NIEUWE BIJDRAGEN

NIEUWE BIJDRAGEN

TOT DE KENNIS DER

BEVOLKINGSTATISTIEK

VAN

J A v ^{A . .}

I ^VER~AMELD DOOR

~

^P. B L E E K E R.

Uitgegeven door het Koninklijk Instituut voor Taal·, Laud- en : . Volkenkunde van Nederlandsch Indië.

'S GRA VENH.'\ GE,

MARTINUS NTJHOFJ1'.

~_ ._1870 ~ . _~.

NIEUWE BIJDRAGEN

'I' 0 'I' nEK E NNI S I) K R

BEVOLKINGSTATISTIEK

VAN

J A v A.

VERZ,\MI':LD nOOR

P. B L E E K E R.

Uitgegeven door het Koninklijk Institunt voor Taal-. I,and- ell Volkenknnde van NederJandsch Indië, '

's

GRAVENH AGE,

MARTIN US NIJHO]']'.

1870.

t

NIEUWE BIJDRA.GEN

TOT DE KENNIS DER

BEVOLKIN GST ATISTIEK

VAN

J A V A.

Thans nog geen vierde eeuw geleden bemoeide men 7.Ïch weinig met de statistiek der bevolking van Java. Zelfs de J ndische Regeering, die er in de eerste plaats belallg b~ had, de levende krachten te kennen waarover zij ten behoeve van het toen in volle werking z~nde kultuurstelsel had te beschikken, gaf zich geen moeite, het cijfer der bevolking met eenige juistheid te doen opnemen. Zij berustte eenvoudig in de opgaven, door de hoofden van gewestel\ik bestuur haar jaarlijks aangeboden, en alhoewel het toen reeds mogel~k wa::;, althans tot eenig bepaald inzicht te komen betrekkel~ik de ste;kte der bevolking in de verschillende afdeelingen, regentschappen, distrikten en dessa's , vergenoegde zich de Regeering met de jaarl0ksche staten, die slechts globale opgaven bevatteden van de algemeenè c~jfers der residentiën.

Van eene regentschaps- of distriktsstatistiek was geen sprake, dan iu de kultuurverslagen. Eene dessastatistiek ontbrak der Re- geering geheel en al.

Toen ik, in 1844,. en dus reeds 25 jaar geleden, m~ine

eeriiW nasp0rlngen omtreut de bevolking tatistiek va· u

Java

iu

1

• I

BEV01.KtNGS'rA'rIS'l'iEK VAN JAVÁ.

het werk stelde, wendde ik m~ vergeefs tot de bureelen der algemeen regeering, om die statistiek tot in büzonderheden te leeren hnnen. De b~izonderheden waren er eenvoudig niet aanwezig en h~j, die de nasporingen wenschte te doen, louter uit zucht naar kennis en wetenschap, kon niet ontgaan dat hij van hoogerhand met een wantrouwend oog werd gadegeslagen.

Wat ik niet vond te Batavia en te Buitenzorg , wist ik te verkrijgen tijdens mijne eerste reizen over Java. In menig regentschap, in verschillende distrikten en zelfs in talr~jke dessa's , had ik m~j overtuigd van de aan}Vezigheid van uitvoerige en, zeer tot in b~izonderheden gaande bevolkingregisters , en toen ik, in het jaar 1846, Java van het westen tot het I)osten en van het noorden tot het zuiden doorreisde en alle residentiën bezocht, gelukte het mij, de bouwstoffen bijeen te brengen, die mij in staat stelden het eerst eene bevolkingstatistiek naar de regent- schappen en distrikten samen te stellen.

Die arbeid is opgenomen in Jaargang 1847 van het Tijd- schrift voor Nederlandsch Indië, onder den titel: Bijdragen tot de Statistiek der Bevolking van Java. Hij omvat, wat toen, niet b~j de regeering, maar in verschillende gewesten, be- schreven was omtrent de uitgestrektheid in 0 palen van de regentschappen en distrikten, van het aantal dessa's , van het cijfer der bevolking van de verschillende distrikten , van het aantal Europeanen, Inlanders, Chineezen, Arabieren en andere vreemde Oosterlingen, en zelfs van deze natiën het cUfer der mannen en vrouwen en der jongens' en meisjes.

Sedert 1847 heeft de kennis der statistiek van Java groote voorts.chreden gemaakt. Door de " Verslagen van het Beheer van Nederlandsch I'Ildië'" sedert 1849 geregeld jaarlijks openbaar gemaakt, heeft het Departement van Koloniën zich aan het hoofd geplaatst der beweging op statistisch gebied. Steeds heeft het d.ie verslagen aan d'egelijkheid van statistisch gehalte doen winnen, en in de latere jaren, toen de meer vrijgevige beginselen in het bewind waren, heeft men zelfs niet geaarzeld de uitgebreide statistische opneming van Java te bevelen en te organiseeren en door . de instelling van een statistisch bureel de verkregen uitkomsten te doen verzamelen en bijhouden.

Wie het thans op Java zich ten taak zou wenschen te stellen de daar aanwezige statistische gegevens wetenschappelijk te

I

I,

:l3EVOLLtNGS'l'A'l'IS'l'lEIt VAN JA VA.

bewerken, zou een hoogst gewichtigen arbeid kunnen leveren, een monumentaal stuk voor de kennis van het merkwaardigste en belangrijkste eiland in het verre oosten.

Reeds vroeger is in het openbaar gewe:t.en op de wenschelük- heid, dat de schatten van kennis, op Java verzameld en nog te verzamelen, ook bij het Departement van Koloniën konder!

worden geraadpleegd. Dezelfde mate van kennis toch, die voor het Indisch bestuur wenschel~jk wordt geoordeeld, 'moet ook als noodwendig worden geacht en spoedig verkr~igbaar zijn in Nederland zelf, waar regeering en volksvertegenwoordiging, bij het tegenwoordig stelsel van beheer, zoo dikwerf op de hoogte behooren te z~in om met kennis van zaken te beslisseh over aangelegenheden, waarbij eene nauwkeurige statistische kennis van distrikten of dessa's een eerste vereischte is.

Het l~jdt ook geen twijfel of de regeering zal, binnen een gegeven tijd, tot het inzicbt komen, dat Il~i hier te lande in het bezit behoort te zijn van eene zoo volledig en uitvoerig mogelijke statistiek van de overzeesche deelen van den Staat, en z~j zal dan ook wel moeten volgen het voorbeeld van andere staten, die de statisti~che kennis hunner overzeesche bezittingen op ruime schaal tot openbare bekendheid brengen.

In het begin dezes jaars geroepen deel uit te maken van de

"Commission organisatrice de la Septième session du Congrès international de Statistique", vestigde ik mijne aandacht op nieuw op een onderwerp, waaraan ik reeds een vierde eeuw geleden veel tijd en moeite ten offer had gebracht. Het kwam mij wen- schelijk voor, de bevolkingstatistiek van Java op nieuw tot een punt van meer gezet onderzoek te maken en meer in het bijzon- der om, zoo mogelijk, even als in het jaar 1847, die statistiek te doen loopen tot over de Afdeelillgen, Regentschappen en Distrikten.

