• No results found

mi älNAXA

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "mi älNAXA"

Copied!
103
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

T H E MONTHLY STORIES

„ B O E L A N P O E R N A M A "

TERBIT SA30ELAN SAKALI DL.

B A N D O E N G ,

hh —

8 8 8 9

J . I

N älNAXA

'1" O r " ? e T

mi ^-mm

RX

No, 31. DECEMBER 1931 TAON KA 3.

(2)

. - j

BIBLIOTHEEK KITLV

. / ^ ^ • • . l ' V ' ' 'v - t k » " j '

-•i:^; ,r t'y' JT" •>• 'f'' VS"

0088 5549 C»

1

(3)
(4)
(5)

OLEH:

s. K . Y A N G S R.

V o l k e n V - ^

(6)

Segala Igama sifatnja menoe-

roet jang pake. Oleh orang jang

kotor bisa dipake boeat kedjahatan,

tapi kaloe orangnja soetji aken

membawa kaberkahan

(7)

BINASA LANTARAN BERTOBAT

OLEH : S . K. Y A N G S r .

I-

BOEAH PENDIDIKAN.

H a w a p a n a s d a r i b o e l a n A u g u s t u s 1 8 9 1 a d a dircfsaWen t i d a e n a k o l e h p e n d o e d o e k k o t a - k o t a d a n p a d o e s o e n a n .

T a t k a l a i t o e , d i a n t a r a p o e k o e l a m p a t s o r e , d i m a n a m a t a h a r i j a n g s o e d a m e n d o j o n g k a d j o e r o e s a n b a r a t , s i n a r n j a j a n g b e w a r n a k o e - n i n g m a s t e r p e n t j a r m e m e n o e h i n a l a m .

D i a t a s s o e n g e i T j a n i r a k ( M a k a s s a r ) a d a t e r d a p e t m e l i n t a n g s a t o e d j e m b a t a n d a r i k a j o e , j a n g m e n g h o e b o e n g k e n d j a l a n a n k a P a s s a r - s t r a a t .

S a t o e p e n o e n g g a n g k o e d a S o e m b a w a b o e - l o e i t e m , s a o r a n g O l l a n d a n a m a P . v a n S e c t , c h e f d a r i F i r m a P o l a n n & C o . , l i w a t d i a t a s d j e m b a t a n t e r s e b o e t d a n d j a l a n k e n k o e d a t o e n g g a n g n j a d e n g e n p e l a h a n , s e m b a r i m e - l i a t - l i a t k e a d a a n d i s a p o e t e r n j a i t o e t e m p a t . S a t o e a n a k l e l a k i T i o n g h o a a n t a r a o e s i a 1 1 t a o n , j a n g l a g i m e n g g a m b l o k d i l o n e n g n j a i t o e d j e m b a t a n , k e l i a t a n a s i k s e k a l i m e m a n ­ d a n g b e b r a p a k a w a n n j a j a n g l a g i m a n d i s e r a j a b e r n a n g k a s a n a k a m a r i d e n g e n g o e m b i r a . S a k o e n j o e n g - k o e n j o e n g a n g i n l a o e t j a n g d i n g i n d a n s a n t e r t e l a h a n g k a t t o p i n j a i t o e

(8)

B O E A H P E N D I D I K A N .

p e n o e n g g a n g k o e d a b a n g s a O l l a n d a , j a n g k a m o e d i a n t e r l e m p a r m a s o e k k a d a l e m s o e - n g e i . I t o e k a w a n a n a n a k - a n a k j a n g l a g i m a n d i d e n g e n - g o e m b i r a , m e l i a t k e d j a d i a n t e r s e b o e t l a n t e s b e r s o e r a k - s o e r a k s a p e r t i o e n d j o e k r o e p a k a g i r a n g a n , l a n t a r a n — b r a n g k a l i — o l e h m a r i k a d i p a n d a n g s e b a g i s a t o e k e d j a d i a n j a n g l o e t j o e . T a p i t i d a d e m i k i a n d e n g e n a n g g e p a n n j a i t o e s a t o e a n a k j a n g m e n g g a m - b i o k d i l o n e n g d j e m b a t a n , j a n g m a n a t a t k a l a d a p e t t a o e h a l t e r s e b o e t , t i d a b a n j a k o m o n g l a g i s i g r a l o m p a t t e r d j o e n k a d a l e m s o e n g e i d a n p o e n g o e t t o p i v i l t j a n g k a m o e d i a n t e r o e s d i s e r a h k e n k e m b a l i p a d a i t o e o r a n g O l l a n d a . V a n S e c t t i d a l a n t e s t r i m a i t o e a n g s o e r a n , h a n j a ' l a l o e a m b i l s a t o e o e w a n g r i n g g i t a n d a r i s a k o e n j a d a n s e m b a r i s a m b o e t i n i t o e t o p i i a b r i k e n ini o e w a n g p a d a i t o e a n a k T i o n g h o a . T a p i d i l o e w a r i a - p o e n j a d o e g a ä n , o e w a n g p e r s e n a n i t o e s o e d a d i t a m p i k d e n g e n k e r a s , h i n g g a V a n S e c t m e n d j a d i h e r a n d a n s a t e l a h d i a m s a k o e t i k a l a m a n j a d e n g e n p e r a s a a n

^ k e t a r i k , l a l o e a n g s o e r k e n t a n g a n n j a d a n m e - n g o e t j a p „ t r i m a k a s i . "

„ A n a k , " d e n g e n s o e a r a t e r h a r o e i t o e o r a n g O l l a n d a m e n a n j a , „ m e n g a p a k a h k a o e t i d a m a o e t r i m a a k o e - p o e n j a o e w a n g p e m b r i a n s e b a g i p e r s e n a n ? "

„ J a h t o e a n , " s a o e t n j a , „ s e b a b i b o e a d a s a n g e t b e n g i s . K a l o e s a j a n a n t i p o e l a n g d i r o e m a d e n g e n b a w a o e w a n g , s e d e n g s a j a

(9)

t o c h t i d a b e k e r d j a , i b o e t e n t o e k a s i e b a t a n d e n g e n r o t a n , l a n t a r a n d i s a n g k a m e n t j o e r i . "

— „ S i a p a k a o e - p o e n j a n a m a ? "

— „ G o u w T e n g - l i a n . "

— „ A p a i b o e k a o e i t o e a d a k a j a ? "

— „ T i d a , h a n j a i a a d a s a t o e d j a n d a m i s k i n . "

— „ A p a m a o e n j a , t a d i k a o e p o e n g o e t k e n t o p i ' k o e d i s o e n g e i ? "

— „ M a o e n j a ? T e n t o e s e k a l i s a j a m e n o e r o e t p e s e n a n i b o e , j a n g s e r i n g k a l i o e t j a p k e n , s o e p a j a s a j a b r i p e r t o e l o e n g a n p a d a s i a p a d j o e g a j a n g p e r l o e d i t o e l o e n g , d e n g e n t i d a o e s a h m e n g h a r e p d a p e t p e m b a l e s a n . "

— „ T j o b a k a o e a n t e r a k o e p e r g i k a r o e m a i b o e k a o e . "

— „ P e r l o e n j a ? "

— „ A k o e m a o e b i t j a r a s a d i k i t . H a j o l e k a s a n d j a l a n , a n a k ! "

S a t e l a h m a n g g o e t i n k e p a l a n j a , T e n g - l i a n d j a l a n d e n g e n d i a n t e r o l e h V a n S e c t , j a n g s o e d a t o e r o e n d a r i t o e n g g a n g a n n j a d a n t o e n t o e n i t o e k o e d a .

S a s o e d a n j a m e l i w a t i n b a n j a k r o e m a d a n m e l i n t a s i n b a n j a k t i k o e n g a n , m a r i k a b e r d o e a t e l a h s a m p e d i k a m p o e n g T o m p o b e l a n g , d i m a n a i b o e n j a T e n g - l i a n a d a t i n g g a l d a l e m s a t o e r o e m a g o e b o e k t o e w a , t a p i k e a d a ä n n j a t j o e k o e p b e r s i . I n i l a h a d a m e n g o e n d j o e k , b a h o e a i b o e n j a T e n g - l i a n a d a s a t o e p r a m - p o e a n j a n g k a k i - t a n g a n n j a i d o e p d a n b o e k a n b a n g s a d j o r o k .

(10)

B O E A H P E N D I D I K A N .

I b o e n j a T e n g - l i a n l a n t e s p e r s i l a h k e n t e t a - n i o e n j a d o e d o e k d i a t a s b a l e - b a l e j a n g t e r l e t a k d i r o e w a n g a n p e r t e n g a h a n .

