Fietssnelweg / Radschnellverbindung F35 Enschede – Gronau – Ochtrup

(1)

Fietssnelweg / Radschnellverbindung F35 Enschede – Gronau – Ochtrup

Resultaten haalbaarheidsstudie / Ergebnisse Machbarkeitsstudie

Dit is de Nederlandse versie. Er is ook een Duitse versie

Gesubsidieerd door:

(2)

Gemeente Enschede / Stadt Gronau / Stadt Ochtrup

Fietssnelweg / Radschnellverbindung F35 Enschede – Gronau – Ochtrup Resultaten haalbaarheidsstudie / Ergebnisse Machbarkeitsstudie

AB Stadtverkehr ▪ Büro für Stadtverkehrsplanung Eigenaar: Arne Blase

Alte Bahnhofstraße 1-3 ▪ 53173 Bonn

Tel: +49 (0)228 – 390 50 90 ▪ Fax: +49 (0)228 – 390 50 91 bonn@ab-stadtverkehr.de ▪ www.ab-stadtverkehr.de

In samenwerking met Jörg Thiemann-Linden, büro thiemann-linden stadt & mobilität, Köln Tel: +49 (0)221 – 168 426 42

SOAB Management BV ▪ Adviseurs woon- en leefomgeving Belcrumwatertoren ▪ Speelhuislaan 158 ▪ 4815 CJ Breda Tel: +31 (0)76 – 521 3080 ▪ Mob: +31 (0)6 – 2611 0860 i.spape@soab.nl ▪ www.soab.nl

Opdrachtnemers

Auteurs

Arne Blase & Fabian Fohlmeister (AB Stadtverkehr) Egbert Kalle & Ineke Spapé (SOAB)

Jörg Thiemann-Linden Bonn / Breda maart 2017

(3)

Samenvatting

Dit rapport heeft als doel vast te stellen of en in welke vorm de F35 als doorgaande snelfietsverbinding tussen Enschede via Gronau naar Ochtrup kan worden uitgebreid. Dat antwoord bleek positief: deze comfortabele, aantrekkelijke en snelle fietsverbinding is kansrijk, is een van de eerste

grensoverschrijdende fietsprojecten en wordt gesteund door de EUREGIO.

Belangrijk onderdeel van deze haalbaarheidsstudie was het om de taf el brengen van Nederlandse en Duitse partijen vanuit de aan de route liggende gemeenten en belangenor- ganisaties (als Fietsersbond, ADFC en de Dorpsraad Glanerbrug). Zo konden ideeën en wensen van de

snelfietsverbinding met hen besproken worden. Duidelijk werd, dat in Enschede de wens bestaat om een aantrekkelijke verbinding in een liefst autovrije omgeving mogelijk te maken, mét de bestaande kwaliteitsstandaard van de F35. In Gronau en Ochtrup gaat de voorkeur uit naar een

comfortabele verbinding, waarbij de kwaliteitsstandaard mee kan groeien met het toekomstige fietsgebruik. Het

gebruikspotentieel op de F35 zal voor de binnenstedelijke secties aanzienlijk groter zijn dan dat op de intergemeentelijke secties en kan daar 2.500 fietsers per dag bereiken.

Op Nederlands grondgebied (Enschede-Glanerbrug) loopt de route van de F35 parallel aan de spoorbaan (en de snelweg).

Hoofdvragen waren aan welke kant van het spoor de

fietsroute zou moeten komen, waar de spoorbaan gekruist zou worden of een afsplitsing zou krijgen in de richting van Gronau en of de route door of langs Gronau zou lopen.

Voor Enschede gaat de voorkeur uit naar een noordelijke ligging ten opzichte van het spoor vanaf het Euregio Business Park. Bij station De Eschmarke zou de bestaande tunnel

voor de wissel naar een zuidelijke ligging worden gebruikt. De F35 loopt dan wat betreft Enschede verder tot over de grens parallel aan het spoor.

Net over de grens buigt de F35 in zuidoostelijke richting naar de voormalige Landesstrasse L510 en volgt die verder . De F35 wordt dan conform NRW-normen voor snelfietsverbindingen als eenzijdig tweerichtingenfietspad aangelegd tot aan het gemeentehuis van Gronau. Vanaf dat punt verloopt de F35 minder eenduidig, omdat de wegenstructuur en de ruimte minder of geen plaats bieden voor een brede snelfiets-

verbinding. Daarom wordt vanaf dat punt een tweezijdige verbinding voorgesteld, dus aan weerszijden van de straat.

In het interlokale gebied tussen Gronau en Ochtrup adviseren we langs de L510 in de richting van Ochtrup een geringere breedte dan genormeerd zolang de fietsaantallen nog laag zijn. In de bebouwde kom van Ochtrup stellen we voor om de F35 direct naar het centrum te leiden. Verdere alternatieven voor de verbinding, met vooralsnog een minder hoogwaardige uitvoering en de groei als toekomstbeeld, zullen nader met de gemeente Ochtrup moeten worden besproken.

We adviseren de betrokken gemeenten dit grensoverschrij- dende F35-project samen door te zetten, als EUREGIO- project. Alleen dan kan op een afgestemde en verantwoorde wijze het geraamde budget van zo’n 16,8 miljoen Euro zo ingezet worden, dat de betrokken gemeenten elk op eigen wijze (ook politiek) kunnen voldoen aan de beoogde F35- kwaliteitsnormen (als breedte, comfort, tunnels, enz.), de ruimtelijk-verkeerskundige inpassing, een interactieve procesbegeleiding en, indien nodig, het zoeken naar een subsidieringsmodel om dichterbij realisatie te geraken.

(4)

1 Inleiding 4

2 Snelfietsverbindingen 5

2.1 Visie op snelfietsverbindingen 5

2.2 Normen / richtlijnen bij snelfietsverbindingen 6

3 Workshops 7

4 Potentiebepaling snelfietsverbinding 12

5 Routeselectie: hoofdvarianten F35 22

5.1 Sectie Enschede – Glanerbrug tot aan de grens 24

5.2 Sectie grens tot aan Gronau-centrum 30

5.3 Sectie Gronau-centrum tot aan de stadsgrens Ochtrup 33

5.4 Sectie Ochtrup 34

6 De voorkeursvarianten F35 toegelicht 38

6.1 Sectie Enschede – Glanerbrug tot aan de grens 38

6.2 Sectie grens tot aan Gronau-centrum 47

6.3 Sectie Gronau-centrum tot aan de stadsgrens Ochtrup 53

6.4 Sectie Ochtrup 59

7 Kostenraming 62

8 Verdere stappen / tot slot 66

Bronnenverantwoording 67

(5)

1 Inleiding

Snelfietsverbindingen vormen, in samenhang met andere lokale en regionale maatregelen, een veelbelovende drive voor duurzame mobiliteit. Met trends als e-bikes en speedbikes zien we nu al dat steeds meer middellange forenzenritten niet per auto, maar met de fiets worden gedaan. Een goede bijdrage aan klimaatsverandering, meer bewegen en gezondheid.

Onder de noemer ‘F35’ worden in de regio Twente stappen gezet om fietsverkeer een hoogwaardige eigen

snelfietsverbinding te bieden voor middellange afstanden tot 15-20 km.

Quelle: Regio Twente (Hrsg.), Projectkaart F35

Doel is een bijdrage te leveren aan een modal shift: autoforensen met afstanden tot 15-20 km worden verleid te gaan fietsen. Zo wordt de regionale wegenstructuur, die meer en meer te kampen heeft met congestie, ontlast.

Deze haalbaarheidsstudie onderzoekt of en in welke vorm de huidige F35 uitgebreid kan worden in oostelijke richting: van Enschede via Gronau naar Ochtrup. Hiermee kan de Europese grensregio EUREGIO haar bereikbaarheid verder versterken: voor haar 220.000 inwoners en 100.000 werkenden.

. .

Geplande route van de F35 in Nederland

De F35 moet mensen in de regio verbinden. Het was daarom belangrijk om al tijdens de haalbaarheidsstudie met de

verschillende projectpartners in workshops om de tafel te gaan om de verschillende standpunten en manieren van aanpak van het Nederlandse en Duitse fietsbeleid uit te wisselen. Deze haalbaarheidsstudie biedt de output van deze uitwisseling en bijbehorende discussies.

.

(6)

2.1 Visie op snelfietsverbindingen

Snelfietsverbindingen zijn een relatief nieuw element in het wegenpalet en zijn in Nederland geïntroduceerd in de context van filevermijding ( "fiets filevrij"). In Duitsland worden ze naar Nederlands voorbeeld ingezet als een innovatief instrument voor het bevorderen van fietsen in en tussen stedelijke regio's. In Nederland wordt er sinds 2006 door het hele land aan snelfietsroutes als de F35 gewerkt (SOAB was daar vanaf het begin bij). De eerste plannen in Duitsland vonden plaats in het grootstedelijk gebied rond Hannover. In Göttingen volgde de eerste implementatie en intussen bestaan ook in Duitsland in meer dan 20 regio’s plannen voor de aanleg van snelfietsverbindingen.