Het was mij bekend, dat tot in bijzonderheden gaande statis- tieken van enkele resiuentiën van Java en loopende tot het jaar 1862 of 1863, in de archieven van het Departement van kolo- niën aanwezig waren, en ik liet niet na, mijne medeleden in de genoemue Kommissie, speciaal die der sektie voor de koloniën, te wijzen op het wenschelijke, dat dergelijke statistieken, maal' loop ende over alle residentiën en over de jongste jaren, ter beschik- king van de sektie wierden gesteld.

Het gevolg is geweest een verzoek der Kommissie aan den Miuister valt Koloniën om de gewenschte bescheidell tel' jl1l~age

4 BEVOLl\.I~GS'l'ATIS'L'IEl\. VAN JAVA.

te mogen bekomen, en met de meeste welwillendheid heeft deze de verlangde dokumenten uit Indië ontboden en ze der sektie doen aanbieden.

Het zijn deze bescheiden, die ten grondslag liggen aan de volgende b~jdragen. Ik had ze wel van verschel' dagteekening en zeker ook uitvoeriger gewenscht, althans dat ze, wat de bevolkingen betreft, ook behelsden de cijfers van de 8eksen en leeftijden, de b\izonderheden van mannen, vrouwen, jOllgens en meisjes, even als die ill m~jne Bijdragen van het jaar 1847

z~jn opgegeven. Intusscheu zijn ze belangl'~jk genoeg om een grooten ~tap lULder te brengen tot de kennis van den toestand in het jaar 1867, waarover ze loopen.

Na mijne Bijdragen van het jaar 1847 is geene regentschaps- gewijze of distriktsgewijze bevolkingsstatistiek van geheel Java openbaar gemaakt. De hier gegevene sluit zich daardoor aan die welke over het jaar 1845 lÇlopt. en uit den aal'd der zaak dikwerf als punt van vergel\jking heeft gediend. Sedert 1845 is van verreweg de meeste regentschappen en distrikten de uit- gestrektheid in 0 geogr. m~Jlen berekend, zoodat de dichtheid der bevolking voor de meeste distrikten is kunnen worden aau- getoond.

Wat de oppervlakte der residentiën betreft, even als die voor het geheel van Java en Madura, zijn de nieuwere bescheiden gevolgd, die de uitgestrektheid der meeste gewesten eenigszins anders aangeven dan de vroeger meestal aangenomen opgaven van P. Baron Melvill valf Carnbee. Waar, in deze bijdragen, op vroegere dichtheidstoestanden der bevolking gewezen wordt, z~jn die genomen uaar de ûieuwe bepalingen lier uitgestrektheid van de verschillende gewesten. Men gelieve zulks in het oog te houden bij vergelijking met de in vroeger jaren door mij openbaar gemaakte berekeningen van deuzelfden aard (Statistisch- ekollomische beschouwingen op kololliaal gebied, in T~jdschr.

Ned. Ind. 1863 IJ p. 230. en and.)

De studie van de dichtheid der bevolking is, met betrekk1ng tot

.r

ava vooral, van het hoogste belang. Bovendien staat men hier op vasten bodew. Moge al voor meer dan één gewest de absolute of nagenoeg volstrekte juistheid der c~jfers te wen- scheu overlaten, dit staat toch vast, dat de bevolkingsc~jfers

BF.VOT.KINGSTATISTIEK VA" JAVA. 5 voor geen enkel gewest te hoog 7.ijn aallgegeven. Er kan wel sprake zijn van een grooter aantal bewoners dan de staten ver- melden, maar in geen geval van een geringer aantal. Indien alzoo de dichtheidsverhouding van J ava's bevolking uit de be- rekening der bestaande cijfers bl~ikt te z~in

=

^{6091 zielen per}

o

geografische mijl, dan is die dichtheid te beschouwen als een minimum en in geen geval 31s méér dan het minimum.

Men kan alzoo met de grootste zekerheid zeggen dat de dicht- heid van Java's bevolking m in sten s is gel\jk 6091 zielen per 0 mijl.

Wat geldt voor Java in het algemeen, geldt evenzeer voor de verschillende residentiën, regentschappen en di strikten , en wanneer men dan ziet, dat in sommige deelen van Java, zooals in Soerabaya, Japara, Bagelen en Kadoe, de dichtheid der bevolking meer dan het dubbele bedrflagt van die van Java in het algemeen; wanneer men ontwaart dat in vele uitsluitend landbouwende distrikten de samenhooping der populatie st\jgt tot eeue dichtheid, van meer dan 20000 en 30000 zielen per

o

m., dan is men ten volle gerechtigd om uit die verhoudin- gen, in. verband met de beschikbare bebouwbare gronden, te oordeel en over het meerdere of mindere der plaatshebbende over- bevolking, zonder gevaar te loopen die te overschatten.

En nu leert de statistiek van Java van 1867 deze belang- r\jke en onomstootel\ike feiten: dat de densiteit der bevolking die van Nederland reeds overtreft; dat die di chtheid, wanneer men Midden-J ava alleen neemt (het deel beoosten Cheribon en bewesten Rembang en Madioen, eene oppervlakte bezittende gelijk aan die van geheel Nederland) tot 10322 zielen per 0 m.

st\igt, - en dat men, eenige gewesten van Midden-J ava ter be- rekening nemende, b. v. de aan elkander grenzende residentiën, Pekalongan, Bagelen, Kadoe, Samarang en Japara (te zamen ongeveer van gelijke grootte als het. Koningrijk Saksen) de hoogstbelangr\jke dichtheidsverhouding bekomt van 13759 7.ielen per 0 mijl.

De statistiek van 1867 wijst op een bevolkingscijfer, voor Java en Mac1ura, van 15002818. - Uit het bovengezegde volgt reeds, dat er geen twijfel kan bestaan omtrent de waarde van dit cijfer als minimum. Het is waarschijnlijk dat, bijaldien overal ele opnemillg der bevolking met wenschelijke juistheid

Jutd kUllne!:! plaats hebben

¹

het cijfer nog tal

van

ç1u

ⁱ

zend

U

6 BEVOl,KINGSTA.'l'IS'rlEK VAN JA VA.

hooger zou zijn geweest, maar in geen geval geringer. Dit geldt evenzeer voor de cijfers der statistieken van vroeger jaren, en inzoover hebben ook deze eene volstrekte waarde, als zij ons leeren dat zij minstens voorstellen de toenmalige sterkte der bevolking Wat men ook moge gestreden hebben en nog strijden over de onjuistheid dier cijfers, die strijd liep en loopt nog daarover, dat de cijfers veel te gering zijn en niet, dat zij de bevolking te ster~ aangeven.

Dat zij te gering zijn is ook de meening die uit een gezet onderzoek moét voortvloeien, maar dat zij in het algemeen zeer ver van de juistheid verwij derd waren komt mij niet aannemelijk voor, althans niet, wanneer men zich niet bepaalt tot de cijfers van een gegeven jaar maar ze neemt voor ruimere tijdvakken. Het blijkt, dat, wanneer in een gegeven gewest eene meel' nauwgezette opneming had plaats gehad, de bijhou- ding der veranderillgen in de eerstvolgende jaren in den regel te wenschen overliet, maar dat daarna weder eene meer zorg- vuldige opgave geschiedde, waardoor men der voorstelling van den waren stand der zaak weder meer nab~j kwam. Daar- door laat zicb verklaren dat men na jaren van stilstand of ge- ringen vooruitgang der bevolking plotseling een buitengewonen aanwas waal'llam, stilstand en aanwas die meer sch~jnbaar dan wezenlijk waren. Toetst men dan echter den buitengewonen aanwas niet aan het vorig jaar maar aan een t~jdstip van eenige jaren vroeger, dan bevindt men, dat, over eene reeks van jaren genomen, de aanwas in verschillende perioden eene merk- waardige gel~kheid vertoont, die er op wijst, dat eene bepaalde wet den aanwas beheerscht, maar dan ook recht geeft aan te nemen eene betrekkelijke juistheid -der c~ifers.

