Platte daken
In 4 stappen naar een correcte uitvoering
➤
Of je nu bouwt of renoveert, de kwaliteit van je plat dak is bepalend voor het
comfort in huis. De waterdichtheid en het isolatieniveau, maar ook andere aspecten zoals de lichtinval door het dak spelen een belangrijke rol in het welzijnsgevoel.
Maar hoe je het ook draait of keert: alles begint bij een degelijke dakopbouw.
© Derbigum/Architectenbureau aabbeele - foto Ch. Van Couteren
WAT IS HET MEEST GESCHIKTE
DAKSYSTEEM?
Volgens het Wetenschappelijk en Tech‑
nisch Centrum voor het Bouwbedrijf (WTCB) zijn maar twee systemen echt aangewezen voor de opbouw van een plat dak: namelijk het “warme dak” en het “omkeerdak”. Het “koude dak” dat vroeger vaak in gebruik was, wordt abso‑
luut afgeraden (zie Technische Voorlich‑
ting nr. 215). Bij dit daktype zit tussen de dakdichting en de isolatie een geven‑
tileerde luchtspouw, met een risico op condensatie tot gevolg.
In ons land is het warme dak het popu‑
lairste daksysteem. Hierbij zit de isolatie aan de buitenkant van de dakvloer, maar onder de dakafdichting. De opbouw ziet er als volgt uit:
1. Dakvloer (betonnen welfsels, breed‑
plaatvloeren, houten planken of platen...) onder een hellingshoek van minstens 2 procent, of met een afschotlaag. Dit is nodig om een goede afwatering te garanderen en plasvor‑
ming te vermijden;
2. Op de dakvloer met eventuele afschot‑
laag komt een dampremmend
membraan of folie met een zeer hoge weerstand tegen waterdamp, om te vermijden dat er vocht van binnenuit in de isolatie dringt;
3. Boven op het dampscherm rust een vormvaste isolatielaag met een hoge densiteit;
4. Rechtstreeks op de isolatie komt de dakafdichting.
Een omkeerdak is wat eenvoudiger qua opbouw. Hierbij komt de isolatie boven de dakafdichting. Dat geeft het volgende beeld, van binnen naar buiten:
1. Boven op de dakvloer met eventuele afschotlaag komt het dakdichtings‑
materiaal;
2. Vervolgens komen er (aangepaste) isolatieplaten boven op de dakdich‑
ting;
3. De isolatie blijft op haar plaats dankzij een zware ballastlaag (grind of tegels).
Het dampscherm valt bij het omkeerdak dus weg. Het is de dakafdichting die die functie overneemt. Het risico op conden‑
satie is hier dan ook een pak kleiner.
BOUWEN / RENOVEREN
Ruwbouw
Bron: WTCB
Warm dak (links) of omkeerdak (rechts), bij renovatie heb je niet altijd de keuze. Is de onderstructuur niet stevig genoeg of is de hoogte van de dak- opstand beperkt, dan is een omkeerdak niet aangeraden.
© Recticel Insulation - foto D. Van den Brande © J-P. Legros/Arch. Matador
Opbouw warm dak (links) en omkeerdak (rechts)
Warm dak vs. omkeerdak
Zowel het warme dak als het omkeerdak bieden bij een correcte plaatsing jaren‑
lange zekerheid. Toch ben je in een klas‑
sieke nieuwbouwsituatie vaak het best af met een warm dak. Dit systeem is in de meeste gevallen niet alleen goedkoper (vanwege de lichtere onderstructuur en eenvoudigere plaatsing, zonder ballast), maar biedt ook de beste energetische prestaties omdat je de isolatielaag optimaal kunt laten aansluiten op de rest van de bouwschil, waardoor koudebruggen makkelijker uit te sluiten zijn. Het is wel belangrijk dat je de nodige aandacht schenkt aan de dakafdichting: in de eerste plaats omdat deze bij een warm dak conti‑
nu blootgesteld wordt aan de weersin‑
vloeden, maar ook vanwege het hoger risico op mechanische beschadigingen (bijvoorbeeld als je op het dak loopt of werkt) omdat er geen beschermde ballast‑
laag is. Verder is het dampscherm cruciaal, vooral als je werkt met synthetische dakbe‑
dekkingen die zeer dampdicht zijn.
