Op ‘t meras
As ’n meens older wordt, mag e groag wat achterom loeren, noar aal wat der in zien leven tot dan tou zuk ofspeuld hef. Groag proaten wie dan over ’t verleden. Veur de touheurders voak tot vervelends tou. Veur mie zölf bin ik toun begonnen, ’t ein en aander op te schrieven. ‘k Vuilde mie der goud bie.
In verhaolvörm vertel ik ’n aantal van mien belevenissen en wa’k mie zoaal uut dij tied kan herinnern. ‘k Volg hierbie ’t doagleks leven ’t heule joar deur.
’t Geit doarbie ’t meinst over Buunderveen mien
geboorteploats, zoas dij toundertied op mie overkwam. En zien bewounders. Mien ervoarens, mien belevenissen dus, mor met ’n dikke loag saus overgoten, zoda’j sikkum neit meer zein kunnen wa’j
‘op bord’ hebben.
Om te veurkommen, dat sommige lu zuk zulden herkennen, he’k vanzölfs aandre noamen bruukt. ’t Geheil he’k veur de
leesboarheid ophöngen aan ’n denkbeeldige femilie, noamelk de
‘Veenstroa’s’. Gein femilie, mor toch…
Veul plezier!
1. De femilie Veenstroa
Evenpies veurstellen: de femilie Veenstroa. Het betreft hier ‘n aarm aarbeidersfemilie, dij slim heur best dut om kop boven woater te holden. Ik proat dan over de eerste noa- oorlogse joaren, omreden dij mie ‘t beste biebleven binnen.
Henderk ( hier altied Hinnerk nuimd ) Veenstroa verdeinde de kost met het matten en rippereren van stoulen en het vlechten van eerpelkörven en manden en stoulzittens.
Dat was beslist gein vetpot en doarom deed ie zien uterste best der of en tou ‘n snabbeltje bie te pakken. Ie haar boetendes gein zittend gat. Verhuurde zuk of en tou bie ‘n boer as lös aarbeider. De laamp bleef desondanks toch nog voak genog uut ‘t lood. Elk mus dan ook methelpen, de ènden aan mekoar te knuppen.
Dat haar van dij gevolgen, dat der zo meinsttieds wel wat te eten op toafel bleef en wat kleer aan de pokkel. Allewel schroalhaans hier voak keukenmeester was en bleef. Mor ze mussen ’t er met doun. Ze namen ’t leven zoas ’t kwam en waren neit eins zo ongelukkig.
Elk haar vanzölfs leiver ‘n einhaandse-, as ein tweihaandse plak stoede. Dat wul zeggen: as je dij met beide haanden vast mussen holden, omreden dizze aans uut mekoar zul vallen, of je der sikkum deur kieken konden, was ‘t neit veul dees. Dizze plak kon in ogen van de kinder ja nooit dik genogt wezen. Dikdakken was der in dij
huusholdens veurwoar neit bie.
Moeke Oaltje zörgde zo goud as ‘t göng veur ‘t huuzien, dat ze van Hinnerks olders aarfd haren. Neit veul soeps, mor ze deden ‘t er met. Achter ‘t huus lag ‘n deimt grond, woar eeteerpels, prei, bonen, bloomkool en zukswat meer verbouwd werden. Zie was altied in de weer om ‘t aal te berakken en te behemmeln.
Ze leefden met zien zessen in ‘n klein koamertje, woar in
woond, eten en sloapen wer. Twei bedsteden, woar in de eine d’ oallu en lutje Annechie van vaar moanden,- dij aan ‘t voutenend op de bèrreplaank in heur körvie lag -, sleupen. ’t Popke lag noast de pispot! Mo’j es begriepen.
In d’ aander de beide wichter noamelek: Elsie van vief en Kloasie ( d’olders haren rekend op ‘n zeun en doarom noar heur verstörben voader nuimd ) van zeuven joar.
Jans van twoalf sleup op de beune, boven de geute, woar zien voader van ‘n poar plaanken ein nuver koamertje oftimmerd haar. Ie kon, as e sinne haar, al wat uut stro zetten en wer al bie veul kerweis inschoakeld.
Ie zörgde wat veur d’ hounder en ein of twei zwienen, aal noargelang zien voader dij haar kunnen kopen van zien ektroa
verdeinst. Van zien buurman, boer Germs, haar voa al twei biggen op
‘t hok liggen. As ‘t evenpies metzat, kon e die noa de oogsttied
ofrekenen. In dij tied neit ongewoon, de boer kreeg de rekens van de smid en fietsenmoaker ja ook einmoal tegen ‘t end van ‘t joar. Elk wol schienboar met ‘n schone leie ‘t neie joar weer in.
Vaar moand, noadat de zwienebeerholder langs west was, ( eerst met peerd en woagen, loater met ‘n oale auto ) om ‘t zwien, dat op de aandern zat te repeln en der bliekboar wel zinnegheid aan haar, kwam der hopenlek ‘n toom biggen. Veur de kinder altied ‘n alderoardegst gezicht. Floep en der kwam weer ‘n big uut de liggende modde.
Jans en zien kammeroad Rieks Germs van dezölfde older stönden der vanzölfs met neus en snoede bie. Wat ’n geluk, dat dij modde noa schooltied der veur was goan liggen. Bie touval was Rieks der overtou kommen en haar votdoadelk zien kompoan der bie
roupen. Met open mond stonden dij beudels dit wunder der netuur te aanschouwen. Zukswat za’j ja neit aal doagen.
Na ‘n posie leup ‘t jong al nuver wat om de strontstampers heen, om es bie de kop van de “moeke” te kieken. As dij mor gein kroamkoorts kreeg, want dan vrat de modde zien eigen jongen net zo rad weer op. De boer mus dan vanzölfs votdoadelk ingriepen.
Voak göng ‘t vanzölfs aalmoal goud. Noa ’n stötje göngen de jonge biggen bie de moeke aanliggen. Elks haar doarbie zien eigen plekkie. Ze wussen de tepels al snel te vinden en zogen en ropten deraan, dat ‘n lust was om te zein. Wenneer de eerste genogt
dronken haar, mussen de lesten schienboar ook zat weden, want ie leup noar de snoede van de modde. Wol heur zeker, noamens zien of heur soortgenoten, bedanken veur ‘t genotene. De modde sprong dan in ‘t ende en ‘t eten was doan.
De beerholder was ‘n dikke kurendriever en de vrouwlu haren het neit zo op hum begrepen. Om de ein of aandre reden
vertraauwden zie hum neit. Albert ( Ab )Germs mus noar ‘t laand en kon de beerholder neit zölf ontvangen. Ie haar zien vrouw Jantje vroagd, der om te denken, dat ze wel ‘n kwitansie kreeg. Dat was ja handeg veur de belasten.
Toun de beer zien spel speuld haar en zien “ drilboare “ weer opbörgen haar, wer e weer in zien hok dreven. De vrouw neugde de zwienekerel op de kovvie ( ze mus ja wel, aans was ‘t ja slim
onfetsounlek ) en vreug noar ‘n kwitansie. Dan kon wel, zee dij kerel en lachte zuk stillechies de buutse uut.
Toun e met ‘t heule spul weer van ‘t aarf verdwenen was, pakte vrouw Germs het breivie van toafel en begreep dou wel, woarom dij kerel zo kniesde en der bie heur op aandrongen haar, de kwitansie van toafel te kriegen. Op ‘n stuk pepier haar e schreven:
“ Voor diensten van Heer Beer f 13,50 ! “ Loater hebben ze heur nog voak de buutse uutlacht om dij maale kurendriever. Of de accountent der ook smoaklek om lacht hef, is nooit bekend worden.
Jans kon zien moeke paartieds wat helpen in de toene noast heur “peleisie”. Spitten, schoffelen, onkruud wieden, bonen plukken en zo wat aal wat meer. Aans wer het ja ‘n grode bende en de opbrengst noavenant ‘n flotje.
De haanden stonden hum neit verkeerd. Ie haar ja ook ‘n grode W ( van waarken ) aan de binnenkaante in zien haand stoan. Nou was e doar ook nooit te beroerd veur. Al was ‘t wel eins lasteg, as e deur zien kornuiten vroagd was, met te kommen speulen. ’t Waark, de boat, göng veur ‘t plezier. Veur wat, heurt wat! Ook Rieks mus e jammer genogt wel eins ofpoeiern, mor hölp hum wel es uut de braand, zodat ze toch nog gangs konden.
Jans voader bruukte ‘t achterhuus om doar wat te knutern, veural as ‘t slecht weer was. Bie de winterdag meuk ie de stoulen en körven aan toafel, bie de waarme kachel. Ook verzoamelde ie ‘n
loaden baarketakken, woar e met behulp van ‘n wilgeteen ( wilgetak )
‘n riesen bezzem meuk en aan de boeren verkocht. Dij waren doar slim wies met. Je konden dij bezzems ja veur allerhaande doeleinden bruken.
Achter t’ huus stun ‘t schiethuuzien, ( ook wel es ‘n
schildershuuzie nuimd ) ‘n vaarkaant hokkie met achterin ‘n plaank met ‘n gat erin, woarop ‘n deksel, dij boven ‘n gemetselde bak stun, woar elk zien of heur ongemak in lozen kon. Zun ‘ijscokarregie’
beheurde joarenlang tot ’n gewaardeerd underdeel van ’t aarf. Het achterwaark kon men ofwissen met ‘n uutgeknipt stukkie
kraantepepier, dij as ‘n boukje aan ‘n spieker ophongen was.
Elke woensdagmiddag rolde ‘n groates kraante in deure. “ De Veenkelonioale “ van de firma Eerelman uut Stadsknoal. De köster van de ofgescheiden ( Geriffermeerde ) Kerke veuraan in
Buundermond haar der ‘n heul kerwei aan.
Einmoal in ‘t joar mus Jans de beer snieden, de put mus e dan leegscheppen met ‘n schepemmer aan ‘n stok. Gein frisse bedoelen vanzölfs. Met zwoar de pest in, krode ie de drek over de toene. Ie mot mor zo rekenen, op lutje akkers gruit ook koren. Veural de
rebaarberplanten kriegen heur porsie. Dij wollen doar meroakel goud op gruien. Ze werden doar slim “geil” van.
As e doarbie mor uut de buurt van ‘t moekes bleikveld bleef.
Aans waaide der wat. Dij staank kregen je hoast neit uut de kleer.
