrachlorobenzene 1 1,2,3,5- Telrachlorobenzene 1 1 2,4,5- Tetrachlorobenzene 1 1,2,4-Trichlorobenzene 1 1,2,4-Trimelhvlbenzene 1 1,2-Dibroomelhane 1 1,2-Dichlorobenzene 1 1,2-Dichloroethane 1 1,2-Dichloroelhene (cis) 1 1,2-Dichloroelhene (Irans) 1 1,2-Dichloroorooane 1 1,3,5- Trichlorobenzene 1 1,3,5- Trimelhvlbenzene 1 1,3-Dichlorobenzene 1 1,3-Dichloroorooane 1 1,3-Dichloroorooene leis) 1 1,3-Dichloropropene (Irans) 1 1,4-Dichlorobenzene 1 2,2',3,3',4,4',5-Heptachlorobifenvl 1 2,2',3,4,4',5,5'-Heolachlorobifenvl 1 2,2',3,4,4',5'-Hexachlorobifenvl 1

2,2',4,4',5,5'-Hexachlorobifenvl 1 2,2',4,5'- Tetrachlorobifenvl 1 2,2',4,5,5'-Pentachlorobifenvl 1 2,2',5,5'- Tetrachlorobifenvl 1 2,3',4,4',5-Pentachlorobifenyi 1 2,3,4,5- Tetrachloronitrobenzene 1 2,3-Dichiorocrocene 1 2,4,4'- Trichlorobifenvl 1 2,4',5- Trichlorobifenvl 1 2-Chloorlolueen 1 3,3',4,4',5,5'-Hexachloorbifenvl 1 3-Chlorocrocene 1 3-Chlorotoluene 1 4-Chlorotoluene 1 Acenaftene 1 Acenaftvlene 1 Aldrin 1 AJfa-Estradiolconcentration 1 Aluminium 1 Anthracene (An!) 1 APKWS 6 Arsenicum, total 1 Arsenicum, ieached 1 Arsenicum 5 Arsenicum (As) 3 Atrazineconcentration 1 Benzene 1 Benzo(a)anthracene (B(a)A) 1 Benzo(a)Pvrene (S(a)P) 1 Benzo(b)fiuoranthene 1 Benzo(e)ovrene 1 Benzo(Qhi)pervlene (BQhiPe) 1 Benzo(k)fiuoranthene (B(k)Fl 1 Beta-Estradiclconcentration 1 Bromobenzene 1 Bromochloromethane 1 Bromodichloromethane 1 Butvlbenzene, terliarv 1 Butylbenzene, normal 1 Butvlbenzene,secundarv 1 Cadmium 6 Cadmium (Cd) 3 Cadmium, tctal 1 Cadmium, leached 1 Chlorobenzene 1 Chlordane, cis 1 Chlordane, trans 1 Chlordaneconcentration 1 Chlorldeconcentration 2 Chromium 5 Chromium (Cr) 3

Chromiumm, lotaal 1 Chromium, uleached 1 Chrysene (Chr) 1 CODDer 9 Copper, lotaal 1 CODDer, leached 1 DDT 1 DDT (+DDD, DDE) 1 Dibenz(a,h lanlhracene 1 Dibromochloromethane 1 Dibromomelhane 1 Dichlorophenol 1 Dichlormelhane 1 Dieldrin 2 Endosulfan, alfa 1 Endosulfanconcenlralion 1 Endrin 1 EOX 8 Estroneconcentralion 1 , _{Ethinvleslradiol 1} Elhvlbenzene 1 Exlraclable OrQanohaloQenes 2 Fenantrene 1 Fluoranthene 1 Fluorene 1 HCB 1 HCH-compounds 1 Heaw melals 2 Melals 3 HeDlane 1 Heptachloro 1 HeDlachloroeDoxvde (cis) 1 Herbicides 1 Hexane 1 Hexachlorobenzene 1 Hexachlorobuladiene 1 Hexachlorocvclohexane, alfa 1 Hexachlorocyclohexane, bela 1 Hexachlorocvclohexane, Qamma 1 Hexachloroelhane 1 Hexachlorobenzene 1 Indeno(123cdlDvrene (IPl 1 Iron 1 Isodrin 1 Isopropylbenzene 1 IsoDroDvltoluene, Dara 1 KeDoneconcentration 1 Lead 6 Lead (Pbl 3 Lead, totaal 1 Lead, ieached 1