Bovendien weet men, dat op verschillende t~dstippen op hoog gezag zorgvuldige volkstellingen hebben plaats gehad.

In 1802 werden de gewesten van Java's Noordoostkust, op last van den toenmaligen goevelmeur Nicolaas Engelhard , tot

in geringe bijzonderheden opgenomen. ^I

Raffies gelastte eene nauwkeurige statistische opneming van geheel Java voorzoovel' de invloed van het Europeesch gezag zulks toeliet.

Onder Van der Capellen werd de b~ihouding der statistiek zeer tel' harte genomen en eene gel~ikvormigheid in de opgaven voorgeschreven door het doen volgen van uitvoerige modellen.

De eischen van het stelsel, sedert 1830 op Java ingevoerd,

BE VOLKI",GS'l'.A'lC IS'l'lEK V11.':!I J .A. V.A.. 7 brachten meCie de noodzakelijkheid van het bezit eener nauw- keurige kennis van de werkkrachten waarover men ten behoeve van kultuur- en heerediensten wilde beschikken. En alhoewel de verkregen kennis langen tijd slechts de eigendom bleef van regeering of hoofden van gewestel~ik bestuur, bestond z~j toch op schrift.

De ondervinding heeft m~i, tijdens mijne reizen over Java geleerCl, dat de hoofCien der vele dessa's in verschillende resi- dentiën die ik toen bezocht, uitvoerige register~ aanhielden van de bevolking, van de hoofden, priesters, landbouwers enz., van de mannen en vrouwen en jOllgens en meisjes, van vee- stapel enz. enz., registers die de bl~ikell droegen dat ze met zorg waren opgemaakt.

In een der zittingen van het onlangs te '8 Gravenhage ge- houden Internationaal Statistisch Kongres heb ik er op gewe·

zen, dat de bevolking van Java in een tijdvak van v~ifelldertig jaar verdubbelt, en ik lichtte dat feit toe door de bekende be- volkingsc~ifers van vro'eger jaren. Eene herinnering aan de des- betrekkelijk gevonden evenredigheden, zal hier: niet overbodig worden geacht. Ik zal de cijfers zelve laten spreken.

35jarige tijdvakken. Bevolking in Bevolking in

1795-1830 1795 3500000 1830 7064936

1830-1865 1830 7064936 1865 14168416

1815-]850 1815 4615270 1850 9570023

1824--1859 1824 6368090 1859 12324095 1829-1864 1829 6691114 1864 13917368 1832-1867 1832 7323982 1867 15002818 Onverschillig alzoo hoe men de 35jarige tijdvakken neemt, vindt men verdubbeling (iets meer of iets minder) van het zielental, en gewis mag men hieruit wel opmaken dat, zoo de waarde der cijfers van de verschillende tijdstippen al te wen- schen overliet, wat niet ontkend wordt, toch daaraan mag toe- gekend word eu een hoogere graad van juistheid. of zoo men liever wil, een geringere graad VUil onjuistheid, dan men alge- meen geneigd was aan te nemen.

Tot hetzelfde besluit wmClt men onwillekeurig geleid door de studie van de cijfers der seksen, voorzoover die bekend Z\in.

'l'oetst men de verhoudingen der geslachten, voortvloeiende uit de cijfers der tellingen van 1802, van 1815 en van 1845 aan di.e ~ verkregen door de jongste statistische opneming, aaU

BEVOLKINGSTATIS'1'I:EK VAN JAVA.

welker juistheid minder te tWijfelen valt, dan ontwaart men ook ten dezen opzichte eene merkwaardigf) overeenkomst, die aan den eenen kant aantoont dat de geslachtsverhoudingen over- eenstemmen, in df) hoofdzaak althans, met wat men in Europa waarneemt, en aau den anderen kant er voor pleit dat de op-

\

gaven van' de verder van het jongste verwijderde tijdstippen, als daarmede in overeenstemming, niet zoo ver van de juist- heid hebben kunueu afwijken als vroeger vermoed werd en ook thaJ;ls nog door velen aangenomen wordt. Ik heb dit onderwerp uitvoeriger behandeld in een artikel getiteld: Illets over de ver·

houding der geslachten onder de Javanen op verschillende tijd- stippen" en opgenomen in jaargang 1R69 deel 2 van het

TM-

schrift voor N ederlandsch Indië.

Het is betreuren dat de statistieken van het jaar 1867 op enkele uitzonderingen na, zich niet uitstrekken tot de cijfers der geslachten van de inlandsche bevolkillg. Algemeen wordt er iu gemist de specifikatie van mannelijke en vrouwelijke indivic1us, van mannen, vrouwen, jongens en meisjes. Ik trof die slechts aan wat de residentie Kadoe betreft. Wèl wordt in de regeeringsverslageu jaarlijks eene specifikatie der geslachten wat het totaal der bevolking van volwassenen betreft, gegeveu, doch het totaal der "kinderenll komt er slechts voor zonder scheiding in jougens en meisjes. En ofschoon men nu ook door die opgaven tot de ervaring komt dat het cijfer der vrou- wen aanmerkelijk hooger is dan dat der manllen (op het einde van 1866 wat de inlandsche bevolking betreft, 4241292 vrou- wen tegen slechts 3799155 mannen, gelUkstaande aan 1 man op 1,116 vrouw), geven Z\j geen volledig inzicht in de eigenlijke verhouding der geslachten omdat van de 6310528 kinderen niet gemeld werd hoeveel er tot het mannelijk en hoeveel er tot het vrouwel~jk geslacht behoorden.

B\j de bewerking der statistieken van de verschillende reS1- dentiën heb ik bijzonder gelet op de gevolgtrekkingen, die men uit de cijfers van verschillende jaren kan maken niet alleen met betrekking tot de volstrekte vermeerdering del' be- volking " maar ook wat betreft de vermoedelijke gemiddelde jaarlijksche toenemingsverhoudingen der populatie.

De tOf)lichting van dit punt kwam mij ' voor niet alleen uit . een staatkundig en maatschappelijk, maar ook uit een zuiver

BEVOLKINGSTA'l'[STIEK VA.N JAVA. 9 wetenschappelijk oogpunt van hoog belang te zijn. Het geldt hier een evenllachtsl~jugewest Illet eelle sterk samengedrollgene zeer talrijke lalJdbouwende bevolking van het maleische ras, en het konstateeren van het feit, dat die bevolking, niettegenstaande

den -gemiddelden korteren levensduur harer individuën, ?:icl!

aanmerkelijk sneller vermenigvuldigt, dan eenig volk van het kaukasische ras in de gematigde of koude luchtstreken.

Berekent men de gemiddelde jaarlüksche toenemingsverhou- ding vau het geheel vau Java'i) bevolking over de c~fers va.u 1795 en 1867, insluitende een t~jdvak van 72 jaar, dan vindt - men die verhouding

=

2,05 pCt. - Dezelfde verhoudiJJg viudt men terug, wanneer meu de berekening doet loopen over eenige grootere ouderdeelen van dit t~dvak. Eu men kan met groote zekerheid aannemen dat de jaarlijksche toenemings-verhouding der bevolking ruim 2 pCt. bedraagt.