Deur het bienoa dreuge linnengoud op de bleik uut te spreiden, kleurde ‘t wasgoud helder wit op. Veural as moeke der ‘n zakkie blaauw bie doan haar.
Elke moandagmörgen sleepte zie de tobbe en aandre
benodigheden achter ‘t huus, of bie slecht weer in ‘t achterhuus. De wasplaanke schuun in de tobbe. Wasgoud der in, kokend woater der overheen en met ‘n haarde bössel mor schrobben. Bandeg waark, wat lamme aarms en veul zweitdruppels opleverde.
Noa ‘n poar moal spuilen in ‘n aandre tobbe met kold woater wer ‘t schone goud op de liene hungen, tot het grotendeils dreugd was. Einmoal in de weke trok elks schone kleer aan. Veul varioatie wat vörm en kleur betreft, was der ja neit. “t Spul mus deeglek en staark wezen.
Tot heur twoalfde joar dreugen de jonges gein lange boksem, mor zwaarde kousen, dij met jarretels ( hupselen veur de beinen ) of
‘n stuk rek (elastiek) vastholden werden. Kerel nog eins aan tou. A’j veur ’t eerst in zun lange boksem parredeerden muchten. Je vuilden je dan ’t hoantje en telden in ’t vervolg ’n bedie met.
Op dinsdag mus moeke ‘t wasgoud strieken en as ‘t neudeg was verstellen. Veul jonges hoaten dij stoppen veur de kneien. Ze haren leiver, dat moeke doar ‘n nei stuk in breide. ’t Striekiezer was ‘n lomp iezern geval, dat met kokend woater vuld mus worden.
Op de vlouer lag ‘n bonte kokosmadde dij met de schrobber schoonveegd wer. Ein poar moal in weke mus de maddeklopper der overheen hoald worden. De madde wer dan met vereinde krachten over ‘t linnenrek hongen en duchteg uutklopt. Doarnoa kon e der weer ’n zetje tegen.
Ook de kinder dreugen heur steintje aan de huusholden
veurzover meuglek netuurlek bie. Dat was zo vanzölfsprekend, da’j heur der amper over heurden. Elks zat ja in ’t zölfde bootje.
Riekeluuskinder mu’j met ‘schienvat zuiken.
As der ‘n bult snij lag, legden d’ oallu de madde doar wel es ‘n posie in, woardeur alle vlekken der uuttrokken. De jonglu konden mooi oppassen, dat der gein hond of löslopende kip over leup.
Zovoak as kon werden de kinder inschoakeld om hand- en spandeinsten te verlenen.
Wenneer der ies op de kenoalen en wieken lag, konden paartie lu wat bie verdeinen, deur ‘n scheuvelboantje te vegen. De
riesenbezzem göng der dan duchteg overheen. Neit dat er bie ons veur elk wissewasje betoald mus worden, nee dat was meinst
leifdewaark. Soamen mus ’t volk van Buunderveen ja zein de winter deur te kommen.
2. De school
Soamen met ‘n heule klunne kinder göng Jans elke mörgen noar school. Ie leup dan voak op met zien beste kammeroad Rieks Germs. Doar kon e van jongsafaan met eeiden en plougen. Rieks was even old as hum en woonde op ‘n grode ploatse krek noast heur bedoenen. Underwegens werden der heul wat grappen en grollen uuthold. Veural de oldere jongs waren doar staark in.
Aal jongs en wichter mussen van d’oallu noar de cathechisoasie, apaart wel te verstoan. De jongs op dinsdag, de wichter elke
dunderdag. In ‘n klein zoaltje achter het lutje kerkje ( Silo ) kregen ze doar underricht van domnee uut Buundermond ‘Kerkloan’.
Dij haar voak muite om aal dij ongeintresseerde knuppels in ‘t gereel te holden. Ook met de koster van de kerke kregen ze ‘t voak aan stok. Lange Everts haar haanden as kolenschoppen en ‘t was mor roaden, neit in zien haanden te vallen.
De wc’s waren twei hokkies achter de kerke. In uterste nood wer doar deur de wichter gebruuk van mokt. Het stonk doar altied alderverschrikkelkst, wat Everts der ook aan deed. De jongens haren het met heur kleine bosschuppen ‘n stuk makkelder. De bomen in toene achter ‘t gebouw huifden nooit mest te worden.
Ein oavend waren de knoapen wel aarg balstureg. Knelis haar van zien voader, dij bie de bakker waarkte as knecht, ‘n stuk massee
‘n soort zuite gist,- bedould veur de kouken, zoas “ oale wieven “, dij doar dan wat smuier van werden,- metnomen. Dat mus ja
uutperbeerd worden.
In ‘t zoaltje, woar ‘n törfkachel in ‘t midden zien uterste best deed de boude wat waarm te kriegen, deilde Knelis wat van zien bezit uut. Dat zuite spul vönd elk neit zo biezunder lekker en uut
gremiedegheid gooide ein van de jongs zien stuk op de kachel. Och heremientijd, dat leup volledeg uut de klaauwen. Het spul begon ofgemieterd te stinken en deeide vreeslek uut. Het dröng zuk over de ringen heen noar buten en meuk van de heule kachel ‘n vieze
pudding.
Met de vingers kneep elks de neuze dicht. ‘t Was doar ja neit meer te harden. De köster kwam op ‘t keboal van de jongen of en hef ze noar ‘t geheil in ogenschaauw nomen te hebben, heul ‘vrundelk’
tousproken en ‘netjes’ vroagd heur moeke te goan ploagen.
Zukse woorden haren de jonglu van dij christleke köster ja nog nooit heurd. Wat dij der toun allemoal uutkroamde. Kerel nog aan tou, wat wus dij koster ’n hoop woorden, dij wie nog nooit heurd haren. Ie zul ze vast neit van domnee leerd hebben. Ook kwamen ze ducht mie neit in ’t dikke bouk veur. Cathechisoasie is dij oavend overgoan.
Ein poar jongkerels haren de smoak bliekboar te pakken
kregen. Doar was ja ‘n hoop plezier met te beleven. Veural Gezienus Drent haar er ‘n haandje van, wat kwoajongesstreken uut te hoalen en der dan ‘n aander veur op te loaten dreeien. Dij knoap haar ze ducht mie kilometers achter d’ellebogen.
Wel ‘t volgende op zien geweiten hef, bleft gissen en meschien wel missen. Gezienus zul ‘n poar hampels ( snoeshaonen ) wel wat inschuund hebben. ‘n Volgend slachtoffer, was gaauw vönden. Ze haren ja tied over. Noa wat gesmoes en stil gelach achter d’ haand, waren ‘n poar knoapen ‘t roerend eins.
Dij neie meensen, dij in ‘t huus van oal Annechie kommen waren, mussen ze mor eins met ‘n bezuik vereren. Dat was ja ‘n biezunder stel. Zie pasten hier volgens de jonglu ook neit. Veural dat meens haar veuls teveul kapsones.
Ze stak het heufd en heur veurkommen altied uutbundeg veuruut. Ze docht zeker, dat elke vent met ‘n boksem aan, heur ‘n pront wief vönd, woar ze groag met ‘n scheif oog noar keken.
Verbeeldens haar ze wel. Ze haar wel bekieks van de manlu, mor neit om wat ze zölf dacht.
Toun zie dij aarme bakkersknecht eins in noaturoa haar wullen betoalen, toun heur de reken wat aal te hoog oplopen was, was ze in
‘t dörp biekaant uutscheten. Jan de bakker is der vanzölfs wieslek mor neit op ingoan. De knoap wus neit hou gaauw e wegkommen mus en hef loater zien boas der op ofstuurd. Of en hou dij met heur ofrekend hef, is neit bekend.
Volgens de kammeroaden bevrat ze heur man. Ze haar zölf ‘n postuur van ein op eine. Was zowat koegelrond. Heur man
doarentegen mus dunkt heur deur ‘n troalie eten. Kerel wat was die broodmoager. De jongens neomden ‘t stel voak. Kloasien nikkel en Gerrit roest.
Ein poar “helden” göngen omzichteg op pad. Ze sleupen in ‘n wiede booge noar de achterkaant van ‘t huus. Ze wussen dat doar het
“ijscokarrechie” ( wc ) bouwd was. Met stuk pakdroad wussen ze deur t roampje het deksel van de deuze te lichten. Nou kwam het op zuver mikken aan.
Noa ‘n poar missers veul der stuk van dij zuite ‘rommel’ in ‘t gat. Snel meuken de “doaders” zuk uut de vouten. “t Resultoat hebben ze mor neit ofwacht. “t Was veur alle pertijen neit weenselk, dat Jantien snel hoge nood zul kriegen. Wat zul ‘t doar met recht letterlek ‘n schietboel west wezen.
Ze hebt eigenliek nooit goud heurd, wat zuk doar dij oavend ofspeuld hef. De pannen zullen wel even rabbeld hebben. Vermoedelk mus Gerrit, dij sul, het ongemak weer opromen. Doar was dij vent bliekboar goud genog veur. Ook ie het der altied over zwegen.
Under mekoar hebben de belhoamels heur verbeeldens
netuurlek goud loaten waarken. De verhoalen werden al mooier en
mooier. De jonglu zullen van heur moeke wel flink op de kop kregen hebben. De voaders zullen wel wat mopperd hebben met ‘n twinkling in d’ ogen.
De kinder van Germs en Veenstroa binnen der deur heur olden wel overholden, mor konden met de haand op heur hart verkloaren, dat ze der neit bie west waren. Dat was veur heur mor beter ook, beweerden de voaders en heur blik beloofde neit veul gouds. ’n Gewoarschouwd meens telt ja veur twei. De weke doarop is de cathechisoasie heul rusteg verlopen. De köster hef zuk begrieplek mor neit loaten zein.
Einmoal waren ze bienoa altmoal met kletsnatte vouten op school aankommen. Rieks haar heurd, zee e, dat ‘t meuglek mus wezen de klomp heilmoal under woater te holden, zunder dat e van binnen nat wer. Dat wol elks netuurlek wel es zein.
Ie deed zuk de klombe van de vouten, pakte hum vast aan de underkaante, met de kap omdeel. Leup noar de slootswaal en drukte in ein moal de klomp under woater. Met ‘n ruk trok e hum weer
bovenwoater en blikskoaters de eerste keer lukte ‘t hum ook nog. Elk mus dat ja ook uutperberen.
