‘STANDA ARD VOOR
WONINGISOLATIE’
Vanaf 1 augustus 2021 staat op het energielabel vermeld of de bestaande woning voldoet aan de ‘standaard voor woningisolatie’.
De 'standaard voor woningisolatie’ wordt uitgedrukt in kWh/m2 en geeft aan of de bestaande woning goed genoeg is geïsoleerd voor een toekomst zonder aardgas. Daarmee krijgen gebouweigenaren inzicht in hoeverre verbeteringen nodig zijn aan de woning voor verwarming met een alternatief voor aardgas.
‘STANDAARD VOOR
WONINGISOLATIE’
In het Klimaatakkoord is afgesproken dat we de gebouwde omgeving stapsgewijs gaan verduurzamen en de CO2-uitstoot richting 2050 vergaand gaan terugdringen. Om gebouweigenaren te ondersteunen bij deze opgave is in het Klimaatakkoord onder meer afgesproken in de bestaande bouw een standaard en streefwaarden voor woningisolatie te ontwikkelen.
• De 'standaard voor woningisolatie’ geeft de warmtebehoefte van de woning aan uitgedrukt in de hoeveelheid kWh/m2 gebruiksoppervlak per jaar die nodig is om de woning te verwarmen.
• De streefwaarden zijn bedoeld om een toekomstvaste referentie te geven voor een enkel bouwdeel.
De standaard en de streefwaarden zijn met name bedoeld voor wijken waarvoor de toekomstige warmtevoorziening nog niet bekend is, als handvat voor handelingsperspectief voor woningeigenaren.
Renovatie van appartementengebouw Foto © Nieman RI
Standaard
De 'standaard voor woningisolatie’ is een kenmerk op woningniveau, namelijk de netto-warmtevraag, berekend volgens NTA 8800. Daarmee is de standaard voor de woningbouw één waarde in kWh/m2 jaar die afhankelijk is van het samenspel van geometrische kenmerken, de bouwkundige kwaliteit, het isolatieniveau en de luchtvolumestromen (ventilatie, infiltratie).
De standaard voor de woningbouw is een grenswaarde die richting geeft aan de vraag of de woning ‘aardgasvrij’ kan worden; de standaard geeft aan hoeveel warmte nodig is om de woning te verwarmen. Daarbij is een niveau gekozen dat als toekomstvast kan worden beschouwd.
De betreffende woning hoeft dan voor 2050 niet nogmaals geïsoleerd te worden, bij aansluiting op duurzame (warmte)bronnen met een lagere temperatuurwarmte, mits de temperatuur daarvan ten minste 50 o C is (voor vooroorlogse woningen 70 o C).
Het niveau van de standaard komt in de praktijk overeen met een
recente kwalitatief hoogwaardige ‘woningbouwcorporatierenovatie’ met extra aandacht voor kierdichting en ventilatie. Dit is een isolatieniveau dat gangbaar is bij professionele partijen, zonder dat een te ingrijpende verbouwing noodzakelijk is. De hoogte van de 'standaard voor woning- isolatie' is daarbij afhankelijk van de compactheid van de woningen.
De hoogte is zodanig vastgesteld dat er een grote mate van zekerheid ontstaat dat in de praktijk slechts in beperkte mate aanvullende
maatregelen aan het afgiftesysteem (zoals vervangen van radiatoren) nodig zijn om de woning te kunnen verwarmen.
Er wordt bij de 'standaard voor woningisolatie' onderscheid gemaakt in twee categorieën woningen, eengezinswoningen en meergezinswoningen, en in twee tijdvakken, een bouwperiode voor en na 1945. Naoorlogse woningen hebben doorgaans een spouwmuur, bij de meeste woningen gebouwd voor 1945 ontbreekt een spouw of is deze ongeschikt om na te isoleren. Bij het vaststellen van de 'standaard voor woningisolatie' voor vooroorlogse woningen is er dan ook vanuit gegaan dat de dichte geveldelen (metselwerk) niet geïsoleerd hoeven worden. Daarmee resulteert dat wel in een hogere warmtebehoefte voor de vooroorlogse woningen. Daarbij is voor de woningen van voor 1945 uitgegaan van een alternatief voor aardgas met een aansluittemperatuur van 70 o C (MT-warmte) en voor woningen vanaf 1945 van uitsluiting op een alternatief met een aansluittemperatuur van 50 o C (LT-warmte).
