INFO VOOR PATIENTEN DE ONDERSTE LEDEMATEN ZWACHTELEN BIJ LYMFOEDEEM

1 INFO VOOR PATIENTEN

DE ONDERSTE LEDEMATEN ZWACHTELEN BIJ

LYMFOEDEEM

2

Inhoudsopgave

1 WAAROM ZELF ZWACHTELEN? 3

2 WINDELMATERIAAL 4

3 WERKWIJZE 5

4 AANDACHTSPUNTEN 10

5 ONDERHOUD EN DUURZAAMHEID 11

3

1 WAAROM ZELF ZWACHTELEN?

Aangezien zelfmanagement de toekomst is voor vele chronische aandoeningen, bieden we u een leidraad aan om uw behandeling zoveel mogelijk zelf in handen te nemen.

Zelf zwachtelen, gecombineerd met oefeningen:

 maakt u minder afhankelijk van derden

 laat u zelf het resultaat van het windelen voelen

 laat u zelf beslissen om opnieuw te zwachtelen als de zwachtels te los of te strak aanvoelen

 laat u zelf uw dagindeling bepalen

Door het opgezette lidmaat zelf regelmatig op te meten krijgt u ook een idee van het resultaat.

De behandeling van lymfoedeem start met huidverzorging en compressietherapie (eerst zwachtelen en daarna een steunkous dragen). Compressie of druktherapie beïnvloedt hoofdzakelijk de opname van vloeistoffen. Meestal gebeurt dat in combinatie met manuele lymfedrainage. Die drainage wordt echter vooral beschouwd als comforttherapie en niet als behandeling.

Met compressietherapie (zwachtels) trachten we oedeem te verminderen en te behouden (steunkous). De externe druk zorgt voor minder lymfeaanbod en hogere lymfeafvoer. U kunt pas starten nadat u een diagnose hebt gekregen. U hebt ook een voorschrift van een arts nodig.

4

2 WINDELMATERIAAL

 Buisverband

 Watten

 Windels (niet-elastisch/korte rek). 2 cm voor tenen, 6 tot 8 cm voor voet en onderbeen, 10 cm voor onderbeen en knie, 10 tot 12 cm voor bovenbeen.

 Fixerende tape

5

3 WERKWIJZE

o Breng eerst een buisverband aan.

o Breng, indien nodig, tussenstof (watten) aan voor een betere drukverdeling en huidbescherming.

o Breng niet-elastische windels (korte rek) aan in verschillende lagen.

Leg al het materiaal klaar voor u begint te zwachtelen. De kinesiste of verpleegkundige van de Lymfekliniek bezorgt u het materiaal. U kunt het ook met een voorschrift afhalen bij een bandagiste of in een

thuiszorgwinkel.

Lohmann Rauscher Rosidal K - sterk comprimerend

Elastische windel van 100 % katoen, korte rek, sterk comprimerend. Voor een krachtige compressie van de extremiteiten in de flebologie. Ook ter ondersteuning en ontlasting in de traumatologie en

sportgeneeskunde. Uitreikbaarheid circa + 90 % , wasbaar tot 60°C, huidkleurig.

6

3.1 Tenen zwachtelen (2 cm)

 Enkel bij zwelling.

 Tweemaal rond de voorvoet, via de voetrug naar het uiteinde van de grote teen.

 Windel circulair rond de teen tot aan de basis van de teen en terug naar de voorvoet.

 Ga onder de voet door en via de voetrug naar de vierde teen.

 Maak een kruis ter hoogte van de voetrug, rol de windel circulair af tot aan de basis van de teen.

 Idem voor de andere tenen.

 De kleine teen wordt niet gewindeld.

7

3.2 Voet en onderbeen zwachtelen (6 tot 8 cm)

 Windel enkele malen rond de voet.

 Hou uw voet in een rechte hoek.

 Rol de windel af naar de enkel, achter de enkel door, terug naar de voet en circulair rond de voet.

 Windel opnieuw naar de enkel (dichter bij de voetzool), achter de enkel door en terug naar voet.

 De hiel blijft vrij.

 Windel daarna naar de knie toe.

8

3.3 Onderbeen en knie zwachtelen (10 cm)

 Rol de windel af in tegenovergestelde richting dan de vorige.

 Windel naar de knie tot onder de knieholte.

 Zorg voor overlap, start dus onder de knie.

 Windel circulair zodat er geen opening ontstaat tussen de windels wanneer u uw knie buigt.

9

3.4 Bovenbeen zwachtelen (10 tot 12 cm)

 Start net boven de knie.

 Overlap met de vorige zwachtel.

 Circulair tot in de lies.

 Plooi het buisverband over de windel.