De luchtbelle dij soamenpaarsd wer, zörgde derveur , dat de binnenkaante dreug bleef. Wat ‘n drokte bie slode. Ze werden aal driester, ‘t mus ja wel ‘n keer misgoan. Doar ko’j ja op wachten.
De natte klompen mussen na ’n zetje weer aan, noadat ze eerst goud uutschud waren. Zie mussen zuk nog hoasten om op tied op school te kommen en de hoofdmeester was neit maklek.
Schoolblieven was jawèl het beroerdste dat hun overkommen kon. Met potlood hunderd strafregels schrieven, ( Ik mag neit te laot op school kommen ) kwam het eerst op meesters lieste veur.
Hoanepoten apseteerde dij onterik neit. Het duurde voak ‘n
eiwegheid, veurda’ j van hum weer noar huus muchten. ‘t Slimste was doarbie ook nog, dat je din neit speulen konden met d’aandre kornuten, of wat kerweitjes veur joen voader of moeke doun konden.
Leiver haren je veur straf ‘n triezel om de oren. Al haar meester wel grode haanden. Je waren der dan votdoadelk of. Eefkes wat pien in de kop was nog altied beter as verkraampte vingers. Ook ’n peun in de kont was te prefereren.
De juvvers sleugen joe groag met ‘n lineoal over ‘n haand. Dat deed allemachies zeer. De troanen sprongen je dan in d’ogen en je haren muite ‘t neit uut te bölken. Dij ere gunden joe heur neit groag.
Eigenlieks was ‘t ja slim gemein, mor gein kind duurde der thuus over te kloagen. Je konden doar ook nog wel ‘n watjekou kriegen. “Zelst er wel noar moakt hebben. Eigen schuld, dikke bult”, wer er dan zegd en a’ j neit uutkeken, kree’ j van je voader der nog zun triezel bie! Of ‘n dikke schop under dikste deil van de rugge. Dij zat ja neit veur niks op dij ploatse, beweerde ie altied.
In het noajoar meuken Rieks en Jans en nog ’n poar van dij
‘leeglopers’ van ‘n stuk vlierbesholt van zun twinteg - en ‘n deursnee van vief centimeter, ‘n proppescheiter. ‘t Binnenste zachte “ merg “ wer er met ‘n stokkie uutdrukt. Van de smid wer ’n stang iezer oftroggeld, dij ze aan ‘n stuk holt ( handvat ) vastmeuken. In de holte van de “ scheiter “ deden ze aan de veur en achterkaant ‘n natte prop pepier, of in de ekkeltied ‘n haalve ekkel en dan mor knallen. Met de mond beet je zun ekkel maklek in tweien.
Noa ‘n posie mocht er op het schoolplein neit meer met schoten worden. Was ook ja veuls te gevoarlek met aal dij kinder. Ook
kattepulten, ’n v- vormig stokje met ’n stuk rek der tussen, of ‘n zweepje, woa’j uutsneden pielen as ’n reket met of konden scheiten waren uut den boze.
g. Ein Boer ( eigen – oardeg - heden ) De meinste boeren binnen slim penningvast,
ast op heur regent; drupt ‘t pas op d’ambachtsmeensen.
Boeren geven gein doalder uut, as ‘t heur min past.
Ze denken vervast aan loater, hebt zoveul aandre weensen.
“Elkein hèt wat”, zee de boer,
“mor ìk heb Triene, mien vrouw, zie melkt vanzölfs heur eigen kou en is gekoper as ‘n melkmesiene.”
“ ‘k Heb ‘t votdoadelk neudeg”, zee ‘n boer en stuurde zien knecht om ‘n “heuscheer” hin.
‘n Heule dag zuitbringen was veur hum gein toer, haar dij “lollege” boer nou endelk zien zin ?
Mor ook de beste boer plougt wel es ‘n scheive vurg.
’n Olle - en ‘n jonge boer kunnen voak slecht akkedeiern.
Ook d’ opvolgen is veur menig boer ein grode zörg, elke femilie perbeert ‘t op heur eigen meneier.
Wat ein boer neit kin, dat ét e wizze neit.
Ie is krek ‘n meelzak: a’ j d’rop sloat, stoft er wat uut.
As e ‘n henne èt, dan is vast, of de henne, of de boer zeik, want wat er ook beurd, ie stekt altied ‘n bein veuruut.
‘n Boer looft allenneg zien eigen ol heer
en is slim bange, dat e toukommend joar wat mist.
Geit smaangs bar tegen ‘t aarbeidersvolk te keer.
Zit d’r achterheer, as ‘n bok op d’ hoaverkist.
As ‘n boer opholdt met kloagen
en ook ‘n struner stopt met vroagen.
Lopt het in ‘t lest van doagen, dreeien je al ‘n bedie de moagen ? Van zun boer heuf ik gein zwien,
begriepen joe ‘t nou?
A’j ‘n dikke boer aan taauw hebben bakker Mo’j veural hierzoot goud om denken:
‘n Boer schit neit groag op ‘n vrömde akker,
ie zel as ’t eins ken, joe gein handsmeren schenken.
Ik heb hier ein bedie zitten stoeien met wat al dan neit algemein bekende uutdruksens, gezegden en veuroordelens over ‘n boer. ’t Is ook ’n bedie zölfspot, omda’k ja zölf van boerenofkomst bin. Ons kent ons ja! Mo’j mor denken.
“ Wel ‘n aander jagt, mot ja zölf ook lopen. “ Toch zitten der wel
’n bult woarheden in. Ongewisheid moakt, dat e wat zuneg overkomt.
Pas as de ‘zetels’ binnenkommen en de bedroagen tot tevredenheid stemmen, kan der veur ’t eerst ’n breide lach of. Ik denk, dat bie ons op ’t Meras wel wat touvaalt.
Hier mot elks deur kraben en knooien kop boven woater holden.
Veul tied veur fiebelekwinten hebben ze ja neit. De meinste bedrieven binnen gemengd, zodat ’n boer en zien heule femilie bandeg waark hebben. Uutgoan is der dan ook amperaan bie. ’t Gef altied ’n hoop gesoes veur ’n vervanging regeld is.
Deur veul maandewaark, woarbie ze mekoar helpen met gesloten portmennee valt er of en tou nog wel ’n mouw aan te passen.
3. Veurjoarswaark op en rond de boerenploatse
In ‘t veurjoar, as de zun aal weer wat op krachten komt, wordt het op veul daalploatsen weer ‘n drukte van jewelst. De boer zölf banjert wat bedrieveg hinneweer. Met zien rust is ‘t weer doan. Het laand mot plougd, culliveerd en egd worden, veur de eerste zoaden en aandre gewassen der in kunnen. ’t Liekt biekaant wel, of der ’n storm uutbroken is. Kinder kommen op tweide ploatse en heulden heur wat op ruumte. Paasden wel op heur ‘broodheer’ neit veur de vouten te lopen.
De bie de winterdag verzoamelde ponden spek, vleigen der in ‘n snel tempo weer of. Dat komt denk ik deur de onrust, dij e in ‘t
pokkel hef. Zowat dag en nacht is e in ‘t hènde. In ‘n poar weke tied, vaalt ie weer flink of. Spiekervet is e nao ’n poar weke zogezegd!
De onrust sleug ook over op met noame de jongs. Veur ze ’t in smiezen haren, werden ze inschoakeld bie ’t bouwpreces. ’t Speulen konden de meisten wel op heur buuk schrieven. Ledigheid…juustem.
In ‘t noajoar waren de sloten al roemd en de oale wieke uutlad.
De drek lag nog op de waal en mus nog verdeild worden over de raanden van de akker. Ook de drinkkoelen veur de beisten waren al opschoond. Doardeur waren zie verzekerd van goud drinkwoater, as de kounen weer noar buten muchten. De waarkzoamheden mus ‘n boer ja wel wat verdeilen, aans leup hum loater de kop der ja bie om.
Bie winterdag- ‘t leifst bie vörsteg weer – haar boer de mest uutreden en verspreid over ‘t laand. Kunstmest wer er doudestieds nog heul weineg bruukt.
Ab Germs, ein van de kleinste keuterboertjes haar, volgens zien aanteikens in de:
Zak- agenda voor de leden van het Genootschap ter Bevordering van den Landbouw in Drenthe van ’t oorlogsjoar 1940,
uutgeven deur de N.V. Agrarische Pers in Meppel,
op 22 februoari ’46 zien kunstmestbonnen inleverd en doarop : 146 kilo super, 180 kilo stikstof, 65 kilo fosfor en 140 kilo kali kregen. En dat veur twoalf bunder grond, woarvan vaar bunder graslaand.
“ Komst met ?”, vreug Rieks aan Jans van Hinnerk en Oaltien. “ Kou mot kaalven !” “ Mag ‘t moeke ?” zee Jans. “Hest tuten al
voord ?”, was heur kort antwoord “Joa”. “Goa dan mor met!”
Noa dit verhelderend gesprek togen de beide knuppels noar de stal van boer Germs. Op kougang stönd ‘n kou al wat te kreunen.
“Wemmie 6 “ las Jans op de balke boven de kou. ‘n Weke te vro volgens de vermelde doatum. “ Mot kunnen “ zee Rieks dij Jans noar
boven zag kieken. Over de gruppe haar de boer ‘n breide plaanke legd, zodat ‘t kaalf neit in de stront kon vallen. Kon ja wel in dij
smurrie verzoepen. Al was de grup ’n dik uur leden nog heilmoal leeg mokt.
Op kougang lagen de trekholtjes met het taauw al kloar. Twei pootjes staken al ‘n bedie uut de kou. Je konden zölfs al ‘n stukkie van de snoede van ‘t kaalf zein. Ze mussen wachten, totdat de aanstoande moeke zin haar derbie te goan liggen.
Voader Germs knupte alvast de taauwen om de uutstekende veurpootjes van ‘t kaalf. As ‘t zo wied was, konden ze zo deur wat te trekken, het beist wat helpen tiedens heur weeën. De knoapen
stönden der zowat met open mond noar te kieken. ’t Was ook ja aldergloepense intressant.
Toun de tied der was, muchten de beide jongs, as de boer het zee, heul veurzichteg ‘n bedie mettrekken. Het was dizze reize gein zwoare bevallen. Noa 'n poar moal stief trekken gleed het kaalf der uut. Ab vung ’t zo goud en zo kwoad as ’t gong wat op en vleeide hum op ’t schot.