Lindane 1 Manganese 1 Mercurv, total 1 Mercurv, leached 1 Mercurv 6 Mercurv (Ho) 3 Methoxvchlorine 1 Minerale oil 1 Naftalene 1 Nickel 5 Nickel (Ni) 3 Nickel, total 1 Nickel, leached 1 Octane 1 Op'Dichlorodiphenvldichloroelhane 1 Oo'Dichlorodiohenvldichloroelhene 1 Op'Dichlorodiphenvllrichloroethane 1 Oroanic micropolluents 1 Organochlorines 1 Oroanotin 1 Ortho-Xvlene 1 PAH's 9 Sum 10 PAH's 1 PBDE's 1 PCB's 9 Sum 7 PCB's 2 Pentachlorobenzene 1 Pentachloroohenol 1 Pervlene 1 Pesticides 7 Polyaromalic KWS 1 Polvchlorobiphenvl 1 Po'Dichlorodiohenvldichloroethane 1 Pp'Dichlorodiphenvldichloroethene 1 Pp'Dichlorodiphenvltrichloroethane 1 Propylbenzene 1 Pvrene 1 Selene 1 Stvrene 1 Telodrin 1 Tetrachloroethene 1 Tetrachloroethvlene extract.apol.s 2 Tetrachloromethane 1 Tin, total 1 Toluene 1 Toxapheneconcenlration 1 Tribromomethane 1 Trichloroethene 1 Trichloromethane 1 Vinclozolinconcentration 1 Vinvlchloride 1

VolatiIe matter 1 Xylenes 1 Zinc 6 Zinc (Zn) 3 Zinc, total 1 Zinc, leached 1

De alom gekende polluenten zoals zware metalen en metalloïden, PCB's en PAK's worden het vaakst gemonitord in de Zeeschelde. Enkele "nieuwe" polluenten zoals de oestrogenen ontbreken echter in het standaard monitoringsprogramma en worden/werden slechts locaal in enkele tijdelijke projecten gemeten.

Op enkele uitzonderingen na zijn de prioritaire stoffen (Richtlijn 2006/60/EG Bijlage X) allemaal opgenomen in de monitoring in de Zeeschelde. Een probleem hierbij betref! wederom de naamgeving van de verschillende polluenten die gebruikt wordt door de betrokken instanties. Sommige instituten vermelden enkel de groepsparameters van bepaalde polluenten (PAK's, pesticiden, PCB's, ...) daar waar andere de naam van de individuele componenten gebruiken. Voor sommige herbiciden opgenomen in de lijst van prioritaire stoffen, zoals Simazine en Diuron, lijkt de moinitoring in Vlaanderen hierdoor niet te bestaan hoewel ze echter in oa het oppervlaktewatermeetnet van de VMM wel gemeten worden. Deze parameters worden niet vermeld als individuele parameters maar blijken bij nader onderzoek wel tot bepaalde vermelde groepsparameters te behoren en dus wel degelijk gemeten te worden in Vlaanderen.

3.1.4 Temporele analyse parameters

Naast een overzicht van de gemeten parameters is ook een temporele analyse van de data noodzakelijk voor een overzicht te krijgen van de hiaten en overlap in de huidige monitoring.

De Tabellen I-IV in de bijlage 11 geven een overzicht wanneer welke parameters sinds 1995

gemeten werden/worden. De parameters zijn wederom ingedeeld in geomorfologie, ecologie, fysico-chemie en polluenten.

Granulometrie is in de Zeeschelde de vaakst gemonitorde geomorfologische parameter (Tabel 3). Door de VMM wordt in het kader van het waterbodemmeetnet in heel Vlaanderen de granulometrie van de sedimenten bepaald. In zeer veel andere projecten wordt ook, voor een geografisch beperkter gebied (vb Groot Buitenschoor, Ketenissepolder, Paddebeek, Paardenschor, ... ), de granulometrie gemeten. Enkel de metingen in het Groot Buitenschoor

dateren van voor 1999. Sinds 2000 zijn er veel meer projecten die de korrelgootteverdeling

nagaan en is er dus zekere overlap.

N, C en P worden sinds de jaren '90standaard in zowat elk meetprogramma gemeten. Er is

dus vaak overlap tussen zowel locaties als periode. Hetzelfde geldt voor oa

saliniteitlconductiviteit, 02 en PH. Lichtsinstraling en chlorofyl, belangrijke parameters voor het bepalen van de primaire productie, werden met uitzondering van het OMES project, zo goed als nooit gemeten.

