Voorwoord Terugblik 2019

(1)

2019

(2)

2 Terugblik 2019 | Expertise Netwerk Waterveiligheid

Het jaar 2019 was voor het ENW allereerst het jaar waarin Herman Dijk plotseling overleed, ruim anderhalf jaar nadat hij was benoemd tot voorzitter van het ENW. In september van 2019 ben ik benoemd als zijn opvolger.

Dat maakt het tegelijkertijd voor mij lastig om terug te blikken. Ik kijk in dit voorwoord daarom met name vooruit.

In Nederland hebben we met z’n allen een uniek bouwwerk gemaakt van beheer, beoordelen, aanpakken en opnieuw beheren. Daar moeten we zuinig op zijn. Maar misschien is het tijd om bepaalde afspraken nog eens opnieuw te bekijken. Met de nieuwe KNMI-scenario’s en aanstaande IPCC-rapporten is het tijd voor een herijking van het Deltaprogramma. Het dossier is gebaseerd op besluiten uit 2008-2009 en is bedoeld voor een periode van dertig jaar. Dan is het verstandig onderweg eens te vragen: zijn alle aannames nog houdbaar? We moeten de vinger aan de pols houden.

In deze onzekere tijden van klimaatverandering en zeespiegelstijging wordt kennis steeds belangrijker, maar ook steeds vaker aangevochten. Het lijkt soms wel of er steeds meer deskundigen opstaan. In dat

krachtenveld is het ENW een baken van zo objectief mogelijke duiding.

Het afgelopen jaar hebben we weer een flink aantal nieuwe leden mogen verwelkomen met expertise op verschillende terreinen. Daarmee is de beschikbare hoogwaardige kennis opnieuw verbreed. In dit jaarverslag leest u alles over de adviezen die zij voor onze adviesvragers opstelden.

Gerhard van den Top Voorzitter ENW

(3)

1 Advisering 4

Uitgebrachte adviezen in 2019 5

Advies Houdbaarheid Nederlandse waterveiligheidsstrategieën bij versnelde zeespiegelstijging

6

Advies Windpark Oostpolderdijk 7

2 ENW - het netwerk 8

ENW-dag 8

3 ENW – de organisatie 12

Secretariaat 12

De Kerngroep 13

In memoriam: Herman Dijk 13

In memoriam: Sjaak de Wit 13

Nieuwe voorzitter ENW: Gerhard van den Top 13

Werkgroepen 14

Werkgroep Kust 14

Werkgroep Rivieren 15

Werkgroep Techniek 15

Werkgroep Veiligheid 15

Bijlagen

Bijlage 1: Ledenlijst 16

Vertrokken en nieuwe leden 21

(4)

Advisering

1

Het ENW geeft gevraagd en ongevraagd advies over technisch-inhoudelijke aspecten van de

waterveiligheid. De adviezen van het ENW komen altijd onafhankelijk tot stand. Dit is een belangrijke kernwaarde van het ENW die de minister via het Instellingsbesluit heeft vastgelegd. Afhankelijk van de complexiteit van de adviesvraag vindt direct behandeling plaats in de ENW-Kerngroep of wordt de vraag eerst doorgezet naar één van de ENW-werkgroepen. Hierbij worden zo nodig specialisten uit andere werkgroepen gevraagd hun inbreng te leveren. De werkgroep stelt in dat geval een advies op voor de Kerngroep. Na bespreking in de Kerngroep wordt het uiteindelijke ENW-advies opgesteld.

Het ENW adviseert de minister maar ook waterschappen, provincies en Rijkswaterstaat over uiteenlopende aspecten van de waterveiligheid. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om:

• De validiteit van nieuwe kennis (acceptatie, opname in proces- en basisinstrumentarium, waar-onder Technische leidraden).

• Het toepassen van nieuwe technieken (innovaties).

• Gerezen problemen bij het toepassen van bestaande kennis (proces- en basisinstrumentarium).

• De technische basis van beleidsstudies.

• De technische consequenties van beleidskeuzen.

Het ENW brengt ook ongevraagde adviezen uit wanneer daartoe reden is.

Professionaliseren proces rondom advisering

Het professionaliseren van het proces rondom het uitbrengen van adviezen is in 2015 ingezet en in de jaren daarna aangescherpt. Ook in 2019 is continu aandacht geweest voor het verbeteren van de advisering.

Dit wordt gedaan door scherp te zijn op de vragen die worden gesteld en het belang van het advies voor de adviesvrager moet helder zijn. Ook wordt onderscheid gemaakt tussen het stellen van een adviesvraag en een hulpvraag. In het laatste geval wordt een onderwerp behandeld in een werkgroep, maar volgt er geen formeel advies.

(5)

Kennisagenda’s en programma BOI

Vanuit het overzicht dat het ENW heeft op het gebied van waterveiligheid, zowel vanuit de beheerpraktijk als de wetenschappelijke wereld en technologische instituten, geeft het ENW advies op diverse kennisagenda’s die worden opgesteld. Het advies is zowel gericht op de voorstellen die op de kennisagenda staan en de prioritering daarvan, als op de onderwerpen waarvan het ENW ziet dat deze ontbreken. In 2019 heeft het HWBP de Kennis- en Innovatieagenda gepresenteerd en het programma BOI (Beoordelings- en

Ontwerpinstrumentarium) heeft op verschillende momenten de stand van zaken gepresenteerd en gevraagd om reflectie op het programmaplan.

Uitgebrachte adviezen in 2019

Het merendeel van de adviesvragen kwam in 2019 van de Projectoverstijgende verkenningen Macrostabiliteit en Piping, waarbij het ENW om advies werd gevraagd over opgestelde handreikingen en publicaties.