Ie kreeg ‘n tos stro en veegde doar ‘t kaalf met grode bewegens met schoon. Ook bracht e zo de oademhoalen wat op gang. Met ‘n poar vingers göng e deur de bek van de boreling om ‘t sliem der uut te trekken. Gelukkeg huifde ie neit in de bek te bloazen. Het kaalf was goud in order.
Sneu genogt was het ‘n bolkaalf en bracht doardeur neit zoveul op as ‘n veerskalf. Toch zulden ze noar old gebruuk, der doukies ein op drinken. Veur de jongs vanzölfs gien jonge kloare, mor ’n glassie prik, uut ’t koegelflessie. Met ’n vinger wer die in de haals van de fles drukt, um bie ’t tintelde vocht te kunnen kommen.
Boer naam ‘t kaalf bie de gekruusde veurpoten en legde zien kop erop. Rieks mus de achterpoten vastpakken en zo dreugen ze ‘t jong noar ‘t kaalverhok. Veurzichteg legden ze hum op ‘t stro. Noa ‘n ketier stönd het al wat wankleg op zien poten en wol met zien
rubbelege tong groag wat op de hum in de bek stoken vingers sabbeln. Zo mus e ‘t zoepen ja leren.
Ie kreeg gien kans wat aan zien moekes titte te roppen. De biest dij doar uutkwam was veur d’aandre kaalver en zwienen. Al waren der paartie lu, dij der groag wat pannekouken van bakken wollen.
Op 1 meert van dat joar leverde Germs weer ’n zwikkie, ditmoal aandre bonnen, in. Ie kocht doarveur dat joar: 171 kilo weit ( tarwe ) en 50 kg hoaver. Op 86 rou grond zeide ie 130 kg weit uut. Ook
graszoad zeeide ie in.
‘t Zeeien leut Ab doarbie neit gaauw aan zien zeun of knecht over. Rechte boanen was ja zien trots. As der ‘n slingerd in kommen was en dat maarkte men ja pas as ‘t zoad opkwam, mus je doar de heule zummer tegenaan kieken en mus de boer nog voak de met ‘n
scheif oog gestelde vroage aanheuren, of ie toun meschien ’n bedie dronken west was.
Met zien “kunstmestbakkie” om de nekke, leup e met grode stappen over zien akker en keek doarbie noar ‘n vast punt in de verte. Beveurbeld ein in de grond stoken vörke. ‘t Leek doarbie net, of e met zien rechterhaand tegen zien linkerknei aan gooien wol. Het zoad haar ie vermengd met wat fien zaand, dat streuide beter.
Was ’t baauwlaand wat aan de grode kaant, dan bruukte Germs peerd en wupkar. Terwiel Rieks het peerd mende, smeet zien voader geknield in de bak, met ’n schuppie de droge mest achteruut van de kaar. Umreden de wind neit altied van de goie kaant kwam, zag e der noa gedoane aarbeid uut as ’n zwien.
Veur de jongs kwam der weer ‘n golden tied aan. De tied van holtsprokkeln en kienstobben aanslepen veur de aarme lu was biekaant veurbie. Jans en zien kammeroad Rieks van Albert en Derkien Germs, ‘t einpeerdsboertje, dat noast hum woonde, waren schier onoafscheidlek. Ze akkedeerden meroakel. A’j d’eine zagen, huifde je d’aander neit te zuiken. Zie waren van de zölfde joargang en deden in kwoajongensstreken neit veur mekoar under. Rieks was de proatjesboksem, Jans de bedachtzoame volger. Al leut e zien moat nooit in de steek. Waren ja twei haanden op ein en dezölfde buuk.
Met die verstande, dat de streken Jans zwoarder aanrekend werden dan die van Rieks. Underscheid mus der ja wezen. Veur Jans gold de zegswieze : “ De ein ken wel ‘n kou stelen, ‘n aander mag nog neit over ‘t hek kieken.” Sneu veur Rieks was allenneg, dat Jans bie de zummerdag zo voak met zien oallu optrekken mus.
Ie haar beveurbeeld groag soamen met Rieks metwild noar Drouwen. Diens voader wol doar ‘t bovenlaands peerd Franciska bie de hingst doun. Touvallegerwieze mus ie doar met noar de
hingstenholderij van, hou besteit het, eerlieks woar: Harm Hingstman.
Dij haar noast zien kroeg, drei hengsten op staal en wel : Albert van Westland, Azur II van Knokke en Jan van Passluus. Rieks mocht met en zat as keunig bie zien voader achter op fietse. Jans haar doarbie ja ook na neit metkend. De boer zölf haar het peerd aan de lange liene. d ’Heule weg haar ze goud de sokken derin, net asof e wus, wat heur doukies te wachten stun. Het peerd mus der ‘n poar doagen blieven, tot ze ‘in ’t zoad’ zet was. Aan ‘t end van de weke, kon ze weer ophoald worden.
As loater mocht blieken, dat ‘t peerd nog neit drachteg was, mus boer der nog es noar tou. Hunderdviefteg gulden dekgeld was ook ja neit niks. As ‘t dan ook nog ‘n meervul much worden, was ‘t ja heulmoal veur mekoar.
En dan mor elf moanden en 26 doagen wachten. Der was aans viefteg percent kans dat ‘n hingsveul was. Meinsttied wer die doadelk verkocht. Aans mus e ja kestreert worden. Zien riebewies wer hum
dan, as ‘t woare, veurgoud ofpakt. Aans was e loater sikkum neit te hemmeln. As ruun göng e doarnoa wieder deur ‘t leven. Was dan ‘n goud bruukboar staark peerd.
Jammer genogt göng der bie de geboorte van ‘t vul van Francisca wat mis. Francisca was goan liggen tegen de achtermure van heur staal en haar ‘t vullegie dooddrukt. Begrodelk, ‘t was verdikkeme ook nog ‘n meervul.
De volgende reize mus der de leste doagen mor bie ‘t peerd woakt worden. ‘n Mooi putje veur Kloas- Jan en Rieks kon hum der mooi bie helpen. Meschien mocht Jans van hiernoast, ook wel ‘n poar doagen bie heur in kougaang sloapen.
Elk uur kon ein van de jongs dan even kieken of ‘t aalmoal nog in order was. As ‘t peerd weer stomp aan de mure göng liggen,
konden ze hum weer in ‘t ende joagen. Bie ‘n peerd geit ‘t ook ja zo allergloepens haard. Doar kunnen onze vraauwlu nog wat van leren, of zul dat toch aans wezen. Peerden haren de ‘zondeval’ ja neit op heur geweiten.
Veureg joar was Germs met zien peerd Jolinde noar de peerdenkeuren in Buunen west. Dat haar nogaal wat vouten in de eerde. Veurdat het zover was, mus het peerd wassen en oppoetst worden. Kreeg strikkies in de moanen en de steert wer bösseld.
Vlak veurdat e opdroaven mus, kreeg e wat gember under ‘t steert, zodat dizze in ‘n boge bleef stoan. Aan alle kaanten was ‘t peerd doar bekeken, bemeten en bevuild. De moaten waren gelukkig dik in
order.
Ie mus allenneg nog ‘n moal deur de stroate droaven. Ein jongkerel uut Buunen, Jannes Elting, droafde der achteraan met in zien haanden ‘n blikken bussie ( tabaksdeuze )met ‘n poar centen derin. Ie mus ‘t peerd in bewegen holden en jeug zuk der zölf bie in ‘t zweit. Op kosten van de boer much e noa dat gerun, wat verteren in ein van beide ploatselke krougen aan weerskaanten van de
hoofdstroat.
Jannes van de meulenoar haar ‘t buskruud neit uutvonden, al haar e doar neit allenneg schuld aan. Dou e nog ‘n beudeltje was van drei joar, was e zien moeke even uut haanden glipt en haar letterlek
‘n klap van de meulenwieke kregen. Joe konden hum gaauw wat wies moaken. Albert, dij guut, haar aan hum dan ook ‘n willeg slachtoffer.
Tiedens ‘n schoft, woarbie Albert wat uutrustte under ‘n
boompie in de broeken, was e net ‘n mondvol aan ‘t proaten met zien noabers, toun e in de verte Jan aan zag kommen op zien roestege fietse. Zien ogen begonnen wat te fonkelen, dij haalve zoole zul e der es even flink tussennemen.
“ Moi Jannes “, reup e, “ kom der even bie kerel, ‘t is ja zulks mooi weer. Hest toch wel even tied ? “ Jannes sleug ‘t bein over ‘t zoadel en leut zuk in gras vallen. “ Joa , “ zee e, “ ‘k mot de
jongbeisten even wat drinken geven. Mor ik kan ‘t wel even wachten.
Even uutrusten en ‘n piepvol proaten.”
Ie much van zien moeke ja heulmoal neit roken. Was slecht veur de gedienen en ook veur zien eigen gezondheid, haar ze zegd. “ Hou geit ‘t met dij? “ vreug Albert zogenoamd belangstellend. “ Goud hor “, antwoordde dizze argeloos, “ hou dat zo ?” en ie keek Albert wat bevrömd aan.
“Zugst der wel ‘n bedie bleik uut, mien jong. Hest soms wat under de leden? Must ook wat housten?” Noa ’n poar volzinnen haar e Jannes plat. Dij gofferd wus neit hou e kieken mus. Schoapachteg keek e zien ‘dokter’ aan. “Nou’st zegst. ‘k Heb wel ’n roar gevuil in ’t lief. Kon’st wel eins gliek hebben”.
Noa wat dom hinneweer geproat, woarbie Jannes aal stiller wer, haar Jannes neit veul proatjes meer, veural toun de aandern nog ‘n haandje methölpen. Noa ‘n posie is e weer op huus aan goan. Ie göng drekt hen bère, zee e. De beisten hebben dij dag van Jannes in elks geval gein drinken kregen. Jannes was heulemoal buuls. Wus neit hou rad of bie huus en in ’t nust mus kommen. Haar gelukkig neit deur hou ze hum veur ’t zootje had haren.
Tegen de oavend van de peerdenkeuren haar Jannes Elting hum dan ook goud stoan. Ie slingerde wat achter de droavers aan, mor kon ‘t sikkum neit meer behappen. Aalgedureg mus e evenpies uutpoesten. ‘t Volk klapte in haanden as e met zien steeds roder wordende kop veurbie rende.
‘t Was ‘n beste dag veur de boer, want uuteindelk wer zien peerd goudkeurd veur ‘t stambouk en was e ineins ‘n stuk meer weerd worden. Het maark wer in de haals van Jolinde braand. Boer wus nog neit of e ‘t volgend joar met ‘t peerd wel opgoan mus veur ster, as dat lukte, scheelde hum ja nog veul meer in de portmennee.