Voordeel voor de fietsers is een kortere reistijd van deur tot deur. De fietsrit is niet per se sneller, maar biedt wel extra comfort en gevoel van veiligheid. En natuurlijk gaat het ook over de beleving van de fietser. Fietsen wordt zo fun! Vanuit maatschappelijk belang en

terugkomend in kosten-batenanalyses als bij de ‘ Radschnellweg Ruhr’ zijn meerwaarden te benoemen als een betere bereikbaarheid van de werklocaties voor een regio of stad (economische meerwaarde), regelmatige lichaamsbeweging, als onderdeel van alledaags leven (gezondheidsbelang), vervanging voor autoritten (congestiebestrijding) en tegelijkertijd een besparing op het gebruik van fossiele brandstoffen (klimaatdoeleinden). Met de opkomst van e-bikes en speedbikes kan een snelfietsverbinding als de F35 juist op

middellange afstanden een belangrijke impuls geven aan de nieuwe mobiliteitscultuur van de 21e eeuw.

Al met al leidde dat zowel in Duitsland (najaar van 2016: wetswijziging NRW, waardoor snelfietsverbindingen gelijkgesteld zijn aan provinciale wegen) als in Nederland (Tour de Force, MIRT en binnen regio’s en gemeenten) tot een hogere prioriteit binnen de

infrastructuuruitgaven. Infrastructuur voor snelle fietsverbindingen vormt nu deel van de stedelijke en regionale bereikbaarheidsopgave.

2 Snelfietsverbindingen

F35 in Enschede eRadschnellweg in Göttingen

(7)

2.2 Normen / richtlijnen bij snelfietsverbindingen

De bepalingen van de nationale regelgeving in beide landen (van CROW en FGSV) hebben overeenkomsten, maar ook verschillen en specifieke eisen. De algemene voorschriften voor fietsvoorzieningen zijn identiek: samenhangend netwerk – rechtstreekse verbinding - aantrekkelijk - veilig - comfortabel.

Bestaande beleidsdocumenten voor snelfietsverbindingen zijn inmiddels redelijk vergelijkbaar, al is de Nederlandse aanpak wat pragmatischer.

Voor de grensoverschrijdende F35 zijn de bestaande

beleidsnotities in beide regio’s van belang. Voor Twente is dat het Masterplan fietssnelweg F35 en de richtlijnen vanuit CROW (Inspiratieboek Snelle fietsverbindingen) en voor NRW zijn dat de AGFS richtlijnen rond de landelijke competitie

Snelfietswegen.

Basis als geformuleerd voor de F35 is een basisbreedte van 4,0 m of 4,5 m, met toeslagen van 0,5 m - 1,0 m bij hoge capaciteit en bromfietsen. In de Duitse richtlijnen benadrukken FGSV en NRW de noodzaak van separate voetgangervoorzie- ningen (2-2,5 m, afhankelijk van de locatie). In de Duitse praktijk zien we in toenemende mate een flexibeler invulling van deze "regionale normen“. In Nederland werd daar al flexibel mee omgegaan.

Bij verkeerslichten hanteert de regio Twente een wachttijd van max. 30 sec. Daarnaast zijn de "rode loper“ (rood asfalt), goede verlichting, het F35-logo en voorrang voor de fiets op zijstraten standaardonderdelen: ze beogen een hoogwaardige kwaliteit te bieden in het (inter)stedelijke gebied. Voor de Duitse richtlijnen zijn voor het Land NRW onder andere de FGSV- richtlijnen (RiLSA voor verkeerslichten, RAL voor snelwegen) als regelgeving inzake de beschermde leefgebieden voor dieren relevant.

(8)

3 Workshops

In twee workshops zijn mogelijke routevarianten voor de F35 besproken en zijn inrichtingsvarianten bediscussieerd.

Deelnemers aan de workshops waren vertegenwoordigers van de deelnemende drie gemeenten (Enschede, Gronau en Ochtrup), de Fietsersbond (afdeling Enschede), de ADFC en de begeleidende projectgroep.

In de eerste workshop, in het begin van het project, bezochten en beoordeelden twee groepen per fiets: een groep fietste van Enschede naar Gronau en de andere van Ochtrup naar Gronau. Zo konden alle betrokkenen op de fiets de

probleempunten van mogelijke routes ter plaatse ervaren.

In de daaropvolgende vergadering werd gespard over ervaringen en eerste ideeën voor de toekomstige snelfietsverbinding F35.

Belangrijkste bevindingen uit de twee workshops

• De snelfietsverbinding moet een snelle, directe en gemakkelijke verbinding met name voor het dagelijks verkeer (forenzen) opleveren.

• Voor het Nederlandse deel van de F35 is het van groot belang, dat de fietsverkeersverbinding aantrekkelijk is en tot een modal shift van auto naar fiets leidt voor vooral forenzen en scholieren.

• Een modal shift van auto naar fiets wordt niet alleen beoogd vanuit milieudoelstellingen, maar ook om een nadrukkelijke bijdrage te leveren aan de verbetering van de regionale en stedelijke bereikbaarheid. Daarnaast neemt door een verschuiving van auto- naar fietsverkeer ook de aantrekkelijkheid en leefbaarheid van de regio toe.

• De snelfietsverbinding moet herkenbaar zijn als een project van de EUREGIO. Alle deelnemers gaven nadrukkelijk aan kansen te zien voor een vervolg en daadwerkelijke realisatie van de F35. Verdere ambtelijke en bestuurlijke samenwerking bij de realisatie van de F35 is dan ook nadrukkelijk gewenst.

• Verdere samenwerking kan onder de noemer van ‘ F35’.

De groep Ochtrup - Gronau na de rit bij de eerste workshop

(9)

Gezamenlijk streven bij de uitvoering

• Er wordt door de gemeenten zoveel mogelijk gestreefd naar een herkenbare en vergelijkbare snelfietsuitvoering. Dat betekent rood asfalt, voldoende breedte, verlichting, beperkte wachttijden bij verkeerslichten en zoveel mogelijk voorrang. De verwachte potentie is daarbij leidend en is niet op alle routedelen gelijk. Er wordt ingezet op een

groeimodel: met een toenemende kwaliteit bij hogere fietsaantallen. Aan de Nederlandse kant moet de verbinding op alle routeonderdelen voldoen aan de F35-richtlijnen.

• De beoogde snelfietsroute moet een duidelijke verbetering ten opzichte van de huidige situatie opleveren. In de gebieden waar momenteel een lager fietsaandeel is (en de potentie dus hoog kan worden), kan de hoogste kwaliteit, die van snelfietsroute, op een later tijdstip worden

geïmplementeerd. Een groeimodel dus.

Op routedelen waar (nog) geen snelfietsroute volgens de hoogwaardige kwaliteitseisen van de F35 kan worden gerealiseerd, wordt ingezet op wat wel mogelijk is:

bijvoorbeeld kortere wachttijden bij verkeerslichten, asfalt of een afgeschermd deel (liefst vrijliggend).

• Bij kruisingen moet de snelfietsroute waar mogelijk voorrang krijgen.

• De overgang van het NL- naar het D-deel moet zo soepel mogelijk worden vormgegeven, dus geen breuk in de verbinding opleveren.

• De hele verbinding moet een continu en grensoverstijgende herkenbare uitstraling hebben: als rode loper en met logo.

Bij de tweede workshop stonden routeselectie, doelgroepen en de invulling van de fietsverbinding (welke richtlijnen?) centraal.

In drie groepen –de deelgebieden Enschede, Gronau en Ochtrup- werden wensen en mogelijkheden voor de F35 besproken. De resultaten werden voorgelegd aan de plenaire vergadering.

Dr. Elisabeth Schwenzow (directeur EUREGIO) heet de deelnemers welkom bij de tweede workshop

Edgar Siemerink (projectleider gemeente Enschede) koppelt

de resultaten van de groep

‘Enschede’ terug

(10)

Enschede: resultaten workshops

• De voorkeur van Enschede gaat uit naar een verbinding langs het spoor tot over de grens richting Gronau en het doortrekken van de F35 tot in ieder geval de Schwarzenbergstraße. Voor het doortrekken van de route ten noorden van het spoor is een nieuwe fietsbrug over de Glanerbeek/Glane nodig.

• Zonder die brug is een wisseling van noordzijde baantraject naar een zuidligging nodig. Deze zou bij voorkeur plaats moeten vinden bij de Euregioweg (de geplande brug moet dan niet aan de westzijde, maar aan de oostzijde van de Euregioweg aangelegd worden) of anders bij het Lentepad bij station De Eschmarke. Daar is al een tunnel, die gebruikt kan worden om van noord- naar zuidligging te switchen.