„ N j o n j a , " k a m o e d i a n V a n S e c t m e n a n j a ,

„ a p a i n i a d a n j o n j a p o e n j a a n a k ? "

„ B e t o e l , t o e a n , " s a o e t n j a i t o e n j o n j a r o e i n a ,

„ i a ini a d a s a j a - p o e n j a a n a k t o e n g g a l . "

— „ T a d i , a n a k i n i s o e d a t o e l o e n g p o e - n g o e t k e n t o p i s a j a j a n g d j a t o k a d a l e m s o e n g e i , h i n g g a i a - p o e n j a p a k e a n b a s a h l e p e k s e a n t e r o n j a . B l a k a n g a n , w a k t o e s a j a k a s i ia p e r s e n a n o e w a n g s a r i n g g i t , i a s o e d a m e n a m p i k d e n g e n k e r a s s a m b i l k a s i a l e s a n , b a h o e a d j i k a l o e i a p o e l a n g b a w a o e w a n g , d i r o e m a p a s t i m e n e r i m a p e r s e n a n e b a t a n d e n g e n t j a m b o e k . A p a i n i b e t o e l m e n o e r o e t p e n g a d j a r a n n j o n j a ? "

— „ B e t o e l , t o e a n , m a k a s a j a l a r a n g k e r a s i a p o e l a n g b a w a d o e w i t , s e b a b n j a s a j a k o e w a t i r ia n a n t i b e r b o e a t t i d a p a t o e t , o e p a m a t j o e r i o e w a n g t e m e n n j a , h i n g g a k a m o e d i a n k a l o e s o e d a d j a d i b e s a r , p a d a s i a p a s a j a a k e n t o e m p a n g i n d i r i , i a - p o e n j a m o r a a l d j a d i r o e s a k , d a n t i d a d a p e t p e n g i d o e p a n j a n g b a e k . " ( S a m b i l b e r k a t a d e m i k i a n , d i a m - d i a m i b o e n j a T e n g - l i a n b e r p i k i r d a l e m h a t i :

„ O h , k l i r o e , k l i r o e s e k a l i , m e n g a p a s a j a t i d a k a s i m e n g a r t i i t o e a n a k , b a h o e a a n t a r a t o e l o e n g d a n t o e l o e n g i t o e a d a d o e w a m a - t j e m , j a i t o e m e n o e l o e n g s e t j a r a t i n g g i d a n s e t j a r a r e n d a h . P o e n g o e t k e n t o p i n j a s a t o e

(11)

p e n o e n g g a n g k o e d a j a n g d j a t o d i s o e n g e i , i n i l a h a d a s a t o e p e r t o e l o e n g a n s e t j a r a r e n d a h , t a p i t o e l o e n g s a o r a n g j a n g t e r a n t j e m b a h a j a m a u t d e n g e n t i d a p i k i r b a h a j a j a n g m e n g a n - t j e m a t a s d i r i n j a s e n d i r i , a d a s a t o e p e r t o e ­ l o e n g a n b e r h a r g a . T a p i a p a b o l e h b o e a t . . . . s e b a b s o e d a t e l a n d j o e r . . . . l a e n k a l i s a j a m o e s t i p e r i n g e t i n " ) -

I t o e t e t a m o e O l l a n d a m a n g g o e t - m a n g g o e t - k e n k e p a l a n j a , i a k a g o e m i n i b o e n j a T e n g - l i a n , j a n g s e b a g i s a t o e p r a m p o e a n m i s k i n j a n g i d o e p d i k a m p o e n g a n , t a p i a d a m e m - p o e n j a i a n g e n - a n g e n t i n g g i .

„ S a o e p a m a n j a , " k a m o e d i a n v a n S e c t b e r ­ k a t a l e b i d j a o e , „ a n a k n j o n j a ini s a j a m i n t a b o e a t d i p a k e r d j a k e n d a l e m s a j a - p o e n j a k a n ­ t o o r , a p a k i r a n j a n j o n j a t i d a a m b i l k a b e r a t a n ? "

„ T o e a n i n i a d a p e g a n g p a k e r d j a ä n a p a ? "

d e n g e n r o e p a s a n g s i i b o e n j a T e n g - l i a n m e - n e g e s , „ d a n s a j a m e r a s a k e r n a s a j a d j a d i i n g e t s a j a - p o e n j a s o e w a m i m a r h o e m , G o u w H a y - s o e i , a j a h n j a T e n g - l i a n "

— „ S a j a a d a m e n d j a d i chef d a r i F i r m a P o l a n n & C o . , i m p o r t e u r s d a n e x p o r t e u r s j a n g t e r k e n a l d i H i n d i a O l l a n d a . N j o n j a k e l i a t a n s a n g s i , m a k a t j o b a l a h n j o n j a t o e t o e r k e n , b a g i m a n a d o e l o e s o e d a t e r d j a d i d e n g e n n j o n j a p o e n j a s o e w a m i ? "

— „ S o e w a m i s a j a , d o e l o e b e k e r d j a p a d a t o e a n M o l l e s e d a r i i a o e s i a 1 0 t a o n d a n d a r i b e r g a d j i f 3 , — s a m p e d j a d i f 4 5 , — s a b o e -

(12)

B O E A H P E N D I D I K A N .

l a n n j a . Ia m e n i k a s a m a s a j a p o e n a t a s o n g k o s n j a i t o e m a d j i k a n , j a n g h a b i s n j a t i d a k o e r a n g d a r i î 3 0 0 — S a t e l a h k a w i n 4 t a o n l a m a n j a , s a j a n i e l a h i r k e n T e n g - l i a n d a n 4 t a o n k a m o e d i a n , w a k t o e o e r o e s p e n e r i m a ä n b a r a n g - b a r a n g d i a t a s k a p a l , s o e w a m i s a j a t e l a h d a p e t k e t j i l a k a ä n , d j a t o k a d a l e m p a l c a h i n g g a d a p e t s a k i t d a d a s e r t a m o e n t a - m o e n t a d a r a h . S a t e l a h b e r s e n g s a r a s a t o e t a o n l a m a ­ n j a , i a m e n i n g g a l d o e n i a d a l e m k e a d a ' a n s a n g e t m e n j e d i h k e n . O n g k o s p e n g o e b o e r a n , d j o e g a o n g k o s d o c t o r s e l a g i s o e w a m i s a j a s a k i t , s a m o e a d i b a j a r o l e h i a - p o e n j a m a d j i ­ k a n . T a p i . . . . l i w a t s a t o e b o e l a n k a m o e - d i a n , s a j a b e r s a m a T e n g - l i a n j a n g b a r o e b e r o e m o e r l i m a t a o n , d i o e s i r k a l o e a r d a r i r o e m a s o e w a m i s a j a m a r h o e m , s e d e n g s a m o e a p e r a b o t a n r o e m a , k e t j o e w a l i p a k e a n s a j a d a n p a k e a n n j a i n i a n a k s e r t a s a d i k i t p e k a k a s d a p o e r j a n g t i d a b e r h a r g a , t e l a h d i b e s l a g o l e h i t o e m a d j i k a n , s e b a g i p e m b a j a r a n a t a s o e t a n g n j a i t o e b e k a s p e n g g a w e j a n g t e l a h m e n i n g g a l s e l a g i m e n d j a l a n k e n k e w a d j i b a n - n j a . . . . T e n t o e s e k a l i d e n g e n h a t i s a n g e t p e r i h , s a j a l a l o e a d j a k i n a n a k s a j a p i n d a k a i n i k a m p o e n g , d a n b o e a t l i w a t k e n h a r i , s a j a m e n g a n d e l d a r i s a j a - p o e n j a p a k e r d j a ä n b o e - r o e h m e n d j a i t p a k e a n . I n i l a h , t o e a n , i n i , j a n g m e m b i k i n h a t i s a j a d j a d i m a d j o e m o e n - d o e r b o e a t s e r a h k e n a n a k s a j a p a d a t o e a n . . . "

— „ B a g i t o e ? . . . a c h ! T a p i , n j o n j a , i t o e

(13)

t o e a n M o l l e t i d a b o l e h d i b o e a t m e n g o e k o e r h a t i b o e d i n j a s a m o e a o r a n g k o e l i t p o e t i . S a j a k e n a l t o e a n d a n n j o n j a M o l l e , b e l o n l a m a i a - o r a n g t e l a h m e n i n g g a l d o e n i a d i n e g r i B l a n d a , l a n t a r a n r o e m a n j a k e b a k a r a n d a n t i d a k a b o e r o e d i t o e l o e n g o l e h o r a n g b a n j a k . "

— » A i i i , k e s i a n a m a t . "

— „ S a j a p i k i r , n j o n j a , i n i a n a k s a j a m a o e k a s i a d j a r b e k e r d j a d a l e m s a j a - p o e n j a k a n t o o r , k e r n a d i J a v a , F i r m a P o l a n n & C o . , a d a p a k e b a n j a k a n a k - a n a k T i o n g h o a j a n g p a k e r d j a ' a n - n j a m e m o e w a s k e n . D a n , a p a n j o n j a p o e n j a a n a k s o e d a s e k o l a h ? "

— „ B e l o n , t o e a n , i a b e l o n s e k o l a h , k e r n a s a j a t i d a m e m p o e n j a i k a k o e w a t a n b o e a t s e - k o l a h k e n i a . "

— „ G a m p a n g , n a n t i k a l o e s o e d a b e k e r d j a d i k a n t o o r s a j a , s a b a n p o e l a n g k e r d j a s o r e , b o l e h i a a m b i l l e s . D a n , b a g i m a n a n j o n j a p o e n j a p i k i r a n ? "

— „ K e r n a p e r t j a j a j a n g t o e a n p a s t i a k e n m e n o e l o e n g a n a k s a j a d e n g e n s a t o e l o e s n j a h a t i , s a j a s e r a h k e n i a d e n g e n k a d o e w a t a n g a n . L e b i d o e l o e s a j a m e m b i l a n g b a n j a k t r i m a k a s i , a t a s t o e a n - p o e n j a b o e d i k a t j i n t a ' a n j a n g b e s a r n j a t i d a t e r h i n g g a i t o e . T a p i , t o e a n , s a j a - p o e n j a p e n g h a r e p a n s a t o e - s a t o e n j a , j a l a h i t o e a n a k d j a n g a n s e k a l i - k a l i d i k a s i o e w a n g , k e r n a h a t i s a j a t e t e p k o e w a t i r , j a n g l a n t a r a n d a r i b o d o n j a , a n a k - a n a k k a m o e d i a n h a r i b a k a l r o e s a k , b i l a d i k a s i p e g a n g o e w a n g . "

(14)

BO-EAH P E N D I D I K A N .

— „ N j o n j a t i d a o e s a h k o e w a t i r , s a j a t o c h b i s a m e l i a t g e l a g a t . D a n , r o e p a n j a i n i a n a k t i d a p o e n j a p a k e a n , s e k a r a n g d j o e g a n j o n j a b i s a t r i m a d a r i s a j a l i m a b e i a s p e r a k g o e n a b e l i k e n i a p a k e a n . "

N j o n j a d j a n d a i t o e , j a n g t i d a m e m p o e n j a i a l e s a n b o e a t m e n a m p i k p e m b r i a n t e r s e b o e t , t e l a h m e n j a m b o e t i n d e n g a n r o e p a m a l o e , t a p i t i d a l o e p a a k e n i a h a t o e r k e n b a n j a k - b a n j a k t r i m a k a s i . I t o e t e t a m o e O l l a n d a l a n t e s b e r - l a l o e .