Jans haar ook meroakels groag metwuld. Mor leive koukies bakte zien moeke neit. Veur niks göng de zun op en as e eten wol, mus der wel wat op toafel kommen. Der mus wat te bikseln blieven.
Mor doarom neit angeln ( klagen ), der bleef altied gelegenheid genogt over om mekoar te zein.
Noa schooltied bleven de kinder underwegens voak nog wel es hier en doar hangen. Der was ja altied wel wat te beleven, of te zein.
Bie de kroeg noast de klapbrugge stönd vandoage weer de hunderkar van Henderk van Dam ( kinder zeden altied Henderk Houd, vanwege zien onofscheidelke houd ) de voddenman, dij as e in de buurt was, het café van Geert Alberts groag met zien bezuik vereerde.
Geert haar ein goie klant aan hum, mor bie toeren was e hum meer as zat. Veural as e van te veuren al meer kroegen van binnen bekeken haar en dat kwam nogal eins veur. Henderk kon ‘t ja ook neit helpen, dat e voak zun roare smoak in de mond haar. Twei herdershonden haar ie veur zien kare, woarop noast wat pepier, wat iezer, lood en zink lag. Veul verdeinde ie dunkt mie neit en wat e
verdeinde spuilde ie votdoadelk weer deur de kele. ‘k Weit neit, of der thuus ein vrouw en wat kinder op hum zaten te wachten. Ein vetpot ken’t doar nooit west wezen.
Vandoage was ‘t weer goud roak. De honden lagen te sloapen under de kare, toun Henderk Houd de deur van Geert’s kroeg
uutkwam. Zo te zein, haar e wat muite met de coördinoasie. ‘t Pad haar veur hum wat breider motten wezen. Vluikend en bandiezend, ja woarop eigenlieks ?, kwam e al slingerend bie zien kare.
Ie sleug met zien stuk tegen ‘t schot en de honden schoten in ‘t end. Met veul gekreun en gesteun vleide ie zuk maank de spullen. “ Vot !“, brulde ie tegen de honden. Dij wussen bliekboar al hou loat of
‘t was. Op ‘n dravvie göng ‘t op huus aan. Ie mot met zien zwikkie goud overkommen wezen, want twei weke loater was e der weer.
De kinder hebben wieslek mor niks tegen dij zatlap zegd. Ze haren dan wel ‘n petetter met zien stok kennen kriegen. Thuus kregen d’ oallu netuurlek in geuren en kleuren te heuren, wat dij dronken kerel der al uutkroamd en doan haar.
“ Moust es even kommen kieken jong “, zee Rieks Germs tegen zien moat. “ Mien voader is nou naargens meer bange veur.
Inbrekers kriegen van hum metein ‘n beste pak op pénse. “ In de schure hung aan ein van de gebinten ‘n echte “bollepies “ aan ‘n
spieker. Veureg jaar haar Germs ein jonge bolle loaten slachten en de huusslachter haar hum “ ‘t lutje jong “– nou ja lutje ?– der heulmoal uutsneden.
Boer haar hum aan de binten te dreugen hongen. Vandoag haar Rieks heurd, dat e nou dreuge genogt was. Ie haar hum ook even in de haand haar. Joe mussen der toch neit wieder bie noa denken.
Jongs mussen vanzölfs om de beurt perbeeren doar zo hard meugelke klap met op ‘n zak koren te geven. Ze deden net, alsof dat
‘n minne kerel was, dij der van langes mus hebben. Noa ‘n posie, was ook dit neiloodje der weer of en wer het “ woapen” weer aan de
spieker hongen.
De knoapen leupen noar buten en zagen doar Riekus, ein jong dij ook bie heur op school in de klasse zat, op zien oale rikkerak veurbie rieden. Ie reed op ‘n oale fietse van zien voader. Ie kon met zien vouten neit bie de pedoalen kommen, doarom stak e ein bein tussen ‘t freem deur. Ie hung zo schuun aan ‘t rad en perbeerde veuruut te kommen. ‘t Lukte hum ook nog !
As zien voader het mor neit zag, want dan kreeg e ‘n pak ribbesmeer. Dizze haar dij roestbult van zien boas kregen, ie haar hum ja neudeg om op tied bie de bakkerij van bakker Jan ( zoas Jan Dijks in de volksmond nuimd wer) in de hoofdstroat, te kunnen kommen. Tegen drei uur vommerdags mus e de oven ja aanmoaken met wat riesholt, zodat de bakker zölf metein uut de vouten kon, as e achter de mannefacturen vot kwam.
‘s Nommerdags göng voader Geert dan nog ‘n posie under de wol. Aans heul e dit waark ja neit lang vol. Knelis haar zien kans grepen, om der wat behendeger op te woren. Knelis zag de jonges neit stoan, zoveul muite haar e om op fietse te blieven. Stomgroag wol elks doar vanzölfs evenpies op rieden, mor dat wol Riekus neit lieden.
Toun de belle gong wer fietse in ’t hok zet en Riekus repte zuk under ’t geheur van Meester Harms. In de gaauwegheid kreeg Willem van ol Marchie de fietse en sleug ’t bein over ’t zoadel. Wol evenpies snel ‘n rondje moaken over ’t plein. Sjonge dat haar e beter neit doun kund.
Ie zag ’n verdwoalde bakstein over de kop, meuk ’n roare slinger en knalde tegen ’n poaltje op. Dij oale fietse was doar ja neit op berekend en in ein klap zat Willem op ’t gat. ‘t Veurrad was
kompleet noar de barrebiesies. Doar zat e nou met zien ‘goie’ gedrag.
Goie road was deur.
Zien moat hölp hum weer in ’t hende. Verdikkeme Willem haar zuk ook nog zeer doan, mor ’t haar wel slimmer of kunnen lopen. Ie loerde wat om zuk tou en hef ’t rad zo goud meuglek weer in ’t rek zet. Op ’t eerste gezicht zag je der niks van. Jongs hebben mokt, dat ze in school kwamen.
Noa schooltied haar Riekus vanzölf weer ’n bult bekieks. De oaldere ‘garde’ was slim beneid hou e zul reëgeren. Dou e ’t vehikkel oet ’t rek kreeg, haar e ’t votdoadlek deur. Jonges was gong dij vent tekeer. Neide uut noar de meester, mor doader lag vanzölfs op kerkhof.
Doagen loater kwam Riekus bie touval achter de noam van de
‘doader’. Zölfs zien oal heer kwam der aan te pas. Toch is ’t nog met
’n sisser oflopen. Bakker mus ook ja om zien neren denken.
“ Weist nog van veureg joar, bie Albert van der Loan? “ vreug Jans aan Rieks. “ Toun de huusslachter ‘n veers mus slachten ?”
bedoulst doe dat ?” “ Joa “, zee Jans. “
‘k Heb mie de buutse uut lacht. ‘k Zei nog ‘t snoetwaark van dij slome Knelis.“ Rieks mompelde zachies wat veur zuk uut. “ Wie haren
‘t toun zölf ook ja neit zo breid “.
Wat was der dan beurd ? Toun de boer in de slachtmoand ( nov. ) zien veerze noar de schure braacht haar, om slacht te worden, kwam Knelis van even wiederop, ‘n aarbeidersjong, dij beslist neit veuraan stoan haar, der ook overtou.
De slachter haar schoede al veur, ‘n emmer stönd kloar en op
‘n stropak lagen zien messen veur ‘t griepen. Zien scheitmasker haar e in de haand en ie wachtte tot de boer het beist op de dele dreeid haar, met zien kop noar buten richt. De kou was slim schichteg en de boer haar muite hum in ‘t gereel te holden. Zul het deur had hebben, dat e der aan göng?
Sloager Mans zette de veroordeilde ‘t geloaden scheitmasker liek veur de kop en hoalde de hefboom over. Ein harde knal volgde, woardeur de neisgieregen wat achteruut deinsden en de veerze zakte langzoam deur zien veurpoten. Snel legde Mans ‘t woapen weg en kreeg ‘n vliemschaarp mes.
Met ein flinke hoal sneed e de ströt van ‘t dier deur, zodat het bloud der uut spoot. De boer langde hum de emmer aan, dij e under de stroal heul. Met ‘n sleive ( soeplepel ) reurde de boer votdoadelk in de emmer, om klonteren tegen te goan. Hier kon loater lekkere bloudworst van mokt worden.
Noa ‘n posie was het blouden doan en kon de slachter zien reif even aan kaant leggen. Ineins veul hum ‘t oog op “dij aarme” Knelis.
Ie greep hum bie zien schammelhakken en zette hum op de buuk van de gestörven kou. Deur de wind dij nog in zien moage zat, beulde de kou nog einmoal veur de leste keer en sleug e met zien poten in ‘t rond. Knelis kreeg dunkt mie hoast ‘n hartverlammen van schrik en blérde ‘t uut. Ie wus neit hou snel of e under het gelach van dij grode lommels, van de kou of en de schuur uut kommen mus.
Rieks en Jans lachten mor ‘n bedie met, al göng ‘t neit van harte. Veur ‘t zèlfde geld was ein van heur beidend de bok west. Van schrik klopte ook heur ‘t haart nog wild in de strödde. Zie waren bliede, dat zie zölf neit het slachtoffer werden. Van Sloager Mans en zien kammeroad Albert van der Loan haren je zowat ook ja wel
kennen verwachten. In streken deden dij “eeuwege” kwoajonges neit veur mekoar under.
Toun het echte slachten begon, was de lol der veur de jonges gaauw of. Wel wet, wat dij grode lommels nog meer in ‘t zin kregen.
Veural as de draankfles der bie op toafel kwam om ‘n aandre smoak in de mond te kriegen, dan dij van ingewanden en zuks wat meer.
Wenneer over ‘n poar doage de veerze aan kaant mokt en ‘t vleis inzolt mus worden, roakte meinstieds noast het vleis ook de sloager goud in de pekel. Ie meuk in ruil veur wat zulfbedeinen de heule veers aan zied. De boerin en de meid konden doarnoa
votdoadelk begunnen met inwecken. Zo kwam ‘t volk de winter best deur. Doarbie kon het jonkvolk zuk beter mor wat op de ruomte holden.
“Zullen de appels al riep wezen ?”, vreugen de knoapen zuk of.
