CONCEPT
LANDSCHAP EN CULTUURHISTORIE ASTEN, juli 2010
Reconstructiedoelen
Het thema landschap en cultuurhistorie heeft betrekking op het verbeteren van de ruimtelijke kwaliteit.
Onderdeel hiervan is behoud, herstel en verdere ontwikkeling van bestaande landschappelijke en cultuurhistorische waarden. Daarnaast verbetert het landschapsbeeld door aanleg en bescherming van een lokaal en regionaal landschappelijk raamwerk, groen rondom de dorpen, de aanleg van nieuwe landgoederen en inpassing van agrarische bebouwing.
Behoud en ontwikkeling cultuurhistorische waarden
Onderhoud landschappelijke en cultuurhistorische waarden
Bestaande landschappelijke en cultuurhistorische waarden dienen onderhouden, en zo nodig, hersteld te worden. Om hierbij recht te doen aan cultuurhistorie is enige kennis van zaken noodzakelijk. Onderhoud kan plaatsvinden zowel door gemeenten als door particulieren. Voor gemeenten en andere betrokkenen zal SAS in 2010/2011 cursussen verzorgen om deze kennis over te dragen.
Cultuurhistorie in gebiedsvisies
De cultuurhistorische waarden zijn voor de gemeente belangrijk aandachtspunt bij
gebiedsontwikkeling. De waarden worden vooraf in beeld gebracht zodat ze kunnen dienen als input voor de op te stellen gebiedsplannen en de uitvoering hiervan. Afhankelijk van de rol die de gemeente heeft bij gebiedsontwikkeling zal ze deze inbreng zoveel mogelijk bewaken.
Erfgoedkaart
De Erfgoedkaart geeft een totaalbeeld van de in een gemeente aanwezige en verdwenen
archeologische en cultuurhistorische waarden, inclusief achtergrondinformatie over deze waarden.
De erfgoedkaart kan in de plaats komen van het cultuurhistorisch deelonderzoek bij het opstellen van gebiedsvisies en een sturingselement zijn bij nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen. De gemeente is voornemens, samen met diverse andere Peelgemeenten, in 2011 een erfgoedkaart op te stellen.
Landschapsontwikkelingsplan De Peel
Om richting te geven aan de landschappelijke ontwikkeling is in 2007, samen met de overige Peelgemeenten, het Landschapsontwikkelingsplan (LOP) De Peel opgesteld. Dit plan geeft voor de diverse landschapsgebieden de gewenste ontwikkelingsrichting aan.
Bij de uitvoering van de LOP-projecten zullen, indien relevant, de lokale Heemkundekring of IVN betrokken worden.
Het LOP bouwt voort op eerder ingezet beleid zoals opgenomen in het Landschapsbeleidsplan.
Er is € 120.000 beschikbaar gesteld voor de uitvoering van LOP-projecten voor de periode 2010 tot en met 2013. In 2010 is er € 71.510 beschikbaar voor beheer bestaande elementen en tijdelijke opbrengstderving door het aanleggen van tijdelijke randen.
Een belangrijk project uit het LOP is het operationaliseren van het Groen Blauw Stimuleringskader Noord-Brabant (STIKA). De Peelgemeenten, de provincie en het waterschap hebben in 2009 deze
subsidieregeling opengesteld voor delen van het buitengebied, waarbij grondeigenaren 100%
subsidie kunnen krijgen voor aanleg, onderhoud en herstel van landschapselementen. Er zijn in 2009 twee veldcoördinatoren aangesteld die de uitvoering gaan begeleiden. Om meer aandacht te vragen voor cultuurhistorie zal SAS in 2010/2011 cursussen verzorgen om de veldcoördinatoren en andere betrokkenen van de nodige informatie te voorzien.