S e m b a r i t o e n g g a n g k o e d a n j a , i n i o r a n g O l l a n d a j a n g b a e k b o e d i t e l a h b e r p i k i r : K e s i a n b e t o e l i t o e n j o n j a d j a n d a m i s k i n j a n g m a s i m o e d a , e i l o k d a n p a n d e m e n d i d i k a n a k , j a n g b a g i t o e s e t i a s a m a s o e w a m i n j a m a r h o e m , k a l o e k a m o e d i a n i a - p o e n j a a n a k t i d a m e n d j a d i o r a n g p a n t e s - p a n t e s .

* *

H a r i S e n e n t a n g g a l 2 4 A u g u s t u s 1 8 9 1 , a d a h a r i j a n g p e r t a m a d i b o e k a n j a E x p o r t ­ e n I m p o r t e u r s P o l a n n & C o . , d i P a s s a r - s t r a a t M a k a s s a r . S e i a e n d a r i d a g a n g k e n r o e p a ­ r o e p a k a e n t j i t a d a n b a r a n g - b a r a n g m a k a n a n , d j o e g a i n i f i r m a a d a m e n j e d i a k e n b a n j a k m a t j e m m i n o e m a n d a r i l o e w a r n e g r i .

D a l e m i n i t o k o j a n g b a r o e d i m o e l a i b o e k a , s e l a e n n j a t e r t a m p a k b e b r a p a m a n d o r b a n g s a I n d o n e s i e r D j a w a , d j o e g a k e l i a t a n T e n g - l i a n , i t o e p e n g g a w e k e t j i l , j a n g o l e h c h e f n j a ,

(15)

d i p a k e r d j a k e n s e b a g i t o e k a n g c o p y s o e r a t - s o e r a t .

S a p e r t i d j o e g a p e n g g a w e j a n g l a e n - l a e n , T e n g - l i a n m a s o e k k e r d j a d i w a k t o e p a g i d a n p o e l a n g k a r o e m a h d i w a k t o e s o r e n j a , s a t e l a h p i n t o e - p i n t o e t o k o t e r k o e n t j i . D i w a k t o e t e n g a h a r i T e n g - l i a n t i d a o e s a h p o e ­ l a n g m a k a n , k e r n a o l e h i a - p o e n j a c h e f a d a d i b r i k e n b l a n d j a s a p o e l o e h d o e i t ( s a p o e l o e h d o e w i t d i ' i t o e d j e m a n , s a m a n j a s e k a r a n g k i r a - k i r a 8V2 c e n t ) . Ini b i a n d j a 1 0 d o e w i t , o l e h T e n g - l i a n t j o e m a d i p a k e 5 d o e w i t s a d j a , s e d e n g s a l e b i h n j a i a s i m p e n d e n g e n b a e k - b a e k d a l e m s a t o e t j e l e n g a n b a m b o e . P . v a n S e c t m e l i a t i t o e m e r a s a s e n a n g s e k a l i d a n d i a m - d i a m m e m o e d j i d a l e m h a - t i n j a : S o e k o e r l a h j a n g p i l i h a n k o e i t o e t i d a k l i r o e . O h , n j o n j a H a y - s o e i s o e n g g o e a d a m e n d j a d i s a t o e i b o e j a n g b e r o e n t o e n g , k a l o e i t o e a n a k p o è n j a a d a t s a m p e n j a h a r i t o e w a t i d a b e r o b a h .

Ini c h e f j a n g m o e r a h h a t i , s a k i n g i n g i n b a n t o e d i d i k T e n g - l i a n d e n g e n s o e n g g o e - s o e n g g o e , s a b a n k a l i h s o e r o e i a b e l i ijs, s i g a r e t e n z . d e n g e n o e w a n g b e s a r , k o m b a - l i a n n j a s e n g a d j a d i k a s i k e n s e b a g i p e r s e n a n . Ini m a d j i k a n p o e n j a m a k s o e d , j a l a h s o e p a j a s i p e n g g a w e ketjil b i s a l e k a s k o e m p o e l k e n o e w a n g g o e n a o n g k o s b e l a d j a r ( a m b i l l e s d i w a k t o e m a l e m ) .

(16)

II.

OTAK DJERNIH.

T i g a b o e l a n k a m o e d i a n , a n g k a d a r i k a ­ l e n d e r n i e n g o e n d j o e k t a n g g a l 5 D e c e m b e r 1 8 9 1 , j a n g m e n o e r o e t s e b a g i m a n a a d a t k a b i a s a ' a n n j a b a n g s a E u r o p a , i n i h a r i a d a d i p a n d a n g h a r i a n b e r o e n t o e n g b a g i a n a k - a n a k , m a k a o l e h g o l o n g a n b a n g s a t e r - s e b o e t d i b i k i n p e s t a s e b a g i k a h o r m a t a n n j a S i n t - N i c o l a a s d a n m a l e m n j a d a r i i t o e h a r i , a d a d i b a g i k e n b a f e n g - b a r a n g p e r s e n a n p a d a a n a k - a n a k .

F a m i l i e P . v a n S e c t , j a n g d j o e g a a d a m e n d j a d i a n g g o t a d a r i S o c i e t e i t O n z e W a p e n , p a d a i t o e m a l e m t i d a k a t i n g g a l a n a k e n b a n t o e m e r a m e k e n o e p a t j a r a S i n t - N i c o l a a s d i r o e w a n g a n d a r i i t o e k a m a r b o l a . D a l e m i n i k o e n d j o e n g a n , P . v a n S e c t t i d a l o e p a k e n i a - p o e n j a p e n g g a w e ketjil, T e n g - l i a n . Ini b o t j a , a d a s a t o e - s a t o e n j a a n a k T i o n g h o a j a n g m e n j e l i p d i d a l e m i t o e p e s t a k e r a m e a n . T a t k a l a p e s t a a n a k - a n a k i t o e d i b o e b a r k e n d e n g e n p e n o e k e p o e w a s a n , i b o e - i b o e b e r ­ s a m a m a r i k a p o e n j a a n a k m e r e r o t p o e l a n g k a m a s i n g - m a s i n g r o e m a n j a , t a p i T e n g - l i a n m a s i t e t e p t i n g g a l d i s i t o e , k e r n a i a - p o e n j a c h e f m a s i m e n g o b r o l d e n g e n a s i k s e k a l i . B o e a t m e n j i n g k i r d a r i k a s e p i a n , T e n g - l i a n t e l a h m e n g h a m p e r i r o e w a n g a n m e d j a b o l a ,

(17)

d i m a n a b e b r a p a o r a n g E u r o p a l a g i s a l i n g t o e s o e k b o l a d e n g e n b e r g a n t i a n . D e n g e n i a - p o e n j a m a t a j a n g d j e l i d a n d e n g e n p e n o e p e r h a t i a n , i a m e l i a t i t o e p e r m a e n a n . L e b i d j a o e , i a - p o e n j a h a t i d j a d i k e t a r i k d e n g e n s o e w a r a b r i s i k j a n g d i o e t j a p k e n o l e h M a l i k e u r , b e h e e r d e r d a r i S o c i e t e i t t e r s e b o e t , j a n g l a g i m e n g i t o e n g b i d j i d a r i i t o e p e r m a e n a n , s e m ­ b a r i m e n j a n j i -

S a t e l a h b e b r a p a p e n o e s o e k b o l a i t o e b r e n t i m e n g a s o , M a l i k e u r d e n g e n b a n g g a t e l a h m a d j o e m e n g g a n t i k e n d a n m a e n s e n d i r i a n , k a s i o e n d j o e k k e p a n d e a n n j a p a d a i t o e a n a k T i o n g h o a . M e l i a t T e n g - l i a n p o e n j a p e r h a t i a n a d a d i t o e m p a k e n b a g i t o e r o e p a , h a t i n j a M a l i k e u r p o e n d j a d i k e t a r i k d a n . . . . s e b a b i a k a p i n g i n m e m p o e n j a i m o e r i d , m a k a l a l o e t a w a r k e n d i r i n j a d e m i k i a n : „ K a l o e k a o e i n g i n m e n d j a d i k a m p i o e n t o e s o e k b o l a , a k o e m a o e b r i p i m p i n a n , a s a l s a d j a s e r i n g - s e r i n g k a o e k o e n d j o e n g i n i n i t e m p a t d i w a k t o e t o e a n - t o e a n t i d a a d a . "

T e n g - l i a n m e n g o e t j a p b a n j a k - b a n j a k t r i m a k a s i d a n b e r d j a n d j i m a o e p e r h a t i k e n b a e k - b a e k p e s e n a n i t o e .

M o e l a i d a r i i t o e m a l e m , i a b a g i - b a g i t e m p o n j a m e n g a s o , b o e a t d o e a d j e m j a k i n i n l e s d a n s a l e b i h n j a i a g o e n a k e n b o e a t m a e n b o l a , d i r o e w a n g a n b l a k a n g d a r i i t o e S o c i e ­ t e i t , d i m a n a a d a t e r l e t a k s a t o e m e d j a t o e a c o m p l e e t , j a n g b i a s a d i b o e a t m a e n

(18)

O T A K D J E R N I H .

o l e h d j o n g o s - d j o n g o s d i w a k t o e m a r i k a m e n g a s o .

B a e k - p o e n d a l e m p e l a d j a r a n i l m o e s o e r a t , m a o & - p o e n d a l e m p e l a d j a r a n t o e s o e k b o l a d i b a w a h p i m p i n a n n j a M a l i k e u r , T e n g - l i a n d a p e t k e m a d j o e a n p e s a t , h i n g g a d a l e m t e m p o b r a p a b e l a s b o e l a n s a d j a , i a s o e d a p a n d e m a e n b o l a , j a n g b o e a t d i i t o e d j e m a n , b o l e h d i b i l a n g a d a s a t o e - s a t o e n j a a n a k T i o n g h o a j a n g t e r k e n a l d a l e m p e r m a e n a n b i l j a r t .

