Trintelzand 2020 -2024

(1)

Resultaten 1

^ste

jaar

Ria Kamps-Mulder

Rijkswaterstaat Midden Nederland

Ecologische monitoring Trintelzand 2020 - 2024

15 maart 2021

1

(2)

Achtergrond project Opzet monitoring

Eerste resultaten 2020

Doorkijk volgende jaren

(3)

Achtergrond project

In het kader de wettelijk taak waterveiligheid (Waterwet) is in de periode 2017- 2020 de versterking van de Houtribdijk uitgevoerd.

Daaraan gekoppeld een opgave vanuit Kaderrichtlijn Water Trintelzand A en een TBES project Trintelzand B aan Markermeerzijde

Door middel van monitoring wordt vastgesteld in hoeverre de aanleg van de nieuwe structuren leidt tot natuurontwikkeling.

Na 5 jaar zal dit onderzoek de benodigde kennis en handvaten geven over de inrichting, toekomstig beheer én onderhoud van nieuwe toekomstige

natuurontwikkelingsprojecten.

Achtergrond project Opzet monitoring Eerste resultaten 2020

Doorkijk volgende jaren

(4)

Projectdoel Trintelzand A:

Verhogen van aquatische natuurwaarden voor macrofauna,

macrofyten en vissen (realisering van Goed Ecologisch Potentieel (GEP) door hogere scores op de ecologische Kwaliteitsratio’s (EKR’s) zoals geformuleerd in de Kaderrichtlijn Water (KRW).

Achtergrond project Achtergrond project Opzet monitoring Eerste resultaten 2020

(5)

Projectdoel Trintelzand B:

De ontwikkeling van dynamische zandplaten leidend tot een toename van waterplanten, paai- en opgroeigebied voor vis en toename van foerageergebied voor vogels.

(6)

Projectdoel Mosselsubstraat:

Aanleg van aanhechtingssubstraat voor mosselen in het IJsselmeer

met als volgende doelstelling: Continueren van voedselbeschikbaarheid voor duikeenden als toppers, brilduikers en kuifeenden (ter mitigatie van bedelving van mosselhabitat met zand).

(7)

Opzet monitoring - Kennisvragen

Inzicht in de ecologische ontwikkelingen binnen Trintelzand en samenhang tussen soortgroepen en hydromorfologie

• Droge vegetatie

• Oever- en moerasplanten

• Macrofauna

• Vissen

• N2000 niet-broedvogels en N2000 broedvogels

• Fytoplankton, zoöplankton, fytobenthos

• Vleermuizen

En daarnaast worden de effecten van maatregelen onderzocht:

• Transplantatie waterplantenwortelmateriaal

• Effectiviteit aanleg substraat voor mosselen (IJsselmeer)

• Rietaanleg

(8)

8 Achtergrond project

Opzet monitoring Eerste resultaten 2020

(9)

Vegetatie

uitgelicht:

Uitzetten Permanente Quadranten (PQ’s) voor zowel droge vegetatie (Houtribdijk) als natte

vegetatie (Trintelzand A)

Voor de moeilijk te bereiken moeraszone gebruik makend van een drone

(10)

Broedvogels

uitgelicht:

• Uitvoering conform BMP-methode Sovon.

• Zeven bezoeken uitgevoerd in periode april-september startend vanaf zonsopkomst

• Invoer van vogelwaarnemingen d.m.v. programma Avimap.

(11)

Vissen

uitgelicht:

Bemonstering in juni focust op juveniele vis (broed)

Bemonstering in september focust op adulte vis.

Uitvoering: zowel met elektro als (broed)zegen

(12)

Plankton

uitgelicht:

Bemonstering fytobenthos, fytoplankton en zoöplankton

• conform (RWSV’s) en Handboek Hydrobiologie (Bijkerk et al., 2010)

• fytobenthos-monsters zowel van stenen, hout/planten als bodem genomen

(13)

Vleermuizen

uitgelicht:

Foeragerende vleermuizen:

• automatische batcorder midden in Trintelzand A Migrerende vleermuizen:

• automatische batcorder in (KNMI)mast Trintelhaven

(Houtribdijk)

(14)

Achtergrond project Opzet monitoring

Eerste resultaten 2020

Doorkijk volgende

jaren

(15)

Resultaten

Vegetatie:

^{oever en}

moeras

Zandige en soms slibrijke delen Trintelzand A en natte oeverzone

• Enkele riet-exclosures

IJle bedekking natte vegetatie

• Meer dan helft PQs nog geen vegetatie (<1% bedekking)

• In waterdelen binnen Trintelzand A nog nauwelijks vegetatie

• sommige slibbige delen 50-70%

bedekking: moerandijvie,

goudzuring, etc. (pioniersvegetatie)

• Helofyten (riet, lisdodde) nauwelijks aanwezig

Indeling op structuurtype

(16)

Resultaten

Vegetatie:

^{oever en}

moeras

Maar liefst 70 verschillende soorten hogere planten

aangetroffen in 51 PQs

• Moerasandijvie en Harig wilgenroosje vaakst

aangetroffen

• 49 van 70 soorten slecht 1 of 2 maal aangetroffen

• Opvallende soorten:

wouw,

hertshoornbweegbree, zeeaster, zeeraket

Zeeaster

zeeraket

(17)

Resultaten

Broedvogels

Trintelzand A: hoogste soortenrijkdom

O.a. visdief 150, kluut 78, kokmeeuw 61, bergeend 22, witte kwikstaart 21

Vooroeverdam (noord/zuid): soortenarm (te laag, geen vlakke toplaag)

Zandlichamen aan zijden Houtribdijk: soortenarm

(werkverkeer, structuur ingezaaid gras te uniform, directe verbinding met dijk ongunstig voor grondbroeders)

Nesten en jonge kuikens geobserveerd

(oa. Plevieren, jonge visdieven, kluten)

Casarca’s en kluten

Overige waarnemingen:

Vissende visarend, zeearend en lachsterns van Markerwadden

Lachsterns

Zeearend IJsvogel

Oeverzwaluw Fouragerende

kluten Bontebek Plevier

(18)

Resultaten

Vissen

0 5000 10000 15000 20000 25000 30000 35000 40000 45000

juni september juni september juni september Vooroever Trintelzand A Trintelzand A Trintelzand B

Aantal vissen

Aal Alver Baars Blankvoorn Bot

Brasem Houting Karper

Kaukasische dwerggrondel Kesslers grondel

Marmergrondel

Pontische stroomgrondel Pos

Snoekbaars Spiering Winde

Zwartbekgrondel 11

10

14

14 6

12

Juni: veel juveniele vis, vooral bij vooroever en binnen Trintelzand A September: minder vis in september (overleving juveniele vissen en/of winter-clustering naar diepere en/of beschutte locaties)

Vooroever Trintelzand A: 13 soorten, hoogste aantallen vis Trintelzand A: 17 soorten, hoge aantallen vis

Trintelzand B: 14 soorten, laagste aantallen vis

Algemene soorten: brasem en baars (aantallen), karper Bijzonder soorten: spiering en houting

Exoten: zwartbekgrondel, Pontische stroomgrondel, Kaukasische stroomgrondel

Baars Brasem Achtergrond project

Opzet monitoring Eerste resultaten 2020

Juveniele houting Kaukasische stroomgrondel

(19)

Resultaten

Fytoplankton

Fluctuatie over seizoen

• Weinig fluctuatie

Voorjaar vs. najaar

• Veelal weinig verschil hoeveelheid tussen voor- en najaar (<20%) Trintelzand A:

• Hoge hoeveelheden fytoplankton

• veel soorten (65)

Trintelzand B en buiten de kades:

• lage hoeveelheden fytoplankton

• Minder soorten (53)

Cluster binnen Trintelzand A: veel en bijzondere soorten (kiezelwieren van brakke en zeer elektolyt-rijke wateren,)

(20)

Resultaten

Vleermuizen

Fourageergedrag op Trintelzand A

Meer dan 1000 geluidsopnames en 7 vleermuissoorten

0 100 200 300 400 500 600 700

Juni Juli augustus

aantallen

meervleermuis watervleermuis Myotis spp.

gewone dwergvleermuis ruige dwergvleermuis rosse vleermuis laatvlieger

tweekleurige vleermuis

Soortenspectrum verrassend:

• Veel ruige dwergvleermuis (trekkende soort): hoogste aantallen pas verwacht in september!

• Aanwezigheid rosse vleermuis (boombewonende soort): zich verspreidend?

• Aanwezigheid gebouw-

bewonende soorten (gewone dwergvleermuis, laatvlieger):

vliegen normaal gesproken geen lange afstanden

• zeldzame soorten

(meervleermuis, tweekleurige vleermuis)

Rosse vleermuis Ruige

dwergvleer -muis

(21)

Achtergrond project Opzet monitoring

Eerste resultaten 2020

Doorkijk volgende

jaren

(22)

Vegetatie

• Inzetten van drone foto’s van exact dezelfde locaties voor een visueel inzicht in de veranderingen

Broedvogels

• Trintelzand B vanaf 2021 ook meenemen in de monitoring

• Vooroeverdam niet meer monitoring (ongeschikt habitat)

Vissen:

• Rifballen en/of hout: schuil en opgroeihabitat op locaties waar zich nog geen dood hout bevindt

• Meerwaarde TZ ten opzichte van Markermeer: mogelijk toepassing van eDNA metabarcoding?

Plankton

• Minder monsters maar diepere analyses (o.a. graasdruk, vispredatie)

Vleermuizen

• Batlogger installatie op KNMI mast bij Trintelhaven voor

onderzoek naar voor- en najaars migratie

:

start voorjaar 2021

(23)

Bedankt voor uw aandacht

Zijn er nog vragen?

23