Het STIKA richt zich zowel op landschapsbeheer en -ontwikkeling als op de aanleg van nieuwe landschapselementen. Doelrealisatie van de aanleg van nieuwe landschapselementen is opgenomen in dit hoofdstuk. Doelrealisatie van landschapsbeheer en -ontwikkeling is meegenomen in het hoofdstuk Natuur omdat het deel uitmaakt van het gemeenschappelijk doel ‘natuur- en landschapsbeheer’.
Het volledige buitengebied dat in aanmerking komt voor STIKA is ook daadwerkelijk hiervoor opengesteld, met uitzondering van de doorgroeigebieden voor de glastuinbouw.
Landgoederen
In de toekomstvisie van Asten ‘De Avance’ is verwoord dat de gemeente Asten in principe positief staat tegenover landgoederen. De toekomstige rol van de landbouw als beheerder van het landschap is een aandachtspunt. De gemeente wil daarom onderzoeken of op beperkte schaal landgoederen of buitenplaatsen in het buitengebied kunnen worden toegevoegd.
Toekomstige particuliere initiatieven worden aan het provinciaal beleid ‘Rood voor groen, nieuwe landgoederen in Brabant’ getoetst. Cultuurhistorie speelt een belangrijke rol bij de afweging of aan de ontwikkeling van een landgoed wordt meegewerkt.
Waardevolle cultuurlandschappen
De 14 meest belangrijke Waardevolle Cultuurlandschappen (WCL) in de Peel, met de gewenste ontwikkelingsrichting, zijn beschreven in het Reconstructieplan. Voor elk van deze gebieden is de ambitie de cultuurhistorische waarden te versterken, voor zover er sprake is van een integrale gebiedsontwikkeling waar dit aan gekoppeld kan worden. Vier WCL’en zijn voor een groter of kleiner deel gelegen in Asten.
WCL Het groene cultuurlandschap ten zuiden van Asten
Het WCL Het groene cultuurlandschap ten zuiden van Asten ligt voor het grootste deel op het grondgebied van de gemeente Asten. Gebiedsontwikkeling vindt plaats in de Groote Peel, als onderdeel van Peelvenen (Deurnse Peel, Mariapeel en Groote Peel). Voor dit gebied vindt een cultuurhistorische inventarisatie plaats. Binnen twee jaar wordt voor dit deelgebied een inrichtingsplan opgesteld. Vanwege de externe invloed wordt ook een zone rond de Groote Peel hierbij betrokken.
De provincie is opdrachtgever en heeft de Commissie Peelvenen ingesteld om het proces te sturen, met DLG als trekker. De gemeente is vertegenwoordigd in de Commissie Peelvenen en in de diverse uitvoeringscommissies en bewaakt van hieruit de inbreng van cultuurhistorie.
Een tweede gebiedsontwikkeling in dit WCL is herstel van het karakteristieke kasteellandschap rondom de ruïne van kasteel Asten. In april 2004 heeft Stichting Behoud Kasteelerfgoed Asten het Masterplan Kasteellandschap Asten aan de gemeente Asten aangeboden. Het Masterplan beoogt een zichtbaar en herkenbaar kasteelcomplex in een groen en recreatief aantrekkelijk
boerenlandschap. Het Masterplan bevat een groot aantal projecten van diverse aard. Voorbeelden zijn het planten van nieuwe bomen, het herstellen van oude laanstructuren, het herkenbaar maken van de Voordeldonksche Broekloop, het oprichten van diverse gebouwen rondom het kasteel en het
landschappelijk inpassen van kassen van een omliggend glastuinbouwbedrijf. Een groot deel van deze projecten is afgerond.
WCL Vlierden en het dal van de Astense Aa
Een deel van het WCL Vlierden en het dal van de Astense Aa is gelegen op het grondgebied van de gemeente Asten. Gebiedsontwikkeling vindt plaats langs de Astense Aa. Er is een houtskoolschets gemaakt en voor de wateronderdelen een inrichtingschets. Eveneens is er een bouwsteen
cultuurhistorie opgesteld met een verkenning en aanbevelingen.