M e l i a t k e m a d j o e a n p e n g g a w e n j a a d a b a - g i t o e l a d j o e , P . v a n S e c t m e r a s a g i r a n g s e k a l i d a n s o e p a j a i t o e b o t j a b i s a l e k a s p a h a m o m o n g d a l e m b a h a s a O l l a n d a , k a l o e b i t j a r a - b i t j a r a s e n g a d j a i n i c h e f p a k e i t o e b a h a s a . M a s k i p o e n l e b i h d o e l o e , b o e a t b e b r a p a b o e l a n l a m a n j a T e n g - l i a n m e r a s a k i k o e k d a n s o e s a o e t j a p k e n p e r k a t a ' a n d a l e m b a h a s a t e r s e b o e t , t a p i t o c h p e l a h a n - p e l a h a n b e r o b a m e n d j a d i g a p a d a n s a m i n g k i n l a m a d j a d i b e r t a m b a g a p a , h i n g g a i a - p o e n j a c h e f d j a d i s a m i n g k i n s a j a n g d a n r o b a i a - p o e n j a k a d o e d o e k a n d a r i t o e k a n g c o p y s o e r a t - s o e r a t , m e n d j a d i k l e r k s e r t a d i t a m b a d j o e g a g a d j i n j a .

K e n d a t i p e n g i d o e p a n n j a s o e d a b e r o b a d j a d i b a g i t o e b a e k , t a p i t o c h T e n g - l i a n p o e n j a a d a t j a n g d o e l o e - d o e l o e , m a s i t i n g g a l t e t e p m a n i s b o e d i , t e r h a d e p k a w a n - k a w a n n j a m e - m a e n d i w a k t o e ketjil.

B e r h d e b o e n g d e n g e n t e r d j a d i n j a i t o e p e - r o b a h a n d a l e m k e r d j a ' a n n j a , T e n g - l i a n l a l o e

(19)

a d j a k i n i a - p o e n j a i b o e p i n d a d a r i k a m p o e n g T o m p o b e l a n g k a G a n g T j e n d o i o k , d i d a l e m k o t a d a n m e n j e w a s a t o e r o e m a f 1 0 . — p e r b o e l a n .

M a s k i p o e n d a r i s a t o e r o e m a g o e b o e k r e j o t , s e k a r a n g t i n g g a l d a l e m s a t o e g e d o n g j a n g k e k a r d a n d a r i b i a s a i d o e p m e l a r a t , s e k a r a n g n j o n j a H a y - s o e i m e n e r i m a o e w a n g b l a n d j a d a r i a n a k n j a s a b a n b o e l a n f 5 0 . — t a p i t o c h m a s i t e t e p t o e n t o e t p e n g i d o e p a n b o e r o e h m e n d j a i t p a k e a n s a p e r t i d o e l o e h a r i , s e d e n g d a l e m h a l m a k a n n j a s a h a r i - h a r i , t i d a d i b i k i n p e r o b a h a n , h a n j a m a s i s a p e r t i b i a s a n j a s a d j a , j a i t o e t e r o e - t a m a n a s i d a n g a r e m s e r t a s a j o e r - s a j o e r a n .

S a t o e t e m p o , a p a b i l a s a n g a n a k m e n j a t a k e n k a i n g i n a n n j a , o e p a m a m a o e b e l i b a r a n g p e r ­ m a t a j a n g b e r h a r g a m a h a l b o e a t m a e n a n h o r l o g e e n z . , i t o e i b o e l a n t e s m e n j e g a s e r a j a k a t a - k a t a i n s a n g a n a k j a n g m e n o e r o e t a n g - g e p a n n j a , t i d a t a o e d i r i e n z . e n z . , h i n p a T e n g - l i a n j a n g m e m a n g t a k o e t d a n m e n g i n - d a h k e n i t o e i b o e , s i g r a t i n d e s k a i n g i n a n n j a .

P a d a l a o n 1 8 9 4 , t e r d j a d i l a h p e r o b a h a n - p e r o b a h a n l e b i h b a e k d a l e m k a l a n g a n b a n g s a T i o n g h o a , d i m a n a o e r o e s a n p e r n i a g a ' a n d a n s o c i a a l k e l i a t a n o e n d j o e k k e m a d j o e a n t i d a s a d i k i t , b i l a d i b a n d i n g k e n d e n g e n k e a d a ' a n t i g a t a o n b e r s e l a n g .

S a t o e S o c i e t e i t d e n g e n m e m a k e n a m a

„ T i a n g L o k S i a " t e l a h d i b o e k a d i Z a n s e e -

(20)

O T A K D J E R N I H .

s t r a a t d a n m a s k i p o e n p e r k o e m p o e l a n i n i t j o e - m a m e m p o e n j a i t i d a l e b i h d a r i a n e m p o e l o e l e d e n , t a p i t o c h b i s a s e d i a k e n s a t o e m e d j a b o i a j a n g b e r h a r g a m a h a l g o e n a a n g g o t a n j a . S a m e n t a r a T e n g - l i a n p o e n s a t i n d a k d e n g e n s a t i n d a k m a d j o e t e r o e s d i b a w a h p i m p i n a n n j a i t o e m a d j i k a n j a n g b a e k , c h e f d a r i F i r m a - P o l a n n & C o . ; i a - p o e n j a k a d o e d o e k a n d a r i k l e r k , s e k a r a n g s o e d a d i n a e k i n m e n d j a d i r e i z i g e r . K e r n a s e l a e n n j a r a d j i n d j o e g a p a n d e o m o n g , m a k a t i d a l a h h e r a n k a p a n d a l e m i n i p a k e r d j a ' a n j a n g b a r o e , T e n g - l i a n b i s a b a n t o e b a n j a k k e m a d j o e a n p a d a i t o e f i r m a E u r o p a . S e d a r i i a m e n d j a d i r e i z i g e r , p e n g l o e w a r a n ( p e n d j o e w a l a n ) d a r i f i r m a t e r s e b o e t s e n a n t i a s a n a e k d j a d i l e b i h b e s a r , h i n g g a t e n t o e s e k a l i P . v a n S e c t m e r a s a p o e w a s .

K e r n a d a l e m p e r g a o e l a n p o e n d i r i n j a i n i a n a k m o e d a m o e l a i k e l i a t a n s e b a g i o r a n g j a n g b e r d e r a d j a t , o l e h b e s t u u r n j a S o c i e t e i t T i a n g L o k S i a t e l a h d i t a r i k m e n d j a d i a n g ­ g o t a n j a . L e b i ' p o e l a a n g g o t a n j a S o c i e t e i t i t o e m e r a s a s o e k a , t a t k a l a m a r i k a d a p e t k e n j a t a ä n , b a h o e a T e n g - l i a n p o e n j a k a p a n d e a n t o e s o e k b o l a a d a d j a o e l e b i t i n g g i d a r i m a r i k a s a m o e a n j a .

D i a n t a r a s a k e a n b a n j a k a n a k - a n a k m o e d a j a n g s a b a n m a l e m M i n g g o e k o e n d j o e n g i n m e d j a b o l a n j a S o c i e t e i t t e r s e b o e t , a d a l a h G a n H o e i - b e n g , p o e t r a n j a s a l a s a t o e h a r t a w a n d i M a k a s s a r , p e r l o e d i t j a t e t d e n g e n h o e r o e f

(21)

j a n g n j a t a , k e r n a s e l a e n t e r k e n a l r o j a l d a l e m s e g a l a k a p l e s i r a n , d j o e g a k e l i a t a n g e t o l s e k a l i m e n o e s o e k b i l j a r t .

T a t k a l a p a d a m a l e m M i n g g o e t a n g g a l 7 A p r i l 1 8 9 4 , i t o e a n a k m o e d a j a n g t e r k e n a l r o j a l k o e n d j o e n g i n r o e w a n g a n m e d j a b o l a t e r s e b o e t d i a t a s , t e l a h m e n a m p a k b e b r a p a k a w a n n j a j a n g l a g i p a s a n g o m o n g s a m b i l m i n o e m t h e e d a n m a k a n k o e w e - k o e w e , z o n d e r m a o e p e r h a t i k e n i a - p o e n j a k e d a - t e n g a n .

D a t e n g - d a t e n g H o e i - b e n g l a n t e s s e m b a t b i l j a r t - s t o k d a n m e n a n g t a n g m a e n p a d a s i a p a s a d j a , s a t o e d i a n t a r a m a r i k a .

S a t o e a n a k m o e d a b a n g o r n a m a T j i e L e n g - p o , m e n d e n g e r t a n g t a n g a n i t o e d i - o e t j a p k e n , s a m b i l b e r p a l i n g t e l a h m e n j i n d i r k a t a ; „ K a o e m a s i t e r l a l o e i d j o b o e a t m a e n s a m a l a w a n a n , m a k a b a e k m a e n s e n d i r i a n s a d j a . . . . "

„ T a p i . . . s a o e t n j a H o e i - b e n g d e n g e n s o e w a r a k a k o e , „ a p a k a o e s e n d i r i a d a p o e n j a k e m a m p o e h a n ? "

— „ S e b a b a k o e m e m a n g t i d a s o e k a s a m a ini m a t j e m p e r m a e n a n , t e n t o e s e k a l i a k o e t i d a m a m p o e h m a e n . "

— „ B o e a t m e n g e t a h o e i a k o e - p o e n j a k e - p a n d e a n t o e s o e k b o l a , t j o b a l a h k a o e b o l e h t j a r i k e n s a t o e l a w a n a n j a n g t a n g g o e . "

— „ K a l o e s a o e p a m a n j a s a t o e l a w a n a n j a n g t a n g g o e m a o e s a m b o e t i t o e t a n g t a n g a n

(22)

O T A K D J E R N I H .

d e n g e n k a s i v o o r s a p o e l o e h c a r a m b o l , a p a k a o e b r a n i b e r t a r o h a n o e w a n g ? "

— „ A k o e s e d i a k a n s a r a t o e s p e r a k ! S i a p a i t o e o r a n g , s o e r o e d i a m a d j o e k a m a r i . "

— Î - A k o e b o e k a n o m o n g m e m a e n ; a p a k a o e k i r a a k o e b i t j a r a s a p e r t i b i a s a n j a ? "

— „ A c h ! H m ! P o , P o . K a o e k i r a a k o e t i d a b a w a o e w a n g ? L i a t i n i ! d a n m a n a i t o e o r a n g j a n g b a k a l d i m a d j o e k e n s e b a g i a k o e - p o e n j a l a w a n a n ? "

M e l i a t s i d o g o l k a l o e w a r k e n 4 l e m b a r o e w a n g k e r t a s d a r i f 2 5 . — o r a n g b a n j a k l a l o e s a m a b e r d i r i d a n d e n g e n s o e w a r a a m p i r b e r b a r e n g t e l a h b e r s e r o e : „ D j a d i ! d a n s i a p a j'ang k a o e m a d j o e k e n ? " k a m o e d i a n m a r i k a m e n a n j a s a m b i l b e r p a l i n g p a d a L e n g - p o .