Veelal had het ENW veel waardering voor deze publicaties en is geadviseerd de nieuwe inzichten toe te gaan passen, ervaringen te verzamelen en deze te verwerken in een volgende versie. De adviezen benadrukken steeds nut en noodzaak van monitoring en meten, zowel voor, tijdens als na oplevering van het project.

Ook werkte het ENW in 2019 aan twee meer strategische adviezen. Het ene betrof de houdbaarheid van de Nederlandse waterveiligheidsstrategieën bij versnelde zeespiegelstijging en het andere hoe moet worden omgegaan met toekomstverwachtingen bij het ontwerpen van versterkingsmaatregelen. Daarna werd gestart met een advies naar aanleiding van de hoge overstromingskansen die gerapporteerd werden in de eerste beoordelingen; dit advies is uitgebracht in 2020.

In totaal zijn negen adviezen en één achtergrondrapport uitgebracht.

Advies Uitgebracht aan Datum

Advies Handreiking Life Cycle

Monitoring Waterschap Rivierenland en

Projectoverstijgende Verkenning Macrostabiliteit

4 januari 2019

Advies Handreiking Grondonderzoek voor piping Waterschap Rivierenland en

Projectoverstijgende Verkenning Piping

24 juni 2019

Advies Windpark Oostpolderdijk Waterschap Noorderzijlvest 12 juli 2019

Advies Publicatie Vernagelingstechnieken in

waterkeringen Waterschap Rivierenland en

26 juli 2019

Advies Publicatie Eindige Elementen Methode Waterschap Rivierenland en Projectoverstijgende Verkenning Marcrostabiliteit

1 augustus 2019

Advies Houdbaarheid Nederlandse waterveiligheidsstrategieën bij versnelde zeespiegelstijging

en Achtergrondrapport Impact zeespiegelstijging op hoogwaterveiligheid

Minister van Infrastructuur en Waterstaat 21 november 2019

Advies Hoe omgaan met toekomstverwachtingen bij

ontwerpen van waterkeringen Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat,

Directoraat-generaal Water en Bodem 9 december 2019 Advies Publicatie Stabiliteitsverhogende

langsconstructies Waterschap Rivierenland en

12 december 2019

Advies Werkwijzer ontwerpen van waterkerende

kunstwerken Rijkswaterstaat Water, Verkeer en

Leefomgeving 13 december 2019

(6)

Advies Houdbaarheid Nederlandse waterveiligheidsstrategieën bij versnelde zeespiegelstijging

Klimaatverandering heeft effect op de waterveiligheid.

De Deltacommissaris en het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat vroegen het ENW om advies; hoe lang kunnen we doorgaan met de huidige waterveiligheidsstrategieën en waar zitten zogenaamde kantelpunten? Co-auteur van het advies en voorzitter van de werkgroep Kust, prof.dr.ir. Stefan Aarninkhof, vertelt.

“Omdat de impact van zeespiegelstijging impact heeft op alle watersystemen, hebben we gekozen voor een bredere aanpak.

We organiseerden expert-sessies met alle werkgroepen, aangevuld met verschillende experts. Dat was ontzettend verrijkend. De eerste sessie gingen we in op de grootste onzekerheden in de huidige waterveiligheidsstrategieën, bij verschillende zeespiegelstijging scenario’s. In de tweede sessie gingen we uit van een scenario van twee meter zeespiegelstijging en een stijgsnelheid van 20 mm per jaar. We hebben daar bewust geen jaartal of tijd aan gekoppeld, omdat we weten dat we sowieso een keer met dit scenario te maken krijgen. Dat bracht een prettige focus.

Kennisleemtes

In het advies is zo concreet mogelijk gemaakt wat we wel weten en wat nog niet. Zo weten we bijvoorbeeld dat vanaf een stijgsnelheid van 6 tot 10 mm per jaar de getijdeplaten in de Waddenzee niet meer volledig meegroeien met de stijgende zeespiegel. Maar er is nog een heleboel wat we niet weten. Hoe lang kunnen we bijvoorbeeld nog doorgaan met het suppleren van de kust of het verhogen van dijken? En welke effecten heeft dat economisch, ruimtelijk en ecologisch?”

Call-to-action

Belangrijkste boodschap in het advies is dat we in geen van de gevallen op onze handen kunnen gaan zitten.

Verder onderzoek is nodig. “Een zeespiegelstijging van één meter kunnen we met de huidige waterveiligheids- strategieën nog wel aan, maar niet zonder te investeren. Verregaande maatregelen zoals die bijvoorbeeld nodig zijn bij de Oosterscheldekering, kosten tijd. Veel tijd. We weten uit onderzoek naar de ontwikkeling van maatregelen dat we rekening moeten houden met een voorbereidingstijd van 20-30 jaar. Voorafgaand daaraan is onderzoek nodig. Ook dat kan 10-20 jaar duren. De horizon is dichterbij dan we denken.”

Op 28 november 2019 heeft het ENW het advies ‘Houdbaarheid Nederlandse waterveiligheidsstrategieën bij versnelde zeespiegelstijging’ en het bijbehorende achtergrondrapport ‘Impact zeespiegelstijging op

hoogwaterveiligheid’ uitgebracht.