Grenswaarden 'standaard voor woningisolatie'
Woningtype Compactheid (Als/Ag) Netto warmtebehoefte (kWh/m2) Eengezinswoningen, tot en met 1945 < 1,00
≥ 1,00
≤ 60
≤ 60 + 105 * (Als/Ag -1,0) Eengezinswoningen, na 1945 < 1,00
≥ 1,00
≤ 43
≤ 43 + 40 * (Als/Ag -1,0) Meergezinswoningen, tot en met 1945 < 1,00
≥ 1,00
≤ 95
≤ 95 + 70 * (Als/Ag -1,0) Meergezinswoningen, na 1945 < 1,00
≥ 1,00
≤ 45
≤ 45 + 45 * (Als/Ag -1,0)
Tabel 1: Grenswaarden 'standaard voor woningisolatie'
Standaard (integrale eis woning in kWh/m2 jaar) Huidige woning
Netto warmtebehoefte voldoet niet aan 'standaard voor woningisolatie', kenmerken:
• matig geïsoleerd
• conventioneel dubbel glas
• beperkte kierdichting
• geen / verouderd ventilatiesysteem
Woning voldoet aan 'standaard voor woningisolatie'
Mogelijke maatregelen:
• vloer, gevel- en/of dakisolatie
• HR++ glas/triple-glas
• verbeterde kierdichting
• nieuw / vervangen ventilatiesysteem
Streefwaarden
Naast een 'standaard voor woonisolatie' voor de gehele woning zijn er ook streefwaarden ontwikkeld voor afzonderlijke bouwdelen zoals vloer, ramen, buitenmuren en dak. Ook is er een streefwaarde voor kierdichting en ventilatie. De streefwaarden zijn bedoeld om handelingsperspectief te geven bij verbouwingen waar slechts één of enkele bouwdelen worden aangepakt (zoals dak, gevel, vloer). Dit zijn waarden voor isolatiemaatregelen voor afzonderlijke bouwdelen en voor benodigde ventilatie en kierdichting. De standaard is leidend, de streefwaarden voor bouwdelen dragen hieraan bij.
De standaard en streefwaarden zijn bedoeld als handelingsperspectief voor woningen in wijken die niet vooroplopen en waarvoor het
alternatief voor aardgas dus nog wel enige tijd onzeker zal zijn. Met de standaard en de streefwaarden ontstaat er toch een mate van houvast voor gebouweigenaren, die daarmee hun voordeel kunnen doen bij voorgenomen onderhoud en verbeteringen.
Streefwaarde (verbetering enkel bouwdeel)
Verbetering dakconstructie aan Streefwaarde:
• dakisolatie Rc > 6,0 á 8,0 m2 K/W
• toekomstvaste referentie voor enkel bouwdeel en daarmee gereed voor het plaatsen van PV(T)-panelen
De streefwaarden gaan verder dan de uitgangspunten die veelal gekozen worden in een ‘reguliere’ renovatie (denk aan ‘nieuwbouw plus’ niveau).
Dat heeft ermee te maken dat de streefwaarden bedoeld zijn voor
verbouwingen waarbij maar één of enkele bouwdelen worden aangepakt en niet een integrale benadering van de woningrenovatie wordt gedaan zoals wel beoogd bij de vaststelling van het niveau van de standaard.
Als zo’n bouwdeel integraal aangepakt wordt, kan op andere onderdelen volstaan worden met minder maatregelen. Het beste inzicht hiervoor geeft een maatwerkplan.
Voorbeeldprojecten
Om een idee te geven welke maatregelen nodig zijn om te voldoen aan de 'standaard voor woningisolatie' worden twee voorbeeldprojecten toegelicht.