„ A k o e - p o e n j a d j a g o , " s a o e t n j a i t o e a n a k m o e d a b a n g o r , „ s i T e n g - l i a n . H a j o l e k a s l a w a n d i a , L i a n ! "

„ T i d a , " m e n d j a w a b T e n g - l i a n . „ A k o e t i d a m a o e , k e r n a s e l a e n a k o e - p o e n j a p e ­ n g a r t i a n m a s i h t e r l a l o e t j e t e k , d j o e g a a k o e m a o e s i f a t n j a p e r m a e n a n b i l j a r t t i d a d j a d i i l a n g . "

— „ A p a a r t i n j a i t o e ? "

— „ P e r m a e n a n b i l j a r t t o c h b o e k a n n j a d j o e - d i , m e n g a p a m o e s t i p a k e t a r o h a n o e w a n g ? "

— „ A c h , k a o e t e r l a l o e b o d o , k a l o e o r a n g s o e d a s e d i a k e n m a k a n a n d i a t a s p i r i n g d a n t j o e m a t i n g g a l n j e n d o k s a d j a , k a o e m a s i m a o e m e n a w a r l a g i . "

(23)

B o l e h d j a d i , l a n t a r a n m e r a s a t e r l a l o e d i h i ­ n a k a n d e n g e n L e n g - p o p o e n j a o e t j a p a n i t o e , H o e i - b e n g s o e d a m e n d j a d i l e b i k a l a p d a n d e n g e n s o m b o n g l a n t e s b e r k a t a :

„Ini o e w a n g s a r a t o e s p e r a k b o e k a n s e b a g i o e w a n g b e r t a r o , h a n j a s e b a g i p e r s e n a n , s i a p a j a n g b i s a b i k i n d j a t o a k o e d e n g e n k a s i s a p o e l o e v o o r , b o l e h a m b i l , s a m e n t a r a b i l a t i d a b i s a m e n a n g i n a k o e , b o l e h t i d a o e s a m e m b a j ä r s a p e s e r b o e t a , k a t j o e w a l i m o e s t i b a j a r o e w a n g p a r t i j s a d j a . "

M e n d e n g a r s e s o e m b a r n j a s i d o g o l j a n g b e l o n t a o e l i h a y n j a T e n g - l i a n d a l e m k a l a n g a n b i l ­

jart, i t o e b e b r a p a k a w a n k e l i a t a n r a d a p a n a s h a t i d a n d e n g e n b e r a m e s i g r a d e s e k ( p a k s a ) s i a n a k m o e d a m a d j o e l a k o e k e n p e r l a w a n a n ; s a m e n t a r a L e n g - p o j a n g b a n g o r , m e l i a t i t o e k a n s b a e k , t i d a a j a l l a g i , s i g r a s e m b a t b i l - j a r t - s t o k d a n s e r a h k e n i t o e p a d a T e n g - l i a n , j a n g m a o e a t a w a t i d a , k e p a k s a m o e s t i m e n j a m b o e t i n d a n m a d j o e k a m e d j a b o l a .

P e r m a e n a n d i m o e l a i d e n g e n s i d o g o l j a n g m e n o e s o e k d o e l o e . T a p i s e b a b H o e i - b e n g m e m a n g m a s i m e n t a h , m a k a t i d a o e s a h e r a n , b i l a d a l e m t e m p o j a n g t i d a l a m a s o e d a m o e s t i m e n j e r a h k a l a h .

S e m b a r i t e r t a w a b e s a r L e n g - p o s i g r a s e m ­ b a t i t o e s a r a t o e s p e r a k j a n g l a l o e d i s e r a h k e n p a d a T e n g - l i a n s a m b i l b e r k a t a ; „ S o b a t , k a o e b o l e h t r a c t e e r k i t a- o r a n g b e r a m e ! K a l o e s i b a r o n H o e i - b e n g s a b a n h a r i d a t e n g k a m a r i ,

(24)

O T A K D J E R N I H ,

p a s t i l a h s a b a n h a r i d j o e g a k a o e bai<ai b e l a s - t e n g i n d i a s a r a t o e s - s a r a t o e s , h a , h a ! "

H o e i - b e n g p o e n j a d a r a d j a d i l e b i p a n a s , m a k a d e n g e n t i d a p e r m i s i l a g i ia p a n d j a n g k e n t i n d a k a n n j a p o e l a n g , t a p i t i d a l a m a k a m o e - d i a n s o e d a b a l i k k o m b a l i d a n m e n a n g t a n g p o e l a s i T e n g - l i a n , t a p i i n i k a l i h m o e s t i b e r t a - r o h a n , s i a p a j a n g k a l a h m o e s t i m e m b a j a r .

T e n g - l i a n t j o b a b i k i n s a b a r h a t i n j a s i d o g o l j a n g s a n g e t b r a n g a s a n i t o e , t a p i s a b a l i k n j a m a o e t r i m a o r a n g p o e n j a n a s e h a t , H o e i - b e n g m a l a h a n d j a d i l e b i p a n a s h a t i d a n o e t j a p k e n b e b r a p a s i n d i r a n , h i n g g a m a o e a t a w a t i d a , k e p a k s a T e n g - l i a n l a d e n i n d j o e g a k a i n g i n a n - n j a i t o e a n a k m o e d a d o g o l j a n g t i d a t a o e d i r i .

D a r i p e r t a r o h a n p e r t a m a s a r a t o e s , k a m o e - d i a n n a e k - n a e k s a m p e d j a d i lOCO p e r a k b e r d j a l a n t e r o e s s a m p e p o e k o e l t i g a p a g i , d i m a n a H o e i - b e n g j a n g t a d i d a p e t t i m p a i s i b r a n d k a s a j a h n j a s a d j o e m b l a f 3 0 . 0 0 0 . — s e ­ k a r a n g d a l e m k a n t o n g n j a t i d a k a t i n g g a l a n b a r a n g s a k e p e n g . l a b e r d j a l a n p o e l a n g d e n g e n t i n d a k a n l i m b o e n g , s e d e n g T e n g - l i a n t e n t o e selfali p o e l a n g d e n g e n p e n o e h r a s a g o e m b i r a . B e s o k a n p a g i n j a , n j o n j a d j a n d a H a y - s o e i k e l i a t a n d o e d o e k m e l e n g g o e t d i a t a s d i v a n d e n g e n a m a t d o e k a , i a m e n a n t i k e n s a n g p o e t r a j a n g m a s i e n a k t i d o e r d i p e m b a - r i n g a n n j a ,

K o e t i k a s a n g m a t a h a r i n a e k t i n g g i , i t o e a n a k b a n g o e n d a r i t i d o e r d a n s a t e l a h b e r s i h k e n

(25)

b a d a n , l a l o e m e n g h a m p e r i i b o e n j a s e m b a r i t e r s e n j o e m .

„ I b o e , i b o e , " k a t a n j a i a k a m o e d i a n ,

„ d j a n g a n b e r d o e k a , i b o e , k i t a - o r a n g b o l e h b e r s o e k o e r p a d a A l l a h "

„ B a g o e s ! " d e n g e n s e n g i t s a n g i b o e b e r k a t a ,

„ a k o e b o l e h t o e r o e t b e r s o e k o e r p a d a A l l a h , l a n t a r a n s o e d a b i s a d i d i k k a o e m e n d j a d i s a t o e a n a k m o e d a j a n g b a n g o r . "

— „ T i d a , i b o e , T e n g - l i a n m a s i d e n g e r k a t a "

— „ A c h ! d j a n g a n b a n j a k o m o n g , k a l o e k a o e t i d a m a o e d i t o e n g k o e l i n o r a n g t o e w a , p o e l a n g k e n l a h a k o e k a i t o e g o e b o e k t o e w a d i k a m p o e n g T o m p o b e l a n g . "

„ O , i b o e , i b o e , " m e r a t a p T e n g - l i a n , „ a m - p o e n i n l a h k a d o s a ' a n s a j a , j a n g s a m a l e m s o e d a p o e l a n g t e r l a l o e l a a t , j a h , a m p i r f a d j a r b a - r o e l a h s a m p e d i r o e m a h , s e b a b s a j a t i d a b r a n i k e t o k p i n t o e , k o e w a t i r b i k i n i b o e k a g e t . "

— „ D j a m b r a p a s a m a l e m k a o e p o e l a n g s a m p e d i d e p a n p i n t o e ? "

— „ B r a n g k a l i p o e k o e l s a t e n g a h a m p a t . L a n t a r a n , s a m a l e m s a j a m a e n b i l j a r t d a n b e r t a r o h a n o e w a n g s a m a H o e i - b e n g , m e n a n g t i g a p o e l o e r i b o e p e r a k . "

— „ O h , T e n g - l i a n , T e n g - l i a n . . . . ( m e n e p e s a e r m a t a s a n g i b o e ) . . . . I t o e o e w a n g 3 0 . 0 0 0 r i b o e p e r a k , j a n g m e m b i k i n k i t a h a r o e s b e r s o e k o e r p a d a A l l a h ? . . . . B a g o e s ! A c h , d a s a r a n n a s i b k o e j a n g a m a t b o e r o e k , m a k a

(26)

O T A K D J E R N I H .

s o e d a m e n d i d i k d e n g e n d j a i a n k l i r o e p a d a a n a k j a n g t j o e m a s a t o e - s a t o e n j a "

K o m b a l i i t o e n j o n j a d j a n d a m e n a n g i s t e r - s e d o e - s e d o e , h i n g g a T e n g - l i a n m e n d j a d i s a n g e t b i n g o e n g d a n t i d a t a o e m o e s t i b e r - b o e a t b a g i m a n a . L a m a , j a h , l a m a s e k a l i , k e a d a a n m e n d j a d i s o e n j i , t j o e m a k a d e n g e r a n s o e w a r a t a n g i s n j a i t o e i b o e j a n g l a g i m e n - d e l o e d a l e m h a t i n j a .

