• No results found

Existentiële en spirituele zorg

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Existentiële en spirituele zorg"

Copied!
44
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

Existentiële en spirituele zorg

komt een zingever bij de dokter….

Kathleen Van Steenkiste 19 maart 2022

(2)

Robert is een man van 79 jaar, terminaal ziek (prognose max. 2 maanden). Hij is nog helder van geest. Zijn

echtgenote verzorgt hem thuis. De palliatieve equipe is ingeschakeld.

Er kan met Robert niet over het naderende levenseinde worden gesproken – het is taboe, hij ontwijkt het.

Je komt de huiskamer binnen en Roberts dochter is

aanwezig – zij had je graag eens gesproken. Ze zit er erg

mee dat ze noch met haar vader, noch met haar moeder kan spreken over het naderend sterven, ook niet over afscheid nemen.

Je gaat naar haar luisteren…

(3)

Elisa is een vrouw van 82 jaar, ze is 4 jaar weduwe. Ze heeft een zoontje direct na de geboorte verloren.

Ze wil thuis sterven. Haar tweede zoon en een nichtje komen zo veel mogelijk helpen.

Ze heeft altijd troost gevonden in haar geloof.

Nu haar eigen dood nadert, spreekt ze haar twijfel uit.

Is er hierna iets? Zal ze haar man en zoontje terugzien?

Ze is bang.

(4)

Wat komt er aan bod?

- Zingeving en spiritualiteit - Existentiële pijn

- Existentiële zorg

(5)
(6)

zingeving

= gaat over het zichzelf

situeren en oriënteren en het geven van betekenissen.

Op die wijze creëren mensen samenhang.

(7)

oriënteren & situeren – definiëren – betekenis geven

(8)

‘Hoe gaat het met jouw waarden?’

‘Gaat het een beetje met de zingeving?’

(9)

‘Dagelijkse’ en ‘levensbeschouwelijke’ zin en de verbindingen ertussen

Dagelijkse zin

Het zijn de dingen die we

dagelijks doen, die onmiddellijke relevantie hebben en die we als zinvol ervaren

De ‘kleine’ verhalen van mensen

Levensbeschouwelijke zin

Het bewust stil staan bij wat we doen en hoe we ons doen en laten verbinden met grotere,

meer omvattende kaders (religie, levensbeschouwing)

= Het terrein van de

existentiële zorg

(10)

4de pijler in de zorg

‘containerbegrip’: voor elk wat wils…

een rijkdom maar… een kat zou er haar jongen niet meer in terug vinden

spiritualiteit

(11)

spiritualiteit

Leo Apostel

= koppeling van zingeving en verbondenheid

= zich richten op basisdoelen in leven + zich plaatsen in grootst mogelijk geheel waartoe men behoort

“Zingeving heeft met het individu zelf te maken.

Spiritualiteit veronderstelt een relatie met een groter geheel​”

(12)

spiritualiteit

• Onlosmakelijk verbonden met zingeving

• Individueel gekleurd

• Al dan niet verbonden met ‘geloof’

(13)

1. doelgerichtheid & levensperspectief 2. rechtvaardiging (waarden en normen) 3. ‘efficacy’ – greep op het leven/controle 4. eigenwaarde

Deze behoeften zijn met elkaar verbonden

Roy Baumeister

‘The four needs for meaning’

(14)

Behoefte aan

doelgerichtheid & levensperspectief

een verbinding tussen een gestelde handeling en een

toekomstige situatie, het doel er ontstaat in meer of mindere mate coherentie en hierdoor ervaart men samenhang

(15)

Behoefte aan

rechtvaardiging (waarden en normen)

evaluatie van ons handelen in termen van waarden (‘doe ik het goede’)

waarden als motivatie voor het handelen

(16)

Behoefte aan ‘efficacy’/greep op het leven/controle

= het gevoel dat we onze doelstellingen kunnen realiseren en dat we inderdaad

naar onze waarden kunnen leven

(17)

EFFICACY

• Primaire controle

• Effectief iets kunnen

veranderen aan de

situatie

• “Ik kan iets veranderen aan mijn situatie.”

EFFICACY

• Secundaire controle

• Door zelf te veranderen en af te

stemmen op de situatie

• “Ik kan niets veranderen aan mijn situatie; dus ik pas me aan.”

EFFICACY

• Interpretatieve controle

• Zoeken naar verklaringen waarom deze situatie zich voordoet

• “Ik kan niets veranderen aan mijn situatie;

maar ik heb er voor mezelf een verklaring voor gevonden, waardoor ik ermee kan omgaan.”