Het betreft:
Hoek- en tussenwoning uit 1970
Bouwdeel Eigenschappen Specificatie
Begane grondvloer Ongeïsoleerd Rc = 0,15 m2K/W
Kopgevel 60 mm spouwmuurisolatie Rc = 1,69 m2K/W
Gevelpaneel 80 mm isolatie Rc = 2,14 m2K/W
Hellend dak Ongeïsoleerd Rc = 1,55 m2K/W
Ramen Begane grond: dubbel glas
Verdieping: enkel glas
Uw = 2,90 W/m2K
Infiltratie o.b.v. bouwjaar qv;10;ref = 2,40 dm3/s.m2
Voor- en achterdeur Ongeïsoleerde deur met enkel glas Ud = 3,40 W/m2K
Ventilatiesysteem Natuurlijke toe- en afvoer systeem A1
PRAKTIJKVOORBEELD 1
GRONDGEBONDEN WONING
UIT 1970
Om te voldoen aan de 'standaard voor woningisolatie’ mag de
warmte behoefte voor de hoek- en tussenwoning respectievelijk niet hoger zijn dan 79 en 61 kWh/m2 per jaar. De hoekwoning heeft een netto warmtebehoefte van 199 kWh/m2 en de tussenwoning van 181 kWh/m2. Om de warmtebehoefte van de woning te verlagen zijn verschillende mogelijkheden, in dit voorbeeld is gekozen voor de volgende maatregelen:
• Vloerisolatie
• Dakisolatie
• Vervangen huidige glas door HR++-glas
• Verbeteren luchtdichtheid
• Aanbrengen ventilatiesysteem
Met de voorgestelde combinatie van maatregelen wordt voldaan aan de ‘standaard voor woningisolatie’.
Bouwdeel Maatregelen Specificatie
Begane grondvloer Vloerisolatie 150 mm Rc = 3,50 m2K/W
Hellend dak Dakisolatie 150 mm Rc = 3,50 m2K/W
Ramen Overal HR++-glas Uw = 1,80 m2K/W
Infiltratie Kier- en naaddichting qv;10;ref = 0,70 dm3/s.m2 Ventilatiesysteem Natuurlijke toevoer en mechanische
afvoer met CO2-meting in woonkamer en hoofdslaapkamer
systeem C4c
Netto warmtebehoefte na maatregelen Standaard
Hoekwoning 75 kWh/m2 ≤ 79 kWh/m2
Tussenwoning 60 kWh/m2 ≤ 61 kWh/m2
Tussenappartement uit 1962
Bouwdeel Eigenschappen Specificatie
Vloer boven bergingen Ongeïsoleerd Rc = 0,15 m2K/W
Langsgevel Spouwmuur: 40 mm na-geïsoleerde
spouwmuur
Paneel in kozijn: 70 mm isolatie
Rc = 1,25 m2K/W
Up = 0,93 W/m2K
Kopgevel Rc = 1,92 m2K/W
Plat dak 70 mm na-geïsoleerde spouwmuur Rc = 0,22 m2K/W
Ramen Ongeïsoleerd Uw = 2,90 W/m2K
Voordeur Conventioneel dubbel glas Ud = 3,40 W/m2K
Infiltratie Kier- en naaddichting qv;10;ref = 2,00 dm3/s.m2 Ventilatiesysteem Natuurlijke toevoer en mechanische afvoer systeem C1
PRAKTIJKVOORBEELD 2
WOONGEBOUW
UIT 1962
Om te voldoen aan de ‘standaard voor woningisolatie’ mag de warmtebehoefte voor dit tussenappartement niet hoger zijn dan 45 kWh/m2 per jaar. Het tussenappartement heeft een netto warmtebehoefte van 82 kWh/m2. Om de warmtebehoefte van de
woning te verlagen zijn verschillende mogelijkheden, in dit voorbeeld is gekozen voor de volgende combinatie van maatregelen:
• Isolatie vloer boven bergingen
• Dakisolatie
• Vervangen huidige glas door HR++-glas met kozijnvervanging
• Geïsoleerde voordeur
• Verbeteren luchtdichtheid
• Wijzigen ventilatiesysteem
Bouwdeel Maatregelen Specificatie
Vloer boven bergingen 80 mm isolatie Rc = 3,79 m2K/W
Langsgevel Spouwmuur: 40 mm na-geïsoleerde
spouwmuur
Panelen: 70 mm isolatie
Rc = 1,25 m2K/W
Up = 0,93 W/m2K Kopgevel 70 mm na-geïsoleerde spouwmuur Rc = 1,92 m2K/W
Plat dak 150 mm isolatie Rc = 3,55 m2K/W
Ramen Overal HR++-glas met verbeterde
U-waarde kozijn