Het was belangrijk deJle merkwaardige algemeene uitkomsten te toetsen aan wat de cijfers leeren met betrekking tot de ver- schillende residetJtiën, regentschappen en distrikten en ik heb mij dan ook de moeite getroost voor de verschillende grootere en kleinere gewesten dezelfde berekeningen te doen als voor de algemeene cijfers van Java. De uitkomsten daarvan zal men onder de bevolkingscijfers der verschillende residelltiën aantreffen.

10 BEVOLK[NGSl'A'l'ISTIEK VAN JA VA.

GEWESTE:-I OF RESIDEN1'IE!\ .

Bantam.

Batavia . Krawang Preanger heribou 'agal

ekalongan . C

'I P B B S K D S J R M K S P P B B

anjoemas agelen . amarang

adoe jokjokarta oerakarta apara

embang adioen

T ediri oerabaya

,

asoeroean . robolingo . ezoeki . anjoewangi

Tot. Java.

adura • M

T ot. Java en Mad.

Oppervlakte

in Dessa's [J G. m. ^I

150.87 1857 117.90 2422 86.80 554 385.50 1601 121.20 1287 63.02 1032 33.75 14<14 101.86 1363 62.27 2601 99.30 ,

2841 37.13 3503 54.65 4383 110.00 16542 42.05 1226 139.11 2069 148.20 1559 117.71 1332 108.58 5268 103.90 1797 53.23 553 120.50 568 84.00 106 2341.53 55878 121.61 1299 2463.14 2 57177

I 0 GeQgr. mijl

=

^54.8636 0 kilo~eters.

2

=

135136.727704 0 kilometers.

ALGEMEE

..

BEVOLKING DER RESIDENTIE

Huisgezinnen

van Inlanders.

Inlanders.

157476 621746 192672 853256 42737 207063 183269 919i92 lR6864 935263 13L627 fi18074 85928 381237 160898 723627 2344.96 984826 242175 1149813 127542 614008 123142 372537 181029 724118 117113 606432 127468 77Z260 104301 635440 94358 488428 280063 .i.321033 107567 516392 76817 ö69241 71001 339]34

9612 46020

3038155 14199240 132663 584762

l

^{3170818 14784006}

.

BEV01.KINGS'l'A'I'IS'j'rEK VA.X JAVA.. I l

VER ZIe H '1'.

> HET EINDE VAN 1867.

Andere Europeanen. ('hinepzen. Ara- vreemde

Totalen. Ziplen

bieren. Ooster- per 0 g. m.

lingen.

288 1356 6 529 623925 4135

5772 62857 513 324 923722 7834

247 2554

"

^{143 210007 2419}

44~ 340 9 97 920186 2387

754 14156 531 424 951128 7847

453 4314 188 623029 9886

473 4078 478 37 386303 11446

459 2988 ^1/ 193 727267 7103

364 2052

"

^{206 98744~ 15855}

6020 12169 448 94;; ]169393 11775

260 3740 42 28 618087 16647

1204 1742 19 375502 6869

2007 4724 44 313 731206 6647

499 8929 106 863 616829 14686

654 13751 ] 55 34 786854 5667

363 23]3 7 183 638306 4307

464 4379 ^1/ 5 493278 4190

4269 8033 1571 3234 133R135 12323

1026 3720 493 1166 522797 5031

5:W 1655 202 825 3724,43 6998

414 755 269 340572 2826

153 284 288 1817 48562 578

30111 160889 5369 11364 14406977 6152

515 3312 903 6349 595841 4887

30626 164201 6272 17713 15002818 6091

I

.

I

-

,-- ...

12

BEVOLKINGS'I'ATIs'l'IEK VA~ JAVA.

1. BEVOLKING DER RESIDENTI

Oppervlakte

AFDEEI,INGEN. REGENTSCHAPPEN. DISTRIKTEN. Dessa's.

in

0

G.mijl.

Serang I

Noorder- 27.963 Serang . 135

I ; Tjiroeas. 129

I Onderandir. 39

I

! Tjikandi 83

Tanara . 34

Kramat.watae 93

rrotaal . 513

I,

Anjer Anjer 111

'l'jilegon 154

Totaal. 165

Totaal Regentsch. 678

Pandeglang Midden- 14.067 Pandeglang. 105

I Baros 113

I

I

Tjomas ^Kollelet. . 101 ⁵⁹

I

Tjimanok 134

'l'otaal . 512

I I

Tjiringif~n I Wester- 43.125 Tjiringien . 115

i

^{Menes 80}

1 Panimbang. 38

I

Tjibiliong . 114

Totaal. 267

Lebak Zuider- 65.723 Waronggoenong

.

₈₅

Lebak 55

Sadjira . 73

I

Parongkoedj ang 47

Tjilan~kahan 40

I Totaal . 3UO

i Tot. Residentie 150.878 lb57

I

I

ÈÈVOLKINGS'l'A'l'tS'l'IEK VAN JA VA.

lS

!3ANTAM OP HET EINDE V A.N 1867.

Andere

'luisgezinnen Euro- vreemde

Inlanders. Chineezen. Arabieren. ^TOTALEN.

(Inlanders). pennen. Ooster-

! Iingell.

10208 117 46171 362 6 509 47165

7596

"

^324R3

"

^{I, 11 32463}

2983 1 13812 5

"

^{11 13818}

10367 27 41086 114

" "

⁴¹²²⁷

3913 18 14300 44<8 ^{11 11} 14766

\ 5909 2 20581 ^{11 11}

"

²⁰⁵⁸³

40976 165 168413 929 6 509 170022

7884 32 24359 50 ¹¹ 7 24448

14270 7 43446 ^1/

"

^{11 43453}

; 22154 39 67805 50 ¹¹ 7 67901

~

₇₉₉₅ ²⁰⁴ ₃₂ ²³⁶²¹⁸ ₃₅₀₁₃ ⁹⁷⁹ ₂₀ ⁶ ₁₁ ⁵¹⁶ ₁₁ ²³⁷⁹²³ ₃₅₀₆₅

9008 ¹¹ 32937 8 ^{11 11} 32945

7770 ¹¹ 28701 5 ^{11 11} 28706

7226 6 32053 8 ¹¹ 8 32075

1~693 11 68620 3 ^{11 11} 68623

i

197414

I

^{45692 38 197324 44 11 8}

I

11972 21 41>438 219 ¹¹

"

⁴⁵⁶⁷⁸

I

8164 ¹¹ 291.96 ^{11 11 11} 29196

3269 ¹¹ 13688 'I 11 11 13688

2992 ¹¹ 13422 ^{11 11 11} 13422

26397 21 101744 219 ^{11 11} .. 101984

{j784 20 28522 73 ^{11 11} 28615

3262 ¹¹ 12661 ¹¹

" "

¹²⁶⁶¹

4134 5 16821 41

"

^{5 16872}

4182 ¹¹ 13264

"

^{1/ 11 13264}

3895 ¹¹ 15192

"

^{11 11 15192}

22257 25 86460 114 ¹¹ 5 86604

157476 288 621746 1356 6 529 623925

. " ,

14

Hantàm is, na de Preanger-regentschappen, de uitgeshektste residentie van Java. Haar oppervlakte overtreft die vau de provincîën Gelderland, Overijssel en Utrecht te zamen.

