Informatierapport
Coalitievorming 2022 gemeente Emmen
Informateur: J. Otter Datum: 6 april 2022
Rapportage naar aanleiding van de op 30 maart 2022 gevoerde informatiegesprekken met de elf in de gemeenteraad vertegenwoordigde politieke partijen.
1 Aanleiding
Op 16 maart 2022 zijn de verkiezingen gehouden voor de gemeenteraad. Op basis van de uitslag heeft de heer R. van der Weide, lijsttrekker van Wakker Emmen, het initiatief genomen voor het voeren van informatiegesprekken over een op te stellen bestuursakkoord en de vorming van een college. De heer Van der Weide heeft de heer J. Otter gevraagd als informateur op te treden.
Op 30 maart 2022 heeft de informateur met afgevaardigden van alle in de nieuwgekozen
gemeenteraad van Emmen vertegenwoordigde partijen afzonderlijk informatieve en oriënterende gesprekken gevoerd. In deze gesprekken hebben de individuele partijen hun voorkeuren voor de samenstelling van het nieuwe college kunnen aangeven, alsmede hun verdere standpunten over prioritaire beleidsthema’s voor de komende periode. De gesprekken hebben plaatsgevonden aan de hand van de volgende gespreksthema’s:
1. Verkiezingsuitslag
2. Thema’s voor het te vormen bestuursakkoord 3. Collegevorming en bereidheid tot deelname 4. Werkwijze van de raad
De gesprekken zijn bijzonder constructief van aard geweest en de partijen hebben concreet en helder hun voorkeuren en standpunten naar voren gebracht. Van elk gesprek is een verslag gemaakt en dit is door de betreffende partij en de informateur geaccordeerd. Vooraf is van de zijde van de informateur aangegeven dat de gesprekken een vertrouwelijk karakter hebben en dat de verslagen niet door hem openbaar zullen worden gemaakt. Het staat partijen echter vrij om het gespreksverslag van hun partij openbaar te maken. Een ondertekend exemplaar van elk
gespreksverslag wordt gedocumenteerd ten behoeve van het (in)formatiedossier.
In deze rapportage worden opvattingen van partijen samengevat en in principe zoveel mogelijk geanonimiseerd weergegeven. Het informatierapport wordt in de openbare raadsbijeenkomst van 8 april 2022 in de raadszaal besproken. Daarmee wordt de informatiefase afgesloten.
Op basis van de uitkomsten van deze openbare bespreking wordt de formatiefase gestart.
Daarbij worden gesprekken gevoerd tussen de partijen die mogelijk het college kunnen gaan vormen.
2 Samenvatting gesprekken met partijen
Per gespreksthema volgt hieronder een samengevatte weergave van de door de partijen gemaakte opmerkingen, visies en de aangegeven voorkeuren en standpunten.
2.1 Ad 1. Verkiezingsuitslag
De verkiezingsuitslag wordt door alle partijen niet als verrassend ervaren, er zijn niet hele grote verschillen waar te nemen ten opzichte van de voorgaande gemeenteraadsverkiezing. De landelijke trend dat lokale partijen winnen is ook in Emmen te zien. Over het algemeen zijn partijen tevreden over hun eigen uitslag, hoewel enkele partijen toch gerekend hadden op winst van 1 of 2 zetels. In het licht van het huidige sentiment richting de landelijke politiek, kunnen partijen hun
verwachtingen wel relativeren. Voor één partij is de uitslag teleurstellend.
De verkiezingsuitslag laat volgens enkele partijen zien dat de ingezette koers van de huidige coalitie door de samenleving wordt gedragen. Twee partijen merken de versnippering in 11 partijen op en dat dit van invloed is op het besturen van de gemeente. Verder zien de partijen niet echt een boodschap van de kiezer in de uitslag.
De partijen vinden de lage opkomst zorgelijk. Als belangrijkste reden wordt door alle partijen genoemd de landelijke politiek en hoe politiek Den Haag met elkaar omgaat. Mede door het
langdurige formatieproces hebben mensen hun vertrouwen in de politiek verloren en reflecteren dit op de lokale politiek. Een andere reden die partijen aandragen is het onvoldoende zichtbaar zijn van de lokale politiek voor inwoners. Partijen hebben de ervaring dat inwoners onvoldoende beseffen welke hoeveelheid aan taken onder de verantwoordelijkheid van de gemeente worden uitgevoerd.
Taken die de inwoners direct raken.
Partijen zien de oplossing in het dichterbij brengen van de politiek bij inwoners door inwoners op te zoeken, met ze in gesprek te gaan en ze te betrekken bij het werk van de gemeente. Een taak die gezamenlijk door de raad en college opgepakt moet worden. Enkele partijen wijzen op de rol van de Erkende overlegpartners als schakel tussen de politiek en de inwoners. Tevens beseffen de partijen dat het een moeilijke opgave is om inwoners te interesseren voor de lokale politiek.