Ze wussen eigenlek neit goud, wat ze nou weer uutvreten mussen.
Ze staken heur haanden zo ver as ze konden in de heuibult, woar ze
‘n poos leden wat dikke, mooie, mor o zo zoere appels in stopt haren.
Deur ‘t bruien kwam der ‘n zuite smoak aan, was heur verteld. En wisse, toun ze ‘n appel der uutplukt haren, wer e smoaklek opeten.
Ze hebt ze neit aalmoal teruggevonden. Ein poar namen ze met noar huus om d’ aandern ook even te loaten pruiven.
Twei doagen loater kregen de beide knoapen ein eigenoardeg en vervelend putje te op te knappen. Veur twei stuvers de man
mussen ze dan noa schooltied ‘n jute zak even in de achterwieke mieteren. Dat leek gaauw verdeind. Boer Oadams haar dat guster aan heur vroagd. Het geld lokte de jonges wel aan, al wussen ze dunders goud, woarom het göng.
Omstebeurt sleug eine de zak op de rugge. De zat gein lood in, mor wel ‘n poar dikke baksteinen om ‘t zwikkie te verzwoaren. De beide vrunden wussen toun netuurlek best , woarom het dizze reize göng.
Ze mussen de jonge katten verzoepen, dij de boer in ‘t heui ontdekt haar. Doar haar e zuk ja ‘n ongeluk noar zöcht en pas noa ‘n poar weke vönden. Wat mus e met aal dij melkzoepers? Vot der met!
Ein mooie geteikende jonge kadde haar de vrouw achteruut holden.
De aandern mussen verdwienen. Elks haar ja katten genog om de kwinne. Doar zaten de meinsten eerder met, dan om verlegen.
Al proatend göngen de kammeroaden op pad. Wat was dij zak ja zwoar. Ze haren perbeerd de zak tussen heur in te droagen, mor ook dat veul neit met. Of en tou göngen ze aan slootswaal even uutrusten en namen ze de problemen in heur wereld even deur.
Zo kwamen ze op ‘t recht en onrecht in de wereld. Al proatende kwamen ze tot de konklusie, dat het toch eigenlieks slim gemein was, de jonge katten zomor in ‘t woater te smieten. Deur de steinen zul dij zak ja letterlek zinken as ‘n bakstein. De jonge dieren kregen zo ja gein kans. Deur het stuk taauw woar de zak met dichtknupt was, konden ze ja op gein enkele menier ontsnappen.
Toun ze de achterwieke noaderden, was de taauw al lösmokt en haren de knoapen besloten, om de zak zo in het woater te gooien. Zo gezegd, zo gedoan. De zak namen ze tussen heur in. Zwaaiden hum
‘n poar moal goud hinneweer en op ‘n teiken van Rieks leuten ze ‘t geheil zo wied meugelk in de wieke vallen. Wat er toun beurde, wussen ze neit. Ze hebben de sokken der inzet. ‘t Kerwei was noar heur tevredenheid kloard en ze hebben zuk ofmeld bie boer Oadams.
“ Nog problemen had ?” vreug de boer. “ Nee “ schudkopten de
“helden” en heulen heur haand op, om de belonen in ontvangst te nemen.
In de loop van de volgende doagen kwamen ‘n poar “ verzopen
“ jonge katten weer aanlopen op de boerderij. Noa ‘n vroage van Oadams zeden de beide uutvoerders, dat ze ook neit begrepen, hou zowat meuglek west was. Zie haren de zak eerlieks woar in de wieke smeten. Van ‘t taauw hebben ze wieslek mor niks zegd.
“s Oavens loat zagen ze Gerrit, de aarbeider van boer Oadams over stroade goan. ‘t Lopen göng hum slim stoer of. De weg was bliekboar ineins heul breid worden. En wat e zee, of zung, doar was ook gein taauw aan vast te knuppen. Ie göng noar huus, of toch nog neit. Jannechien zöl nog wel wat met hum te verhapstukken hebben.
Mor de boas was van zien jong katten of. Over het hou en wat hebben de beide knoapen mor neit wieder vroagd.
4. Kinderspul
Met zien beidend of met heule groep aandre knuppels trokken de jonglu, in heur vrije tied, ‘t veld in as echte stropers of joagers.
Veural ‘t nog neit aalmoal ontgunnen meras en de nog
aanwezege veenkoelen en törfbulten was ja ‘n eibels mooie en grode speultoene veur de jongen van toun.
Bollepiezen zuiken, kikkerrit verzoamelen, natte vouten hoalen en as ‘t van thuus mocht het uutzetten van zeilgoaren lienen met aan elke uuteinde ‘n hoakje met ‘n lutje kikkertje deraan.
De bedoelen was netuurlek om doar ‘n oal met te vangen.
Tegen de oavend werden de lienen in ‘t woater van ‘t ‘Grode Deip’
gooid. Een in de grond stoken stokkie gaf de plek aan, woar zun lien met dwaarslientjes in ‘t woater gooid was.
Jammer genogt mu’ j ‘s mörgens heul vro uut bère, want veur zunsopkomst mu’j derbie wezen. De oalen bleven noa heur moaltied veuralsnog rusteg liggen. Mor zodroa de zun opkwam, ropde de oal zuk maklek weer lös. Veur de hoan kraaide za’j dan ook ‘n koppeltje knoapen met ‘n jutezak op nek richten de visploatse lopen.
Voak wer ein van de voaders metstuurd om de boudel ‘n bedie in de goaten te holden. As de jonglu weer thuus kwamen met ‘n poar poalings, was ‘t in veul huusholdens feest. De oalen werden streupd en moeke meuk ‘t vet in de panne goud heit. Man, man je aten je de vingers der ja biekaant bie op.
Boer Germs mus met zien heule gezin twoalf bunder
eigenaarfde grond bewaarken en dat deed e met veul plezier. Derkien stak de haanden goud uut de maauwen en stönd in ‘t waark heur mantje. Ook Kloas- Jan de oldste zeun kreeg zien kaarbenoadje neit zomor op bord.
Veureg joar haar Albert zien knecht Rieks Hadders doan geven.
Dij mus altied aanpeerdjed worden. Waarken is veur de dommen, zee Rieks dan met ‘n greins om de smoel en göng deur op zien
elvendattegsten. Ie was veur ‘n boer ‘t bonennat nog neit weerd.
Doarbie haar e ook nog veuls te veul babbeleguuchies. Het begrode Germs veur zien oallu, mor ja Rieks haar ‘t er zölf noar moakt. Ie wus ‘t elke keer eeid beter, terwiel e zo dom was as ‘t achterend van ‘n kou. De boer blef boas op zien bedrief, dat mus e neit vergeten. ’n Aarbeider ha’j neit veur de gezelligheid. Was der neit op vesiede. Hij mus zien centen wel zölf verdeinen, aans wer hum de deure wezen.
Germs zörgde der ja ook veur, dat er bie Rieks wat was te bikseln. Werderens ho mor. Aan hum was ook neit veul bejacht. Ie mus ‘t nou zölf mor uutzuiken. Rieks dacht zeker, dat ‘t zes doagen in de weke zundag was. Dij eine dag zul e dan nog wel es kieken,
woaraan e zinnegheid zul kriegen
In ‘t gezin van Veenstroa waren ze met ‘n speklappie of wat deurwozzenspek al dik tevreden en de keuneg te riek. Aal met aal waren ze neit ontevree. ’n Zwientje op ’t hok, ’n tjoggel hounder op ’t aarf en gruinten in toene veurhaanden. ’n Löslopende hond vangt ook nog wel es wat. A’j mor under de meensen blieft, komt er nog wel eins ’t ein of aander op ’t pad.
Aan de aandre kaante van Jans woonde Geert van der Velde en zien Annechie. Dat was mie ‘n groetjetoet. As dij flodderboksem je op de kovvie neugde, was je hoast geneigd joen eigen koppie met de nemen. Met de schuddeldouke sleug zie maangs mor wat in ‘t rond.
Lutje potje der billen meuk ze der net zo smieteg met schoon, as noa
‘t uutspuilen under de pompstroale de ofwaske. Bah. joe mussen der ja neit bie noadenken. Wat ‘n toekerd !
Ze haren ein dochter, Jantien, ein strontverwende, eelske
medde van zeuventien lentes, met ‘n verbeeldens van hier tot gunter.
’t Was ‘n dikke geilgat, dij aalgedureg met ‘t gat op de hobbel was.
Ze leup er altied slim jenteg over, docht ze dunkt mie zölf. Ze dreeide wat met heur kontje, veural as der wat jongkerels in de buurt waren.
Ze leup der beslist neit bie as ‘t daarde lam, woar gein tepel meer veur is. Wel leut zie heur overdudelk in de koart kieken. Jongs meuken doar ‘n dankboar gebruuk van. Je motten mor denken in ‘t duuster binnen alle katten ja grauw. En aans dou’j d’ogen der mor bie dichte.
“A’k doarmet in ‘n fluitkedel mus zitten, kroop ‘k der deur toede weer uut”, zee Geert van Mans van der Sluus altied. Ie was wat in ‘n kaander bleven. ’n Kaante kerel zogezegd. Zien voader haar hum wat meer schoppen in de kont motten geven. Dij haar e in zien jonge leven al dubbeld en dwaars verdeind. Leste tied waren dij wilde hoaren hum meinst uutvallen.
Zölf was e dus ook neit ein van de schiersten. De wichter leupen met ‘n grode boge om hum heen. Ie zul zuk eerst mor es beter waskern, ie stunk bie toeren ja uren in de wind. Verbeeldens huifde ie ook neit te hebben. ‘t Huusholden woar e uutkwam, stelde ook neit veul veur. ‘n Dikke maalmansboudel (huusholden van Jan Stein ). In elks geval niks om trots op te wezen. Het was ‘n maalkop van ‘n vent en eeid kört aanbonden.
As ‘t hum neit recht zinde, kon ie slim balstureg worden. Stönd e votdoadelk met zien voesten kloar en veur dat je ‘t wussen, ha ’j ‘n wapse veur de kop.
Wieder was der neit veul aan verloren. Ie deed zien waark bie boer Westerhoes aan ‘t Knoal. De moekes woarschaauwden heur grommen om mor ‘n end bie hum uut de buurt te blieven. Geert haar
‘n kop om flinten met te kloppen. Je konden het beter mor neit met hem aan stok hebben.