3.5 Opmerkingen

 Als u mobiel bent, kunt u de windels ’s nachts verwijderen. Breng de windels aan voor het

opstaan en verwijder ze bij het slapengaan. Verfris u het best ’s avonds of neem een douche voor het slapengaan als er snel oedeemvorming optreedt.

 Bij diepveneuze trombose moet u de compressiewindels ook ’s nachts aanhouden. Volg steeds het voorschrift van de arts.

 Mobiliteit van de onderste ledematen is niet noodzakelijk voor een goede compressie.

10

4 AANDACHTSPUNTEN

 Breng de rekwindels zo vroeg mogelijk aan. Het is belangrijk dat u niet staat of zit met de benen naar beneden vóór de rekwindel wordt aangebracht. Als dat om een bepaalde reden niet mogelijk is, leg dan minstens een halfuur ervoor de benen hoog.

 Verwijder de rekwindel(s) wanneer de tenen wit, blauw of pijnlijk worden.

 Windel tijdens de intensieve fase (ontzwellingsfase) dag en nacht en leg de windels regelmatig opnieuw aan. Wanneer de tenen wit, blauw of pijnlijk worden, kunt u de

vingernageltest doen. Druk kort op het nagelbed. Dat wordt wit. Wanneer u loslaat moet de kleur snel (1 tot 5 seconden) terugkomen.

 Hydratatie (vochtinbrengende crème aanbrengen) is belangrijk. Gebruik bij voorkeur een crème die snel in de huid dringt en geschikt is voor windels en steunkousen. Breng de crème aan na het douchen en voor het zwachtelen. Laat ze een paar minuten intrekken.

 Zwachtelen en compressietherapie werken beter wanneer u veel beweegt. Spierpompen ondersteunen de werking van de windels. Beweging bevordert dus de lymfe-afvloei. Beweeg liever aan lage intensiteit: veel herhalingen met lage weerstand. Laat u daarbij goed

begeleiden door een gespecialiseerde oedeemtherapeut.

 Wanneer u twijfelt over het windelen of over de oefentherapie kunt u steeds contact opnemen met een van de gespecialiseerde therapeuten: www.oedema.be. of www.mldv.be.

OPMERKING

Deze werkwijze dient als algemene leidraad bij het zwachtelen. Soms wordt een zwachtel individueel aangepast. Correct zwachtelen is maatwerk. Begeleiding en coaching van een gespecialiseerde therapeut (kinesist of verpleging) zijn daarbij essentieel.

11

5 ONDERHOUD EN DUURZAAMHEID

• Volg bij voorkeur de richtlijnen van de fabrikant.

• In normale omstandigheden en mits goed onderhoud hebben windels een levensduur van +/- 6 maanden (indien u slechts een paar hebt). Hebt u twee paar windels, wissel dan elke dag af.

• U kunt de windels bij voorkeur dagelijks, maar minimaal tweemaal per week wassen om hun levensduur te verlengen. Windels ontlenen hun spankracht aan de elastische draden die erin verwerkt zitten. De elastische kwaliteit wordt aangetast door de talg van huid, zweet, stof en vuil. De draden kunnen daardoor breken. U ziet dan witte puntjes in de windels (gesprongen draden) en voelt dat de rek uit de windel is. Door ze regelmatig te wassen, gaan ze langer mee.

• De duurzaamheid van compressiewindels hangt vooral samen met het onderhoud. Bij een handwas is het soms moeilijk om de windels voldoende uit te spoelen.

• Gebruik bij voorkeur een speciaal wasmiddel voor windels of een vloeibaar wasmiddel voor fijne was of wolwas. Sommige fabrikanten verkopen speciale zepen voor windels. Gebruik beter geen waspoeder voor de wasmachine, wasverzachter, vloeibaar afwasmiddel, toiletzeep, bleekmiddel of ontvlekker.

• Was het best in de wasmachine (maximaal tot 40°). Bij een handwas is het soms moeilijk om de windels voldoende uit te spoelen en blijven er zeepresten achter. We raden sterk droogzwieren af (bij voorkeur wolwasprogramma). Steek de windels het best in een beschermende zak, bijvoorbeeld een kussensloop.

• Droog de windels door ze tussen een handdoek te rollen en aan te drukken (niet wringen!) en ze vervolgens horizontaal te leggen. De windels mogen niet in de zon of op een radiator worden gedroogd: overdreven warmte en langdurige blootstelling aan zonlicht (ultraviolet) breken de elastische draden snel af. Droogkast mag wel.

• KNIP OF TREK NOOIT LOSSE DRAADJES AF.

Met bijkomende vragen kunt u terecht op het secretariaat van de Lymfekliniek via 09 332 91 20, 09 332 32 78, 09 332 20 15 of bij de coördinator via 09 332 34 49.

Lymfekliniek

Ingang 50, route 740

09 332 91 20, 09 332 32 78 of 09 332 20 15