De lage opkomst wordt door één partij gerelativeerd. Het opkomstpercentage in 2010 was lager dan nu en de trend van de afnemende opkomst in Emmen verschilt niet van de landelijke trend. Enkele partijen geven aan de verwachting te hebben gehad dat de oorlog in Oekraïne invloed zou hebben op de opkomst, maar dit blijkt niet uit de praktijk.
2.2 Ad 2. Thema’s voor het te vormen bestuursakkoord
De partijen geven aan een voorkeur te hebben voor een bestuursakkoord op hoofdlijnen. Een bestuursakkoord die voldoende ruimte laat om mee te kunnen bewegen in ontwikkelingen, in te kunnen spelen op de actualiteit en het debat te kunnen voeren in de raad. Tevens geven enkele partijen aan dat het bestuursakkoord op hoofdlijnen richting moet geven voor de komende vier jaren, door het concreter uitwerken van enkele speerpunten. De strategienota en vigerende beleidsnota’s worden als basis gezien voor het bestuursakkoord. Eén partij opteert voor een maatschappelijk akkoord gericht op diversiteit en inclusiviteit.
De elf raadsfracties benoemen een breed scala aan geprioriteerde onderwerpen voor het opstellen van het bestuursakkoord. Meerdere partijen verwijzen daarbij naar (de speerpunten van) hun verkiezingsprogramma’s. Uit de veelheid van genoemde onderwerpen valt duidelijk een aantal rode draden te destilleren.
Wonen is een onderwerp dat door alle partijen breed gedragen wordt. Daarbij gaat het om aandacht voor starters en doorstroming in seniorenwoningen en de mogelijkheid om in eigen dorp te blijven wonen. Tevens is het betaalbaar verduurzamen van woningen en de mogelijkheid voor
ondersteuning hiervoor een thema dat door meerdere partijen is benoemd. De kwaliteit van de woningvoorraad speelt hierbij een belangrijke rol.
Het belang van regionale economische ontwikkeling en het creëren van werkgelegenheid wordt door een meerderheid van de partijen aangedragen, waarbij de brede campusontwikkeling, het
stimuleren van bedrijvigheid, arbeidsparticipatie en een innovatieve maakindustrie door enkele partijen specifiek als speerpunten worden genoemd.
Belangrijke opgave voor de leefbaarheid in de dorpen en wijken is het in stand houden van voorzieningen, zoals sport, onderwijs en lokale horeca ter versterking van de lokale gemeenschap.
Veel genoemd werd ook het belang van het samenwerken met de inwoners van de dorpen en wijken.
De haalbaarheid en betaalbaarheid van de energietransitie en verduurzamingsopgave wordt door meerdere partijen genoemd als thema in het bestuursakkoord. Bij dit thema wordt aandacht gevraagd voor energiearmoede en de polariserende werking die hiervan uit kan gaan.
Incidenteel benoemen partijen verder nog de volgende onderwerpen: bereikbaarheid ter stimulering van de bedrijvigheid, verbetering van de kwaliteit van de infrastructuur, uitgifte gemeentelijke kavels, sociale huursector, isolatiefonds, vierbaansweg Emmen-Klazienaveen, behoud Rensenpark, Tiny Houses, het afschaffen van de welstandscommissie, onderwijs, sport, jeugd, handhaving, het schone luchtakkoord, bereikbare dienstverlening, milieu en bermenbeleid, mantelzorg, parkeren voor minder validen, de financiële positie van de gemeente, effectief sociaal beleid, participatie, zon op het dak, een compact Emmens centrum en leegstand.
2.3 Ad3. Collegevorming en bereidheid tot deelname
De meeste partijen geven de voorkeur aan een stabiele meerderheid voor een nieuwe coalitie. Er zou evenwicht moeten zijn tussen coalitie en oppositie. Je moet de coalitie niet te groot maken, want tegenover een sterke coalitie moet ook een sterke oppositie staan. Een aantal partijen gaat voor een brede coalitie omdat dit zorgt voor meer stabiliteit en een breder politiek spectrum. Eén partij heeft de mogelijkheid van een minderheidscoalitie geopperd. Een minderheidscoalitie geeft meer ruimte voor debat en een andere manier van politiek bedrijven.
Alle partijen stellen zich unaniem op het standpunt dat Wakker Emmen als grootste partij in de raad het initiatief neemt tot de vorming van het college en een formateur aanwijst.
Wakker Emmen is duidelijk de winnaar en zou samen met PvdA een werkbare meerderheid kunnen vormen. Een groot deel van de partijen geeft aan dat het daarom voor de hand ligt om een coalitie van Wakker Emmen en PvdA als eerste te verkennen. Meer dan de helft van de partijen,
vertegenwoordigt door ruim 70% van de zetels, geeft hier de voorkeur aan. Door een derde partij toe te voegen wordt de coalitie groter en blijft een kleinere oppositie over, terwijl veel partijen van mening zijn dat coalitie en oppositie in evenwicht moeten zijn.
Een tweede optie is een coalitie van drie partijen waarbij de meest genoemde combinatie de huidige coalitie van Wakker Emmen, PvdA en CDA is. Om te zorgen voor een ander geluid of een frisse wind zijn ook andere combinaties genoemd. Argumenten om toch te gaan voor drie partijen zijn dat daarmee een ruime meerderheid ontstaat en de coalitie gezonder is en beter verdeeld is over het politieke spectrum.