Biedt een omkeerdak dan geen voorde‑
len? Toch wel! Zeker voor daken die dikwijls belopen worden, zoals dakter‑
rassen, balkons en intensieve groendaken.
Ook bij een energetische renovatie is
een omkeerdak handig: verkeert de dakafdichting in goede staat, dan hoef je deze niet te verwijderen en kun je eenvoudigweg aan de buitenkant isoleren, als de dakstructuur het toelaat.
Vanwege de zwaardere onderstructuur is een omkeerdak meestal duurder dan een warm dak. Bovendien is er een iets grotere dakhelling nodig om de afwatering te garanderen en zijn er meer warmte‑
verliezen omdat de isolatielaag minder goed aansluit (zeker in de hoeken). Daar‑
door moet je dikker isoleren voor dezelfde isolatiewaarde. Dit verschil zou oplopen tot 20 procent. Bovendien zijn maatregelen nodig om het afwaaien of opdrijven van de isolatie te voorkomen ‒ waarbij je de ballast moet respecteren die de fabrikant voorschrijft ‒ en zijn eventuele lekken in de dakbedekking moeilijker op te sporen..
Het “compactdak” als alternatief?
Voor platte daken met houten dakvloeren wint het zogenaamde “compactdak” aan populariteit. Onder meer bij houtskelet‑
woningen. Hierbij wordt de ruimte tussen de draagbalken gevuld met thermische isolatie. Het dampscherm komt aan de onderzijde. Dat leidt niet alleen tot plaats‑
besparing, maar ook tot een betere lucht‑
dichtheid en een vlotte bereikbaarheid in geval van eventuele gebreken aan het dampscherm. Het systeem heeft ook nadelen. Het WTCB stelt dat het risico op inwendige condensatie van binnenlucht aanzienlijk kan verhogen. Om ingesloten bouwvocht te laten drogen en het risico op condensatie te beperken, is een vocht‑
gestuurd dampscherm een absolute must. Dankzij een variabele dampdiffu‑
sieweerstand is zoʼn “intelligent” damp‑
scherm in de winter voldoende dampdicht om te vermijden dat er vocht in de dak‑
structuur binnendringt. In de zomer krijgt het een lagere dampdiffusiewaarde waar‑
door er damptransport plaatsvindt van boven naar beneden, zodat de constructie kan drogen. Het belang van deze damprem neemt bovendien toe naarmate de dakdichting dampdichter wordt. Bitu‑
men is bijvoorbeeld minder dampdicht dan sommige synthetische materialen, zoals TPO en PIB.
Een compactdak kan interessant zijn om ruimte te winnen bij renovaties waar de hoogte van de dakopstand beperkt is.
Maar het WTCB benadrukt dat de pres‑
taties volledig afhangen van de goede werking van de damprem. Een aandachts‑
punt voor je dakspecialist en architect!➤
Bron: WTCB
Opbouw compactdak
© Derbigum
WELK MEMBRAAN?
Bitumen dakbanen (roofing)...
Bitumen dakbanen, EPDM, TPO, PVC, PIB...: ze hebben elk hun voor‑ en nadelen.
En de professionals die wij contacteerden zijn het allemaal over één ding eens: of je nu voor een bitumen dakbaan kiest of voor een synthetisch membraan, alles staat of valt met de kwaliteit van de uitvoering. Niettemin blijven bitumen dakbanen met een marktaandeel van 65 procent de meest toegepaste dakdichting.
Ze zijn opvallend dikker dan de meeste synthetische membranen: 3 à 4 mm of meer tegenover 1,2 à 2 mm. Bovendien bestaat een bitumen dakdichting meestal uit twee lagen, waardoor de totale dikte rond de 7 à 8 mm schommelt. Daardoor is bitumen bij een goede uitvoering vaak iets duurder dan andere dakmembranen.