• Bij een zuidelijke ligging moeten ook op de resterende kruispunten op en aan de route maatregelen getroffen worden om de voorrang voor het snelfietsverkeer op de F35 te regelen. Genoemd zijn viaducten of tunnels om autovrij over te steken. Dat geldt voor de Zwarteweg en de Kerkstraat.

• Kerkstraat en Gronausestraat maken naar het idee van de Nederlandse deelnemers van de workshop geen deel uit van de snelfietsverbinding naar Gronau - Ochtrup. Hun voorkeur gaat uit naar een noordelijke ligging op het gehele Nederlandse grondgebied (en net over de grens).

Resultaat „Groep Enschede“

(11)

Gronau: resultaten workshops

• Voordeel van een snelfietsverbinding langs de provinciale L510 is, dat het gebied al verkeersgebied is. Er hoeft dus slechts een herordening en herinrichting plaats te vinden en geen bestemmingsplanwijziging.

• Nadeel is, dat de beoogde snelfietsverbinding direct en parallel aan de hoofdweg loopt. Dat betekent, dat de aanliggende gebieden dun- of zelfs onbewoond zijn. Sociale controle en bewoners- en bedrijvendichtheden zijn daarmee beperkter.

• Kansrijk is een aftakking (dus naast de L510-route) van de snelfietsverbinding naar het centrum van Gronau via de Neustraße. Ook deze aftakking, passend in het laddermodel) biedt een hoge kwaliteit voor het fietsverkeer.

• De deelnemers hechten meer aan fietsveiligheid (bijvoorbeeld het gebruik van vangrails als snel uit te voeren en kortetermijn- oplossing) dan aan de breedte van de verbinding.

Resultaat „Groep Gronau“ Resultaat „Groep Ochtrup“

(12)

Ochtrup: resultaten workshops

• Het potentieel voor Ochtrup ligt wat betreft de deelnemers van de workshop vooral in een verdere verbinding in de richting van Rheine en Steinfurt. Deze verbindingen moeten in de toekomst nader onderzocht worden op mogelijkheden voor een breder regionaal snelfietsnetwerk.

• Bij een verbinding langs de Weilautstraße zien de deelnemers kansen voor een fietsstraat. Daarvoor moet in de Duitse regelgeving inzake fietsstraten een voorrangsregeling worden opgenomen, die bestaat momenteel nog niet in NRW. Verder geven de

deelnemers aan, dat de hele snelfietsroute, ook voor het Ochtrupse grondgebied als rode loper moet worden uitgevoerd, conform F35 dus.

• De routevariant langs de weg "Gausebrink" moet verder worden onderzocht en meegenomen in een vervolgproject. Dat geldt ook voor de verbinding naar het station Ochtrup.

Meningen bij de tweede workshop

"Een verbinding los van hoofdwegen is belangrijker dan de breedte van de weg."

"Superkwaliteit als lange- termijndoel."

"De woonkamer is er al, we hoeven alleen nog maar het

meubilair aan te passen." "De verbinding is belangrijker dan de breedte."

"De snelfietsverbinding moet vooral snel zijn; niet per se aantrekkelijk."

"De snelfietsweg moet aantrekkelijk afgescheiden van het verkeer zijn."

(13)

4 Potentiebepaling snelfietsverbinding

De stedenband van Enschede, Gronau en Ochtrup heeft in totaal meer dan 220.000 inwoners en biedt werk aan meer dan 100.000 werkenden. Tussen de genoemde grotere steden liggen kleiner en middelgrote steden. Het onderzoeksgebied voor deze haalbaarheidsstudie van de F35 wordt westelijk begrensd door Enschede, de grootste stad in de regio Twente.

Aan de oostelijke zijde wordt het onderzoeksgebied begrensd door Ochtrup, dat aan de Duitse zijde een belangrijke regiofunctie heeft en waarbij pas weer op 25 km afstand de volgende grotere stad (Rheine) ligt.

Tussen de bebouwde kom van Enschede en Glanerbrug ligt een gebied dat wordt gekenmerkt door groene ruimten en een lage bebouwingsdichtheid. Glanerbrug heeft vervolgens de structuur van een kleine stad.

Het grensgebied tussen Gronau en Glanerbrug is aan de Duitse kant slechts aan één kant langs de hoofdweg bebouwd.

Hoewel beide steden hierdoor dus bijna aan elkaar zijn

gegroeid, heeft het stratenverloop het karakter van een ongedefinieerde tussenruimte die door de verkeersfunctie van de L510 wordt gedomineerd. In de richting van het centrum van Gronau wordt de dichtheid van de bebouwing steeds hoger.

Het oostelijke deel van de binnenstad van Gronau kent een sterk door het autoverkeer beïnvloede invalsweg naar de stad.

De gebruiksruimte wordt grotendeels ingevuld door groothandels, tankstations en handelsbedrijven.

Centrum van Glanerbrug „Gronausestraat“ Centrum van Gronau „Neustraße“ Centrum van Ochtrup „Horststraße“

(14)

Kartengrundlage: Esri, Garmin, HERE, MapmyIndia, INCREMENT P, © OpenStreetMap contributors and the GIS community

Inwoneraantallen

Arbeidsplaatsen (Enschede) en geregistreerde (want verzekerde) werknemers (Gronau / Ochtrup)

(15)

Enschede

Het meeste potentieel kent de snelfietsroute op die plaatsen waar veel mensen wonen, naar school gaan en/of werken.

Bovenstaande kaart laat zien, dat de potentie rond het spoor en rond de Gronausestraat/Enschederstrasse wat dat betreft de meeste fietsers kan trekken. In woongebieden als Glanerbrug/Eekmaat, rond de winkelcentra en kantoor- gebieden en (langs het spoor) industriegebieden als EUREGIO park kennen daarmee een hoge potentie. Een ligging direct naast het spoor of tussen spoorbaan en de Gronausestraat heeft daarmee vanuit de potentie gezien op het Nederlandse deel (en tot over de grens richting Gronau) de voorkeur.

Gronau

In Gronau liggen de grootste herkomsten bestemmingsgebieden tussen de spoorbaan en de hoofdweg L510. Ook het grote industriegebied Gronau-oost ligt tussen de twee verkeersstrengen. Dit gebied wordt in de toekomst verder uitgebreid in zuidelijke richting, tot onder de L510. Verder ligt direct zuidelijk van de L510 een aantal grotere schoolcomplexen.

Ochtrup

De spoorverbinding gaat direct door het centrum van Ochtrup.

In de regio liggen verder kleinere bedrijventerreinen. De grootste potentie ligt in het centrum en ten noorden daarvan, waar winkels, scholen en grotere woonwijken te vinden zijn.

Belangrijke fietsherkomsten en –bestemmingen langs de F35

Kartengrundlage: © OpenStreetMap and contributors, Creative Commons-Share Alike License (CC-BY-SA)

(16)

Raming fietsaantallen snelfietsverbinding F35

Bij gebrek aan feitelijke fietsgegevens (fietstellingen, verkeersmodel, bestaande woon-werkgegevens) of gedeeltelijke gegevens (alleen verzekerde werknemers- aantallen in Duitsland) kan er geen op feiten gebaseerde prognose voor het toekomstige fietsgebruik van een snelfietsverbinding worden geleverd. Dat is niet alleen in deze regio het geval, maar geldt voor alle snelfietsverbindingen. Op verzoek van de opdrachtgever is daarom een raming gemaakt, op basis van ervaring en vergelijkingsgegevens.

Vanwege het grensoverschrijdende karakter van de F35 en de verschillen in fietscultuur en fietsvoorzieningen is bovendien geen eenduidige potentie te geven voor de hele route. Wel kunnen we vaststellen, dat de hele route gunstig ligt ten opzichte van herkomsten en bestemmingen.

Een van de vertrekpunten voor de potentiebepaling is het grensoverschrijdende autoverkeer (zie afbeelding op de volgende pagina. De delen door de woonkernen langs de Gronausestraat of L510 kennen een dagelijkse belasting van 8.600 voertuigen (Glanerbrug - Gronau), van 5.400 voertuigen (Gronau - Ochtrup) en van 10.000 tot 18.000 voertuigen / dag in de binnensteden.

Een deel van dit autoverkeer heeft een bovenregionaal karakter en kan niet worden omgezet in fietsverkeer, vanwege de afstand. Dat deel van het regionale autoverkeer dat 15-20 km rijdt en forens is, behoort wel tot de potentiele fietsersgroep.

Daarvan weten we op basis van ervaringen en vergelijkingen, dat een deel overstapt op de fiets en in de toekomst de F35 zal gaan gebruiken.

Op basis van de verkeersomvang ramen we de hoeveelheid bovenregionaal forenzenverkeer op 2.000 voertuigen / dag (op werkdagen). Dit verkeer valt buiten de potentie.