(7)

Advies Windpark Oostpolderdijk

Jan Willem Nieuwenhuis

Beleidsadviseur Waterveiligheid waterschap Noorderzijlvest

“In 2012 kwam innogy langs met de vraag of er windturbines op de Oostpolderdijk geplaatst mochten worden. Toen was al bekend dat het dijktraject ook versterkt moest worden. Deze werkzaamheden konden we combineren. Het is de eerste keer dat er in Nederland windturbines op een primaire kering komen. Toen we in 2014 voor het eerst advies vroegen aan het ENW, was dat met name om een kritische, objectieve blik te krijgen op onze plannen. Zelf hadden we het idee dat het technisch haalbaar was. Gelukkig vond het ENW dat ook. Toen zijn we aan de slag gegaan met het ontwerp.

Een belangrijke vraag was: welke effecten hebben windturbines op de ondergrond? Wat zijn de daar aan verbonden risico’s? Ook hebben we te maken met de aardbeving problematiek. De trillingen in de ondergrond hebben effect op de bodem. Je moet voorkomen dat de dijk vervormt door verweking van de ondergrond.

Onzekerheden weggewerkt

In maart 2019 presenteerden we de verder uitgewerkte plannen aan de werkgroep Techniek van ENW.

Ook enkele leden van de Werkgroep Veiligheid waren bij die vergadering aanwezig. Uit het nieuwe advies bleek dat het ENW tevreden was over in hoeverre alles was uitgewerkt en uitgezocht. Alle onzekerheden die er in 2014 nog waren, zijn gedegen onder de loep genomen en er zijn bijpassende maatregelen voor uitgewerkt. ENW wees ons ook op het belang van monitoring. We hebben veel meetapparatuur in de grond onder de turbines aangebracht. We meten de trillingen in de ondergrond en wat voor effect die hebben de op waterspanning. innogy rapporteert ons daarover. Zo doen we met z’n allen nog meer kennis op voor soortgelijke projecten in de toekomst.

Draagvlak creëren

Het ENW heeft ruime expertise en daarmee een bepaalde status. Daarom is het goed om met zo’n nieuw idee naar het ENW te stappen. Je weet dan of je risico’s over het hoofd ziet, je voelt je versterkt en creëert draagvlak. Het voelt goed om positief advies van het ENW te krijgen.

De klemtoon in het advies op monitoring lag in lijn met onze eigen behoefte. We hebben zelf ook bepaalde onzekerheden en vragen waar we graag de antwoord op willen vinden. Niet onlogisch is daarom de opmerking van het ENW dat het ontwerp wat ‘overrobuust’ is. Maar bij een eerste keer wil je gewoon alles en iedereen kunnen overtuigen dat het veilig genoeg is.”

(8)

ENW - het netwerk

2

Het Expertise Netwerk Waterveiligheid (ENW) is een kennisnetwerk van specialisten in waterveiligheid.

Het ENW adviseert gevraagd én ongevraagd overheidsorganisaties met een verantwoordelijkheid voor waterveiligheid over actuele vraagstukken en innovaties. Daarnaast informeert het ENW betrokkenen, geïnteresseerden en leden op verschillende manieren over waterveiligheid en bijbehorende onderwerpen. Zo brengen we tweemaal per jaar de nieuwsbrief Infostroom uit en organiseren we jaarlijks een ENW-dag.

ENW-dag

In de oneven jaren is de ENW-dag niet alleen voor leden, maar ook voor relaties. Dit jaar was het Carlton Beach Hotel in Scheveningen het toneel voor de ENW-dag 2019. Alle ingrediënten voor een topdag waren aanwezig: uitzicht op zee, lunchen op het strand en boeiende sprekers en workshops. Met uiteraard

tussendoor alle ruimte om te netwerken. Dat mensen kwamen om te netwerken, werd bij binnenkomst direct duidelijk. Bekenden zochten elkaar meteen op en men deed nieuwe contacten op. Nog voordat het plenaire gedeelte begonnen was, liet de bijeenkomst haar toegevoegde waarde al zien.

Dat de tweejaarlijkse ENW-dag onverminderd populair is, was te zien aan de grote opkomst. Op een enkele stoel na is de plenaire zaal met 180 stoelen helemaal gevuld. Waarom gaven de deelnemers zich op voor

Ties Rijcken

Omgevingskwaliteitsteam voor een sterke Lekdijk

“Het was een mooie dag waarbij veel inhoudelijke mensen bij elkaar kwamen. Zelf heb ik wat strategische inzichten en onverwachte ontmoetingen gehad. Ik ga na deze dag weer met nieuwe inspiratie en talloze acties naar huis.”

(9)

deze dag? “Ik hoop vooral nieuwe contacten te leggen en bijgepraat te worden over piping,” is een van de gehoorde antwoorden. Een vrouw, pas werkzaam bij de Provincie Brabant, is naarstig op zoek naar haar contactpersoon tussen alle aanwezigen. Zij komt vooral naar deze dag voor verbreding en verdieping: “Ik heb in mijn dagelijkse werkzaamheden niet veel te maken met techniek, maar ik verwacht er indirect wel mee te maken te gaan krijgen. Dan is het goed om te weten wat er speelt.”

De rol van het ENW

Waarnemend voorzitter Joost de Ruig leidt het programma in en legt uit waar het ENW voor staat.

Daarna stelt hij de nieuwe leden Suzanne Hulscher, Bart van den Hurk en Leo Smit voor. Met hier en daar een grap en een grol nam Joost de deelnemers mee door alle adviezen die het ENW de afgelopen tijd uitbracht of die er nog aankomen. Hij nodigde daarbij ook de voorzitters van de werkgroepen uit om een en ander toe te lichten. Zo vertelden zij over de adviesvraag vanuit het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat over afweging rivierverruiming en dijkversterking in het rivierengebied. Ook de adviesvraag vanuit het ministerie en keringbeheerders over overstromingskansen komt aan bod, net als een adviesvraag over de ontwikkeling van het Beoordelings- en ontwerpinstrumentarium.