Bantam werd in ] 815 gerekend eene bevolking te hezitten van 231604 zielen. In 1830 was het bekende cijfer gestegen tot 387169, in 1845 tot 394519, in 1860 tÇlt 550254 en in 1867 tot 62:3925. In 52 jaar vermeerderde de bevolking alzoo met 169.39 pCt. of jaarlüks gemiddeld met 1.92 pCt. Neemt men het jaar 1845 tot punt van uitgang dan bekomt men een aanwas van 58.15 pCt. of jaarlijks gemiddeld 2.1 pCt.

De dichtheid der bevolking was in 1815 _ 1535

I! /I - /I /I 11 11 1830

=

^.2254

11 f/ // f/ 11 11 1845

=

²⁶¹⁵

1/ 11 /I 11 11 1860

=

³⁶⁴⁷

1/ /I f/

"

¹¹

"

^{186ft = 4047}

1/ 1/ 1/ 11 11 I/ 1867 - 4135 De noordelijke helft der residentie is veel dichter bevolkt dan de zuidelijke, wat bl~ikt uit volgende samenstelling.

Oppervl.

Bevolking. Zielen

REGENTSCHAPPEN.

Dg·m. ^per 0 m.

N oorder-Regentschap

(Serang en Anjer). 27,963 237923 8508 Midden-Regentschap

(Pandeglang) 14,067 197414 14033

Totaal. 42,030 435337 10357

W

ester-Regentschap

(Tjiringien) . 43,125 101984 2364

Zuider-Regentschap

(IJeb,ak) . 65,723 86604 1317

T()taal . 108,848 188588 1732 In de beide noordelijke regentschappen is de bevolking alzoo zesmaal meer samengedrongen dan in de beide zuidelijke. Het Pandeglangsche overtreft in dit opzicht het Lebaksche zelfs ruim tienmaal.

BEVOLKINGSTATÎS'rIEK VAN JA.VA.

In

de regentschappen verschilt de dichtheid del' populatie nog aanmerkelijk naar de dIstrikten. Dit geldt vooral voor het Tji- ringiensche en l .. ebaksche, waar de distrIkten der Zuidkust ver- reweg het dunst bevolkt z~in.

De beschikbare bescheideu geen melding makende van de oppervlakte der distl'ikten, kan de dichtheid. der bevolking niet met juistheid distrikstgew~jze opgegeven worden. ~

Evenwel laat zich de sterkte der bevolking van de verschil- lende distrikten vel'gel~iken met de sterkte in 1845. Alhoewel sedert 1845 de administratieve indeeling der resideuhe belang-

r~jke w~zigingen heeft ondergaan en de afdeeling Pandeglang uitgebreid is ten koste van het N oorder- en W estel'-Regentschap en tot een eigen regentschap verheven, zijn de distrikten bijna zonder uitzondering gebleven. Slechts het distrikt Ondel'andir komt niet op de staten van 1845 als zoodanig voor eu het distrikt Kramatwatoe sch~jnt uit of met het voormalige distrikt Bantam gevormd te z~jn. Het distrikt Kollelet behoorde vroeger tot het Noorder-Regeutschap en het distrikt Tjimanok tot het Tjiringiensche. De toeneming der bevolkillg in de verschil- lende distrikten in een t~id vak van 22 jaar blÜkt uil het volgend overzicht.

16

,

Bevolking

REGENTSCHAPPEN. DISTRIKTEN. 18<&5

----

\ 186'

Noorder- Serang . 34261

I

47165

Tjiroeas 25092 32463

Onderandir ¹ 13818

Tjikandi 26230 41227

~l'anara . 27623 14766

Kramatwatoe 15165² 20583

Anjer 26142 24448

Tjilegou 24904 43453

Totaal 179411 237923

Midden- Palldeglang 12207 35065

Baros 21661 32945

Kollelet. 7924 28706

Tjomas. 21336 32075

Tjimanok 25396 68623

Totaal 88524 197414

Wester- Tjiringien . 23513 45678

Meues . 24056 29196

Panimbang. 6508 13688

Tjibiliong . 5008 13422

Totaal 59085 101984

Zuider- War0!lggoenong 11035 28615

Lebak 10914 12661

Sadjira . 14272 16872

Parongkoedj ang 14554 13264

Tjilangkahan . 11325 15192

Totaal . 62100 8660'4

Het blijkt dat de distrikten in zeer ongel~ike mate in den vooruitgang deelden. In eenigen werd de bevolking meer dan verdubbeld, terwijl in andere de toeneming van geringer be-

I De bevolking van 1845 waarschijnlijk voor een groot deel onder die van Tanara begrepen.

~ Voormalig distrikt Bantam.

Lr

téekenis was en in enkele distrikten zelfs achteruitgang plaats had. De bevolking nam het snelste toe in de afdeeling Pan- c1eglang en het langzaamste in de afdeeling Lebak.

De gemiddelde sterkte der bevolking per dessa, bedroeg op het einde van 1867 ruim 335 zielen. Het gemiddelde voor de 678 dessa's van het Noorder-regentschap (Serang en Anjer) was 350, voor de 512 dessa's van Pandeglang 385, voor de 265 c1essa's van Tjiringien 381 en voor de 300 dessa's van Lebak 288. De gemiddeld het sterkst bevolkte dessa's zijn die der distrikten 'l'jimanok, Tjikandi en Kollelet. Zij tellen gemiddeld omstreeks 500 inwoners.

Ten opzichte valt de kolom huisgezinnen valt op te merken dat z~j, wat het distrikt Tjikandi betreft, een distrikt dat geheel partikulier land is, op de ofücieele· bescheiden niet ingevuld is en dat het cijfer 10367 gevonden is door op 4 zielen één huis- gezin te stellen.

De gemiddelde sterkte van de huisgezinnen was voor de ge- heele residentie = 3,95; voor het Serangsche = 4,14; voor het Anjersche

=

^3,06; voor Pandeglang

=

^{4,31; voor '1'ji-}

ringien = 3,86, en voor Lebak = 3,89.

He~ 'aantal werkbare mannen wordt voor het einde van 1861 opgegeven met een cijfer van 91814, waarvan 76468 gerekend werden diellstpl1ehtig te zijn. Men rekende a17.00 één werkbare man op de ruim 8 zielen van de inlandsche bevolking.

. Het aantal Eurol)eanen was in 1845 nog 360 en is alzoo aall- merkel~jk verminderd. J)at der Ohineezen, in 1845 niet meer dan 813 bedJ'agende klom tot 1356. De Arabieren en andere vreemde Oosterlingen zijn in hetzelfde tijdvak met ruim een honderdtal toegenomen.

Het distrikt Tjikandi bestaat geheel uit de twee partIkuliere landen Tjikandi-oedik en Tjikandi-ilier. De sterkte van hunne bevolking afr.onderlijk kan ik niet opgeven. HUlme gezamen·

~ike uitgestrektheid wordt geschat op 72000 bouws van 500

o

roeden. In de verponding r.ijn ze aangeslagen op f1,44H600.

2

1~ ~llVOLKtNG8TA'l'tS'l'tEK VAN J~VA.

Il. BE V OL KI N G DER RESIDEN'rIE

I

Oppervlakte Dessa's of

AFDEELlNGEN. DISTRIKTEN.

I

in 0 G. mijl. Kampongs.