„ O h i b o e , i b o e " T e n g - l i a n t j o b a m e n g h i b o e r i n , „ d j a n g a n b e r d o e k a , h a t i s a j a r a s a n j a s a p e r t i k e p o t o n g g o l o k j a n g a m a t t a d j e m . B i l a n g l a h , i b o e , s e k a r a n g s a j a m o e s t i b e r b o e w a t b a g i m a n a ? "

S a t e l a h b r e n t i m e n a n g i s d a n d i a m s a k o e - t i k a l a m a n j a , a c h i r - a c h i r i t o e i b o e b i s a d j o e g a

b e r k a t a - k a t a ; „ L i a n , s a k a r a n g d j o e g a k a o e h a r o e s b e r d j a n d j i , d i w a k t o e m a l e m M i n g g o e t j o e m a b o l e h k a l o e w a r s a m p e p a l i n g l a a t p o e k o e l 1 0 , m o e s t i s o e d a p o e l a n g d i r o e m a . S a m e n t a r a i t o e o e w a n g 3 0 , 0 0 0 r o e p i a h , j a n g a k o e t i d a s o e d i m e l i a t l e m b a r a n - l e m b a r a n n j a , s e b a b k a o e d a p e t d e n g e n d j a i a n t i d a h a i a l , m o e s t i s i g r a d i k o m b a l i k e n p a d a o r a n g j a n g p o e n j a . S a m e n t a r a k a l o e k a o e t i d a b i s a t r i m a b a c k i n i n a s e h a t , s e k a r a n g d j o e g a k a o e b o l e h a n t e r i n a k o e k a i t o e g o e b o e k t o e w a j a n g s o e d a r e j o t , d i k a m p o e n g T o m p o b e l a n g . , .

„ I t o e l a h a d a s a t o e p e r k a r a k e t j i l , i b o e , . . s a o e t n j a s a n g a n a k d e n g e n s o e w a r a n j a r i n g ,

„ d j a n g a n k a t a t j o e m a d i s o e r o e b a g i t o e r o e p a ,

(27)

m a s k i p o e n d i p r e n t a m o e s t i m a s o e k k a l a o e t a n a p i , k a l o e i b o e j a n g p r e n t a , s a j a s e d i a k e n s a j a - p o e n j a d j i w a . S e n a n g k e n l a h i b o e p o e n j a h a t i , s a b e n t a r s a j a b a j a r k o m b a l i i t o e o e w a n g k a r n e n a n g a n "

B e l o n h a b i s m a r i k a b e r t j a k e p - t j a k e p a n , m e n d a d a k k a d e n g e r a n s o e w a r a p i n t o e d i k e ­ t o k . T e n g - l i a n s i g r a b e r t i n d a k k a p e r t e n g a ­ h a n , s e d e n g i b o e n j a m e n g i n t i p d i b l a k a n g d i n d i n g p e r t e n g a h a n t e r s e b o e t .

„ M a s o e k l a h e n t j e k d a n e n t j i m s e k a l i a n , "

m e m p e r s i i a h k e n T e n g - l i a n d e n g e n b a h a s a m a n i s b o e d i .

I t o e k a d o e w a t e t a m o e s o e w a m i - i s t r i j a n g d i a n t e r o l e h s a t o e b a b o e , s i g r a b e r t i n d a k d e n g e n r o e p a l e s o e .

„ B r a n g k a l i e n t j e k T j h i a n g - s i n d a n e n t j i m a d a p e r k a r a p e r l o e ? " m e n a n j a T e n g - l i a n d e n g e n s o e w a r a k a l m , t a t k a l a t e t a m o e n j a s o e d a a m b i l t e m p a t d o e d o e k .

„ E n t j e k d a n e n t j i m p o e n j a k e d a t e n g a n i n i , "

d e m i k i a n s a s o e d a n j a m e n e l e n l o e d a , G a n T j h i a n g - s i n m o e l a i b e r k a t a d e n g e n s o e w a r a s e m b e r , „ t i d a l a e n m a o e m e n a n j a k e n s o e w a - t o e p e r k a r a "

— „ S i l a h k e n e n t j e k b i t j a r a t e r o e s t e r a n g s a d j a . K a l o e e n t j e k p e r l o e s a j a - p o e n j a b a n t o e a n , s a j a s e d i a d a l e m s e g a l a w a k t o e . "

— „ S a b e n a r n j a b a g i n i , n e e f . A p a b e t o e l l a g i s a m a l e m neef m a e n b o l a d e n g e n b e r t a - r o h a n o e w a n g s a m a s i H o e i - b e n g ? "

(28)

O T A K D J E R N I H .

— „ B e t o e l , e n t j e k , d a n s a j a m e n a n g 3 0 . 0 0 0 p e r a k "

— „ I t o e o e w a n g , b o l e h d i k a t a a d a o e w a n g j a n g s a m e n g g a - m e n g g a n j a , j a n g e n t j e k p e r l o e p a k e b o e a t a n g k a t e n t j e k p o e n j a a c c e p t a t i e p a d a f i r m a B e c k e r & C o . , j a n g s o e d a d e k e t d j a t o t e m p o n j a . E n t j e k r a s a , i t o e o e w a n g t o c h neef b e i o n b a g i t o e p e r l o e p a k e , m a k a d j i k a n e e f s o e k a , e n t j e k m a o e p a k e d o e l o e , k a m o e d i a n e n t j e k b a j a r k o m b a l i d e n g e n m e - n j i t j i l t i a p - t i a p b o e i a n o e p a m a "

„ L i a n , T e n g - l i a n " b e r k a t a n j o n j a d j a n d a H a y - s o e i s e m b a r i t o e r o e n d a r i d i v a n d a n m a d j o e k a i t o e r o e w a n g a n , „ s a p e r t i t a d i k a o e s o e d a b e r d j a n d j i , i n i k a b e t o e l a n s e k a l i , o r a n g j a n g p o e n j a o e w a n g s o e d a d a t e n g , m a k a d j a n g a n a j a l , l e k a s b a j a r k o m b a l i z o n d e r p e r d j a n d j i a n a p a - a p a . "

S a n g t e t a m d e d o e w a - d o e w a n j a d j a d i m e - i e n g e k , s e d e n g T e n g - l i a n l a n t e s b e r d j a l a n m a s o e k a m b i l i t o e o e w a n g , j a n g t i d a l a m a k a m o e d i a n b a l i k k o m b a l i d a n t a r o i t o e d i a t a s m e d j a s e m b a r i m e s e m .

I t o e k a d o e w a t e t a m o e m a s i t i n g g a l b o e n g - k e m l a n t a r a n t e r h a r o e . T e n g - l i a n p e r s i l a h k e n i b o e n j a d o e d o e k , s e d e n g i a s e n d i r i b e r d i r i d i s a m p i n g n j a .

K a s o e n j i a n i t o e s i g r a d j o e g a d i p e t j a h k e n o l e h i t o e a n a k m o e d a : „ E n t j e k , ini e n t j e k p o e n j a o e w a n g b o l e h a m b i l k o m b a l i z o n d e r p e r d j a n d j i a n a p a - a p a , k e r n a s a j a - p o e n j a i b o e

(29)

t i d a m e n g i d z i n i n s a j a p o e n j a k e n ini o e w a r i g j a n g o l e h n j a d i p a n d a n g t i d a h a l a l , b o e k a n d i t j a r i d e n g e n p o e t e r o t a k d a n p e r e s k r i n g e t . S a j a s e n d i r i , s a s o e n g g o e n j a d j o e g a m e r a s a a m a t m e n j e s e l , k e n a p a l a g i s a m a l e m m e n o e - r o e t i n h a w a n a f s o e t i d a s e n o e n o e , m a e n b o l a b e r t a r o h a n o e w a n g . S a j a s o e d a m e m b i k i n e n t j e k d a n e n t j i m d j a d i k a g e t d a n t j a p e , m a k a h a r e p l a h s o e k a m a ' a f k e n "

„ B e t o e l , e n t j e k , " i b o e n j a T e n g - l i a n k a m o e - d i a n t j a m p o e r k a t a , „ s a j a t i d a s o e k a a n a k s a j a p o e n j a k e n i t o e o e w a n g j a n g b o e k a n d i d a - p e t d e n g e n i a - p o e n j a b e k e r d j a b a n t i n g t o e l a n g p e r e s k r i n g e t . E n t j e k b o l e h m a ' a f k e n i a - , p o e n j a p e r b o e w a t a n j a n g t i d a t a o e a d a t i t o e . "

E n t j e k d a n e n t j i m T j h i a n g - s i n d e n g e n s o e w a r a s a n g e t t e r h a r o e t e l a h m e n g h a t o e r k e n b a n j a k - b a n j a k t r i m a k a s i p a d a i t o e n j o n j a r o e m a s e r t a p o e t r a n j a . K a m o e d i a n , s a t e l a h a m b i l i t o e t o e m p o e k a n o e w a n g k e r t a s d i a t a s m e d j a , l a n t e s p e r m i s i p o e l a n g .