De wereld van cybersecurity

Jeroen Gaiser, coördinerend adviseur Cybersecurity bij Rijkswaterstaat, liet de deelnemers kennismaken met de wereld van cybersecurity. Voor veel bezoekers een nog vrij onbekend fenomeen. Met sprekende voorbeelden legde hij de vinger op de zere plek en toont hij aan dat cybersecurity een serieuze

aangelegenheid is. “Het hacken van een heel elektriciteitsnetwerk? De Russen deden het in de Oekraïne.”

Deelnemers wilden tijdens zijn presentatie vooral graag weten, hoe we het aanpakken om dit te voorkomen.

Het antwoord van Jeroen is: “Verbind de wereld van de beheerders van waterkeringen met die van de ICT.

Door elkaars werelden te begrijpen en dezelfde taal te spreken, kom je samen tot goede oplossingen.

Niet alleen om waterkeringen te beschermen tegen technische problemen en storingen, maar ook tegen hackers die doelbewust zaken willen ontregelen.”

Gewoon beginnen, ook als je nog niet alles weet

Gewoon beginnen, ook als je nog niet alles weet. Dat was de boodschap van Martin Schepers,

programmamanager bij waterschap Rivierenland. In zijn presentatie ging hij in op de vraag: hoe ga je om met nieuwe kennis en inzichten in de voorbereiding en/of uitvoering van projecten? Aan de hand van het programma Dijkverbeteringen bij waterschap Rivierenland laat hij zien hoe je andere uitgangspunten kunt toepassen bij het aanpassen van bestaande waterkeringen. In het programma Dijkverbeteringen blijkt een aantal dijken als urgent aangemerkt. “Dan kun je niet eerst alles uitzoeken, dan moet je direct handelen,”

aldus Martin. “Er is altijd nieuwe kennis beschikbaar. Probeer daarom eerst in kaart te brengen wat je wél

Ilze Plomp Rijkswaterstaat

“Het feit dat alle mensen bij elkaar komen die met waterveiligheid te maken hebben, is voor mij de meerwaarde van deze dag. Dat gebeurt namelijk niet vaak. Daarnaast spreekt het thema cybersecurity mij erg aan. Termen als Information Technology (IT) en Operations Technology (OT) waren voorheen voor mij ongrijpbare onderwerpen. Het is goed om bewustwording te vragen voor cybersecurity tijdens deze dag. Want het is zo’n andere wereld. Heel interessant!

(10)

zeker weet en vul daarna de puzzelstukjes in die je nog niet weet. En past het niet helemaal, dan stamp je net zo hard tot het stukje wel past. Oftewel: ga vooral door, ook als je niet alles weet.”

De parallelsessies van start

De locatie deed haar naam vandaag eer aan. Lunchen op het strand, dat is zeker geen straf voor de

deelnemers. Onder het genot van een heerlijk buffet praat iedereen nog even na over de eerste presentaties.

Na de lunch starten de parallelsessies rond vier thema’s.

Expert Judgement inzetten bij het beoordelen van waterkeringen

Wat is de toegevoegde waarde van Expert Judgement bij het beoordelen van waterkeringen? Op deze vraag gaven Astrid Labrujere, Deon Slagter en Marieke de Visser van Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving (WVL) antwoord. Maar eerst checkten ze de mening van de deelnemers via een interactieve quiz. Aan de hand van zes projecten tonen Astrid, Deon en Marieke de meerwaarde aan van het inzetten van Expert Judgement bij de beoordeling van waterkeringen. Deon: “Normaal kijken we alleen naar het getal dat uit een rekensommetje komt. Met de inzet van Expert Judgement laten we een team van experts, waaronder keringbeheerders, niet alleen de uitkomsten van onderzoek, maar ook de waterkering beoordelen. Door deze informatie te bundelen, kom je tot een betere en nauwkeurigere beoordeling.”

Zandige waterkeringen: ontwikkeling en uitdagingen

Henk Steetzel van Arcadis en ENW-werkgroep Kust nam de deelnemers mee in zijn visie op de verschillende soorten instrumentarium waarmee zandige waterkeringen worden beoordeeld. Hij maakt hierin onderscheid tussen de kernmodellen die nu gebruikt worden en nieuw ontwikkelde modellen die vriendelijker in

gebruik zijn. Henk pleit daarom voor het invoeren van nieuw instrumentarium voor de beoordeling van zandige waterkeringen. “Het instrumentarium dat we nu gebruiken is al ruim 35 jaar oud en inmiddels zijn er nieuwe inzichten. Een mooi, nieuw rekenmodel is bijvoorbeeld Xbeach. Dit is zeer geschikt als kernmodel en heeft een meer directe aansluiting op overstromingskansbenadering. Mijn hoop is dat binnenkort het duininstrumentarium geüpdatet wordt.”

Als de dijken breken… alle hens aan dek in de derde laag!

Zijn we in Nederland klaar voor een overstroming? Weten we wat we moeten doen en welke gevolgen een overstroming heeft? Raymond de Landmeter van Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, Gertjan Winter van de Veiligheidsregio Zaanstreek Waterland en Ronald Hössen van de Veiligheidsregio Noord-Holland Noord lieten zien welke impact een overstroming heeft op Noord-Holland. Met een

indrukwekkende film, die de impact letterlijk in beeld brengt, krijgen ze de hele zaal stil. De Veiligheidsregio’s laten vervolgens zien welke stappen er al gezet zijn om overstromingsrisico’s in hun werkgebied in kaart te brengen. De hoofdboodschap van deze workshop: treed als overheden gezamenlijk op om

overstromingsscenario’s in kaart te brengen en uit te werken.