Uw = 1,40 W/m2K
Voordeur Geïsoleerde deur Ud = 2,00 W/m2K
Infiltratie Kier- en naaddichting qv;10;ref≤ 0,50 dm3/s.m2 Ventilatiesysteem Natuurlijke toevoer en mechanische
afvoer met CO2-meting in woonkamer en hoofdslaapkamer
systeem C4c
Netto warmtebehoefte na maatregelen Standaard
Tussenappartement 44 kWh/m2 ≤ 45 kWh/m2
Met de standaard en streefwaarden krijgen gemeenten en gebouw- eigenaren een handvat bij de opgave in de energietransitie naar
duurzame warmte. Vooralsnog heeft de 'standaard voor woningisolatie' nog geen verplichtend karakter. De hoogte van de standaard en of de woning daaraan voldoet wordt op het Energielabel van een woning vermeld en zal daarmee in de toekomst een belangrijke rol gaat spelen bij taxatie, verhuur, koop en verkoop van woningen.
Het realiseren van de 'standaard in woningisolatie' in de bestaande bouw vraagt om maatwerkadvies richting gebouweigenaren. De belangrijkste componenten om te voldoen aan de standaard zoals
vloer-, gevel- en dakisolatie, glasvervanging, verbeterende kierdichting, vernieuwen ventilatiesysteem, kunnen op adresniveau verschillen. Naast de 'standaard voor woningisolatie' die intergraal kijkt naar de netto
warmtebehoefte zijn er streefwaarden ontwikkeld. De streefwaarden zijn bedoeld om handelingsperspectief te geven bij verbouwingen waar slechts één of enkele bouwdelen worden aangepakt (zoals dak, gevel, vloer). De 'standaard in woningisolatie' is leidend, de streefwaarden voor bouwdelen dragen hieraan bij.
SLOT
Als senior specialist energie & duurzaamheid richt ik mij op het verduurzamen van de gebouwde omgeving. Daarnaast ben ik
mede-rapporteur van de bepalingsmethode NTA 8800 en betrokken bij de ontwikkeling van de standaard en streefwaarden.
Als adviseur energie & duurzaamheid houd ik mij dagelijks bezig met energetisch advies in de nieuwbouw en de bestaande bouw.
Daarnaast richt ik mij op beleidsonderzoek naar verduurzaming in de gebouwde omgeving.
André Kruithof
Senior Specialist
06 - 508 779 00
a.kruithof@nieman.nl
Theo Haytink
Adviseur Energie & Duurzaamheid
06 - 291 496 34 t.haytink@nieman.nl
Aan deze whitepaper werkten mee:
MEER WETEN?
Wilt u meer weten over de energietransitie en de mogelijkheden die er zijn voor het verduurzamen van uw woningvoorraad? Wij staan voor u klaar. Bel of mail ons. U kunt ook het contactformulier invullen, dan nemen wij met u contact op.
OVER NIEMAN
Nieman is al sinds 1988 de partner in de bouwbranche. Wij geven bouwtechnisch advies tijdens het bouwproces: van ontwerp tot bouw en van bestaande bouw, verbouw en transformaties tot nieuwbouw.
Onze klanten zijn: bouwbedrijven, woningcorporaties, project- ontwikkelaars, architecten en overheden.
Wij hechten veel waarde aan kwaliteit in de bouw en aan een goede samenwerking. Goed partnership vergt investeringen van beide partijen.
Investeren in partnership staat hoog in het vaandel, daarom bouwen wij aan langdurige relaties met onze klanten. Wij zien uw klanten als onze klanten en dragen graag bij aan het gewenste en optimale
resultaat van uw bouwprojecten.
Nieman
info@nieman.nl 030 - 241 34 27 www.NIEMAN.nl
eserved by Nieman. / v1.08022022