Niet alle partijen zien een rol weggelegd voor hun eigen partij in de coalitievorming, maar mocht de beoogde coalitie om welke reden niet gevormd kunnen worden, dan zijn de meeste partijen bereid om deel te nemen in de coalitie. Een aantal partijen sluit daarbij samenwerking met een bepaalde partij expliciet uit, een aantal doet dat op voorhand expliciet niet.
Gezien de groei van het takenpakket van de gemeente en de complexiteit van de ontwikkelingen is een uitbreiding van het aantal wethouders naar zes geen vreemde gedachte en voor de meeste partijen een bespreekbare optie. Het is van belang dat het college laagdrempelig benaderbaar is voor onze inwoners. De eventuele uitbreiding naar zes wethouders moet goed worden uitgelegd en onderbouwd. Wat betreft de samenstelling staat voor alle partijen de kwaliteit van wethouders voorop, maar het zou mooi zijn als er een diverser college zou komen met ook vrouwen.
2.4 Ad4. Werkwijze van de raad
De werkwijze van de raad is tijdens de informatiefase onderwerp van gesprek geweest. De opstelling in de raadszaal, de commissiestructuur, de opzet van raads- en collegevoorstellen, gelijkheid in informatievoorziening en invulling van het presidium zijn als voorbeelden van verbetering benoemd. Ook het regelement van orde, burgerparticipatie en een termijnagenda zijn
bespreekpunten geweest. Tijdens de geplande heisessie in dit najaar kunnen deze onderwerpen worden meegenomen.
Bij de meeste partijen heerst tevredenheid over de huidige structuur, waarbij beleidsvoorbereiding, informeren en debatteren in de commissies en besluitvorming in de raad plaatsvindt. De invulling en flexibiliteit van de commissies is hierbij aandachtspunt. Het zou beter zijn dat in de commissies meer C-discussies plaatsvinden en indien de agenda dit toelaat de commissies meer worden gebruikt om met elkaar in gesprek te gaan.
De hoeveelheid informatiebijeenkomsten leidt tot extra druk voor de raad. Een lange termijnagenda en een duidelijke prioritering vanuit de raad zouden hierbij kunnen helpen. Daarnaast zou het mogelijk moeten zijn dat steunfractieleden, eventueel onder geheimhouding, deel kunnen nemen aan informatiebijeenkomsten. De kleinere partijen zouden bovendien graag zien dat extra commissieleden worden toegestaan ter ondersteuning van de kleinere fracties om de druk te verlichten. Commissieleden zijn de raadsleden van de toekomst en kunnen op deze manier ervaring opdoen. Eén partij vindt dat extra commissieleden toevoegen aan eenmansfracties geen recht doet aan de verkiezingsuitslag.
Door veel partijen is genoemd dat de raad meer zichtbaar moet zijn en naar buiten gericht moet zijn.
3 Conclusies
1. De meeste partijen zijn over het algemeen tevreden over de verkiezingsuitslag;
2. Alle partijen uiten hun zorg over de lage opkomst en de impact van het verminderde vertrouwen in de landelijke politiek op de lokale politiek;
3. Er is in redelijke mate consensus bij partijen over de belangrijkste thema’s van een bestuursakkoord;
4. Als hoofdthema’s zijn benoemd:
• wonen,
• regionale economische ontwikkeling,
• leefbaarheid,
• duurzaamheid en energietransitie
5. De meeste partijen geven de voorkeur aan een stabiele meerderheid voor een nieuwe coalitie. Er zou evenwicht moeten zijn tussen coalitie en oppositie.
6. Alle partijen zijn van mening dat Wakker Emmen als grootste partij het voortouw neemt in de collegevorming en een formateur aanwijst.
7. Een groot deel van de partijen geeft aan dat het meest voor de hand ligt om een coalitie van Wakker Emmen en PvdA als eerste te verkennen. Meer dan de helft van de partijen, vertegenwoordigt door ruim 70% van de zetels, geeft hier de voorkeur aan.
8. Mocht de coalitie van Wakker Emmen en PvdA niet gevormd kunnen worden, zijn nagenoeg alle partijen bereid deel te nemen aan een alternatieve coalitie;
9. Gezien de groei van het takenpakket van de gemeente is een uitbreiding van het aantal wethouders naar zes voor de meeste partijen gerechtvaardigd, mits deze goed inhoudelijk onderbouwd is.
10. Wat betreft de samenstelling staat voor alle partijen de kwaliteit van wethouders voorop.
11. Bij alle partijen heerst tevredenheid over de structuur waarbij invulling en flexibiliteit van de commissies een aandachtspunt is.
12. Vrijwel alle partijen zijn van mening dat gekeken moet worden naar de werkdruk van de raad en mogelijke oplossingen daarbij. De heisessie met de raad die eind dit najaar plaats zal vinden wordt als een mooie gelegenheid gezien om dit en ander verbeterpunten te bespreken.