Specialisten geven wel aan dat het mate‑
riaal minder uitvoeringsgevoelig is omdat de overlappingen van de eerste laag afgedicht worden door de tweede laag.
Verder zijn bepaalde soorten bitumen ook geschikt voor regenwaterrecuperatie en leent het materiaal zich vlot voor aller‑
hande detailafwerkingen (rondom dakkoe‑
pels, tegen opstanden, voetsteunen van aircoʼs...). Bitumen heeft een bewezen levensduur van 40 jaar en zelfs tot 90 jaar bij goed onderhoud.
Let wel: er bestaan verschillende soorten bitumen (ook zelfs met gekleurde leischil‑
fers). Laat je dakafdichter op voorhand weten wat er met het dak gaat gebeuren:
komt er een dakterras, wordt het regen‑
water opgevangen, misschien een groen‑
dak? Dit heeft allemaal een invloed op de materiaalkeuze.
... of synthetische membranen?
Naast bitumen zijn ook synthetische membranen het overwegen waard. En dat om verschillende redenen. Denk bijvoorbeeld aan de esthetiek: omdat synthetische dakdichtingen uit één laag bestaan en fijnere naden hebben, zien ze er wat verfijnder uit (je hebt bijvoor‑
beeld niet de typische “bitumenrups”).
Maar, juist omdat de naden zo fijn zijn, is de kans groter dat de dakafdichter een stukje vergeet af te dichten. Check daarom of hij alle afdichtingen nog eens controleert met een “testnaald”. Wil je nog meer zekerheid, dan kan de afdichter eventueel een vloeibare waterdichting over de naden aanbrengen. Dit is echter niet bij alle membranen mogelijk.
Synthetische membranen bestaan in verschillende kleuren. Interessant als het dak van bovenaf zichtbaar is en je een bepaalde look nastreeft. Bepaalde afdichtingen uit één laag, zoals pvc, zijn
interessant vanwege hun lage prijs. Daar‑
om is het zo populair in industriebouw.
Voor woningen kijk je het best vooral naar de kwaliteit, aangezien deze bepa‑
lend is voor de levensduur.
Een van de populairste synthetische materialen is EPDM. Dit kunstrubber kan op maat gemaakt en in één stuk op het dak geplaatst worden, wat visueel aantrekkelijk is. Detailaansluitingen
BOUWEN / RENOVEREN
Ruwbouw
Tip
voor uitbreidingen aan een bestaande wo- ning: als je kiest voor bi- tumen kan de dakdichter de eerste laag aanbren- gen, zodat de woning voldoende beschermd is gedurende het verdere verloop van de bouwwer- ken. Vervolgens kan het gebouw afgewerkt wor- den (ramen plaatsen, voegen...). Als alle wer- ken afgerond zijn, kan de dakdichter terugkomen voor de tweede laag. Zo ben je zeker van een per- fect eindresultaat zonder beschadigingen.
Vermijd beschadigingen tijdens renovatiewerken
© Derbigum © Bitubel
1 2
daken. Specialisten zijn het erover eens dat EPDM ‒ net als sommige andere kunststof membranen, zoals ook PIB en het minder bekende VAE ‒ beschikt over een langere levensduur van 30 à 40 jaar en meer. In geval van eventuele lekken is er meestal dan ook geen probleem met het materiaal zelf, maar met de aansluitingen. Vandaar het belang van een goede uitvoering.
Zowel bitumen als kunststof dakbanen kunnen op verschillende manieren aange‑
bracht worden. Bij overlappingen geeft de lasmethode (vlamlassen of lassen met warme lucht) de beste resultaten omdat de naden dan moleculair over dezelfde eigenschappen beschikken als de rest van het materiaal. Als vlamlassen bij het plaatsen van bitumen dakbanen niet mogelijk is, bijvoorbeeld vanwege brandgevaar, kan de dakafdichter gebruikmaken van zelfklevende membra‑
nen, koud gelijmde systemen, vloeibare dichtingsmiddelen, mechanisch beves‑
tigde of losliggende systemen met ballast.
Plaatselijk lassen met warme lucht is ook mogelijk.