Resteert voor de verschillende delen derhalve:

• 6.600 voertuigen / dag voor Enschede-Glanerbrug

• 3.400 voertuigen / dag voor Gronau – Ochtrup

• Tot 16.000 voertuigen / dag voor de binnenstedelijke gebieden Enschede en Gronau

Dit autoverkeer kan in theorie overstappen op de fiets.

Andere snelfietsonderzoeken laten een grotere binnenstedelijke dan tussenstedelijke modal shift zien; logisch vanwege hogere dichtheden van herkomsten en bestemmingen. Op binnenstedelijke secties gaan we uit van een autoreductie van 15% en in tussenstedelijke gebieden van 6%.

Dat betekent voor de binnenstedelijke snelfietsroutedelen derhalve een verwachte fietspotentie van 1.000 tot 2.500 fietsers /per dag (met name in het Nederlandse deel en tussen Enschede en Gronau) en een tussenstedelijke fietspotentie van 200 tot 400 fietsers / dag (respectievelijk bij Ochtrup en Gronau). Hoe westelijker (en Nederlandser) hoe meer potentie, al is de potentie in Gronau ook hoog. Die neemt wel duidelijk af in oostelijke richting.

Daarnaast liggen er kansen (en dus potentie) vanwege vrijetijds- en winkelverkeer in het weekend. Zo is (zie afbeelding op volgende blz) te zien dat er op zaterdag meer treinreizigers zijn dan op werkdagen.

(17)

Verkeersomvang autoverkeer en treinreizigers

Omvang autoverkeer op de belangrijkste verbindingen tussen Enschede, Gronau en Ochtrup (mvt/dag)

Quellen:

Gemeente Enschede, http://www.nwsib-online.nrw.de/, Zählungen AB Stadtverkehr

Omvang treinreizigers op de spoorlijn tussen Enschede De Eschmarke en Gronau (passagiers / dag. Links: werkdagen, rechts: zaterdagen) )

Werktag Samstag

Quelle: Gemeente Enschede Quelle: Gemeente Enschede

Kartengrundlage: Esri, Garmin, HERE, MapmyIndia, INCREMENT P, © OpenStreetMap contributors and the GIS community Kartengrundlage: Esri, Garmin, HERE, MapmyIndia, INCREMENT P, © OpenStreetMap contributors and the GIS community

(18)

Een andere benadering is een potentiebeoordeling op basis van woon-werkverkeergegevens. Hoewel niet alle gegevens voorhanden zijn (slechts Duitse woon-werkgegevens en dan alleen van verzekeringsverplichte werknemers), gebruiken we ze om een beter beeld van de fietspotentie te krijgen..

Volgens de forenzengegevens van NRW pendelen ongeveer 1.535 werknemers tussen Gronau en Ochtrup. Volgens www.destatis.de vormen deze groep verzekeringsverplichte werknemers 70% van het totale werknemersbestand in Duitsland. Op grond daarvan kan worden aangenomen dat er rond 2.200 forenzen tussen Gronau en Ochtrup rijden.

Uit de Duitse forenzenstatistieken valt op te maken, dat in Gronau 418 mensen werken, die vanuit Nederland komen fietsen. Het aantal Duitse fietsers dat in Nederland werkt is niet bekend. We nemen aan, dat dat aantal ongeveer even groot is.

Ervan uitgaande dat het hier ook een aandeel van 70% in de totale beroepsbevolking betreft, zijn er dus zo'n 1.200 fietsers tussen Enschede en Gronau.

De forenzenbetrekkingen tussen Nederland en Ochtrup zijn verwaarloosbaar klein.

We gaan ervan uit, dat ongeveer 80% van de forenzen nu per auto naar het werk gaat en dat de autobezettingsgraad gemiddeld 1,1 personen bedraagt. Dan worden er alleen al door de premieplichtige forenzen ongeveer 1.600 autoritten / dag (enkele reis) afgelegd tussen Gronau en Ochtrup en ongeveer 870 autoritten / dag (enkele reis) tussen Enschede en Gronau.

Op basis van onderzoek, gegevens en ervaringen uit de praktijk van Nederlandse snelfietsrouteprojecten kan aangenomen worden, dat bij een maximale kwaliteit van de snelfietsroute (dus een F35 met topkwaliteit) ongeveer 6% van de automobilisten overstapt op de fiets.

De verbinding tussen Gronau en Ochtrup heeft dus een potentieel van ongeveer 190 fietsers. Tussen Enschede en Gronau ligt het potentieel op ongeveer 100 fietsers. Dit aantal is hoger, wanneer we rekenen inclusief de niet-verplichte verzekerden.

Bovenomschreven ramingen zijn gebaseerd op meerdere aannamen. Om die reden gaat het hier alleen om een globale indicatie. Onderzoek in de toekomst moet uitwijzen hoeveel fietsers de F35 daadwerkelijk gebruiken. Bij de Nederlandse snelfietsroutes wordt daartoe consequent en op een gelijke manier voor- en na-onderzoek verricht, met kwalitatieve (meningen fietsers) en kwantitatieve (tellingen, doelgroepen) aspecten.

Kanttekening bij deze raming is verder, dat het hierbij uitsluitend om forenzenverkeer gaat. Voor studenten-, vrijetijds- en winkelverkeer, dat voornamelijk binnenstedelijk verkeert, moet de toekomst ook uitwijzen in hoeverre deze groepen de F35 gebruiken.

(19)

Zoals hiervoor aangegeven is de kwantitatieve raming van de fietspotentie bij gebrek aan gegevens alleen indicatief. Daarom doen we op basis van de kwantitatieve benadering van de fietsspotentie een aanvullende kwalitatieve raming voor de verschillende secties van het traject.

Zo'n kwalitatieve, sectie-gerelateerde potentieraming kan in de toekomst worden gebruikt als basis voor verbetering van de kwaliteitsstandaarden per sectie. Met het gekozen groeimodel en een volledige F35-kwaliteit als horizon, kent elke sectie een eigen groei. Op basis van het kwalitatieve en kwantitatieve onderzoek kan de politiek er dan voor kiezen met passende fietsmaatregelen tegemoet te komen worden aan groei van fietsaantallen.

Snelfietsroutemaatregelen kunnen dan in de verschillende secties van de F35 met een eigen dynamiek en passend in de lokale politieke contouren en bouwontwikkelingsfases worden uitgevoerd.

De afbeelding op de volgende bladzijde toont per sectie de potentie voor lokaal, bovenlokaal en interlokaal fietsverkeer in verschillende stadia van ontwikkeling. Duidelijk is, dat binnenstedelijke secties een grotere potentie kennen en dus meer prioriteit moeten krijgen voor F35 maatregelen. Ook de groeipotentie is aangeduid: per sectie wordt een raming gegeven van de mogelijke groei op korte en langere termijn.

Quelle: Pendlerrechnung NRW (Daten vom 30.06.2014) Kartengrundlage: Esri, Garmin, HERE, MapmyIndia, INCREMENT P, © OpenStreetMap contributors and the GIS community

Forenzenfietsers (alleen verzekeringsplichtige werknemers)

Kwalitatieve raming fietspotentie per secties

(20)

Sectiegewijze fietspotentie op kortere en langere termijn

) Verkehre

Abschnitt / sectie Eschmarke Glaner- brug

Zwi- schen- raum

GR- West

Gronau- Zentrum GR-Ost

GR- Gewerbe- gebiet Ost

Zwischenraum Ochtrup

Heute / stand nu

1 2 3 45 6 7 8 9 10 11 1213 14 15 1. Ziel / doel (5-7 Jahre / jaar)

1 23 4 5 6 7 8 9 1011 12 13 14 15 2. Ziel / doel (10-15 Jahre / jaar)

1 2 3 4 5 6 78 9 10 11 12 13 14 15 zwischen-

gemeindlich / interlokaal

gesamt- städtisch /

lokaal+

Stadtviertel- bezogen /

lokaal

(21)

Sectie Eschmarke (traject Enschede - Glanerbrug) In deze sectie aan Nederlandse zijde zijn momenteel al de meeste fietsers te vinden. Met een betere aansluiting op het EUREGIO-handelsgebied en een comfortabele verbinding tussen Enschede en Glanerbrug is een verdere stijging te verwachten.

Sectie Glanerbrug

Dit gedeelte heeft een relatief hoog fietsverkeerspotentieel. Met een kwalitatief hoogstaande uitbouw van de route kan er een hoge groei van het fietsverkeer worden gegenereerd.

Sectie grens - Gronau West

Langs dit gedeelte is er weinig bebouwing, waardoor de fietspotentie voornamelijk ligt bij verkeer dat tussen de steden en naar de stad toe reist. Een hoogwaardige fietsverbinding en goede toeleidende fietsverbindingen naar de F35 kunnen leiden tot een aanzienlijke toename van het fietsverkeer in deze sectie van de F35.