Voor de polluenten is er vooral wat betreft de zware metalen en metalloïden veel overlap in

de metingen. Metalen werden al volop gemeten gedurende de jaren '90. PAK's en PCB's

werden enkel in het Groot Buitenschoor al gemeten in de jaren '90. Vanaf 2000 neemt het

aantal gemonitorde pollenten toe, vaak betreft het wel een beperkte geografische zone (vb schor van ouden doel en plaat van boomke). Lang niet alle polluenten worden dus in de hele Zeeschelde gemeten.

De monitoring van water- en broedvogels begon net als de zoetwatervismonitoring al vroeg

in de jaren '90. Macrobenthos en oligochaten monitoring begon slechts rond 2000 volop te

draaien. De overlap wat betreft ecologische parameters is vrij beperkt vergeleken met de

geomorfologische parameters, fysico chemische parameters en polluenten. Enkel

diatomeeën bemonstering is momenteel nog vrij beperkt.

3.1.5 Spatiale analyse

De ruimtelijke analyse is digitaal uitgevoerd op het geheel van de projecten en verwerkt in GIS kaarten. Ter illustratie wordt in bijlage 5 een kaart opgenomen met de volgende gemeten grootheden:

• Silicium

• Zuurstof

• Zwevende stof

• lichtklimaat

• Water level (waterstand)

• Stroomsnelheid

3.1.6 Ontbrekende projecten

Van een aantal projecten is de update pas ontvangen na aanvang van de analyse. Andere

projecten stonden niet in de VLiZ databank en mogelijk werd ook deze nieuwe informatie

pas laattijding ontvangen. Deze projecten zijn bijgevolg dus niet opgenomen in de analyse in dit rapport maar wel in de uiteindelijke databank.

k

Tabel 7: Proiecten ooqenomenIn dalaban en niet in de analvse

prol~ët

up.dat'e·

Beheersmonitorino Zeeland X

Monitorino waterstaatkundioe toestand des lands - milieunet riikswateren X

Naast de 2 projecten van RIKZ vermeld in Tabel 7 zijn nog enkele toevoegingen aan de databank gebeurd nadat de analyse voor dit project gestart was:

- Aanvulling coördinaten meetpunten van het afvalwater-, oppervlaktewater- en

waterbodemmeetnet van deVMM

- update fiches BMM (zie ook Tabel 1).

Inventarisatie lopende monitoring projecten met betrekking tot veiligheid eo natuurlijkheid in de 27

3.2 Binnendijks

3.2.1 Overzicht opgenomen projecten

In tegenstelling tot de buitendijkse gebieden van de Schelde -waar sinds jaren heel wat onderzoek gebeurt- is het aantal monitoringprojecten door instituten in de binnendijkse

gebieden van Schelde en haar tijgebonden rivieren beperkt. In het kader van dit

inventarisatieproject werd dan ook vooral gezocht naar de monitoring die gebeurt door de terreinbeherende verenigingen in het kader van erkenningsdossiers van reservaten, of op eigen initiatief van medewerkers of vrijwilligers (in of buiten de reservaten). Het gaat dus in een aantal gevallen vooral om gegevens verzameld door vrijwilligers, met gradaties gaande van inventarisaties. het opstellen van soortenlijsten per gebied tot het inzamelen van waarnemingen op regelmatige basis en op gestandaardiseerde wijze, en maar af en toe

over monitoring op wetenschappelijke basis (al dan niet door professionals). In totaal zijn 14

projecten opgenomen in het binnendijks deel van de inventaris, waarvan6 projecten zowel binne-als buitendijkse meetllocaties hebben en dus ook in de buitendijkse analyse

opgenomen zijn. Tabel 8 verschaft een overzicht van de opgenomen projecten. Naast de

projectnaam is tevens weergegeven of de gegevens momenteel up to date zijn en op welke bladzijde in Bijlage I een overzicht van de doelen en krachtlijnen van het betreffende project te vinden is.