In 2010 ligt de focus op grondverwerving. Een integraal gebiedsprogramma is nog niet opgesteld.
Provincie is opdrachtgever en Waterschap Aa en Maas trekker. De gemeente is vertegenwoordigd in de klankbordgroep en zal van hieruit de inbreng van cultuurhistorie bewaken.
WCL Gehuchten tussen Someren, Asten en Lierop
Een derde deel van het WCL Gehuchten tussen Someren, Asten en Lierop is gelegen op het grondgebied van de gemeente Asten. In dit WCL is nog geen gebiedsontwikkeling gepland waaraan cultuurhistorie gekoppeld kan worden.
WCL Liessel-Neerkant, Deurnse Peel en Helenaveen
Een heel klein gedeelte van het WCL Liessel-Neerkant, Deurnse Peel en Helenaveen ligt op het grondgebied van de gemeente Asten. Het overgrote deel ligt in Deurne, waar in de Deurnse Peel gebiedsontwikkeling plaatsvindt.
Waterberging Diesdonk
Op de grens met Helmond, Deurne en Asten ligt het nog in te richten waterbergingsgebied Diesdonk.
Ten behoeve van de planvorming heeft een cultuurhistorische inventarisatie plaatsgevonden.
In 2010 worden de benodigde procedures doorlopen, waarna in 2011 de uitvoering kan starten. Het Waterschap is trekker en uitvoerder. De gemeente is vertegenwoordigd in de Ambtelijke Werkgroep en Stuurgroep en bewaakt van hieruit de inbreng van cultuurhistorie bij de uitvoering.
Cultuurhistorische bouwelementen
Naast de gebiedsgerichte aandacht voor cultuurhistorie is ook behoud en herstel van cultuurhistorische bouwelementen een belangrijk reconstructiedoel.
Gezandebaan
De Gezandebaan betreft een in ontwikkeling zijnde golfbaan. Een wehrmachtshuisje uit de Tweede Wereldoorlog wordt opgeknapt om te kunnen dienen als schuilhut voor de golfers.
Kastelen
In De Peel zijn op diverse locaties kastelen te vinden of restanten hiervan. Ze refereren aan een rijk verleden. Het idee is om deze kastelen met elkaar te verbinden en het verhaal hieromheen te
vertellen. Versterking en beleving van cultuurhistorie en hiermee de identiteit van de Peel staat hierbij centraal. Vanuit het Streekhuis wordt in 2011 bekeken of dit idee omgezet kan worden in een project.
Peel-Raamstelling
De Peel-Raamstelling is een in 1939-1940 aangelegde Nederlandse verdedigingslinie met onder andere het Defensie- c.q. Peelkanaal, stuwen en oorspronkelijk 331 kazematten, in drie varianten. De stelling loopt vanaf de Maas bij Grave, langs het riviertje de Raam, tot de grens bij Budel-Dorplein.
De stelling is voor een deel nog intact en zichtbaar in het landschap. De Peel-Raamstelling loopt door de Peelgemeenten Asten, Deurne en Gemert-Bakel en verder door een aantal andere Brabantse en Limburgse gemeenten. Op Astens grondgebied bevinden zich nog 4 kazematten/bunkers die deel uitmaken van de Peel-Raamstelling
In het kader van de projecten van de Uitvoeringscommissie Groote Peel wordt onderzocht of deze bunkers beter zichtbaar kunnen worden gemaakt in het landschap en een functie voor de huisvesting van vleermuizen kunnen krijgen. Uitvoering zal plaatsvinden in de laatste planperiode.
Aanvullend op dit gemeentelijke project is het idee om rond de gehele Peel-Raamstelling een traject te starten om de resten van de Peel-Raamstelling beter zichtbaar en beleefbaar te maken. Vanuit het streekhuis wordt gekeken of in de laatste planperiode dit idee omgezet kan worden in een project.