Sectie Gronau West

Deze sectie kent met name voor binnenstedelijk fietsverkeer veel potentie. De combinatie binnenstedelijke upgrading naar F35-kwaliteit met verbeteringen van de interlokale verbinding zal leiden tot een hoger fietsaandeel. Daarvoor is wel een hogere kwaliteitsstandaard nodig, zowel binnenstedellijk als interlokaal.

Sectie Gronau centrum

Het gedeelte Gronau centrum kent een hoge fietspotentie vanwege een mix en hoge dichtheden in fietsaantrekkende functies.

Sectie Gronau Oost en handelsgebied oost

Het gebied biedt een groot potentieel voor fietsverkeer, omdat het veel retail-, handels- en kantoorfuncties huisvest. Er zijn veel mensen werkzaam. In de richting van Ochtrup neemt het potentieel echter sterk af.

Sectie Gronau handelspark Oost - Ochtrup

Dit gedeelte heeft wat betreft fietsverkeer (nog) relatief weinig potentie. Dit komt door een combinatie van een extensieve gebruiksfuncties, een lage dichtheid en de langere afstand tussen beide delen. Op dit deel raden we vooralsnog een lager kwaliteitsniveau van de F35 aan. Bij een toename in het gebruik kan dan de inrichtingskwaliteit van de F35 voor dit worden uitgebreid in de toekomst. Upgrading van de huidige kwaliteit, maar meer is vraagafhankelijk derhalve.

Sectie Ochtrup

Voor het binnenstedelijke gebied van Ochtrup verwachten we een groei bij upgrading van de voorzieningen, niet alleen voor het F35-traject, maar ook in binnenstedelijk netwerk. Er is dus potentie voor de fiets omdat het om stedelijk gebied gaat.

(22)

Reistijdbesparing bij optimaal gebruik van het potentieel Inzetten op reistijdbesparing draagt in hoge mate bij aan de fietspotentie. De kwaliteit van de snelfietsverbinding in bijvoorbeeld breed asfalt en minder wachttijd bij kruispunten verkleinen de reistijd. Ook het gebruik van e-bikes en speedbikes laten een reductie van de reistijd zien.

Berekeningen van de reistijdbesparing geven aan, dat al bij een toename van de gemiddelde snelheid met ongeveer 3 km/

uur, bijvoorbeeld tussen Gronau centrum en Enschede (7, 3km)

een reistijdbesparing van 7 min kan worden bereikt.

Hoe hoger de kwaliteit van de F35 (groene golven, asfalt, breedte, directe routes zonder omwegen, voorrang op kruispunten, etc.) hoe meer reistijdsbesparing. En met een hogere reistijdsbesparing neemt ook de fietspotentie toe: dus hoe beter de kwaliteit van de F35, hoe hoger de gemiddelde snelheden en reistijdsbesparing en hoe meer fietsers.

Reistijdwinst per sectie

Kartengrundlage:

(23)

5 Routeselectie: hoofdvarianten

Bij de routeselectie zijn de volgende punten van belang:

• Startpunt van het studiegebied is het einde van de bestaande F35 in Enschede: het knooppunt Noord Esmarkerrondweg / Oosterstraat.

• Aan de Nederlandse kant moet de snelfietsverbinding zoveel mogelijk parallel langs de spoorbaan doorgetrokken worden.

• In Ochtrup moet het centrum of het station Ochtrup met de snelfietsverbinding worden ontsloten.

Overige voor de routeselectie relevante punten kwamen in de loop van het werkproces naar voor (bv de fietstocht met Fietsersbond en ADFC) en waren het resultaat van de workshops. Zo zijn de gewenste kwaliteitsstandaarden in samenwerking gedurende het proces gedefinieerd.

De uit het proces voortgekomen voorkeursvarianten lopen parallel aan het spoor: over de gehele lengte (hoofdvariant I) of langs de Gronaustraat / de L510 (hoofdvariant II).

Omdat vooraf niet duidelijk was of (en zo ja waar) de F35 het spoor zou kruisen naar een zuidelijker ligging of omdat een doorlopende verbinding in de hoofdvarianten I / II niet mogelijk of wenselijk zou zijn, zijn er subvarianten opgenomen.

Deze wijken slechts op delen af van de hoofdvariant: ze kennen alleen een ander punt van kruising naar een zuidelijker traject.

Hoofdvariant I: Spoorbaan

Hoofdvariant II: Gronausestraat – L510

(24)

Hoofdvariant I langs het spoor

Hoofdvariant II langs Gronausestraat – Landesstraße L510

(25)

5.1 Sectie Enschede – Glanerbrug tot de grens

Op het grondgebied van Enschede tot aan de grens koesterden de gemeente Enschede en de Fietsersbond de wens de snelfietsverbinding zo lang mogelijk parallel aan het spoor te laten lopen, in het verlengde van de bestaande F35.

Dit heeft met name de volgende redenen:

• De bestaande F35 loopt in westelijke richting langs het spoor. Doorzetten is dan logisch.

• De F35 biedt zo de meest directe verbinding zonder omwegen.

• De F35 kan zo als een aantrekkelijker verbinding

gerealiseerd worden: afgescheiden van het autoverkeer. De route langs de Gronausestraat is minder aantrekkelijk vanwege autoverkeer en ook de route door het centrum van Glanerbrug geeft teveel verstoring voor een

snelfietsverbinding.

Onderzoek van alternatieve trajecten (zie par. 5.2 sectie Gronau-West) voor de F35 leidden voor het gebied bij Enschede tot de volgende vragen:

• Aan welke kant van de spoorbaan moet de snelfietsverbinding moet worden aangelegd: noordelijk of zuidelijk? Voorkeur van Enschede is een noordelijke ligging.

• In oostelijke richting moet het spoor ergens worden gekruist.

Voorkeur vanuit Enschede is het spoor liefst niet op Nederlands grondgebied te kruisen en naar een zuidelijke ligging te gaan, maar als dat niet anders kan: welk punt is daarvoor het beste, vanuit fietspotentie bezien? Concrete vraag is dus op welk punt moet de overgang van aan spoorparallel verloop in Enschede (Variant I) naar een hoofdstraatparallelle F35 langs de L510 in Gronau (Variant II) plaatsvinden?

Conflictkaart uit de workshop van 14 november 2016: basis voor de discussie over het verloop en de kruisingsvarianten langs het spoor in het gebied Enschede - grens

(26)

Afwegingskaart: overzicht en score van hoofd- en subvarianten voor mogelijke kruisingen van het spoor en het verdere verloop richting Gronau

(poster voor de workshopdiscussie op 14 november 2016)

De diverse hoofd- en subvarianten met mogelijke

wisselplekken van noordelijke naar zuidelijke ligging langs het spoor zijn (zie afbeelding poster) zijn op basis van eerdere gesprekken en inventarisaties in beeld gebracht op de zogeheten afwegingskaart. Deze waardeerde diverse criteria om de (sub)varianten te kunnen vergelijken (+/0/-).

Criteria waren:

• De kwaliteit van de F35 verbinding: is dit onderdeel logisch vanuit helicopterperspectief voor de hele F35?

• Aantrekkelijkheid / landschap en subjectieve veiligheid

• Effect op de natuur / bomen en drainage

• Kosten

Deze afwegingskaart is besproken tijdens de workshop van 14.11.2016.

Beoordeelde punten voor een wisseling van noordelijke naar zuidelijke ligging:

• Q1: voor een gunstige F35-aanhaking moet de geplande brug bij de Euregioweg van de west- naar de oostzijde van de Euregioweg verlegd worden

• Q2: er komt een nieuwe onderdoorgang ter hoogte van Slankweg - Twenteweg (als een extra aansluiting van de industriële zone)

Q3: gebruik van bestaande onderdoorgang bij station De Eschmarke

• Q4: wisselpunt bij spoorwegovergang Zwarteweg

• Q5: wisselpunt bij spoorwegovergang Kerkstraat

(27)

Aan welke kant van het spoor moet de snelfietsverbinding moet komen te liggen?

Afwatering langs het spoor: onder de grond is nodig

Toegankelijk helling en dichte begroeiing ten noorden van de spoorlijn

Technisch is een verbinding tussen Enschede en de grens zowel ten noorden als ten zuiden van het spoor mogelijk.

Probleem is wel dat bij een aan het spoor parallelle ligging de bestaande (en brede) spoorberm niet voor een snelfietsverbinding gebruikt kan worden, omdat hier een reservering op rust voor een spoorverdubbeling tussen Enschede en Gronau.

Aan beide zijden van het spoor zijn er afwateringskanalen die ondergronds moeten worden gelegd als de gewenste F35- breedte wordt aangehouden.