. dtb k

d"k

. htb'

Tba e18 0verzie Innen 1111 se prolecten OPQenomen In a a an en analvse.

project update 6jilaae I

Monitorîna van het Linkerscheldeoeveraebied* X 0.51

Veaelatie-ecoloaie in de Dolders van Kruibeke·Bazel·RuDelmonde X p.53

Proiect Honker: Winterlellino Canadese Ganzen rond de Zeeschelde X p.53

Monitoring Dolder Kruibeke-Bazel-RuDelmonde X p.53

Monitorino Broek van Blaasveld - Arkenbos X 0.53

Inventarisatie voor de opmaak van laagwaterscenario's in het bekken van de Grote

Nete· deeloDdrachl4: Dlaalsinc van Deilbuizen lanas de Grole Nele X p.54

Inventarisatie voor de opmaak van laagwaterscenario's in het bekken van de Dender

. deeloDdracht 4: Uitvoeren van grondwaterDeilmetingen. X p.54

Proieclaerichte monitoring peilbuizen Prosper- en Hedwigepolder X 0.54

Meetnet oDoervlaktewater van de Vlaamse Milieumaatschaooii* X D.39

Meetnet afvalwater van de Vlaamse Milieumaatschaooï* X D.40

Meetnet zoetwatervis Vlaanderen* X D.45

Meetnet waterbodems van de Vlaamse Milieumaatschappij * X 0.46

Meetnet zoetwatervis Vlaanderen; Palinaoolluentenmeetnet* 0.48

Monitorino van het Linkerscheldeoeveraebied* X D.51

*zowel binnendijkse als buftendijkse meetpunten

3.2.2 Overzicht parameters

Tabel 9 geeft een overzicht van de parameters, gemeten in de binnendijkse gebieden. Voor iedere parameters het aantal projecten waarin de parameter gemeten wordt weergegeven. Het overzicht van de gemeten parameters is mogelijk echter niet volledig aangezien de binnendijkse metingen vaak ad hoc inventarisaties zijn ipv uitgebreide meetcampagnes en de data dus veel verspreider en moeilijker te bemachtigen zijn.

Tabel 9: Parameters gemeten in de binnendijkse projecten.

o:arameter

I

a.antal

Biota

Count of amohibians 1

Count of bats 1

Count of birds 1

Count of birds of orev 1

Count of breeding birds 1

Counts of water birds 2

Densities of benthos 1

Densities of breedinq birds 1

, Densities of macroinvertebrates 1 Densities of oligochaeta 1 Densilv of macrobenthos 1 Number of fish 1 Seed stock 1 Vegetation 4 Fysico-chemie: metalen Aluminium 1 Arsenicum 1 Cadmium 1 Chromium 1 Caoper 1 Heavv metals 2 Iron 4 Lead 1 Magnesium 4 Manqanese 1 Metals 2 Nickel 1 Zinc 1 Fysico-chemie: microoolluenten EOX 1 Herbicides 1 Omanic micropolluents 1 PAK's 1 PCB's 1 Pesticides 1 Tetrachloorethyleen extrah.apol.s 1 Fysico-chemie: N Ammonium 2 Ammonium-nitroqen 3 Kiehdal nitraaen 2

N total 1 Nitrate 4 Nitrate+Nitrite 1 Nitrite 2 Nitrite-nitroaen 1 Fysico-chemie: diverse Bicarbonate 4

Biochemical Oxvaen Demand 3

Calcium 4

Chemical Oxvaen Demand 3

Chlorideconcentration 4 Chlorinitv 1 Conductivity 4 Dry matter 1 EGV 1 Granulometric variables 1 aroundwateraualitv 1 Hardness 1 Orthophosphate 4 Oxvaen 2 Oxyaen saturation 1 PH 5 Phosphate 1 Potassium 4 Sodium 4 Sulfate 5 Suspended material 2 Temperature 2 Phosphorus, total 2

Total Organic Carbon 1

Total Phosphorus 1 Volatile matter 1 Fysische parameters DebieUFlow 1 Groundwater level 5 Heiaht 1

Surface water level 1

Water level 1

De grondwaterstand is, samen met PH en Sulfate, de vaakst gemonitorde binnendijkse

parameters. Het aantal polluenten dat binnendijks gemeten word is vrij beperkt vergeleken met de buitendijkse metingen. Binnendijks worden echter meer ecologische parameters gemeten, oa amfibieën, roofvogels en vleermuizen worden logischerwijze buitendijks niet bekeken.

3.2.3 Temporele analyse

Tabel V in de Bijlage 3 geeft een overzicht wanneer welke parameters sinds 1995 gemeten werden/worden. Aangezien het aantal gemeten parameters beperkt is vergeleken met de buitendijkse analyse zijn de parameters in eenzelfde tabel opgenomen en is geen onderscheid gemaakt naar ecologie, geomorfologie, fysico-chemie en polluenten toe.