Terugblik 2019 | Expertise Netwerk Waterveiligheid 10

Diederik Bijvoet

Hoogwaterbeschermingsprogramma (HWBP)

“Het is de eerste keer dat ik een bijeenkomst van het ENW bijwoon en überhaupt met het ENW kennismaak. Ik kreeg vandaag vooral het inzicht waarom het ENW zo’n belangrijk adviesorgaan is voor de waterwereld. Inhoudelijk vond ik het erg leuke parallelsessies. Vooral Expert Judgement waar ik bij zat was lekker concreet en interessant.”

(11)

Building with Nature: hoe begroeide voorlanden bijdragen aan waterveiligheid

Hoe betrouwbaar zijn de Building with Nature maatregelen voor bescherming tegen overstromingen?

Hier deed TU Delft-onderzoeker Vincent Vuik onderzoek naar. Aan zijn collega Bas Jonkman de eer de presentatie voor zijn rekening te nemen. In de presentatie liet Bas zien dat natuurontwikkeling en waterveiligheid hand in hand kunnen gaan. Bas: “Het is goed om voorlanden van dijken mee te nemen bij het beoordelen en versterken van dijken. Buitendijks zijn soms meer mogelijkheden voor kustversterking dan landinwaarts. Denk aan slikken en schorren die golfslag en erosie tegengaan. Ik vind het mooi om tijdens de sessies te merken dat er al veel samengewerkt wordt tussen dijkbeheerders en natuurbeheerders. Ik zie daarom ook veel kansen voor deze manier van kustversterking.”

Weer een succesvolle editie!

Met een hapje en een drankje op het strand van Scheveningen sluiten we deze zonnige dag af. Er wordt in de Beach Club nog druk nagepraat en visitekaartjes worden uitgewisseld. Deelnemers geven aan onder de indruk te zijn van deze informatieve en leerzame dag.

Infostroom 2019

Het Expertise Netwerk Waterveiligheid brengt ieder jaar minimaal twee keer een Infostroom uit.

Deze nieuwsbrief brengt zowel de ENW-leden als andere belangstellenden op de hoogte van wat er speelt binnen het ENW en de waterveiligheid in algemene zin. Een specifiek doel is het openbaar maken van de (gevraagde en ongevraagde) adviezen die het ENW uitbrengt. Andere belangrijke onderwerpen in 2019:

Infostroom juni

• Gevolgen recorddroogte 2018 nog steeds merkbaar

• Overstromingskansbenadering levert soms extreme uitslagen

• Programma Integraal Riviermanagement

Infostroom november

• Ruimtegebrek leidt tot multifunctionele dijk in Den Oever

• Nieuwe rekenmethoden helpen bij aanscherpen ontwerp Grebbedijk

• Hoogwaterbeschermingsprogramma legt extra nadruk op innovatie

(12)

ENW - de organisatie

3

Het ENW is ingesteld door de minister van Infrastructuur en Milieu vanuit de behoefte aan een goed functionerend platform waar deskundigen op het gebied van waterveiligheid samenkomen om hun kennis onderling te delen en met up-to-date kennis te adviseren aan het ministerie, waterschappen en andere bij waterveiligheid betrokken overheidspartijen. Het gevraagd en ongevraagd geven van adviezen is de belangrijkste taak van het ENW. De adviezen dragen bij aan de kwaliteit van producten en innovaties waarvoor de overheidspartijen primair verantwoordelijk zijn.

Het ENW is het platform voor de deelnemers om actuele kennis en informatie uit te wisselen waardoor inzicht ontstaat in de ontwikkelingen, vraagstukken en innovaties die spelen op het gebied van waterveiligheid

Secretariaat

Het werkorgaan (secretariaat) van het ENW is ondergebracht bij Rijkswaterstaat Water Verkeer en Leefomgeving.

Het secretariaat bestond in 2019 uit:

• Marieke Hazelhoff, ENW-coördinator en secretaris kerngroep 0,6 Fte.

• Maryke Mak, ENW-secretariaat 0,6 Fte.

• Rinse Wilmink, secretaris werkgroep Kust 0,15 Fte.

• Yvo Snoek, secretaris werkgroep Rivieren 0,15 Fte.

• Astrid Labrujere/Ilze Plomp-van der Sar, secretaris werkgroep Techniek 0,2 Fte.

• Durk Riedstra, secretaris werkgroep Veiligheid 0,15 Fte.

Totaal 1,85 Fte.

(13)

De Kerngroep

De Kerngroep is primair verantwoordelijk voor de inhoudelijke kwaliteit van de adviezen van het ENW.

Daarnaast heeft de Kerngroep verschillende organisatorische taken die te maken hebben met de kwaliteit en het functioneren van de werkgroepen en het ENW als expertisenetwerk. De Kerngroep heeft dit jaar vijfmaal vergaderd, waarbij een vast agendaonderdeel de lopende adviesvragen zijn. De Kerngroep draagt de eindverantwoordelijkheid voor de adviezen. Ook de terugkoppelingen uit de werkgroepen door de werkgroepvoorzitters en een toelichting op de beleidsontwikkelingen door de vertegenwoordiger van het directoraat-generaal Water en Bodem staan standaard op de agenda.

Belangrijke thema’s in 2019 waren de invloed van de klimaatverandering op waterveiligheid, het toepassen van nieuwe kennis en innovatieve oplossingen en de hoge overstromingskansen die volgden uit de eerste beoordelingen. De Kerngroep – en uiteraard het hele ENW – had vorig jaar ook te maken met twee droevige gebeurtenissen.