Let op de toepassing
Door de vele mogelijkheden is het niet evident om een dakdichtingsmembraan te kiezen. Heb je vooral esthetische wensen of hou je van een strak oppervlak, dan is een synthetisch membraan een optie. Wil je vooral een goedkope oplos‑
sing, bijvoorbeeld voor je carport, over‑
weeg dan pvc. Stel je echter hogere mechanische eisen aan het dak, bijvoor‑
beeld voor de aanleg van een dakterras of de plaatsing van een metaalconstructie voor zonnepanelen, kijk dan naar de stootvastheid. Bitumen beschikt over een hoge stootvastheid vanwege de dikkere opbouw en meerlaagse of dubbe‑
le wapening. Er zijn ook synthetische membranen met een goede stootvastheid (voornamelijk deze met een wapening), maar dan is het belangrijk dat je dakwer‑
ker het juiste product kiest in functie van de gewenste toepassing. ➤
membranen)
© GF© Derbigum
5
6
WELKE ISOLATIE?
Het type plat dak (warm of omkeerdak) heeft een invloed op de keuze van het isolatiemateriaal. Bij een warm dak heb je isolatie nodig met een hoge vormvastheid en een lage gevoeligheid voor krimp en uitzetting (omdat de dakdichting anders zou kunnen scheuren). Stijve platen uit PUR, PIR, EPS, perliet, kurk en cellenglas zijn mogelijke opties.
Voor het isoleren van een omkeerdak heb je vooral een materiaal nodig dat goed bestand is tegen vocht en ook in natte omstandigheden zijn isolerende eigen‑
schappen niet verliest. Hiervoor is XPS (geëxtrudeerd polystyreen) het meest geschikt.
Verder wijzen we ook op de isolerende mogelijkheden van de afschotlaag, die boven op de dakvloer komt. Het is bijvoor‑
beeld mogelijk om hiervoor gebruik te maken van een isolerende mortel (op basis van polystyreenkorrels) in combinatie met EPS‑platen. Op de draagvloer komt dan een laag isolerende mortel. Vervolgens worden de isolatieplaten in afschot geplaatst en blijven de voegen enkele centimeters open. Die worden opgevuld met isolerende mortel en ten slotte wordt alles nog eens
overgoten met een toplaag uit isolerende mortel die als basis dient voor de dakdich‑
ting. Nog een optie zijn isolatieplaten met een afgeschuinde bovenzijde die tegelijk dienst doen als afschotlaag.
Eerder in dit artikel hadden we het ook over het compactdak, waarbij de isolatie tussen het houtwerk komt. Als je voor deze dakopbouw kiest, zijn zachte isolatiema‑
terialen het meest aangewezen: rotswol, glaswol, cellulosevlokken... Maar nog belang‑
rijker dan de isolatie is in dit geval het dampscherm dat onderaan tegen de houten balken aangebracht wordt. Dit moet, zoals gezegd, een intelligente damprem zijn, die waterdamp buiten de dakconstructie houdt, maar tegelijk ook voldoende dampo‑
pen is om eventueel vocht in de dakstruc‑
tuur via de onderzijde te laten ontsnappen.
Vraag dus aan je architect om de details goed te onderzoeken en nauwlettend toe te zien op de goede uitvoering van de werken.
Tip: Het is absoluut af te raden om de dampremmende laag achteraf nog te door‑
boren, bijvoorbeeld om een armatuur van een lamp te verplaatsen. Om toch de nodi‑
ge flexibiliteit in te bouwen, kun je een compactdak combineren met een leidin‑
genspouw van een vijftal centimeter.
Bijvoorbeeld een verlaagd plafond waar‑
achter je makkelijk leidingen kunt wegwer‑
ken. Uiteraard is dit alleen mogelijk bij voldoende plafondhoogte.
HOE BLIJFT JE DAK IN TOPCONDITIE?