In de binnendijkse gebieden was de monitoring van de meeste ecologische parameters (broedvogels, watervogels, vegetatie, ...) al volop aan de gang gedurende de jaren '90. het grootste deel van de binnendijkse monitoring begon echter pas volop te draaien vanaf 2000 en later.

3.2.4 Spatiale analyse

De GIS kaarten volgen in bijlage 5.

3.2.5 Ontbrekende projecten

Zoals vermeld in paragraaf 2.1.3 was een groot deel van de binnendijkse data is bij het opmaken van deze analyse nog niet ontvangen en wensten meerdere instanties niet mee te werken aan dit inventarisatieproject. Tabel 10 geeft een overzicht van de binnendijkse projecten waarvoor met de betrokken instituten contact opgenomen is. Voor ieder binnendijks projecten is verder de status van de dataoverdracht weergegeven. De projecten die zowel binnen- als buitendijkse meetlocaties bevatten (zie Tabel 8) zijn al opgenomen in Tabel 2 en hiierdoor niet wederom opgenomen in Tabel 10.

Tabel 10: Status dataoverdracht ontbrekende en ooaenomen binnendiikse oroleeten

proleÇj/oebied status

Monitorino van hel Linkerscheldeoeveraebied' +

Vegelalie-ecologie in de polders van Kruibeke-Bazel-RuDelmonde + Proiect Honker: Wintertellino Canadese Ganzen rond de Zeeschelde +

MonitorinD Dolder Krulbeke-Bazel-RuDelmonde +

Blaasveld-Arkenbos / Willebroek +

Inventarisatie voor de oomaak van laaawaterscenario's in het bekken van de Dender +

Inventarisatie voor de opmaak van laaQwaterscenario's in het bekken van de Grote Nets +

Provinciaal domein "broek van denaever" willebroek 0

Bosreservaat Coolhem/Puurs 0/+

Reservaten vzw durme 0/+

Vlassenbroekse Dorder en polder van Hamme 0/+

Kalkense Meersen 0

Schousselbroek

-vleermuizentelling fort van Sleendorp

-polder van Tielrode 0

polders van Hingene - Bomem 0/+

+ =data ontvangen

- :::: instituut wenste niet mee te werken

o::::

geen reactie ontvangen

0/+ ::::; reactie ontvangen maar nog geen data

De fiche van de monitoring in het Blaasveld-Arkenbos te Willebroek is nog verder uitgebreid

na aanvang van de analyse. In de eerste versie waren "oppervlakte- en grondwaterkwaliteit"

opgenomen als parameters, in de nieuwe versie van de fiche zijn deze vervangen door de exacte gemeten parameters. Deze individuele parameters zijn wel opgenomen in de databank.

4 Resultaten monitoring veiligheid

4.1 Monitoring waterstanden

De waterstanden in het Zeescheldebekken worden opgevolgd door het

Waterbouwkundig Laboratorium, meer bepaald door het Hydrologisch

Informatiecentrum. Het Hydrologisch Informatiecentrum maakt deel uit van het

Departement Mobiliteit en Openbare Werken. Een van de kerntaken van het

Hydrologisch Informatiecentrum is het verzamelen, integreren en verwerken van alle beschikbare hydrologische gegevens ten behoeve van de eigen administratie en van derden. Het HIC heeft hiertoe een uitgebreid meetnet ontwikkeld, dat nog steeds verder wordt uitgebreid en geautomatiseerd in overleg met andere regionale en lokale overheden. Een dergelijk operationeel meetsysteem is van primordiaal belang voor het dagelijkse waterbeheer.

Voor het volledige Zeescheldebekken worden onderstaand de meetposten

weergegeven, zoals van toepassing in 2006 (Tabel 11). Tabel 11: Overzicht meetposten 2006

ZeestHelaebekken

... -!'II.J~ mulP..2!l. W;l~kUJL<tlg I.abot'!!2IJum._~~ ,.I

aanwezi meettoestillen :

klassiek on-line beschikbaar naast

rI v ier naam van mechanisch per minuut per kwartier waterstand

de meetpost op papier ook debiet

Beneden-Zeeschelde Prosperpolder X X Beneden-Zeeschelde Zandvlietstuis X X Beneden-Zeeschelde Liefkenshoek X X Beneden-Zeeschelde Boudewijnsluis X Beneden-Zeeschelde Kallosluis X X Beneden-Zeeschelde Ooslerweel X Beneden-Zeeschelde Antwerpen-Loodsgebouw X X Boven-Zeeschelde Hemiksem X X Boven-Zeeschelde Schelle X X Boven-Zeeschelde Temse X X Boven-Zeeschelde Driegoten X Boven-Zeeschelde Sint-Amands X X Boven-Zeeschelde Dendermonde X X Boven-Zeeschelde Schoonaarde X X Boven-Zeeschelde Uitbergen X Boven-Zeeschelde Wetteren X X Boven-Zeeschelde Melle X X X Boven-Zeeschelde Gentbrugge X X