Beide knoapen, Jans en Rieks waren nooit te beroerd om wat tou te helpen. Al waren ‘t beslist gein onneuzele Hannesen.
Dat hèt boer Oadams – letterlek en figuurlek de dikste boer van ‘t dörp – eins weiten. Ie beloofde grootsproakeg de jongs elk ‘n stuver, as ze veur hum even de “ heuischeer “ op wollen hoalen, dij e
uutgerekend veurege weke uutleind haar aan boer Westerhoes aan ‘t knoal. Deze zul hum noa ‘t gebruuk votdoadelk teruggebrengen, har e beloofd. Mor ja, ie zul dat wel vergeten hebben. Boeren haren ja ook zoveul aan de kop.
De beide knoapen ku’ j om ‘n bosschup sturen. Waren neit op heur achterhoofd vallen en haren metein deur, dat ze bie de poot nomen werden. Zie wollen ‘t veur de boer groag evenpies doun, mor vreugen betoaling veurof. ’t Was, dat er volk bie stond, aans was e zeker teruggekrabbeld. Nou wol e zuch neit kennen loaten. Dij
kniepstuver van ‘n boer wol gein krimp geven en met zwoar de pest in overhaandegde ie de beloofde stuvers.
De meinste boeren weiten ’t aans voak heul mooi te zeggen : “ As ‘t geld kost, dan heuft het neit! “ De jonges haren zuk neit veur
”Jan met de körde achternoam “ loaten lopen. De ‘heischere’ kon e op zien vleizige buuk schrieven. De stuvers binnen, in ’t winkeltje bie de school, opgoan aan zuit holt.
5. De kiepkerel
Regelmoateg, zun ein keer per twei moanden, kwam der bie ons op ‘t dörp ein kiepkerel veurbie. Elke boerenploatse en
waarkmanshuus bracht e ‘n bezuik. Elk huusholden kon van zien negosie wel wat bruken. As de kiepkeerl langes kwam, haar e ‘t leifste allenneg met de vrouw te doun. Wenneer boer over de vlouer was, kon e zien handel voak wel vergeten.
‘t Was ‘n lange riezege blinde man met ‘n lange jaze aan, dij hum nog langer meuk. Ie dreug ‘n grode rugzak, woarin e
allerhaande negosie stopt haar, zoas: schounveters, boksemknoben, luiwievenknoben, taauw, stopgoaren, stopnoalden, knopspelden, rek, vingerhouden, eerpelkrabbersdoppies en veilegheidsspelden .
Hakkemak en nikkenak dus. Veur elks wel wat.
Verzienings veur de minder bedeelden waren d’r toundestieds nog neit. As man ‘t neit meer veur mekoar holden kon, dan göng man noar ‘t aarmhoes. Elk perbeerde, dat zo lang meugelk uut te stellen.
Pangeln was d’r bie dizze koopman netuurlek neit bie. Overaal stönden de priezen duudlek op vermeld en dij blinde man redde zuk d’r best met. Ie vuilde aan het pepiergeld, of de munten, wat de weerde dervan was en gaf joe altied gepast weeromme. As e de pries even neit goud meer wus, dan vreug ie het aan de klant en dan haar e ‘t zölf zo weer in ‘t snötje.
Vanzölf wus e neit, woar e stoan of goan mus. Doarom haar e
‘n vent bie zuk, dij hum op weg helpen kon. Dizze domme kracht wer deur hum ook bruukt as pakezel. In zien rugzakken dreug dij nog veul meer koopwoar.
Of en tou mus e d’r ook heer kommen en reup de blinde man hum. ‘t Duurde meinsttied wel drei körten, vaar langen, veur dij oelewapper op batterij kwam. Dat was mie ook ja ‘n goarenklopper.
Ie haar ze neit aal zeuven op ‘n riege. “Ginus“, zoas dij knuppel heitte, was stom en neit goud wies. Gedreug zuk as de kleinste van de tegenswoordege “stiefkiekers”. Net zo onneuzel keek e uut.
Tiedens de handel gingelde ie wat hinneweer.
De blinde man was met hum toch nuver red. Als de verkoper kloar was, reup e Ginus. Dij kwam d’r op ‘n draffie aanrennen en greep hum in d’ aarm. Zo göngen ze t’ heule dörp deur, d’ eine loan noa de aandre in.
Ginus was aans ‘n echte poetjakker. As e ‘t op de heupen kreeg, dan heul ie aalmoal roare fratsen uut. Ie leut de blinde dan beveurbeld zomor achter de bomen langes lopen, vlak bie ‘n slode of zölfs deur ’n woaterplas banjern. Ie deed dat uut maalvreten en lachde zuk de buutse uut.
Joe wollen dij onterik wel ‘n watjekaauw verkopen, mor ja je wussen neit, hou Ginus loater meschien wroak zul nemen op zien kammeroad en dan was de blinde ja toch nog de pineut.
Met recht “leidde” hier de “lamme” de blinde. Joarenlang binnen zie zo soamen optrokken. Ineins was ‘t veurbie. Was ein van ‘t span zeik worden, dood goan, of much/ göng het zo neit meer ?
Wie hebben dij lu totoal oet ‘t oog verloren. Mor ein biezunder poar, dat was ‘t !
De jongs hebben ‘t maklek verdeinde geld bie zuk stoken en binnen neit wied van stee vot west. In ‘t winkeltje vlak bie school hebben ze der elk ‘n stuk zuithold veur kocht. Zie konden de aandre lu der mooi d’ogen met uutsteken.
“Geist met?”, vreug Rieks aan Jans. “ ‘k Mot met oal bles noar de smid”. “Noar ome Jubben? “ vreug Jans. “Joa”. “Goud”. De
jongens haren neit veul woorden neudeg om mekoar te begriepen.
Ome Jubben, dij bienoam veur Willem Bruuntjes haar e te daanken aan twei neven, dij bie hum op bezuik west wazen. d ’Eine kon nog neit goud proaten en zee altied Jubben in ploats van Willem. Maal Albert haar ‘t heurd, zodounde. Elk haar ‘t groag overnomen.
Oal bles was ‘n oale sokke, ‘n log belgisch peerd. De steert haren ze hum ofknepen met ‘n glìnnege heite tange, dou e nog mor
‘n vooltje was. Tegen zun breide kont aan te kieken vönden de
boeren schienboar mooier en belangrieker, dan dat ze reken heulden met ‘t gemak, dat het peerd er van hebben kon, om zuk de
strontmuggen der met van ’t pokkel te holden.
Der zat gein spier kwoad in hum en ie sjokte mor wat veur de jongs aan, dij hum aan de lange liene veur zuk haren.
“Ome Jubben” kwam der votdoadelk aan, toun e de knoapen in ‘t snötje kreeg. Ie nam ‘t peerd van heur over. Dij sleug wat met d’oren van veur noar achter, vertraauwde ‘t spul bliekboar veur gein meter, haar der begrieplek neit veul sin in, de smederij binnen te stappen.
Bruuntjes zette ‘t peerd vast aan ‘t halster. De jongs stönden der op neuze bie. Eerst werden de oale peeriezers van de hoeven ropt en de boudel uutkrabd. Ein neie peeriezer wer tegen de houf
aanholden en doarna in ‘t vuur legd en op ‘t ambeelt op moat mokt.
Dat lukte vanzölfs neit in einmoal, moar endelk kon ‘t iezer
vastspiekerd worden. Dat göng zo vaar moal. ‘n Vreesleke staank en veul rook kwam der of, as ‘t iezer op pebeer tegen de houf drukt wer.
‘t Peerd mus tiedens de waarkzoamheden op drei beinen stoan.
De jongkerels heulden bles bie ‘t heufd vast en streken hum wat over snoede en deur de moanen. Noa wat vieven en zessen zat ‘t kerwai derop en göng ‘t span weer op huus aan. Van moeke Germs kregen de jonges ein dikke plakke krentstoete veur heur muite.
Doar wol veural Jans wel doagleks waark van hebben. Het schoof voak wat en wat e aargens aans veur niks opdeed, huifde ie thuus neit te kriegen.
“ Hest ’t leste neis van boer Dekens al heurd Jans ?” vreug boerin.
“ Nee”, zee Jans, “wat is doar dan met?” Ie was slim neisgiereg, wat e te heuren zul kriegen.
“ Doe weist toch, dat het dak van d’oale kwinne neit best meer is, veural bie harde störm geit het doarbinnen op dele beheurlek te keer. Nou hef Job wat bedacht. Boven de peerdestal in ‘t achterhuus hef e twei stevege taauwen op vaar ploatsen vastknupt. Elk taauw zun meter uut mekoar. As e underin nou ’n plaanke legt, kan e doarop goan zitten, net as zien vrouw, dij der ook wat gewicht aan geit wel wezen mag.
Wenneer ‘t nou haard begunt te waaien, goan Derkie en Job zölf op dij “ schommel ” zitten om zo ‘t dak op zien ploatse te
holden.” Jans en Rieks mussen doar smoaklek om lachen. Ze zagen ’t al veur zuch. Wussen echter neit goud, of ze dit wunderlieke verhoal wel echt leuven mussen. As ze ’n moal bie boer Dekens in schure kwamen, mussen ze doar toch mor es goud op letten.
Mus ’t heule dak der desondaanks toch nog ofwaaien! Met Dekens en de vrouw op ’n schommel der underaan. Woar zullen ze dan groates en veur niks wel neit kunnen belaanden. De fantesie göng noa wat opmaarkens volsloagen met heur op loop. Lachend göngen ze noar buten.
Op ’t schoolplein hebben ze in geuren en kleuren ’t geheurde groag breiduut noaverteld. ‘s Oavends wer in alle huusholdens ’t overege volk op hoogte bracht. Men wus neit, wat men van dit roare verhoal denken mus. Job en Derkien achtte men der best tou in stoat.
In de loap der tieden verdween de bolle wat uut beeld. Dij eine bolle mus ja alle kounen bedeinen. Inteelt was doarbie denkboar en neit goud. Kunstmoatege inseminoatie was doarbie ’n uutkomst. Dat K.I.- station, met stuk of drei bollen, stönd in Buunen.
Albert haar al in geuren en kleuren verteld, dat K.I. veur meensen der ook aan zat te kommen. Bah, doar mus e niks van hebben. Namen ze je ‘t mooiste waark van de wereld ja ook nog of.
Ie kon ’t ja liggende of en juig zuch doarmet leiver in ’t zweit dan bie
’t normoale waark.