S e d a r i i t o e w a k t o e , e n t j e k T j h i a n g - s i n l a l o e k a s i p e n g a d j a r a n a n a k n j a , H o e i - b e n g , d e n g e n s o e n g g o e - s o e n g g o e s e r t a b e r l a k o e s a n g e t k e r a s d a n b e n g i s , h i n g g a m a s k i p o e n s i d o g o l i t o e t i d a b i s a b e r o b a a d a t n j a s a - p e r t i T e n g - l i a n , t a p i t o c h p e l a h a n - p e l a h a n m o e l a i d j a d i b a e k a n d j o e g a .

J a h , k a l o e s o e d a d e w a s a m e m a n g a n a k - a n a k t i d a g a m p a n g d i d i d i k .

(30)

III.

AMPIR TERDJEBAK.

B a r o e s a d j a s a n g m a t a h a r i s i l e m d a n p e l i t a d a r i s a s o e w a t o e r o e n i a d i n j a l a h k e n , s a t o e anaic m o e d a j a n g b e r p a k e a n p e r l e n t e , b a d j o e s o e t r a p o e t i ( p e ' t i o e ) d a n t j e l a n a s o e t r a i d j o , k e l i a t a n b e r d j a l a n d e n g e n r o e p a t e r b o e r o e - b o e r o e , m a s o e k k a s a t o e g a n g s e m p i t d a r i k a m p o e n g R o t j o k . Ini a n a k m o e d a t i d a s e k a l i - k a l i m e n d o e g a , j a n g d i b l a k a n g i a , a d a m e n g i k o e t i n s a t o e b a j a n g a n i t e m j a n g t i d a k a n n j a e n t e n g , s a p e r t i b a -

j a n g a n n j a s a o r a n g b e r i l m o e a t a w a s a o r a n g j a n g b e r t e n a g a b e s a r .

I t o e a n a k m o e d a m a s o e k d a l e m s a t o e r o e m a g e d o n g d i i t o e g a n g , j a n g d i p e r a b o t i n s a d e r h a n a d a n d i r a w a t s e r b a r e s i k .

„ S l a m e t m a l e m , b a b a . . . . " k a d e n g e r a n b e r k a t a s a t o e s o e w a r a p r a m p o e a n .

, , S l a m e t s a m a - s a m a , e n t j i m , " s a o e t n j a i t o e a n a k m o e d a , „ d a n b a g i m a n a k a b a r n j a , i t o e a n a k d a r a m i s k i n j a n g e n t j i m s o e d a s a n g - g o e p i n m o e s t i k e n a ? "

„SoesalT " m e n j a o e t i t o e e n t j i m , n j o n j a K e n g - t o e i , s a t o e p e d a g a n g b o e n g a h b e r d j i w a j a n g t e r k e n a l , „ s a j a s o e d a b o e - d j o e k d e n g e n s e g a l a r o e p a p e r k a t a a n j a n g l e m a h l e m b o e t , t a p i e n t j i K o e i - p e n g m a s i d j o e g a m e n o l a k a k e n s e r a h k e n

(31)

g a d i s n j a , n o n a H o e i - l i a n g , d i a m b i l s e b a g i b i n i m o e d a o l e h b a b a . "

— „ A p a b r a n g k a l i e n t j i m b e l o n s e b o e t a k o e - p o e n j a n a m a , T j i o K i m - l i o e , a n a k n j a s a o r a n g p a l i n g k a j a d i k o t a M a k a s s a r ? "

— „ S o e d a , b a b a , s a j a s o e d a s e b o e t , t a p i s e t a o e b a g i m a n a p e n d a p e t a n n j a i t o e i b o e g o b l o k , j a n g r o e p a n j a h e n d a k t o e r o e t i n s a d j a k e m a o e a n a n a k n j a .

— „ B a g i m a n a s i h , m a o e n j a n o n a H o e i - l i a n g ? "

— „ K a t a n j a , k a l o e m o e s t i d i d j a d i k e n o r a n g p o e n j a b i n i m o e d a , l e b i h b a e k m a t i . . .

— „ D i a b r a n i b o e k a m o e l o e t b a g i t o e b e s a r ? A t i - a t i . . . . "

— „ S a b a r d o e l o e , b a b a , s a b a r , w a k t o e s a j a d a t e n g d i s a n a , a j a h n j a i t o e n o n a , e n t j e k S i e K o e i - p e n g , r o e p a n j a l a g i s a k i t k e r a s d a n d a r i k a m i s k i n a n n j a s a m p e t i d a m a m p o e h p a n g g i l k e n t a b i b , b o e a t m e n g o b a t i n . S a j a r a s a i t o e o r a n g s a k i t b a k a l l e k a s m a t i . M a k a s a b e l o n n j a b a b a a m b i l t i n d a k a n k e r a s , s a j a m a o e t j o b a l a g i s a k a l i h d a t e n g m e m - b o e d j o e k d i r o e m a n j a . "

— „ T a p i , k a l o e s a o e p a m a n j a i t o e o r a n g m e l a r a t t i d a d j a d i m a t i , b a g i m a n a ? "

— „ M a s i a d a b a n j a k t e m p o a k e n b a b a a m b i l l a e n t i n d a k a n . "

K i m - l i o e m a n g g o e t k e n k e p a l a n j a d a n l a n t e s r o g o k a n t o n g , k a l o e w a r i n s a l e m b a r o e w a n g k e r t a s f 2 5 . — d i s e r a k e n p a d a i t o e p e d a g a n g

(32)

AMPIR T E R D J E B A K ,

b o e n g a h b e r d j i w a , j a n g m a n a t e n t o e s e k a l i t e l a h d i s a m b o e t d e n g e n g i r a n g .

S a t e l a h p e s e n b i t j a r a d e n g e n s o e w a r a p e l a h a n , i t o e a n a k m o e d a l a n t e s b e r l a l o e t i n g g a l k e n t e m p a t t e r s e b o e t .

S a b e l o n n j a i t o e a n a k m o e d a m e n i n d a k k a - l o e w a r p i n t o e , i t o e b a j a n g a n i t e m l e b i d o e l o e t e l a h b e r k l e b a t s a m b i l m e n g g r e n d e n g ; „ H m l B e n a r , b e n a r j a n g i t o e a n a k h a r t a w a n s o e d a t e r s e r a n g p e n j a k i t m e r o e s a k k a h o r m a t a n g a d i s , h i n g g a m a s k i p o e n o l e h i t o e n j o n j a a a n n e m e r d i s e d i a k e n b e b r a p a b o e n g a h r a j a j a n g e i l o k - e i l o k , t o c h t i d a s e k a l i k e l i a t a n d j a d i k e t a r i k h a t i n j a . A k o e b e r s o e m p a h , a k o e m o e s t i t o e - l o e n g i t o e o r a n g m e l a r a t d a n . . . . h a l a n g i n m a k s o e d d j a h a t d a r i i t o e o r a n g d o e r h a k a . "

S o e w a r a t a n g i s a n j a n g s a n g e t m e m i l o e k e n h a t i k a d e n g e r a n k a l o e w a r d a r i s a t o e r o e m a g o e b o e k d i k a m p o e n g D j e m b a t a n - l i m a . I t o e - l a h k e d j a d i a n p a d a s o e w a t o e m a l e m , s e d e n g - n j a s a n g o e d j a n t o e r o e n d e n g e n p e l a h a n , s a m i n g k i n l a m a b e r t a m b a p e l a h a n d a n a c h i r n j a b r e n t i m e n j i r e m m o e k a b o e m i .

S e d e n g s o e w a r a t a n g i s a n i t o e m a s i k a d e ­ n g e r a n n j a t a , m e n d a d a k p i n t o e g o e b o e k t e r s e b o e t o r a n g k e t o k d a r i s a b e l a h l o e w a r . S a t o e p r a m p o e a n s a t e n g a t o e w a l a l o e b o e k a i n d a n s a t o e p r a m p o e a n j a n g o e m o e r n j a s a p a n t a r d e n g e n n j o n j a r o e m a l a l o e m a s o e k .

„ O h , a d e K e n g - t o e i , " d e n g e n s o e w a r a

(33)

d o e k a n j o n j a r o e m a i t o e b e r k a t a s e r a j a m e n e p e s i n a e r m a t a n j a , „ m a r i d o e d o e k d i d a l e m s a d j a , a d e , s a j a - p o e n j a s o e w a m i d j a d i m e ­ n i n g g a l d o e n i a Aiii, s o e n g g o e t j i l a k a b e t o e l , . . .

„ M a s k i p o e n , d i t a n g i s i n b a g i m a n a d j o e g a , e n t j i K o e i - p e n g , " b e r k a t a i t o e t e t a m o e , „ s a - o r a n g j a n g s o e d a m a t i t i d a b a k a l b i s a i d o e p k o m b a l i K e m a r e n d o e l o e w a k t o e s a j a d a t e n g k a m a r i p o e n s o e d a m e n d o e g a - d o e g a , j a n g e n t j i p o e n j a s o e w a m i t i d a b a k a l b i s a k a t o e - l o e n g a n , l a n t a r a n s a k i t n j a a d a b a g i t o e b e r a t . T a p i s o e n g g o e s a j a t i d a n j a n a , j a n g i a b a k a l m e n i n g g a l d i - i n i m a l e m . D a n s e k a r a n g , t i d a m o e s t i n j a e n t j i t j o e m a m e n a n g i s t e r s e - d o e - s e d o e s a d j a , h a n j a m e n o e r o e t p a t o e t h a r o e s a t o e r p e r s e d i a ' a n b o e a t m e n g o e b o e r d i h a r i a n e s o k a t a w a n o e s a . "

— „ O h , a d e , j a n g b a k a l d i b o e a t b e r d a j a a p a , s a j a a d a s a o r a n g m e l a r a t , s e d e n g p a k e a n j a n g a d a p o e n t j o e m a j a n g m e n e m p e l d i b a d a n . .