In memoriam: Herman Dijk

Op 20 augustus overleed oud-voorzitter Herman Dijk. Het ENW verloor in hem een betrokken en inspirerende voorzitter die die rol nog maar kort vervulde. Herman wilde het ENW door laten groeien naar een zelfbewust adviesorgaan, waarbij ook gevoelige issues proactief op de agenda gezet worden. Hij wilde voorkomen dat onderwerpen onbenoemd bleven. Herman was trots op de goede sfeer binnen het ENW, gericht op luisteren, doorvragen en gezamenlijk analyseren. Op 1 mei 2019 moest hij vanwege zijn ziekte het voorzitterschap neerleggen. De interesse in het ENW was echter onverminderd en op alle berichten die hem werden gestuurd over het ENW volgde een reactie. Ook de kaarten na de ENW-dag werden op prijs gesteld. Het ENW had hem, zijn dierbaren en ons als zijn collega’s een zoveel langer vervolg van zijn levensreis gegund. Het mocht niet zo zijn.

In memoriam: Sjaak de Wit

Op 30 september overleed totaal onverwacht in zijn slaap voormalig Kerngroeplid Sjaak de Wit. Sjaak was lid van de Kerngroep vanaf de oprichting in 2005 en is dat tot 2013 gebleven. Als Wagenings ingenieur in de zuiveringstechnologie was hij een markant lid. Geen ‘hardcore’ waterbouwer, maar iemand die naar het bredere plaatje keek: integraal, ruimtelijk, bestuurlijk, maar in alle gevallen de waterveiligheid dienend. Die brede blik was ook belangrijk in de overgang van de Technische Adviescommissie voor de Waterkeringen naar het ENW. Sjaak heeft hier een flinke bijdrage aan geleverd. Het ENW is Sjaak de Wit dankbaar voor zijn bijdrage aan het expertisenetwerk en de waterveiligheid van Nederland.

Nieuwe voorzitter ENW: Gerhard van den Top

Joost de Ruig nam tijdelijk de rol van voorzitter waar. Op 1 september 2019 benoemde de minister van Infrastructuur en Waterstaat, Cora van Nieuwenhuizen, Gerhard van den Top tot nieuwe voorzitter van het Expertise Netwerk Waterveiligheid. Gerhard van den Top is afgelopen jaren nauw betrokken geweest bij waterveiligheid en innovatie. Naast zijn rol als dijkgraaf van Waterschap Amstel, Gooi en Vecht was hij afgelopen jaren onder andere voorzitter van de Projectoverstijgende Verkenning (POV) Macrostabiliteit. In het verleden was Gerhard van den Top als directeur van VEI (Vitens Evides International) verantwoordelijk voor toepassing van innovaties in internationale wateropgaven.

(14)

Werkgroepen

De werkgroepen adviseren de Kerngroep inhoudelijk over ontwikkelingen, innovaties en actuele vraagstukken op hun specialistische terrein. Daarmee zijn zij de inhoudelijke basis voor het netwerk en de advisering.

Adviesaanvragen worden in de werkgroepen inhoudelijk besproken. Waar nodig kunnen de werkgroepen externe specialisten betrekken, kleine onderzoeken uitzetten en veldbezoeken doen. De voorzitter van de werkgroep is de linking pin met de Kerngroep.

Het ENW heeft vier werkgroepen die zich elk richten op een specialistisch terrein van waterveiligheid.

•

Terugblik 2019 | Expertise Netwerk Waterveiligheid 14

Werkgroep Kust

• Werkgroep Rivieren

• Werkgroep Techniek

• Werkgroep Veiligheid

Werkgroep Kust

De werkgroep Kust richt zich op de Nederlandse kust langs de Noordzee, Waddenzee en estuaria.

Belangrijke aandachtspunten zijn de zandige duinenkust en de interactie van bodem en water met de zeeweringen (de harde keringen), zoals het landelijk suppletiebeleid, risicobeheersing in kustplaatsen, kennisontwikkeling over duinafslag en de versterking projecten langs de kust, afleiding van randvoorwaarden langs de kust en de nieuwe normering.

De werkgroep Kust heeft zich in 2019 hoofdzakelijk gericht op vier onderwerpen, waarvan twee naar aanleiding van adviesaanvragen en twee in opmaat naar adviesaanvragen in de toekomst. De adviezen omtrent de houdbaarheid van de Nederlandse waterveiligheidsstrategieën bij versnelde zeespiegelstijging en een verdere uitwerking op het uitgebrachte advies ‘Beter leren Keren’ hebben prominent op de agenda gestaan. Voor beide adviezen geldt dat alle werkgroepen zijn betrokken bij het opstellen.

Daarnaast is in 2019 veel aandacht uitgegaan naar de inhoudelijke resultaten van het onderzoeksprogramma Kustgenese 2.0 en het Plan zandige waterkeringen waarin wordt voorgesteld het instrumentarium voor ontwerp en beoordeling van zandige waterkeringen, waaronder duinen, grondig te gaan herzien. Beide onderwerpen leverden inhoudelijk constructieve discussies op ten behoeve van een verbetering van de kwaliteit van het kustbeleid en kustonderhoud door middel van suppleties en de systematiek omtrent

kustveiligheid. Tenslotte heeft ENW-Kust in 2019 afscheid genomen van twee gewaardeerde leden, dr.ir. Jaap van Thiel de Vries en ir. Nisa Nurmohamed. Naar aanleiding van dit vertrek heeft de groep zich versterkt met drie nieuwe leden: prof.dr. Kathelijne Wijnberg, dr.ir. Robert McCall en dr.ir. Mark Klein.