Tijarm der Ringvaart Merelbeke(atw. sluw) X X

Tijarm der Ringvaart Merelbeke (opw. sluw) X

Tijarm der Ringvaart Zwijnaarde (afw. sluw) X X

Tijarm der Ringvaart Zwijnaarde (opw. stuw) X

Rupe! Boom X X

Rupe! Walem X X

Beneden-Nete Duffel-sluis X X

Beneden-Nete Uer-Molbrug X X

Kleine Nete Emblem X X

Kleine Nete (afw. Albertkanaal) Grobbendonk X X

Kleine Nete (opw. Albertkanaal)Grobbendonk X X

Grote Nete Lier-Maasfort X X

Grote Nete Berlaar-Kessel X X

Grote Nete Itegem X X

Grote Nete Hulshout X X

Grote Nete Geel-Zammel X X

Beneden-Dijle Mechelen-Benedensluis X X Afleidings-Dijle Mechelen-stuw-afwaarts X Afleidings-Dijle Mechelen-stuw-opwaarts X Boven-Dijle Rijmenam X X Boven-Dijle Haachl X X Demer Aarschot X X Demer Zichem X X Demer Diest X X Zenne Hombeek X X Zenne Zemst X X Zenne Eppegem X X Zenne Vilvoorde X X Durme Tielrode X X Dunne Hamme-brug X Dunne Waasmunster-brug X Durme Waasmunster-Manta X X Durme Zele X

Dender Dendermonde afw. stuw X

Dender Dendermonde opw. stuw X

Dender Appels X X

4.2

Monitoring van de waterkering

Voor de monitoring van de waterkering langsheen de Zeeschelde en de bijrivieren is de Cel Exploitatie van de Afdeling Zeeschelde van de NV Waterwegen en Zeekanaal verantwoordelijk.

De monitoring van de waterkering is onderdeel van het gesystematiseerd project

Onderhoud infrastructuur Waterwegen, HOOP-20. Dit project is gericht op een

rationeel organiseren van de onderhoudsinspanning van het patrimonium om de veiligheid hoog te houden. Het project en de bijhorende methodiek is van toepassing op het geheel van het patrimonium met uitzondering van de vaste bruggen en viaducten, beweegbare bruggen en tunnels waarvan de inspectie door de Administratie

Ondersteunende Studies en Opdrachten worden gesuperviseerd. Toch zullen ook deze kunstwerken mee in de databank worden opgenomen.

Voor de monitoring wordt gebruik gemaakt van 4 types inspectie (meer gedetailleerde uitleg in bijlage 4) :

•

A-inspectie: algemene inspectie

•

B-inspectie : bijzondere inspectie

•

O-inspectie : occasionele inspectie

•

R-inspectie : routine-inspectie

Het ligt in de bedoeling alle gegevens en inspecties te archiveren in een databank. Patrimonium. Wegens personeelsgebrek ligt dit echter stil momenteel.

Het programma laat toe om de volgende informatie van een kunstwerk te bewerken:

• algemene gegevens

• adressen

• geografische coördinaten (deze taak zal in de toekomst overgenomen worden door de

GIS applicatie)

• beheerders

• specifieke gegevens (afhankelijk van het type van patrimonium)

• foto's en tekeningen

• inspectiegegevens (dit is zeer beperkt en zal in de toekomst overgenomen worden door

de applicatie onderhoud en inspecties)

Er is een identificatienummer ontwikkeld om het volledige patrimonium op een éénduidige manier te kunnen inventariseren. Dit identificatienummer heeft de vorm AA.B.CCC.DDD.E waarbij de letters het volgende voorstellen:

• AA: Typenummer patrimonium

-+

01: sluizen

-+

02: stuwen

-+

03: kaaimuren

-+

04: dijken

-+

05: oeververdedigingen

-+

06: waterbodems

-+

07: stortterreinen

-+

08: sifons

-+

09: uitwateringsduikers

-+

10: wegen

-+

11: groen

-+

12: exploitatieterreinen

-+

13: meetinrichtingen

-+

14: pompstations

-+

15: aanlegsteigers

-+

16: staketseis

-+

17: strandhoofden

-+

18: zeedijken

-+

19: beweegbare bruggen

-+

20: vaste bruggen

-+

99: domeinen • BB: Locatiecode

-+

01: linkeroever

-+

02: midden

-+

03: rechteroever

-+

04: zee

-+

05: andere

• CCC: Nummer van de waterweg zoals gebruikt bij bruginspecties

• 000: Volgnummer

• E: Bijkomend cijfer voor wijzigingen, bij de aanvang is dit cijfer 0

In bovenstaande lijst zijn de onderlijnde elementen van belang voor de monitoring van de toestand van de waterkering.

Tabel 12: Overzichtstabel inspectiefrequentie waterkerende elementen

Waterkerend Routine- Algemene

element insoectie insoectie

Sluizen -01 daaeliiks 4-iaarliiks'

Stuwen -02 daaeliiks 4-iaarliiks

Kaaimuren - 03 wekeliiks 4-iaarliiks

Diiken - 04 wekeliiks 4-iaarliiks

Oeververdediging - wekelijks jaarlijks

05

Sifons 08 wekeliiks 4-iaarliiks

Uitwateringsduikers wekelijks 4-jaarlijks

- 09

Pompstation - 14 wekeliiks 4-iaarliiks

Voor een meer gedetailleerde beschrijving van de inspecties voor sluizen, stuwen, oeververdedigingen, dijken, ... wordt verwezen naar Bijlage 4 Tabellen VI-XII.

Het is belangrijk op te merken dat de aangegeven inspectiefrequentie in de

HOOP-tabellen streetwaarden zijn, die niet overeenstemmen met de effectieve

inspectiefrequentie. Uit overleg met de betrokken verantwoordelijken binnen de afdeling Zeeschelde blijkt dat de inspectiefrequentie beperkt is als gevolg van de huidige (te krappe) personeelsbezetting.

5 Discussie

In deze inventarisatie werd getracht een compleet overzicht te verschaffen van de monitoring die gebeurt in de Zeeschelde, haar tijgebonden zijrivieren en binnendijkse gebieden en dit zowel voor het iuik veiligheid als natuurlijkheid. Het rapport en de databank geven louter de huidige toestand wat betreft de monitoringsactiviteiten in de Zeeschelde weer.

Additioneel werd ook de aanzet naar een eerste analyse gedaan. Deze opsomming van onder andere de gemeten parameters is echter louter voorbarig en verschaft enkele basisoverzichten van wat gemeten wordt, welke parameters ontbreken en welke parameters de voorbije 10 jaar al dan niet gemeten werden en hoe frequent.

De gebruiker van de databank zelf zal echter de echte analyses uitvoeren. De geleverde databank levert een geschikte tooi om op bepaalde vragen antwoorden te vinden zoals of de huidige monitoring voldoet aan wat een optimale monitoring zou zijn en dergelijke. Voor dergelijke vraagstellingen kan doelbewust de nodige informatie opgevraagd worden uit de databank in plaats van algemeen overzichtsanalyses te verschaffen.

6 Referenties en geraadpleegde bronnen

Adriaensen et al., 200S. Instandhoudingsdoelstellingen Schelde-estuarium, Universiteit Antwerpen, rapport Ecobe OSR-82, Antwerpen.

Arcadis_Technum, 2006, Monitoringplan Toegankelijkheid - Hoofdrapport - concept 1

december '06 - Ontwikkelingsschets 2010 Schelde-estuarium.

Arcadis_Technum, 2006, Monitoringplan Toegankelijkheid - Bijlagerapport - concept 16

oktober '06 - Ontwikkelingsschets 2010 Scheide-estuarium.

HOOP 20, 1996, Onderhoud infrastructuur Waterwegen, Eindrapport.

IMDC, 2003, Studie Geautomatiseerd waterbeheer en scheepvaartsturing, Documenteren subsystemen bij de Waterwegbeheerders Subsysteem Patrimonium Databank AWZ,

I/RAl11198/02.060/MSA.