— „ T j o b a e n t i i d a r i k e m a r e n d o e l o e m a o e t r i m a a d v i e s s a j a , p a s t i l a h t i d a b a k a l k e d j a - d i a n b a g i n i r o e p a , m a l a h a n b i s a d j a d i d j o e g a d e n g e n g o e n a k e n p e n g a r o e n j a o e w a n g , e n t j i b i s a p a n g g i l t a b i b g o e n a r e b o e t d j i w a - n j a s o e w a m i e n t j i . . . . J a h , m e n j e s e l m e ­ m a n g k a t e m o e n j a d i b l a k a n g . M a s k i p o e n b a g i t o e , m e n g i n g e t j a n g a n t a r a s a j a d a n e n t j i a d a t e r i k e t p e r s o b a t a n , m a k a s a j a m a o e t j o b a d j o e g a b a n t o e b e r d a j a s a b i s a - b i s a n j a . "

(34)

AMPIR T E R D J E B A K .

— „ T i d a l a e n s a j a m a o e m i n t a a d e p o e n j a p e r t o e l o e n g a n b o e a t p i n d j e m s a d i k i t o e w a n g g o e n a o n g k o s m e n g o e b o e r . "

— „ S a j a s e n d i r i m a n a b i s a k a s i p i n d j e m i t o e o e w a n g o n g k o s m e n g o e b o e r , j a n g s a k o e r a n g - k o e r a n g n j a m o e s t i a d a s a r a t o e s p e r a k . T a p i t i d a a d a , s a j a n a n t i t j o b a p i n ­ d j e m p a d a b a b a K i m - l i o e j a n g b a e k liati. . . . "

B a h n a t i d a b e r d a j a , n j o n j a K o e i - p e n g t j o e m a m a n g g o e t k e n k e p a l a n j a d e n g e n s e d i h a t i . S a t e l a h b e r o m o n g p o e l a s a d i k i t l a m a ä n , n j o n j a K e n g - t o e i l a n t e s b e r l a l o e s a m b i l t e r - s e n j o e m g i r a n g , k e r n a i a b a k a l d a p e t p e r s e ­ n a n t i d a k o e r a n g d a r i f 5 0 0 . — b i l a d j a r i n g n j a g o e n a d j e b a k n o n a H o e i - l i a n g b e r h a s i l b a e k . D e m i k i a n l a h , b e s o k p a g i n j a n j o n j a K e n g - t o e i k o m b a l i d a t e n g p o e l a k a i t o e g o e b o e k d a n k a s i p i n d j e m o e w a n g c o n t a n t p a d a i b o e - n j a H o e i - l i a n g s a d j o e m b l a h f 1 0 0 . — d e n g e n t i d a m a d j o e k e n c o n d i t i e a p a - a p a , k e r n a i t o e a a n n e m e r p i k i r , t i d a n a n t i s i m e l a r a t m a m - p o e h b a j a r k o m b a l i o e w a n g t e r s e b o e t , h i n g ­ g a a c h i r - a c h i r n j a k e p a k s a m o e s t i k a s i k e n s a n g g a d i s d i p i a r a o l e h i t o e a n a k h a r t a w a n . A n t a r a t o e d j o e h a r i k a m o e d i a n , k o m b a l i n j o n j a K e n g - t o e i m e n g o e n d j o e n g i n i t o e s a n a k d j a o e d a n m e m b i t j a r a k e n m a k s o e d n j a m e l a ­ m a r H o e i - l i a n g j a n g ' b a k a l d i d j a d i k e n b i n i k a d o e w a d a r i T j i o K i m - l i o e .

T a p i t i d a s e k a l i i a n j a n a , j a n g l a m a r a n n j a p o e n k o m b a l i d i t o l a k , h i n g g a

(35)

s a k i n g k l i w a t m e n d o n g k o l n j a , i a l a l o e m i n t a d i b a j a r i t o e o e t a n g f 1 0 0 . — b r i k o e t r e n t e n n j a f 2 5 . — d j a d i 1 2 5 p e r a k , s e r a j a m e n g a n t j e m , k a l o e t i d a l a n t e s d i b a j a r , a k e n d i d j e b l o s k e n d a l e m b o e i o e t a n g .

D e n g e n s a b a r n j o n j a r o e m a i t o e l a l o e b a j a r c o n t a n t o e t a n g t e r s e b o e t , h i n g g a i t o e t e t a m o e m e n d j a d i t e r k e d j o e t , t a p i k a m o e d i a n d e n g e n s a b a r t e l a h t e r s e n j o e m d a n b e r k a t a :

„ A i , e n t j i , b a r o e s a n t ó c h s a j a t j o e m a o m o n g m a e n - m a e n , m a s a e n t j i b o l e h s a l a h m e n g a r t i ? S e k a r a n g s a j a b e l o n p e r l o e p a k e ini o e w a n g , b i a r e n t j i s i m p e n s a d j a d o e l o e , g a m p a n g l a e n h a r i , k e r n a d e n g e n s a s o e n g g o e n j a d j o e g a o e w a n g i t o e b o e k a n k a p o e n j a ä n b a b a K i m - l i o e , t a p i s a j a s e n d i r i p o e n j a s i m p a n a n . "

N j o n j a r o e m a j a n g t i d a k e n a l m o e s - l i h a t n j a s a n g t e t a m o e , k i r a k e n t e t a m o e i t o e o m o n g d e n g e n s a d j o e d j o e r n j a , m a k a l a l o e b e r k a t a : „ T i d a a p a , a d e , s a j a t i d a s a l a h m e n g a r t i , s a j a t i d a m a r a , m a l a h a n s a j a b e r - t r i m a k a s i a t a s e n t j i p o e n j a p e r t o e l o e n g a n ,

j a n g d i b r i k e n d i w a k t o e s a n g e t p e r l o e . Ini o e w a n g e n t j i b o l e h a m b i l s a d j a , s e b a b k a l o e d i t a n g a n s a j a , t e n t o e g a m p a n g k a l e b o e r . "

L a n t a r a n d i p a k s a - p a k s a , d j a d i a p a b o l e h b o e w a t , n j o n j a K e n g - t o e i t r i m a d j o e g a i t o e p e m b a j a r a n , t a p i t i d a s e k a l i i a k a s i o e n d j o e k m o e k a a s e m .

(36)

AMPIR T E R D J E B A K .

„ E n t j i , " k a m o e d i a n i a b e r k a t a , „ e n t j i d a p e t o e w a n g d a r i m a n a ? "

„ D a r i s a t o e n j o n j a d j a n d a , " r n e n j a o e t n j o n j a r o e m a , „ i b o e n j a b a b a T e n g - l i a n , j a n g d a t e n g k a m a r i s a s o e d a l i w a t d o e w a h a r i m a i t s o e a m i s a j a d i k o e b o e r . M e n o e r o e t k a t a n j a , p a g i - p a g i w a k t o e b o e k a p i n t o e , i a

dapet salembar soerat jang berboenji,

boleh

kasi pertoeloengan oewang pada njonja Koei- peng di Djembatan-lima

ƒ

200.— nanti Allah jang ganti,

m a k a s a t e l a h b e r d a m i s a m a a n a k n j a , j a n g b e k e r d j a d i T o k o O l l a n d a , i a i a l o e a n t e r k e n o e w a n g t e r s e b o e t . S a j a s o e d a m e n o l a k d e n g e n s a n g e t , t a p i i a j a n g r o e p a n j a m e m a n g s e n g a d j a m a o e t o e l o e n g d e n g e n i c h l a s , s o e d a m e m a k s a . "

— „ A p a g a d j i a n a k n j a a d a b e s a r ? '

— „ i t o e l a h s a j a t i d a t a o e . "

— „ B o l e h d j a d i i t o e n j o n j a d j a n d a m a t l a m a r s i H o e i - l i a n g ? "

— „Ini k o m b a l i s a j a t i d a t a o e . b e a n d e k a t a n a n t i d i m a d j o e k e n l a m a r a n d a r i f i h a k n j a , t e n t o e s e k a l i s a j a b e r s o e k o e r p a d a A l l a h , s e b a b m a s k i p o e n b o e k a n o r a n g m a m p o e h , a n a k s a j a t i d a o e s a h m a k a n h a t i k e r n a d i m a d o e "

— „ T a p i , a p a e n t j i s o e d a p i k i r d ] o e g a , b r a p a b e s a r r i s i c o n j a , j a n g e n t j i s o e d a b r a n i m e n o l a k d e n g e n g e t a s l a m a r a n n j a b a b a K i m - l i o e ? "

— „ K a l o e s a j a t o c h m o e s t i t n m a i t o e

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

kaloe oepamanja itoe kedjahatan di lakoeken oleh orang loearan, sebab soeara gonggongan andjing jang begitoe qemoeroe, menoeroet atoeran itoe pendjahat tentoe aken

Maskipoen diperlakoeken begitoe kasar hingga tida berbeda dari satoc boedjang prampoean, tapi ia teroes tinggal bersabar, boekan sadja lantaran soedah biasa ia trima itoe tjatjian

Di roemahnja ada banjak peringetan hal Boon-teck, seperti itoe andjing jang menjebabken kematiannja Boon-teck dalem itoe roemah terbakaran, dan itoe andjing

Tapi akoe poenja firasat bikin akoe djadi bingoeng, nnaka akoe lantes soesoel ka Gerardstreet, dan sampe djoestroe koetika itoe inspecteur dan doea agent lagi

,,Ja, 'nko Soen; itoe perdjandjian berarti: Kaloe itoe njonja jang saja masih tjintaken ternjata iapoenja penghidoepan tida beroentoeng, saja nanti per- baekin

Disini ada dibi- Ijaraken beberapa sebab jang meiiimboelken kasedihan pada orang jang ditinggal mati oleh familie atawa so- batnja jang tertjinta, lantaran tida bisa

Ini perkara ada djamak sadja, sebab boeat Song Kang begimanatah la bisa taoe kaloe itoe orang jang terboenoe sabetoelnja boekan Tjin Siang-Lin 1 Pembatja tentoe masi inget, temp o

Hie-Tjin kasi pikira.n boeat ko mpes itoe doea orang lebih djaoe, : sebab kaloe resia jang begitoe besar bisa dipertjajaken padanja, tentoe iaorang misti taoe djoega kama n~