Drie Drie vormen van “Controle”

van “Controle”

(18)

Behoefte aan eigenwaarde

We vormen ons zelfbeeld :

- door onszelf te vergelijken met anderen,

- door te streven naar liefde en waardering, naar succeservaringen, naar status en macht

- door het leven te leven, door ervaringen en informatie te

verzamelen waarmee we beelden maken van hoe mensen in het algemeen zijn

Behoefte aan eigenwaarde

(19)

Spirituele / existentiële pijn

Grenservaring = geraakt worden in KERN K = (k)controle

E = eigenwaarde

R = rechtvaardigheidsgevoel

N = nu-in-relatie-tot-later (toekomstperspectief)

Uit: Verlieskunde , Herman de Mönnink, p. 50-53

(20)
(21)

Spirituele / existentiële pijn

Spiritualiteit heeft te maken met zingeving, spirituele pijn met het verlies ervan.

= bij (dreigende) grenservaringen

= het is een pijn die mensen kunnen voelen wanneer ze iets wat zinvol is voor hen, iets wat zin geeft aan hun leven,

verliezen of dreigen te verliezen.

Het zijn de gevoelens van onmacht die men ervaart om nog zin aan het leven te geven, om het eigen leven nog richting of doel te geven.

(22)

denken/spreken voelen gedrag

‘t Is onrechtvaardig’ kwaadheid/woede zitten

‘verdorie’ verontwaardiging hopen

‘waarom?’ gelatenheid zoeken

‘dat mag niet!’ verdriet en gemis overleven

‘wat nu?’’ leegte-niets nadenken

‘waarom ik?’ angst – wanhoop roepen

paniek huilen

einde aan maken

Mogelijke signalen

(23)

John is 32 en vorig jaar overleed zijn vrouw tijdens een reis in India. Hartaderbreuk.

Twee maanden na haar overlijden, verloor hij zijn moeder aan kanker.

Het leven heeft geen zin meer. ‘Als we hier toch

maar even zijn en als dat dan ook nog is om wie je graag ziet, te verliezen, dan hoeft het niet meer

voor mij’.

(24)

Odette is 87 en woont reeds 15 jaar in haar serviceflat.

Het voorbije anderhalf jaar laat haar lichaam haar meer en meer in de steek…haar mobiliteit gaat sterk achteruit, incontinentie en darmproblemen, hevige artrose die

maakt dat ze haar rechterarm en –hand nauwelijks kan

gebruiken, ze heeft ‘s morgens en ‘s avonds hulp nodig bij het omkleden,... Het ‘beste moment van de dag’, zegt ze zelf, is wanneer ze ‘s avonds eindelijk in bed ligt.

‘Een mens kan soms te oud worden...’, zo vertelt ze. Ze

praat over ‘wanneer het genoeg zal zijn, wanneer de

grens is bereikt’.

(25)

Spirituele / existentiële pijn

•acuut / chronisch

•in gradaties

•‘besmettelijk’

(26)
(27)

IK

lichaam – medische

sector

de anderen - sociale sector

emoties – psychotherapeu

tische sector Existentiële

spirituele dimensie – geestelijk verzorgers

(28)

Heeft vele gezichten isolement

contact met intens menselijk lijden, uitzichtloosheid en ontluistering

onoplosbaar lijden

Existentiële zorg

‘Een methodiek van het humanistisch geestelijk werk’, Bakens in de stroom, p. 109 - 125, Jan Hein Mooren

(29)

mooi - nabijheid in het leven op momenten dat

het er echt toe doet

bijzondere verbondenheid met cliënten

zien hoe mensen moedig en waardig zoeken naar

antwoorden op gegevenheden (ziekte,

aftakeling, eindigheid)

niet probleemoplossend, wél realiseren van essentiële menselijke

waarden

Existentiële zorg

(30)

Kernwoorden in de existentiële zorg - zingeving van de patiënt

- centrale waarden:

autonomie en verbondenheid

- echt contact en medemenselijkheid

(31)

De hoofdvraag is: wat betekent het voor mij om mens te zijn?

Het gaat om de individuele ervaring van het eigen bestaan.