.Plitaxia (fIoo/d-

H.

Oude stlld 74

pl~,~ts.) 20 • Weltevredell, J akab'a . 22

30. Molenvliet, Kouiugsplein 20

40. Zuidwester-distrikt. 80

50. Wester-dist.rikt . 13

(la. Chil\eesch kamp 14

7^0• Kampong Bali en omstr. 18

, Totaal 1,700 131

Meester-corneli~ Meester-eor elis . 4,596 251

-

I K~hayor!!n 3,370 160

I

^{B.~~~~si 18,650 257}

+jll~~n~ boel1gien 1,4H 25

Totaal 2R,0!38 693

Tallgerallg I Oosterdistrikt ^I. 208

Zuiderdistrikt 199

I

^N oorderdistl1ikt 133

Totaal 23,?lU 540

~\.1iten~org ^I Buitellzorg ^9,~81 239

Tjibinong ^6,7~5 142

I

,

Parong 15,074 361

Jassinga

.

^{12,014 112}

TjibaJ'oessa 20,968 204

I

_Totaal 64,652

\ ~~

j

, Totaal Residentie 117.900 2422

I

I3F.V01.KtNGS'rA'rts'rn~K VAN JAv.}. 19 BATAVIA OP HET EINDE VAN 1867.

A"", F ^.

Huisgezinnen Euro- vreemde .

Inlanders. Chinee1.ell. Arabieren. TOT-'l.EN.

(Inlanders.) peanen. Oost.er-

lingell.

752 820 3398 2783 2.0 7 6478

1797 1443 9254 3360 19 lL 14087

3639 2477 2645J 5735 91 27 34781

2903 428 15896 3174 77 38 HH1l3

J032 372 4237 1222 173 141 6145

,

35 ^1/ 1183 3970 ^1/ _" 515::1

I

^{2122 531 11519 1418 33 11 13501}

12280 5571 71888 21662 413 224 99758

14373 506 62759 3006 60 11 66331

11756 42 44733 565 22 ¹¹ 45362

14651 22 62956 4139 15 ^/I 67132

1332 1 6108 189 ^{1/ 11} 629H

42112 571 176556 7893 97 ¹¹ 185123

I

12348 ·1.3 63411 8345 1 ¹¹ 71800

1~460 46 64981 5554 2 ¹¹ 70583

27149 10 106657 8095 ¹¹ 11 114762

52957 99 235049 21994 3 ¹¹ 257145

17149· 349 91881 4622 . ¹¹ 50 96902

9557 69 43632 1352 ¹¹ 50 45103

14997 75 115026 2594 ^{/I /I} 117695

12053 26 48390 798 ^{11 ./1} 49214

31567 12 70~34 1936 ^{11 11} 72782

- - -

85323 531 369763 11302 ¹¹ 100 381696

19267~ 6772 ~53256 62857 513 324 923722

20 BEVOLKINGS'l'A'l'lS'1'1EK VAN JAVA.

De residentie Batavia, zoo als zij tegenwoordig is samell- gesteld, en dus met inbegrip der vroegere residentie Ruitel1- zorg, is slechts eenige weinige 0 m~iien kleiner dan de provin- ciël1' Zuidhollal1d, Noordholland en Utrecht te zamen. In 1815 werd z~i gerekend eene bevolking te hebben vall 4·08327 zielen.

In 1830 was het c~ifer gestegen tot 486235; in 1845 tot 548454; in 1860 tot 811733, en in 1867 tot 923722.

Volgens deze c~ifers, die intusschen, wat de vroegere tijdstippen aangaat, meer te beschouwen z~in als voorstellel1de den staud 01lzer vroegere kennis eu als niet al te zeer verwijderd van ue juistheid, nam de bevolking iu 52 jaartoe met 126,22 pCt. of ge- micldeld jaarlijks met 1,6 pCt. of in de laatste 22 jaar met 68,42 pCt. of gemiddeld 2,4 pCt. 's jaars. De dichtheid del' bevolkÏllg zou geweest zijn in

1815 - 3463 zielen per Cl g. ^m.

1830

-

^{4124 1/ 1/ 1/ 1/}

1845

=

4651 ^{1/ 1/ 1/ 1/ 1/}

-

₁₈₆₀

-

₆₈₈₅ ^{1/ 1/ /I 1/ 1/}

1865

-

^{7530 If 1/}

"

^{/I 1/}

1867

-

^{7834 11 I! I! I! 1/}

De afdeeling Batavia, synoniem met Batavia als Hoofdstau van N ederlandsch Indië, beslaat eene oppervlakte van 1.7 0 geogr.

m\il. Zij bestaat uit de Oude stad en Zuider voorstad, de Nieuwe stad (Molenvliet, Noordw~jk, R\isw~ik, Weltevreden, Konings·

plein, Parapatan, en:t.) en de tusschen en omliggende kampongs, r\istvelden en moerassen. (Eene beschr~jving van de verschillende distrikten der hoofdplaats komt voor in m\ine B~jdragen tot de geneeskundige topographie van Batavia).

De hoofdplaats heeft thans eene bevolking van 100000 zielen.

In 1813 stelde men dat c~ifer op 49683. In 1828 bedroeg het '56374; in 1837 62994. Op net einde van 1844 was het weder'

tot 59485 gedaald. In 1862 evenwel was het reeds tot 96990 geklommen.

De dichtheid der bevolking van de Afdeelingen en, wat de Afdeelingen Meester-cornelis en Buitenzorg betreft, ook van de Distl'ikten, blijkt uit volgende samenstelling. De oppervlakte in 0 g. m. van de distrikten der Hoofdplaats en van de Afdeeling Tangerang zie ik in d~ ter mijner beschikking staande bescheiden niet aangegeven. Op de kaart der Residentie Batavia van P.

BEVOl,KINGSTATISTIEK VAN JAVA. 21 Melvill van Carnbee zijn wel de voormalige kwartieren, maal' niet de distrikten aangeduid.

Opper·v!. Zielen

A~'DEELINGEN. DlSTIUKTEN. Cl g. m. Bevolking. per

i~~ g. ln.

Batavia 1,700 99758 58681'

Meester-cöl'llelis. Meester-cornelis 4,596 66331 14430 Kebayoran 3,379 45362 13424

Bekassi 18,650 67132 3600

'l'j abangboengien 1,413 6298 44.57 Tot. 28,038 185123 6602

'l'angerallg 23,510 257145 10937

Buitenzorg Buiten zorg 9,881 96902 9806 'Tjibinong 6,715 45103 6716

Parong 15,074 117695 7870

Jassinga . 12,014 49214 4096 Tjibaroessa 20,968 72712 3471 Tot. 64,652 311696 5903 De . afdeeling 'L'angerang is aanmel'kelUk dichter bevolkt dan de afdeelingen Meester-cornelis en Buitenzol'g. Het blijkt echter dat de aan de hoofdplaats grenzende distrikten Meester-cornelis en Kebayoran meer dan 14000 en meel' dan 13000 zielen pel'

o

^g. m. tellen. In het Bnitenzorgsche winnen het distrikten Buitenzorg en Parong ver van de overigen dier afdeeling.

Volgend staatje geeft de bevolkingscijfers del' afdeelillgell en distrikten van de jaren 1844 en 1867.

22

BEV01.KTNGSTATlSTIF:lC VAN JAVA.

AFDEELJNGEN.

I

D1S'J'RIKTEN. 1844. 1867.