Voordeel van een noordelijke ligging is dat het Euregio Business Park rechtstreeks is aangesloten. Nadeel van dit traject is dat grote delen dichtbegroeid zijn en een grotere ingreep in de natuur vragen. De workshopdeelnemers hadden voorkeur voor de noordelijke ligging: het is een

vanzelfsprekender ligging bezien vanuit Enschede, omdat de F35 komende vanuit Enschede al ten noorden van het spoor ligt. Ook ging de voorkeur daarom uit naar een zo laat mogelijke kruising van het spoor: liefst pas over de Duitse grens.

Een zuidelijke ligging heeft als voordeel dat minder ingrepen in natuur en landschap nodig zijn en het ondergronds leggen van de afwatering eenvoudiger is.

Cruciale vraag is vooral waar de overgang over het spoor van een noordelijke naar een zuidelijke richting het meest effectief is. Als gezegd was de conclusie van de workshopdeelnemers, dat een noordelijke ligging tot over de grens het meeste zou opleveren.

(28)

Op welk punt moet de snelfietsverbinding het spoor kruisen?

Omdat de voorkeursvariant voor de F35 aan de Duitse zijde langs de L510 loopt en er na de grens niet overal een F35- kwaliteit kan worden gerealiseerd, moet dus ergens tussen Enschede en Gronau het spoor gekruist worden. Hiervoor is een aantal subvarianten vergeleken, tussen de Euregioweg en de grens.

Bij deze beoordeling bleek subvariant Q1 (een wissel van noordelijke naar zuidelijke ligging ter hoogte van de geplande brugverbinding met de Euregioweg) de meeste voordelen te bieden. Maar omdat de plannen voor de nieuwe brugtoegangen aan de westzijde van het Euregioweg in een vergevorderd stadium bleken te zijn, en toegangen naar de F35 aan de oostkant Van de Euregioweg niet meer mogelijk bleken vanwege te steile hellingen, verviel deze subvariant.

Ook de andere subvarianten voor het kruisen van het spoor waren niet eenduidig en kenden meer na- dan voordelen. Zo was bij subvariant Q2 een nieuwe dus kostbare ondertunneling nodig en konden de subvarianten Q4 en Q5 niet voldoen aan de gevraagde F35 kwaliteit. Next best-alternatief was dan ook een wisseling van noordelijke naar zuidelijke richting bij de bestaande tunnel bij station De Eschmarke.

Vanuit Enschede bezien biedt een ligging, die zo lang mogelijk langs de noordkant van het spoor loopt, de meest aantrekkelijke verbinding. Vanwege ruimtelijke belemmeringen ten noorden van het spoor aan de kant van Gronau kan geen verbinding met F35-kwaliteit worden geboden: daar zijn veel percelen op het beoogde traject in particulier eigendom en is de noodzakelijke ondergrondse aanleg van afwatering landschappelijk een probleem.

Ook vanuit het perspectief van recreatief fietsverkeer is het jammer dat deze noordelijke verbinding onmogelijk is.

Ergens tussen Enschede en Gronau moet dus gewisseld worden: van de noordelijke ligging t.o.v. het spoor naar een traject langs de L510.

Technische en landschappelijke aspecten overziende en rekening houdend met de workshopreseultaten adviseren we om deze wissel net na de grens te leggen: de snelfietsverbinding loopt via een nieuwe brugverbinding over de Glane (bij Glanerbeek) over Duits grondgebied in zuidwestelijke richting naar de L510.

Mocht deze nieuwe brugverbinding onhaalbaar blijken, dan stellen we voor de F35 via toegangswegen als de Vijverstraat of de Spoorbaanstraat in de vorm van fietspaden naar de Gronausestraat te laten lopen. De Kerkstraat is vanwege de hoeveelheid autoverkeer geen alternatief.

.

Waar moet de overgang van Enschede naar Gronau komen te liggen?

(29)

Voorkeursvariant in Enschede

Het beoogde traject voor de F35 start op Enschedees grondgebied, daar waar de huidige F35 eindigt: bij de Oosterstraat/Noord Esmarkerrondweg. Hier moet een tunnel worden aangelegd, zodat fietsers door kunnen fietsen. De Oosterstraat wordt in het westelijke deel tot aan Telgendijk als fietsstraat ingericht. Vanaf de Zomerweg wordt de F35 volgens de F35-kwaliteit aangelegd tot aan de Lenteweg/De Eschmarke. Hier gebruiken we de bestaande onderdoorgang om de spoorbaan te kruisen, om de route vervolgens parallel aan het spoor te laten verlopen tot aan de Kerkstraat. Hierbij moet onderzocht worden of de bestaande afwatering geen beperking oplevert voor de F35 of dat de afwatering op dit deel ondergronds moet worden opgelost om de F35 voldoende ruimte en kwaliteit te geven. Op de Zwarteweg en de Kerkstraat moeten fietsers voorrang krijgen om te voldoen aan de F35-kwaliteit.

Voorkeursvariant is de F35 ten oosten van de Kerkstraat tot over de grens parallel aan het spoor te laten lopen en die na de grens in de richting van de L510 af te laten buigen. Een alternatieve variant is een noordelijke spoorligging via de Vijverstraat. Van daar kan de F35 over de grens verder verlopen via de noordzijde van het spoor richting Gronau-centrum.

Belangrijke vraagpunten bij de haalbaarheid zijn drainage, mogelijkheid de afwatering ondergronds op te lossen, natuurbehoud, de overgangen en kruisingen bij de Zwarteweg en de Kerkstraat en de randvoorwaarden van de NS bij het verlenen van voorrang voor fietsverkeer op de F35 bij de spoorovergangen.

(30)

Ruimtelijke en andere belemmeringen voor de F35 tussen Enschede en de grens

Landschappelijke / ruimtelijke beoordeling

Vanuit subjectieve onveiligheid is een noordelijke ligging van de F35 t.o.v. het spoor op Nederlands grondgebied tussen Euregioweg/ Euregiopark en de Kerkstraat minder aantrekkelijk. Er is bovendien minder potentie, omdat er minder bestemmingen liggen.

Voordeel van een noordelijke ligging is wel, dat de bestaande infrastructuur benut kan worden. Ook is de recreatiewaarde groter: deze ligging biedt de fietser een avontuurlijker landschap.

Een brug aan de oostzijde van de Euregioweg (in plaats van de geplande westzijde) of een nieuwe onderdoorgang ter hoogte van de Twenteweg achten we irreëel: dan kan de zuidelijke ligging van de F35 pas bij station De Eschmarke worden gerealiseerd.

Een zuidelijke variant vanaf de Kerkstraat tot voorbij de Duitse grens biedt aansluiting op toegangswegen als de Vijverstraat en de Spoorbaanstraat: daar ligt meer potentie in de vorm van woonwijken en werkgebieden. Deze route loopt dichter langs en door drukkere gebieden en deze route ontlast de groen- en landschappelijk waardevolle zones ten noorden van het spoor.

Nadeel van de zuidelijke variant is, dat meer ingrepen in de landschappelijke structuren nodig zijn, omdat de afwatering vanwege de aanleg van de verharde fietsverbinding

ondergronds gelegd moet worden.

Waterafvoer

(31)

5.2 Sectie grens tot aan Gronau-centrum

Doortrekken van de F35 zo dicht mogelijk en parallel aan het spoor van Enschede naar het station en de binnenstad van Gronau levert in theorie een directe, snelle en aantrekkelijke verbinding op.

Maar een aantal conflicten werkt in het nadeel van deze variant:

• De ruimte is op grote delen van dit trajectdeel te beperkt: de F35-kwaliteitsnormen worden qua breedte niet gehaald.

• In dat geval moet ruimte gevonden worden door de F35 dichterbij de sporen zelf te leggen. Maar dan is spoorverdubbeling in de toekomst niet meer mogelijk.

• Op Gronaus grondgebied moeten bomen wijken voor de aanleg van de F35.

• Vanuit Gronau-centrum moet de F35 meer zuidoostelijk verlopen om centraal te blijven liggen ten opzichte van woon- en werkgebieden. Dat betekent dat in of rond het stationsgebied van Gronau kunstwerken (bruggen) nodig zijn om het spoor te kruisen. Vanuit Gronau-oost is een verdere zuid-oostelijke orientatie richting Ochtrup logisch om door zoveel mogelijk woon- en werkgebieden te lopen.

Spoortraject in het gebied Gronau – oostelijke Königstraße

Conflicten besproken in de workshop

op14.11.2016 voor de varianten in het gebied Gronau-West

Spoortraject in het gebied Gronau – westelijke Schwarzenbergstraße

(32)

De F35 loopt In Gronau langs de L510. Omdat die ooit als

‘Bundesstrasse’ is ontworpen, en dus voor een hoge autoverkeersbelasting, is de weg zo breed dat er voldoende mogelijkheden voor een herindeling zijn. De L510 kent nu een geringere verkeersfunctie en heeft een meer lokale functie. Een meer bij deze functie passend profiel matcht goed met de bij de F35 passende herverdeling van het profiel ten gunste van fietsverkeer. Met een aantrekkelijker herinrichting ten gunste van de fiets kan een hoogwaardiger stedelijke ruimte worden (terug) gewonnen.