Nou kon men doarheen goan, om “ ’n bolle in ’n gloazen piepie
“ te bestellen. Makkelder was ’t om even te bellen. Dat was aans nog
’n heul geheister.
Toun ein van de kounen van Rieks zien voader wat nusteg wer en doarbie aalsmor op ’n aandre kou zat te repeln. Stuurde Germs zien zeun en kammeroad noar de dichtstbieziende kroeg om doar te bellen. Ze mussen mor zeggen, dat er ‘n “ tochtege “ kou was bie boer Germs. Dan zul ’t zeker in order kommen.
Soamen leupen ze noar de café deure en stapten as echte kroegtiegers noar binnen. De deurbelle meuk ’n eibels keboal en metain kwam Hinderkien, ’n dikke schommelkont, de zoal binnen.
“ Wol je wel evenpies bellen, dat mien voa ’n tochtege kou hef ?”, raffelde Rieks zien opdracht of. “ Goud “, zee de boazin, “ loop mor met, dan kinst ‘t zölf even deurgeven.” Doar was ’t Rieks nou neit
bepoald om te doun west, mor nou ja, ie zag wel, woar ’t op uut zul dreeien.
In de achterkoamer hung de telefoon. ‘n Groot fermikkie met ’n grode slinger der aan. Hinderkien naam de hoorn van ’t apperoat en gaf ’n slinger van heb ie nou wat. Noa ’n posie haar ze contact, met ‘t ploatsleke postketoor. De eerste verbinden was legd en Rieks zee tegen de telefoniste wat e wol. “ Wacht mor even “, zee ’t vrouwtje, “ leg de hoorn der mor weer op.” Ze göng aan ’t waark en zöchde
verbindens met ’t postketoor in Buunen.
Toun dat kontact legd was, mus ook zie wachten, tot Buunen in gesprek kwam met ‘t K.I. station. Toun alle lienen knupt waren, belde de eine noar de aander op, totdat in ’t café de telefoon begon te
rinkeln. Rieks mus de “ telefoon “ opnemen en kon toun zien bosschup over de tochtege kou kwiet.
De boas beloofde hum, dat ‘t allemoal in de loop van de middag veur mekoar zul kommen. Doarnoa much e de hoorn weer aan de hoake hangen.” Man, man wat ja ’n boudel “, verzuchde Rieks en veegde zuk ’t zweit van de kop. As zien voader nog es weer wat wus!
Loat in de middag zagen de knoapen de “ kunstbolle “ ’t aarf oprieden. Dat mussen ze ja metmoaken. As der wat te beleven, of te zein was, stonden ze der groag met de neuze veuraan bie.
Ze leupen metein deur noar de koustal, woar Hendriks, de K.I.
man, al achter de “ tochtege “ kou stönd. Zien koffertje stönd noast hem. Ie kreeg der ’n roestvrijstoalen stange uut, woar e veurin ’n buisje schroef schroof. Hierin zat ‘t zoad van de gevroagde bolle, zee e tegen de neisgierege jonges. Aan de achterkaant was ’n vermikkie, dat e uut kon trekken.
Ie vreug de boer woar e zien haanden even wassen kon. Met gruine zeipe waskede ie zien linkerhaand en – arm tot boven aan tou.
Toun het schienboar noar zien zin was, leup e noar de kou. Greep met de rechterhaand de steert vast en stak zien schone nog gladde arm in de pisbuis van ‘t beist, dat heur pokkel kromde en er bliekboar best zinnegheid in haar. Zul ze denken, dat der ’n echte bolle achter heur stönd?
Heul veurzichteg leidde ie ’t apperoat langs zien arm deip in de kou. Ie wol het zoad schienboar op de bestemde ploats oflevern.
Zodroa de buis op plek van bestemmen aankommen was, drukte ie de hefboom in. Wachtte eefkes en trok zien aarm toun met apperoat en al veurzichteg terugge. Zo dit kerwei zat er ook weer op. Nou noar de volgende. Wenneer het dier neit meer tochteg wer, haar Hendriks zien waark goud doan.
Ein Merasker lat neit gauw ‘t achterste van zien tong zein. Ie hoald zuk ’t leifst ’n bedie op de ruumte. Kek de kat eerst even goud uut de boom, veurdat e met ’n weloverwogen oordeil komt. In
allerhaande veul gebruukte uutdruksels bliekt duudlek, dat de
bescheiden Drent bang is ’n aander veur de kop te steuten. Zoas in:
“ Doe kanst wel es geliek hebben.” ( het neit eins wezen )
“ Ik zal wel es kieken.” ( veurzichteg nee zeggen )
“ Joe kunnen ’t mooi zeggen. “ ( ik geleuf der niks van ) Bie ’t krammen van de zwienen was ’t maklek as ’n buurman even toulangen wol. Eine nam doarbie ’t zwien tussen de beinen steveg bie d’oren vast, terwiel d’ aander ’n koperen kram in de bovenlip drukte. Het zwien haar der verder neit veul last van.
Allenneg vrat e nou ’t hok zölf neit op. Dat misleke gewruit was nou votdoalek oflopen.
Het snieden van de biggen ( jonge beren ) was veur de “ petient “ ‘n heul wat pienleker aangelegenheid. Het biggie wer stief tussen de dijen klemd en met ’n scheermessie wer ’n hoal over de ballenzak geven. De ballen werden der ein veur ein uutdrukt en lössneden .
Men kan zuk veurstellen, dat ’t zwientje tekeer göng, alsof e slacht wer. Zie gierde ‘t uut. Dit was bliekboar neudeg om
geslachtsdrift en loater reuk aan ’t vleis te veurkommen.
Het zwientje tikken, of zwientje vangen was doudestieds nog volop in gebruuk. Der kwam eeid ‘n smak volk op of. Elk wol ja wel groag zun big “ groates en veur niks “ met noar huus nemen. Geld gruide de meensen neit op de rugge, mor wel in ‘n zwien.
In ’n ofgeboakende ruomte leup ’t big, ’n koppeltje kerels
werden blinddoukt en mussen op ’n teiken peberen ‘t biggetje aan te tikken. Wel dat het eerste kloarspeulde was winnoar. Op
Keuneginnedag was dit ein van de spellegies, dij op ’t voetbalveld holden werden. Kinder muchten kieken, mor vanzölfs neit metdoun.
Doarveur mussen ze eerst wat meer spek op de ribbekast hebben. Ze vernuverden heur aans best.
Bie ‘t “ zwientje vangen “ göng het er veul roeger tou. Het zwien was insmeerd met gruine zeip. Pebeer zun big mor es vast te pakken en vast te holden. Regelmoateg göng het dier der in ’n
dravvie van deur. Net zo lang tot ’n geluksvogel het beist bie de oren, of lutje steertje te pakken haar en het klem tussen zien beinen
kriegen kon.
Gelukkeg hef de dierenbeschermen dit “ spel “ loater verboden.
Ook het hoazewindhond rennen bracht veul volk op de bein. Vanuut
’n ofgesloten kooi, mussen ’n stuk of vief honden peberen de hoaze ( ‘n leeg hoazevel, vastknupt aan ’n taauw, dij roazendsnel om ‘t veld trokken wer ), te pakken.
Dat kreeg gein hond veur mekoar, moar wel leup e zuk zowat de hoaken uut ’t braandmoagere lief. De hond dij ’t eerste over de
streep kwam, haar wonnen en de eigenoar göng met de hoofdpries noar huus.
Hoazewindhonden kom je tegenswoordeg neit veul meer tegen.
Allenneg in Pekel hebben ze ‘t nog ’n zetje volholden.
6. Eerpelpoten
Begun meert, as de jongbeisten noar buten konden, wer het opgehoopte mest uut de potstallen hoald en uutreden over het laand.
Met ‘n mestvörk wer ‘t dan verspreid.
Eind meert, zo om en noa bie Poasen, mussen de veurgekiemde poot-eerpels de grond in. Het pootgoud was al wat uutkiemd in
bakkies op de dele. “ Ein dreuge meert en ‘n nat april, dat is wat ‘n boer groag wil”.
d’ Eerste woensdag in meert is ‘t altied “biddag veur ‘t gewas “.
Haalf zundag en haalf “ wordeldag “. ( werkdag ) Noa ‘t neutenscheiten, ‘n mooi tiedverdrief, zo noa Poasen, göngen d’eerpels de grond in.
Op palmposen, de zundag veur Poaske, leupen de kinder met heur Poashoantje op ‘n stokkie in optocht deur ‘t dörp. Ook mussen ze zingend de buurt deur.
“ Hoantje op ‘n stokkie geef ons gauw ‘n brokkie
geef ons gauw ‘n stukkie brood anders geit mien hoantje dood !”
Met ‘n lange latte en ‘n heuivörk haar Rieks zien voader op “ witte dunderdag” ein lange rechte streep op betonnen vlouer van de schuurdele trokken. Met de vaartander mestvörke trok e doar ook nog ‘n koppeltje dwaarslienen bie.
Op de middag van Goie Vrijdag ( de Hervormden waren dizze dag bie huus, of noar kerke ) kwam de femilie, aanvuld met de buren en vrunden met aanhang, in de schure bie mekoar om wat neuten te scheiten ( rieseln ). De ofgescheidenen konden d’ heule dag nog waarken. Ze göngen pas ‘s oavends de domnee met ‘n bezuik vereren.
Elkein , groot en klein, zette ‘n poar walneuten op de kruuspunten van dij riege. Achteraan begunnen en dan zo noar veuren waarken. Albert Germs gebruukte veur ‘t neutenscheiten ‘n dikke iezeren koegel, dij e uut dankboarheid kregen haar van ‘n oal waarknemer van Meursinge zien glasfebriek veuraan in
Buundermond.
De heule kunst was ‘t te mikken op de alderleste, den was ‘t ja dun en mocht man de neuten in de buutse stoppen. Luiten je de leste stoan, dan was ‘t dik en mus je der net zoveul bie opzetten. Dik en dun was waarkverschaffen. Alle neuten mussen dan weer opzet worden. Elk deed met uut oarregheid, dikke priezen waren der neit met te verdeinen, allenneg ‘n poar neuten of ‘n poar centen, as elk deur de neuten heen was. Je kregen twei neuten veur ‘n stuver. As alle neuten opzet waren, zette men op bepoalde ploatsen ‘n poar centen in ‘n rondje dernoast. De kinder leupen met de poaspuut um nek, woarin noast wat gekleurde eier, ook neuten en fruit zat.