Batavia Ie. Oude stad 4948 64.78

2e. vVeltevl'ed. enz. 8101 HOS7 3e. KonÎngspl. enz. 19426 34781 4e. Zuidwester-distr. 10252 19613 5e. Wester-distrikt. 4115 6145 6e. Ohineesch kamp 4183 5153 7e. Kamp. Bali enz. 8460 la501

Totaal. 59485 99758

Meester-cornelis Meester-c. en Ke-

bayoran. I 58395

I '

¹¹¹⁶⁹³

Bekassi en Tjahang-

boengiell ² 40452 734·30 rrotaal. 98850 185123 Tangerang Obster-, Zuider-en

Noorder. 3 120435 257145

Buitenzorg ~uitenzorg 62070 96902

Tjibinong 27504 45103

Parong 80064 117695

jassinga . 32434 4.9214

Tjibaroesa 58067 72782

Totaal. 260189 381696

De aanwas was het snelste in Tangerang, waal' de bevolking in het 23jarig tijdvak meel' dan verdubbelde. Ook in Meester- cornelis met Kebayoran was de toeneming nog meer dan 90 pCt.

en in Bekassi met Tjabangboengien meer dan RO pCt., doch ter hoofdplaatse en in het Buitenzorgsche was zij veel geringer; in Batavia ruim 60 pCt. en in Buitenzorg ruim 40 pCt.

De gemiddelde sterkte der bevolkin~ per dessa of kampong was, voor de geheele residentie = 381; voor. de hoofplaats

=

I Voor 1844 niet afzoJlderlijk opgegevel\ .

. 2 Idem.

3 Idem,

llEVÖL1G'\'GS'l'ATISTfEK VA""- JAVA.

23

761; voor de afdeeling Meester-cornelis

=

^{267·; voor de afdee-}

ling Tangerang

=

^{4,76; en} voor de afdediug Buiteuzorg

=

^360.

De gemicldelde sterkte del' inlandsche huisge:r.innen was, voor de geheele re~identie

=

4,42; voor de hoofdplaats Batavia = 5,85; voor de afdeeling Meester-co1'llelis

=

^{4,19; voor TaII·}

gerang

=

4,43, en voor het Buitenzol'gsche

=

4,33. Voo!' de distrikten van het Buitenzorgsche loopt de verhouding zeer uit- eell. Voor Buitem:ol'g zelf vind ik haar

=

5,35; voor Pal'Ollg

=

^7,67; voor Tjibinong

=

^{4,56; VOOl' Jassinga}

=

^{4,01, eu}

voo·!' Tjibaroessa

=

2,24. Deze laatste verhouding sch\int niet aannemel~ik te zijn en op eene misstelling te w\izen hétzij iu het aantal huisgezinueu, hetz~i in het c\jfer del' il.llandsche be- volking, die, wat deze geheele residentie betreft, met minder zorg schijnt te zijn o]Jgenol\1en dan in de aangrenzende gewesten.

Het aantal werkbare mannen bedroeg voor de geheele resi- dentie 211344, van welke 161367 dienstplichtig waren. Men rekende alzoo één werkbare man op de 4,03 inlanders.

Naar de natieën gerekend, was de vooruitgang sedert 1844 als volgt. Het. cijfer del' Europeanen klom van 4140 tot 6772, dat, der Chineezen van 39226 tot 62857; dat der Arabieren en andere vreemde Oosterlingen van 598 tot 837 en dat der In- landers van 538906 tot 853256.

Men weet dat Batavia, buiten de grenzen del' hoofdplaats, nagenoeg geheel bestaat uit zo'ogenaamde Partikuliere landerijen.

Zelfs binnen de grImzen eTer hoofdplaats vindt. men een a.antal dier landerijen (Soenther-kamroJl.g-doe~·i, K emfljor~n, TananjOllja, Tanatingi, Kwitang-west, 'fandjong-tepèkollg, Slipi-zuid, Pa- mangisan, Djelambar, Potcidjo en Pedemangan). Zij bevatten een 190'0 tal bouws r\istvelden

en

^behooren, met een paar uit- 7.Onderingen, slechts aan chineèsche eigenaars, n1'aa1' uit de be-

·schikbare bescheiden laat zich niets bepaalds op~aken omtrent haar bevolking. - Die bescheiden vermeldl'ln echter talr\i ke bij- zonderheden,. betrékkelijk de Partikuliere landen vau de overige afc1eelingen r1r.1' resiflentie. Die van M:eestel' coJ'ueJis en T:mge- l'èmg zjjn grootendeels in handen van ChiIiee:r.en en Arabiereu , die vau Buiteuzorg voO\' het meerendeeJ in luwden vall Euro- peauell.

Ik laat dell bevolkingsstaat dier lalldeJJ over 1867 hier volgeu.

Voor die del' afdeeliugen Meester-col'llelis en Buitenzol'g is de uitgestrektheid iu 0 palen opgegeven, voor die der afdeeling

1'allliS

eran

g

in bo-qws, Van de landen kleiner dilll eel] vierkrtnte

BEVOJ.KINGS'l'A'l'lSTIEK VAN JAVA.

paal IS in den. volgenden staat de uitgestrektheid niet. vermeld en van de overige 7.\jn de breuken der palen en bouws wegge- laten, daar hier de bedoeling voornamel~jk is ~lechts eene globale voorstelling van de oppervlakte der lauden te geven. Een bouw

, IS gel~k 7096.49 0 meters. Een vierkante paal zal overeen- komen met 2.25 0 kilometel·s.

PAR'l'IKUJ.lERE 1.ANDERIJEN IN DE OMMELANDEN VAN BA'l'AVIA EN BUl'l'ENZORG.

NAMEN DER LANDERUEN.

I. AFDEET.lNG MEESTER- CORNE1.IS.

a. ni$trikt Mee8ter-Co1'neli8.

Lontar satoe Kramat besaar Kramat tana tingi Kram at ketji] .

Struisw~ik, Kajoepoeti en Salemba .

Salemba tana padri Solitude of Salemba oetan.

Salemba tegalan Menting Tjikini . Matraman

Kebon mangis (goev. gr.).

Pegansan Tana renda 13oekitdoeri.

Meester-cornr.lis

Kampong melayoe besar • Kampong melayoe ketjil.

Rustenburg Bali-meester Tj ilili ta Tl

Tjililitan ketjil Kampong makassar

1 1 1 5

H~~::sdal

of Tana doea \1 1 Tana doea l'atoes .

Tjikoko ep Kebon baroe.

1 1 1 1

17 1 2 1 4

:3

4 1 2 5 1 2

5 1 2 9 15 1 3 3 9

è Ol

"

^Ol

Ol :::

:c

Q

1 211

no

24 452 123 24 170 7

11 134 50

72 4086 51

11 109 ¹¹

59 948 33 12 249 36 7 923 11 7 785 29 8 1875 56

11 113 21

11 567 2 10 687 140

11 324 ¹¹

142 291 1128

11 1553 76 1 582 ¹¹ 11 1192

47

72 3203 122

11 2290 106 2 354 4

11 308 10

11 155 ¹¹

11 214 ^'I

11 822 .2

11 11 11 11

11 1/

11 11 I/

1/

1/

11 11 1/

/I

1

11

1

11 11 1/

11 11

11 1/

/I

222 599 201 180 4209 109 1040 297 941 821 1939 134 580 837 324 1562 1629 584 1250 3397 2396 360 3L8 155 214 824

BlWOLKINGSTATlSTfF.K VAN JAVA.