Alternatieven die door het centrum van Gronau leiden (Enschederweg oostelijke gedeelte Neustraße, Ochtruperstraat westelijk gedeelte), lenen zich niet voor een snelfietsverbinding als de F35 vanwege mogelijke conflicten met voetgangers. Wel vormen deze binnenstedelijke wegen belangrijke toeleidende wegen voor fietsverkeer en moet de kwaliteit van deze toeleidende fietsverbindingen worden aangepast aan de F35-kwaliteiten.

L510

Westelijke Amtsvennweg

L510

Hohe Mackensenstraße

L510

Westelijke Alstätterstraße

(33)

Voorkeursvarianten in Gronau-West

Vanuit Enschede kruist de voorkeursvariant in Glanerbrug de Glane, bij de grens. Net over de grens buigt de F35 in zuidelijke richting af naar de L510 over een vrijliggende route richting het EUREGIO-gebouw. Omdat op dit deel weinig kruispunten liggen, stellen we voor de F35 tot aan de rotonde Ochtruper Straße aan te leggen aan de noordkant van de L510, in de vorm van een eenzijdig tweerichtingenfietsvoorziening, afgeschermd van het autoverkeer. Dit deel van de F35 wordt uitgevoerd conform de inrichtingsrichtlijnen van de F35: in rood asfalt en voldoende breed.

Alternatief is een tweezijdig fietspad vanaf de rotonde Königstraße, maar dan verdwijnt direct na de grens al het unieke en herkenbare karakter van de F35 als snelfietsverbinding.

Op dit trajectdeel moeten aspecten als effecten op afwatering, landschappelijke waarden en natuurbescherming in het gebied rond de Glane, net over de grens de aankoop van gronden in het gebied van de voormalige spinnerij en de mogelijkheden rondom downscaling van de L510 (NRW-standaards) nader onderzocht worden.

(34)

In het oostelijke deel van Gronau verloopt de F35 langs de L510. Langs het spoor is geen ruimte en ook de zone tussen spoor en de woongebieden bieden geen mogelijkheden voor inpassing van de F35.

Het oostelijke deel van de L510 kent een andere verkeers- en ruimtelijke karakteristiek dan het oostelijke deel. In het oostelijke deel liggen meer bestemmingen direct aan de route.

Dat betekent enerzijds meer inritten naar de woningen en meer parkeerbewegingen, maar anderzijds ook meer voor het fietsverkeer belangrijke functies langs de straat.

Oostelijke sectie van de L510

Om die reden stellen we voor tussen de Ochtruper weg en de Heerweg de F35 langs de L510 uit te voeren als tweezijdige fietsverbinding. De F35-uitvoering wordt dan wel doorbroken, maar een tweezijdige ligging past beter in de karakteristiek van Gronau.

Vanaf de Heerweg gaat onze voorkeur dan weer uit naar een eenzijdige uitvoering in twee richtingen en wel aan de zuidkant van de L510. Ergens op dit trajectdeel moet de F35 toch in zuidligging overgaan, om in Ochtrup aan de juiste kant van het stedelijke gebied aan te komen.

(35)

5.4 Sectie Ochtrup

In het interlokale gebied tussen Gronau en Ochtrup bestaan er naast de directe verbinding langs de L510 geen alternatieven voor een snelfietsroute. Een verder routeverloop langs het spoor loopt vast omdat er al in Gronau geen ruimte is en omdat de route dan door het beschermde natuurgebied Goorbach- Fürstentannen zou lopen. Ook wegen in het buitengebied bieden voor dit trajectdeel geen alternatief: ze ontbreken of vormen te grote omwegen.

Om zoveel mogelijk fietspotentieel te bereiken, verloopt de voorkeursroute direct langs en door het centrum van Ochtrup en de woonwijken.

L510

Tussen Gronau en Ochtrup

De F35 kan vanuit Gronau naar het centrum van Ochtrup of naar het treinstation in theorie op verschillende manieren verlopen:

a. Naar het station:

• via de landbouwweg Weiner, Kreuzweg en Nienborger damm.

• direct langs het spoor vanaf de L510.

• vanaf de L510 via de Gronauer Strasse en de Gausebrink.

• via de L510 tot de Margueritenweg. Parallel aan de Margueritenweg in zuidelijke richting tot aan het spoor en vanaf daar parallel aan het spoor tot aan het station.

b. Naar het centrum:

• via Am Laukreuz en de Weilautstraße.

• via de L510 en de L582 - Gronauer Straße.

Weilautstraße

(36)

Van Gronau af verloopt de F35 allereerst parallel aan de L510 als eenzijdige fietsverbinding met tweerichtingsverkeer. Uit de vergelijking van de varianten bleek het beter (aantrekkelijker en comfortabeler) om het centrum van Ochtrup via de Weilautstraße (variant e) te ontsluiten. Zo ontstaat een route met een hoogwaardige F35 kwaliteit. De verbinding van het centrum ontsluit ook een groter woongebied in het verlengde van de Weilautstraße – Horststraße en ook de aanwezigheid van een scholenconcentratie daar belooft een grote fietspotentie.

De meest noordelijke variant (variant A) is te omslachtig, kent minder fietspotentie omdat die aan de rand van de bebouwing ligt en omdat de Nienborgerdam te weinig geen ruimte biedt voor een bredere F35 waardige snelfietsverbinding.

Ook de routevariant ten noorden van het spoor (variant B) biedt te weinig potentie en is vanwege de (te) smalle spoortunnel onder de L573 en vanwege bestaande bebouwing vlakbij het spoort niet haalbaar.

Ook de varianten C en F lopen nauwelijks door bebouwd gebied en zijn minder kansrijk. Bovendien kan hier de gevraagde breedte bij een herinrichting technisch niet geboden worden. Variant D is pas later ontstaan, maakte geen deel uit van het zoekgebied voor routevarianten en is niet nader onderzocht. Deze variant kan later worden beoordeeld op aspecten als grondverwerving, haalbare breedtes, sociale veiligheid en natuurbescherming. Op de volgende pagina’s worden deze varianten toegelicht.

Voorkeursvariant in Ochtrup

(37)

Kreuzweg – Nienborger Damm

Aan een zuidelijke verbinding over de Kreuzweg en Nienborger Damm wordt om verschillende redenen geen vervolg gegeven.

Vanaf de hoofdweg afbuigend zou er een langer traject volledig opnieuw ingericht moeten worden (nog los van grondverwerving).

Langs de Nienborger Damm kan onvoldoende breedte behaald worden. Tot slot is deze verbinding omslachtig en bezit die naar verwachting wat betreft de aansluiting met het station een geringe fietspotentie.

.

Afgewezen trajectvarianten in Ochtrup

Traject parallel aan het spoor

Een traject van de L510 parallel aan het spoor tot aan station van Ochtrup kent weinig voordelen en heeft als nadeel dat het station wat verder af ligt van het woongebied. Daarmee is de fietspotentie voor deze variant als start van een snelfietsverbinding als de F35 vanuit Ochtrup te beperkt.

De voornaamste reden om dit traject niet te kiezen, ligt in de onzekerheid van een verbreding van de tunnel onder de L573, een kostbare oplossing. Bovendien grenst deze variant langs het spoor direct aan privégrond en is er niet eens voldoende ruimte voor een normale fietsvoorziening in twee richtingen, laat staan voor een bredere snelfietsvoorziening zoals aanbevolen door ERA.

Conflicten langs het spoortraject

(38)

Gausebrink

De verbinding langs de weg Gausebrink verdient geen voorkeur, omdat de straat onvoldoende ruimte biedt. Zelfs een gewoon eenzijdig tweerichtingenfietspad kan hier niet ingepast worden als voldaan wordt aan de ERA-richtlijn (3 meter, RAST 06 als het gaat om wegbreedte). Een hoogwaardiger norm van ca 4 meter passend bij de snelfietsroute kan hier niet geïmplementeerd worden.

Gronauer Straße

Een verbinding langs de Gronauer Straße is om dezelfde redenen afgewezen: een hoogwaardigere snelfietsroutebreedte valt niet in te passen in het profiel. De verplichte maat passend bij een tweerichtingsfietspad past alleen daar waar smallere trottoirs aanwezig zijn en als parkeren langs de rijbaan over het gehele traject verboden wordt.

Conflicten langs de Gausebrink Conflicten langs de Gronauer Straße

(39)

6 De voorkeursvarianten toegelicht

6.1 Sectie Enschede – Glanerbrug tot aan de grens EN-1 / KP-A: Esmarkerrondweg

De Esmarkerrondweg is een gebiedsontsluitingsweg. Omdat autoverkeer over één strook over de brug rijdt en omdat de hellingsbaan het uitzicht beperkt raden we een gelijkvloers kruispunt met voorrang voor het fietsverkeer op de F35 niet aan. Onze voorkeur gaat om die reden uit naar een ongelijkvloerse kruising (onderdoorgang) met een fietspad in het gebied van het spoordijklichaam.