KRW - Richtlijn 2000/60/E G van het Europees Parlement en de Raad van 23 oktober 2000

tot vaststelling van een kader voor communautaire maatregelen betreffende het waterbeleid. Lijst van prioriteitsstoffen op het gebied van waterbeleid. Bijlage X van Richtlijn

2006/60/EG.

www.scheldemonitor.be

MWTL Milieumeetnet Rijkswateren - Meetplan 2007. Rapportnummer RIKZl2007.002.

Deckers Pieter Deneudt Klaas Anselin Anny Audenaert Tim Baetens Johan Daniels Nand De Block Mario De Cooman Ward De Saeger Steven Debbaudt Wim Foqué Johan Grolus Koen LangenbergVictor Maris Tom Monteyne Els Reyniers Joost Roos Dirk

Van De Putte Peter Van Gucht Gustaaf

Vandenbussche Dirk Verhaegen Gaby VLiZ VLiZ INBO vzw Durme WL vzw Kruin ANB VMM INBO VMM ANB Natuurpunt RIKZ UA BMM ANB VMM Natuurpunt Natuurpunt Soresma VMM

7 Bijlagen

Bijlage 1 : Doelstellingen en krachtlijnen projecten· natuurlijkheid Broedvogels langs de Zeeschelde

De Zeeschelde is het Vlaamse deel van het Schelde-estuarium. Het Schelde-estuarium heeft een volledige saliniteitsgradiënt, waarlangs specifieke levensgemeenschappen zich ontwikkelen. Als basis voor integraal beheer moeten toestand en effecten van ingrepen zo goed mogelijk worden ingeschat middels een goed monitoringsprogramma. Op basis van het monitoringsprogramma worden naast de toestand ook trends in de

Zeeschelde beschreven en kan het gevoerde beleid worden geëvalueerd. De

verzamelde data worden ook aangedragen voor de implementatie van nationaal en internationaal milieu- en natuurbeleid en er worden inschattingen van ingreep-effect

relaties gemaakt. Voorts leveren de verzamelde gegevens input voor

ecosysteemmodellen en krijgt men inzicht in trofische interacties in het estuarium. Sinds 1993 worden de broedvogels in de buitendijkse gebieden gevolgd in een samenwerking tussen het IN en vrijwilligers van de milieuverenigingen. In 1993 werd een eerste, volledige basisinventarisatie van het broedbestand uitgevoerd. Aantallen, verspreiding en ecologie van de verschillende broedvogels werden beschreven. Er werd eveneens een globale relatie weergegeven tussen het voorkomen van soorten en de vegetatie. Sinds 1994 worden de broedvogelpopulaties langs de Zeeschelde gemonitord

aan de hand van een relatieve telmethode: de Punt-Transekt methode.

Deze monitoring werd stopgezet in 2005.

Chemische analyse van oestrogenen, organochloor en organostikstof pesticiden als mogelijke endocriene verstoorders in het Schelde-estuarium

Met het oog op het inschatten van de potentiële risicos verbonden aan endocriene verstoorders, dient het voorkomen van deze stoffen te worden gedocumenteerd. Tussen 2002 en 2006 werden stalen genomen voor water, sediment, zwevende stof en biota langsheen de Westerschelde. Alle matrices werden geanalyseerd op oestrogenen, organochlorine en organonitrogeen pesticiden m.b.v. SPE, HPLC, GC-MS/MS en LC-MS/MS. Het doel van dit gedeelte van het ENDIS-RISKS project is het geven van een overzicht van het voorkomen en de concentraties van de geselecteerde endocriene verstoorders in het Schelde estuarium. Staalnames worden verricht met de Belgica R.V. drie maal per jaar.

Chemische analyse van PAK's, Organotin, PCB's, PBDE's en organochloor

pesticiden als mogelijke endocriene verstoorders Schelde-estuarium

In order to evaluate the potential risk of endocrine disruptors, the occurrence of these compounds needs to be documented. Water, sediment, suspended matter and biota were sampled along the Western Scheldt from 2002 to 2006. All matrices were analysed for PAK's, Organotin, PCB's, PBDE's and OCI pesticides using GCMS and GCMS/MS. The aim this part of the ENDIS-RISKS project is to give an overview of the occurrence and the concentration of the selected endocrine disruptors in the Scheldt estuary.

Hydra

Realtime online waterstanden en afvoergegevens van meetpunten op Vlaamse

waterlopen. Sinds kort is er een hoogwaterbericht beschikbaar, dat onder meer een overzicht geeft van de waterlopen die het waak- of alarmpeil bereikt hebben. Dit bericht geeft ook de meteorologische en hydrologische verwachtingen.