NAMEN DER LANDEHIJEN.

I.

A'FDEEl.ING MEESTER- nORNELIS ..

a. Distrikt Meester cornelis.

Tandjollg-oost . Tandjong-west . Ragoenan Tjiboeboer Pella mampallg Kalibata bangko

Kalibata kleJltang agong Mampang

Kalibata poel oe K emangbangka

Mampang t~gal parang Pella lama.

Karet bendoengan.

Karet pedOeTenall . Koeningan .

Tjipinang rawa ballgke . Tjipinang pisangan Tjipinang 1 l'jipinang 2

Vrededal of 'l'jipillallg Djati rawa mangis Rawa mangis

Pangkallan djati negara.

KIender . Djati negara

oeloe gadoeng P

'I 'anarenda Klappa gading Kandang sampi Kampong sawa

oeloe besar edongkellan .

jipinang pondok bamboe P

P T P D P

ondok bamboe

.

elapan poeloe

endok bamboe tana de- lapan poeloe

Kr allgan ondok

P g

edeh .

.

I

I

(

'" ::: ~ ...., '" . ,;,

""

Ol -^{Ol bi)} § ^~w ~ ~ ^~

-

^0-_~I ^{" "'-} Q.~ _8-0

'"

"'- ^{"ti C} cd

cd<.., ?

:§

c. ~ :;

0·;:: ^{::s:: 0} ~

I

19 30 5 6144 12 13 1 3345 3 8 ¹¹ 1200 6 18 ^1/ 44.56

/" 1 ¹¹ 521

10 4 ¹¹ 1996 2 I ¹¹ 533

1/ 1 12 480

11 2 ¹¹ 368

2 4 ^'I 2426

1/ 1 ¹¹ 719

1/ 1 ¹¹ 588

11 1 ¹¹ 1409

li 3 ¹¹ 1718

1/ 2 ¹¹ 1298

11 5 16 957

1/ 2 3 57

1/ 1 ^1/ 154

11 1 ^1/ 195

1/ 2 5 332

1/ 2 ^1/ 380

1/ 1 ¹¹ 178

1/ 1 ^1/ 157

1/ 17 ^1/ 1765

1/ 5 ^1/ 958

2 6 ^1/ 1855

1/ ₁ 1 ₁

"

¹²⁰

"

^]66

1/ 1

"

¹¹⁸

1/ 1

"

³⁸

1/ 2 1/ 12H

"

₁ ¹ ₁

"

²⁰⁰

"

⁵³⁷

2 2

"

⁷⁷³

2 1 ^1/ 57

1/ 1 ^1/ 522

5 5 1 2739

11 6 ^1/

575

25

"Ó

= ::

~ ^Q) ~IJ Z

~ -0 ^~ _~

'"

^c8:'::

'" ^{Q,l <!.l ~ :;;}

c ..o~.s ""

:.= ~ ~ ~ ⁰

""

0

<

⁰

307 ¹¹ 6456 70 3 3419 4 ¹¹ 1204 72 ^/I 4528

11 9 530

39 17 2052

1/ 1/ 533

59 ¹¹ 551

11 1/ 368

21 ^1/ 2447 40 14 773

11 1/ 588

9 ^1/ 1418 44 ^1/ 1762

"

^{11 1298}

11 ^1/ 984

1/ 11 60

1/ 1/ 154

/I 1/ 19f>

8 ^1/ 34-5

11 11 380

11 1/ 178

1/ 1/ 157

24 ^1/ 1789

"

^{1/ 958}

lÓ7 ^1/ 1962

1/ 'I 120

" "

¹⁶⁶

1/ 1/ 118

1/

"

³⁸

1/ 1/ 128

"

^{1/ 20l!}

"

^{1/ 537}

27

"

⁸⁰⁰

1/ H 57

"

_1/ ^1/ _{3 2743} ⁵²²

11 ^1/

575

26 "BEV01.KINnSTATIS'l'IEl<: VAN JAVA.

'.

.E ë _{~ .. ui} ^d .;, ^-ti

'"

~

..>:

'" '"

^'- ~ ^{e":! <l.J tlO}

NA)1 E N ~ ~

'"

o '" ^{~ Ol 0$ "0}

_'"

"0 '"

'"

^~~~

> 0.. 0..'"

'"

'"' ^{1'--1 6~ 0.. C ~}

DEH LANIJEHJJEN.

'"

0. - ^{0 ~} Ol '"

~'ö

.. _:ë

~;-g

~ .5 _r::l ^",.

6

_{.!ij 0}

b. Distrikt .Keba''!J01·an

I

Assem 6 17 1 3324 161

"

^:-l4R6

Pesing kampong bali 1 2 2 346 ^{11 //} 34S Kampong rawa .' . 1 ^1/ 558 " ¹¹ 558

Rawa kemangisan. 1 1 ^// ;337 15 ¹¹ 352

Kebon djero'ek 6 11 3 283;3 48 ¹¹ 2884

PedjompongalL . 3 16 R91 31 ^// 938

Japan 1 3 2 698 4 ^/I 704

Grogol ' . 3 8 ^// 1471 2 4 J477

Soekaboemi 1 4 2 2244. 10 4 2260

Penoembing 2 6 ^1/ 1259 28 ¹¹ 12R7

Oeloedjami . 7 U ^// 4085 fi5 ^1/ 4150

Soedimara . 6 10 ⁷ 4135 10

.

^{// 4152}

Tjiledoek

.

9 16 ^// 4854 66 ^1/ 4920

Dj

om

bang 5 5 I r327 6 ^/I 1334

Simplicitas. . 5 17 5 2403 19 ^// 2727

J;'ondok petoeng 4 24 1 4862 28

"

⁴⁸⁹¹

Bendoengan 2 " 954 31 ,4 989

Kebayoran . 2 3 ^// 438 3 ^.) ~46

Pondok pinang 1 2 ¹¹ 1245 8 ¹¹ 125a

Tjipeteh 1 1 " 1085 13 ^/I 1098

Gimdaria noord 1 3 ¹¹ 775 ^{() 11} 781

Gandaria :zuid . 1 2 ^// 869 5 " 874 PeUa ' petogogan 1 1

,, '

1582 3 5 1590

Senayan, 1 2 ^I! 1291 ^{2 11} 1293

Pekembangan . // 1 ^I! 151

"

^{1/ 151}

Yondok laboe . 1 3 ^I! 416

r

^I! 417

c. Distrikt Bekassi.

Tel'ok poeljong, Tjikoenir,

Soekapoera 68 3\1 6 13183 879 ¹¹ 14068

Póndok gèdeh. 27 30 ^I! 8214 138 ^/I 8352

Babolall. . . l22 14 3 5412 257 ^I! 5672

Tjibrum. . 32

"

^{8462 226 // 8,688'}

Bèkassi-oost 14 12 2 2165 471 ¹¹ 2638

Karang tjangok 2 4 1 2532 152 ^I! Si,6S'5

Pisangan 9 2 ¹¹ 503 35 ^// 538'

Gaboes 3 6 1 2267 119 " 2387

Loewong 63 4 ^1/ 687 25 ^I! 7J2

Lagoa 2 7 ^I! 619 127 ¹¹ 748

Tjihntjing 5 11 _I ¹¹ 930 496 ^/( 1426