Dat betekent overigens, dat voor dit gehele traject overlegd moet worden met NS omdat de grond in eigendom van de spoorwegen is.

(40)

EN-2: Oosterstraat (westelijke sectie)

Het westelijke deel van de Oosterstraat wordt gerealiseerd als fietsstraat volgens de inrichtingseisen van de F35. De Oosterstraat wordt voor dit doel verbreed in noordelijke richting. De lantaarnpalen moeten daarbij worden verplaatst. Omdat dit traject nu al grotendeels voldoet aan de F35-richtlijnen, kunnen deze aanpassingen ook later worden uitgevoerd.

(41)

EN-3: Oosterstraat (oostelijke sectie)

Het oostelijk deel van de Oosterstraat wordt uitgebreid als solitaire fietsvoorziening, ook conform de F35-richtlijnen. Dit deel van de Oosterstraat moet hiertoe in zuidelijke richting worden verbreed. Ook hier moeten de lantaarnpalen worden verplaatst. Vanwege het reeds bestaande kwaliteitsniveau kunnen de aanpassingen op dit deel ook hier later plaatsvinden.

(42)

De brug over de Euregioweg blijft in de huidige breedte gehandhaafd. Dan voldoet de brug niet helemaal aan de breedte- en

hellingspercentagerichtlijnen van de F35, maar overall is de kwaliteit voldoende. De gemeente Enschede werkt momenteel aan een plan om fietsers van en naar de Euregioweg via een lange opgaande T-brug over het spoor op de westzijde van de Euregioweg aan te laten sluiten. Onze voorkeur heeft een oostelijke opgang. De voorkeursoptie loopt ten noorden van de spoorlijn verder via de Zomerweg naar het industriegebied en wordt als fietsstraat uitgevoerd.

EN-4 / KP-B: Brug over Euregioweg

(43)

Tussen de Zomerweg en de Twenteweg stellen we een nieuwe solitaire verbinding voor. Hiervoor moet het terrein van dichte

begroeiing worden ontdaan. Een verbinding over het aangrenzende bedrijventerrein is ook denkbaar, maar vraagt om grondverwerving.

Zo ontsluit de nieuwe F35 het bedrijventerrein via de Twenteweg optimaal. Variant Q2 omvat voor het kruispunt aan de zuidkant een nieuwe tunnel tussen de Twenteweg en de Slankweg. Dit zou een aanzienlijke verbetering opleveren voor de bereikbaarheid voor fietsers en voetgangers. Variant Q2 is weliswaar verkeerstechnisch de meest aantrekkelijke oplossing, maar kent hoge investeringen.

Deze variant moet dan ook nader onderzocht worden op technische haalbaarheid en op eventuele (kosten van) grondverwerving. In de voorkeursvariant wordt de F35 daarom verder ten noorden van het spoor doorgetrokken.

EN-5: Zomerweg / Twenteweg

(44)

EN-6: Twenteweg / De Eschmarke

Ook tussen de Twenteweg en station De Eschmarke stellen we een solitaire fietsvoorziening voor. Ook hier geldt dat het traject ontdaan moet worden van de dichte begroeiing. Een route over het aanliggende bedrijventerrein is vanwege de reeds aanwezige bebouwing waarschijnlijk niet haalbaar. Verder lijkt de afwatering een probleem: eventuele effecten op de afwatering moeten worden onderzocht.

Voorkeursvariant vanuit de workshop is het verder doortrekken van de F35 ten noorden van het spoor, maar die variant kan alleen uitgevoerd worden als op Duits grondgebied de F35 zover mogelijk langs het spoor doorloopt. Daarover is nog weinig duidelijkheid.

Mocht deze voorkeursvariant afvallen, dan heeft het onze voorkeur om bij station De Eschmarke (het meest geschikte punt op de route om van noord- naar zuidligging te wisselen) de bestaande onderdoorgang daarvoor te gebruiken. Zowel vanuit verkeerstechnisch oogpunt (koppelen van de woongebieden in Glanerbrug) als kostentechnisch is dit een effectieve oplossing.

(45)

De trajectdelen De Eschmarke – Zwarteweg en Zwarteweg – Kerkstraat worden eveneens als solitaire voorziening gerealiseerd. In het meest westelijke deel ligt de F35 dan naast de bestaande afwatering. Meer oostelijk moet het afwateringskanaal ondergronds worden gelegd zodat de F35 erop kan worden aangelegd. Effecten hiervan op de afwatering en het landschap moeten nader worden

onderzocht.

Bij het kruispunt met de Zwarteweg moet fietsverkeer conform F35-richtlijnen voorrang krijgen, maar dat is problematisch vanwege de NS-eis, voor een minimale afstand van 24 meter tot de spoorwegovergang. Dit is om te voorkomen, dat de spoorwegovergang

geblokkeerd raakt bij filevorming. Overleg inzake een oplossing of ontheffing voor de Zwarteweg is dus noodzakelijk.

Mocht dit tot niets leiden, dan valt op dit punt een onderdoorgang te overwegen, al is dat een kostbare ingreep.

EN-7: De Eschmarke / Zwarteweg & EN-8: Zwarteweg / Kerkstraat

(46)

Voor het kruisen van de Kerkstraat, een relatief drukke straat, is volgens de F35-richtlijnen een voorrangsregeling of ongelijkvloerse kruising wenselijk. Dit vereist meer onderzoek naar de technische haalbaarheid, vooral wat betreft de afwatering.

Een minder dure voorrangsregel of geen voorrang is op grond van de verkeersfunctie van de Kerkstraat en vanwege de nabijheid van de spoorovergang uitgesloten.

EN-KP-F: Kerkstraat

(47)

Vanuit de gemeente Enschede en de workshopdeelnemers loopt de voorkeursvariant op dit trajectdeel (en daarna) zo lang mogelijk door langs het spoor naar Gronau. De F35 loopt over groengebieden en een natuurpark, kruist de Glanerbeek (de grens) met een nieuwe brug en bereikt zo het stadsgebied van Gronau. Dit vraagt op Duits grondgebied om grondverwerving. Mocht dit niet lukken, dan is een alternatief om de toeleidende straten tot aan de Gronausestraat als fietsstraat in te richten.

Zolang vanuit Duitse partners het verdere routeverloop, niet eenduidig ondersteund kan worden, gaan we uit van een voorkeursvariant die in ieder geval parallel en als solitaire route ten zuiden van het spoor ligt.

De exacte voortzetting en aanknoping tussen de Kerkstraat (in Enschede) en de Enscheder weg (in Gronau) vergt nader gedetailleerde afstemming van beleid (en politiek) tussen beide steden.

EN-9: Kerkstraat / grens

(48)

De voorkeursvariant loopt als solitaire snelfietsroute (volgens NRW-standaard) eerst parallel aan het spoor over een nieuwe fietsbrug over het braakliggende industrieterrein Altlasten en komt ter hoogte van het Euregiogebouw op de Enscheder Straße. Breekpunt is, dat het voormalige industriegebied eigendom is van derden en moet worden aangekocht.

Als alternatief zien we integratie in een groter project "Grensoverschrijdend Park".

Op de Enscheder Strasse wordt de F35 ingepast als tweerichtingenfietspad, aan de noordzijde van de weg. De Enscheder Straße / Gronausestraat moet dienovereenkomstig worden heringericht. De F35 is voldoende breed, heeft voorrang en heeft een rood oppervlak.

GN-1: Grens / Enscheder Straße (Euregio)

Voorkeursvariant:

an Bahnbrücke

Variant: grens over bij het Euregio-Park

(49)

De F35 wordt conform NRW-norm 4 meter breed en wordt als eenzijdige fietsroute met tweerichtingsverkeer aan de noordzijde van de Enscheder Straße ingepast over een lengte van ongeveer 200 meter vanaf de grens. Aan de F35 liggen langsparkeerplaatsen, op 0,75 meter afstand. Voor het lokale autoverkeer vanuit de zuidelijke woonwijken wordt een afstand van 1,5 m aangehouden en is de rijbaan 7 meter breed.

GN-2: Enscheder Straße - Euregio tot Alstätter Straße

Voorbeeld:

Westfriesland

(50)

Dit deel van de snelfietsroute wordt conform NRW-Standaard 4 meter breed, van de Altstaetter Strasse tot aan de rotonde

Königstraße. Hierbij hoeft het fietsverkeer slechts twee achterelkaar liggende kruispunten over te steken, zodat de verkeersveiligheid niet in het geding komt. Ook de toeleidende wegen moeten worden voorzien van voetgangers- en fietsvoorzieningen. Voorstel is om het kruispunt Alstätter Straße tot rotonde om te bouwen.

GN-3: Enscheder Straße - Alstätter Straße tot Königsstraße