Welk materiaal je ook kiest en hoe groot je dak ook is, een jaarlijkse onderhouds‑
beurt is zeker geen luxe. Meer zelfs: het WTCB raadt eigenlijk twee onderhouds‑
beurten per jaar aan. Hierbij komt het er vooral op aan om het dak visueel te inspecteren. Kijk uit voor barstjes, scheu‑
ren en blazen en maak het dak mos‑ en bladvrij voor een optimale regenwater‑
afvoer. Is dat niet het geval, dan krijg je plasvorming, waardoor een scheur of gaatje in de dakdichting mogelijk een ernstig vochtprobleem kan veroorzaken.
Loskomende naden kun je eventueel zelf tijdelijk herstellen met een dichtingstape of een extra afdichtingsstrook. Ook blaas‑
vorming moet je zo snel mogelijk repa‑
reren.
Bij een omkeerdak is het moeilijk om de kwaliteit van de dakdichting te contro‑
BOUWEN / RENOVEREN
Ruwbouw
Welke dakdichting je ook kiest (bitumen, EPDM, pvc...), met een groendak verleng je de le- vensduur aanzienlijk. Zo be- scherm je de dakdichting im- mers tegen uv-stralen van de zon en andere invloeden van buitenaf. Bovendien verhoog je meteen ook het isolatieni- veau. Synthetische membra- nen zijn intrinsiek wortelwe- rend. Bij bitumen moet je een extra wortelwerende laag voorzien. Gebruik in elk geval membranen met een goede wapening en kies voor gelaste naden, zoals voorgeschreven door het WTCB.
Verleng de levensduur van je dakdichting
© GF
leren. Let hier in de eerste plaats op de ballastlaag. Deze houdt niet alleen de dakisolatie op haar plaats, maar biedt ook bescherming tegen uv‑stralen. Kijk of de ballastlaag van grind nog mooi over het volledige dakoppervlak is uitge‑
spreid en vul bij indien nodig.
Opgelet: bij de renovatie van een bestaand bitumendak wordt soms gebruikgemaakt van synthetische membranen. Maar sommige kunststoffen, zoals pvc, mogen niet in contact komen met bitumen, omdat dan mogelijk chemi‑
sche reacties optreden waardoor de kwaliteit van de afdichting in het gedrang komt. In dat geval wordt er een schei‑
dingslaag voorzien. Dit is meestal geen probleem, maar let erop dat het hele dak mooi afgedekt wordt. Nog een aandachts‑
punt: sommige membranen, zoals pvc en EPDM, zijn niet goed bestand tegen vetten en brandstoffen. Hou hier rekening mee bij het onderhoud van eventuele technische installaties op het dak (zonne‑
collectoren, PV‑panelen, warmtepomp ‑ unit...). ■
Een lijst van interessante adressen vind je op pagina 210.
Met een of meerdere lichtkoepels of platdakvensters in je plat dak win je twee keer: je geniet van rijkelijk zenitaal licht en bespaart tegelijk op je elektriciteitsfactuur. Net als met andere openingen in het dak, moet je wel enkele regels in acht nemen.
Zorg voor een goede afdichting
Het maakt niet uit welk membraan je kiest (bitumen, EPDM, pvc...), zolang je maar rekening houdt met de plaatsingsvoorschriften van de fabrikanten (membraan en platdakvenster). Tegen een opstand uit pvc mag je bijvoorbeeld niet rechtstreeks bitumen branden. Wat wél kan, is het materiaal voorverwarmen en vervolgens vastkleven tegen de opstand.
Denk aan de isolatie van de opstanden
Als je je dak goed isoleert, installeer dan ook lichtkoepels of platdak- vensters met een uitstekende isolatiewaarde van 1.1 of 1.0 W/m²K.
Fabrikanten bieden totaalpakketten aan: bijvoorbeeld een koepel uit dubbel of drievoudig glas en een opstand met bijkomende isolatie dankzij een isolerende kamerstructuur en/of ingespoten
isolatiemateriaal.
Neem de opstanden voldoende hoog
Algemeen geldt dat de opstand van je lichtkoepel minstens 15 cm boven het dak moet uitsteken. Zo vermijd je waterinsijpeling bij smeltende sneeuw of een verstopte afvoer.
Wat met lichtkoepels?
© Recticel Insulation - foto T. Linster
© AG. Plastics © Velux