(32)

Existentiële / spirituele zorg

• ‘nabij zijn’ – in contact

• focus op zingeving – van ‘dagelijkse’ naar

‘levensbeschouwelijke’ zin

• de zorgverlener is oprecht geïnteresseerd in de

‘binnenkant’ van de ander

• heeft te maken met een specifieke attitude, maar ook met een bepaalde ‘methodiek’

(33)

• zorg voor het levensverhaal en de gebrokenheid

• betekenistijd – Kairostijd

• het tempo, het tijdsbesef en de belevingstijd van de cliënt respecteren

• presentie: ‘Een praktijk waarbij de zorggever zich aandachtig en toegewijd op de ander betrekt, zo leert zien wat er bij die ander op het spel staat – van verlangens tot angst – en die in

aansluiting dáárbij gaat begrijpen wat er in de desbetreffende situatie gedaan zou kunnen worden en wie h/zij daarbij voor de ander kan zijn. (..)’ Andries Baart

(34)

• creëren van de voorwaarden zodat trage vragen kunnen en mogen gesteld worden

• het erkennen van de pijn

• ingaan op wat je ziet

• wat het verlies betekent voor de persoon

• tijd voor zorg

(35)

• Gelaagde werkelijkheid feiten

betekenissen

levensbeschouwing

• opmaken van de levensbalans

= het eigen leven als meer samenhangend geheel zien 4 ‘betekenisniveaus’ :

- het heden

- de levensloop

- vragen naar de zin van het leven - de laatste levensfase en de dood

(36)

1. Het heden

• hier en nu

2. Niveau van de levensloop = contact met het eigen verleden

* gemaakte keuzes

* wensen/dromen die niet uitkwamen

* schaamte en trots

* daden die al dan niet werden gesteld

* gegrepen en gemiste kansen

* verlies en tegenslag

* ontwikkeling van een levensfilosofie

(37)

Effecten:

Patroon van het doorleefde zien Trots voelen

Pijnlijke ervaringen verwerken Eventuele verzoening

Acceptatie van niet gerealiseerde zaken Meer vat krijgen op eigen leven

Versterken identiteit

Beter accepteren eigen sterven

(38)

3. Niveau van de zin

= Spreken en nadenken over de zin van het eigen leven

“heb ik het wel allemaal goed gedaan?”

“waar heb ik altijd voor gestaan?”

“ heeft de mens wel een bestemming?”

“is met de dood alles afgelopen?”

“vanuit welke inspiratie leef ik?”

(39)

Effecten:

Balans opmaken van de levensbeschouwelijke elementen in het leven

Een kader maken waarbinnen de laatste levensvragen geplaatst worden

Grotere (on)vrede

Gevoelens van vertrouwen en onzekerheid

Verhelderen identiteit (wie ben ik en waar deed/doe ik het allemaal voor?)

Bewuster verder leven

(40)

4. Niveau van het levenseinde Het taboe van de dood

Tevredenheid over eigen leven Resten onverwerkt verleden

Afscheid moeten nemen Onafgemaakte taken

Angst voor lijden en pijn

Angst voor onbekende van de dood

(41)

Effecten:

Taboedoorbreking Intensiever leven

Accepteren van tegenslag als behorende tot het leven Ordenen levensloop

Verminderen van angst

Bewust vorm geven laatste levensfase / afscheid

nemen

(42)
(43)

(Afscheids)rituelen

Voor en/of na overlijden

Op vraag

Persoonlijk en uniek

Samen creërend

(44)

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Zijn mening getuigt niet alleen van een grote onwetendheid maar vooral van een gebrek aan respect voor de medemens. Als je kiest voor een job, moet je geen andere jobs

Zo zijn er vaker momenten waarbij we overleggen en waarbij de beeldende begeleiding een waardevol onderdeel is van de spirituele en psychoso- ciale zorg die we in het hospice

Na de training hebben meer verpleegkundigen het idee dat er voldoende aandacht voor spiritue- le vragen en/of behoeften van de patiënt is (een stijging van 14% naar

De geest komt tot rust wanneer voor een tijd- je de aandacht niet is gericht op het den- ken, maar wordt verlegd naar bijvoorbeeld mers uitgenodigd om met een vriendelij-.. ke,

Natuurlijk controleert je verloskundige / gynaecoloog bij iedere controle of het met jou en je baby goed gaat, maar daarnaast is het ook belangrijk dat jij zelf in de gaten houdt of

en onderwys van elke volk grootllks beinvloed. By die organisasie van die onderwysstelsel en die voor= stelling van uie kurrlkulum moet dus rekenln~ gehou word

Door te werken aan de cultuurgebonden ontwikkeling zetten we in op de ontwikke- ling van kennis, inzicht, vaardigheden en attitudes die leerlingen nodig hebben om cultureel

De fragmenten zijn ook bedoeld om docenten onderling te laten praten over wat leerlingen moeten kunnen op de werkvloer en hoe ze dat kun- nen gaan leren. Hoe je dat doet en waar je