Werkgroep Rivieren

De werkgroep Rivieren adviseert over duurzame hoogwaterbescherming langs de rivieren, zowel de bovenrivieren en de benedenrivieren als de meren. Aandachtspunten daarbij zijn:

• De natuurlijke processen langs en in de rivieren en de techniek.

• De samenhang in het systeem zelf (rivier en stroomgebied, binnen- en buitendijks) en de verschillende gebruiksfuncties.

• Het signaleren van kennisleemten over de natuurlijke processen die belangrijk zijn bij de inrichting en het functioneren van het riviersysteem.

(15)

De volgende onderwerpen hebben in 2019 de aandacht gevraagd van de werkgroep: de analyse van de huidige en toekomstige afvoerverdeling van de Rijntakken, de voortgang en ontwikkelingen in het GRADE- instrumentarium voor de Rijn, Maas en Overijsselse Vecht, de resultaten van de studie naar overstromingen in de gezamenlijke dijkring 42 & 48 van Duitsland en Nederland, het MIRT-onderzoek vaste laag Nijmegen, het verhaal van de Maas en de visie voor Ruimte Levende Rivieren (onder leiding van het WNF).

Werkgroep Techniek

De werkgroep Techniek adviseert over het ontwerp, de toetsing, het beheer en onderhoud van waterkeringen, waterkerende en niet-waterkerende kunstwerken en objecten in, op en nabij waterkeringen. In de advisering ligt de focus op de kwalificatie en kwantificering van belastingen (omgevingsinvloeden) en sterkte

(weerstandsvermogen), veiligheid en innovatie.

De werkgroep Techniek volgt de ontwikkelingen in de sterktemechanismen vanuit de verschillende kennis- en versterkingsprogramma’s en projecten. De werkgroep dringt aan op inhoudelijke afstemming en een coherent beeld voor de verschillende mechanismen. Ook blijft de groep aandacht vragen voor het belang van meten en monitoren en wil men graag betrokken zijn bij de inhoud van de Technische leidraden.

De werkgroep Techniek heeft onder andere geadviseerd aan de POV Macrostabiliteit over vier van hun afgeronde publicaties (Eindige Elementen, Langsconstructies, Vernagelingsconstructies en

Drainagetechnieken) en heeft bijgedragen aan de advisering over de plaatsing van windturbines op de waterkering door Waterschap Noorderzijlvest.

Werkgroep Veiligheid

De werkgroep Veiligheid adviseert aan en fungeert als klankbord voor de Kerngroep bij de vormgeving van een nieuwe veiligheidsfilosofie op basis van overstromingsrisico’s. Concreet behelst deze taak het gevraagd en ongevraagd adviseren over onder andere:

• het wettelijk beoordelings- en het ontwerpinstrumentarium, bijvoorbeeld over juiste toepassing van het ontwerpinstrumentarium bij (HWBP-)projecten, prioritering van ontwikkelingen op de korte en lange termijn en onderlinge samenhang;

• innovaties binnen de verschillende projectoverstijgende verkenningen;

• gevolgen van ingrepen in het watersysteem (kosteneffectiviteitsanalyses);

• gevolgbeperkende maatregelen in binnen- en buitendijkse gebieden (meerlaagsveiligheid), uitwisseling met preventieve maatregelen (slimme combinaties);

• actualisatie en ontwikkeling van het instrumentarium waarmee de gevolgen van een overstroming in termen van schade en slachtoffers worden bepaald en

• samenhang van overstromingsrisico’s met andere (externe) risico’s zoals externe veiligheid (chemische industrie, kerncentrales), tunnelveiligheid en aardbevingen.

De werkgroep Veiligheid heeft in 2019 veel aandacht besteed aan de hoge overstromingskansen in relatie tot de beleefde of ervaren werkelijkheid en gewerkt aan het advies dat hierover begin 2020 is uitgebracht.

Andere onderwerpen die aan de orde zijn gekomen zijn ‘het verhaal van de kering’, hoe om te gaan met NWO’s in de overstromingskansbenadering: als direct of indirect mechanisme, de ontwikkeling van het BOI en hoe om te gaan met buitenwaartse stabiliteit.

(16)

Bijlage 1

Ledenlijst

Kerngroep

Leden

De heer dr. ir. G.M. van den Top (voorzitter)

Organisatie

Waterschap Amstel, Gooi en Vecht

De heer prof. dr. ir. S.G.J. Aarninkhof Technische Universiteit Delft

De heer dr. ir. P. van den Berg Deltares

De heer drs. M. Busch (waarnemer namens DGWB) Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat

Mevrouw prof. dr. S.J.M.H. Hulscher Universiteit Twente

De heer prof. dr. ir. B.J.J.M. van den Hurk Deltares

De heer prof. dr. ir. S.N. Jonkman Technische Universiteit Delft

De heer prof. dr. ir. M. Kok Technische Universiteit Delft

De heer ir. B.W.A.H. Parmet Provincie Overijssel

De heer drs. J.H.M. de Ruig Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier

De heer drs. L.A.J. Smit Waterschap Aa en Maas

De heer ir. R.H. van Waveren Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving

Mevrouw ir. M. Hazelhoff (secretaris) Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving

(17)

17 Terugblik 2019 | Expertise Netwerk Waterveiligheid Werkgroep Kust

Leden

De heer prof. dr. ir. S.G.J. Aarninkhof (voorzitter)

Organisatie

Technische Universiteit Delft

De heer ir. J. van Dansik MTD Hoogheemraadschap van Delfland

Mevrouw drs. C. van Gelder-Maas Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving

Mevrouw ir. P. Goessen Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier

De heer dr. ir. J. van de Graaff Technische Universiteit Delft

De heer dr. ir. M.D. Klein Boskalis

Mevrouw dr. ir. J.M. van Loon-Steensma Wageningen University and Research

De heer ing. H.J.P. Lieverdink Wetterskip Fryslân

De heer dr. B. van Maren Deltares

De heer dr. ir. R.T. McCall Deltares

Mevrouw I. Oujamaa MSc Hoogheemraadschap van Rijnland

De heer ir. A. Provoost Kustadvies Zeeland

Mevrouw dr. J.H. Slinger Technische Universiteit Delft

De heer dr. A.J.F. van der Spek Deltares

De heer dr. ir. H.J. Steetzel Arcadis Nederland BV

De heer drs. A. Stolk Rijkswaterstaat Zee en Delta

De heer dr. ir. M.A. Van Deltares

Mevrouw prof. dr. K.M. Wijnberg Universiteit Twente

De heer ir. R.J.A. Wilmink (secretaris) Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving

(18)

18 Terugblik 2019 | Expertise Netwerk Waterveiligheid Werkgroep Rivieren

Leden Organisatie

Mevrouw prof. dr. S.J.M.H. Hulscher (voorzitter) Universiteit Twente

De heer prof. dr. ir. H.J. de Vriend

De heer ir. H.J. Barneveld HKV lijn in water

De heer ing. J.E.J. Blinde Deltares

Mevrouw dr.ir. A. Blom Technische Universiteit Delft

De heer dr.ir. M. van Buuren Alterra Wageningen University and Research

De heer dr.ir. G. Geldof Geldof c.s.

De heer prof. dr. F. Klijn Deltares, Technische Universiteit Delft

De heer drs.ir. E.R. Kuipers Waterschap Limburg

De heer ir. H.H.R. van Loenen Martinet

De heer prof. dr. H. Middelkoop Universiteit Utrecht

De heer dr. R.J.M. Schielen Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving

De heer ir. R.M. Slomp Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving

Mevrouw dr.ir. B.G. van Vuren Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving

De heer Y. Snoek MSc (secretaris) Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving

(19)

19 Terugblik 2019 | Expertise Netwerk Waterveiligheid Werkgroep Techniek

Leden

De heer dr. ir. P. van den Berg (voorzitter)

Organisatie Deltares

De heer ir. M.L. Aalberts Witteveen en Bos

De heer ir. B.J. Admiraal Volker Staal en Funderingen

Mevrouw ir. L.E.M. Barends Hoogheemraadschap van Schieland en de Krimpenerwaard

De heer ir. P.J.L. Blommaart Hogeschool Rotterdam

De heer ir. H. van Hemert Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving

De heer dr. ir. B. Hofland Technische Universiteit Delft

De heer ir. J.P.F.M. Janssen Rijkswaterstaat Grote Projecten en Onderhoud

De heer dr. ir. W. Kanning Deltares

De heer ir. M. Klein Breteler Deltares

De heer ir. M.T. van der Meer Fugro

De heer prof. dr. ir. J.W. van der Meer Van der Meer Consulting

De heer ir. M.W.C. Nieuwjaar Martin Nieuwjaar Advies

De heer ir. P. Peeters Waterbouwkundig Laboratorium Vlaanderen

De heer ing. T.J. Schepers MPM Waterschap Rivierenland

De heer dr. ir. M.A. Van Deltares

Mevrouw ir. A. Labrujere

Mevrouw ir. I. Plomp-van der Sar (waarnemend secretaris)

Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving

(20)

20 Terugblik 2019 | Expertise Netwerk Waterveiligheid Werkgroep Veiligheid

Leden

De heer prof. dr. ir. M. Kok (voorzitter)

Organisatie

Technische Universiteit Delft / HKV lijn in water

De heer drs. C.J.J. Eijgenraam Centraal Planbureau

De heer ir. H.S.O. Kapinga Waterschap Rivierenland

Mevrouw ir. G.J. Laarman-Hoogendoorn Provincie Overijssel

Mevrouw drs. B.L. Lassing TNO

De heer ir. M.T. van der Meer Fugro

De heer ir. H. van der Most Deltares

De heer dr. N. Pieterse Planbureau voor de Leefomgeving

De heer dr. ir. R.B. Jongejan Jongejan RMC

De heer ir. J.T.M. van der Sande Waterschap Scheldestromen

De heer dr. T. Schweckendiek, MSc Deltares

Mevrouw ir. M.M. de Visser Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving

De heer ir. P.B. Webbers VolkerWessels Infra Competence Centre

De heer ir. D. Riedstra (secretaris) Rijkswaterstaat Water, Verkeer en Leefomgeving

(21)

21 Terugblik 2019 | Expertise Netwerk Waterveiligheid Vertrokken en nieuwe leden

Kerngroep Werkgroep Kust

Werkgroep Rivieren

Werkgroep Techniek

Werkgroep Veiligheid

Vertrokken

De heer ir. H.H.G. Dijk De heer dr. ir. J.S.M. De heer ing. B.J.C. De heer dr. ir. H.G

van Thiel de Vries van den Reek Voortman

De heer drs. M.J.C.

Busch Mevrouw ir. S.

Nurmohamed De heer dr. P.

Zwaneveld

Nieuw

De heer drs. L.A.J. De heer dr. ir. M.D. De heer ir. M.L. De heer ir. H.S.O.

Smit Klein Aalberts Kapinga

De heer dr. ir. G.M.

van den Top De heer dr. ir. R.T.

McCall De heer ir. P.B.

Webbers

(22)

Postbus 2232, 3500 GE Utrecht E enwsecretariaat@rws.nl I www.enwinfo.nl