Grenspalen
Op de grens van Brabant en Limburg tussen Asten, Meijel en Ospel loopt de kaarsrechte provinciegrens, die hier Bescheid of Astensche Moostscheiding heet. In kader van het Integrale Gebiedsprogramma de Groote Peel wordt onderzocht of het mogelijk is om de oorspronkelijke eiken grenspalen en de natuurstenen grenssteen terug te plaatsen. Uitvoering zal plaatsvinden in de laatste planperiode.
TABEL DOELEN LANDSCHAP EN CULTUURHISTORIE
P = Peel
GG = grondgebied gemeente
Kostenindicatie
2010-2013 in euro x 1.000
Doel Een-
heid
Reconstructie- ambitie 2005-2017
Gerealiseerd 2005-2009
Taakstelling 2010-2013
Taakstelling 2014-2017
Rol gemeente 2010-2013
Gemeente Overige partijen P GG P GG P GG P GG
Areaal hersteld, versterkt, beleefbaar gemaakt cul- tuurhistorisch waardevol landschap
ha >111 17 >94 0 Facliteren p.m. p.m.
Aantal herstelde, versterkte en beleefbaar gemaakte cultuurhistorische bouw- elementen
stuks 1 3
4 bunkers 1 Peel- raamste llin 1Grens- steen
Faciliteren p.m. p.m.
Areaal nieuwe landgoede- ren (inrichting)
ha 0 0 0 0 n.v.t. n.v.t. n.v.t.
Aantal opgestelde beeld- kwaliteitsplannen/gebieds- visies
stuks 2 1 1 0 Opstellen
Toetsingskader
17, 5 0
Aantal landschappelijk én architectonisch ingepaste bedrijven buiten LOG’s
stuks 1 0 1 0 Faciliteren 0 p.m.
Aantal landschappelijk ingepaste bedrijven/be- drijven met erfbeplanting
stuks 10 1 4 5 Richtlijnen geven
Adviserend
0 p.m.
Aantal gesloopte leeg- stuks 10 6 4 0 Faciliteren 100 n.v.t.
staande stallen Aantal herbestemde en landschappelijk ingerichte stortplaatsen
stuks n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t.
Areaal groen in land- schapsecologische zones/stedelijke regio’s
ha n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t. n.v.t.
Aantal aangelegde kleine landschapselementen
stuks p.m. 0 p.m. p.m. Stimuleren
Financieren
71,5 0
GEREALISEERDE PROJECTEN 2005-2009 LANDSCHAP EN CULTUURHISTORIE
Projectnaam Thema Bijdrage aan gMJP-doel
Kasteellandschap Asten L&C 17 ha hersteld/versterkt waardevol cultuurhistorisch landschap
Gebiedsvisie bebouwingsclusters L&C 1 opgesteld beeldkwaliteitsplan/gebiedsvisie
Herstel omgeving kasteelruine L&C
1 hersteld/versterkt cultuurhistorisch bouwelement (kasteelruïne), meerdere bruggen en meerdere landschapselementen.
Landschappelijke inpassing bedrijven L&C 1 landschappelijk ingepast bedrijf/bedrijf met erfbeplanting
Sloopregeling L&C 6 gesloopte leegstaande stallen
PROJECTEN LANDSCHAP EN CULTUURHISTORIE 2010-2013
Financiering x 1.000
Projectnaam Trekker
Rol gemeente Thema Bijdrage aan gMJP-doel
Totale kosten in euro X .000
Gemeen-
te Derden Provincie/
Rijk/EU
Fasering 2010-2013
Herinrichting Astense Aa Waterschap Aa en Maas in opdracht van provincie
Participeren L & C 24 ha hersteld/versterkt waardevol cultuurhistorisch
landschap p.m. p.m. p.m. p.m. 2010: uitvoering
Waterberging Diesdonk Waterschap Aa en Maas
Participeren L&C p.m. ha hersteld/versterkt waardevol cultuurhistorisch landschap
p.m. p.m. p.m. p.m.
2010: voorbereiding 2011: uitvoering
Integraal Gebiedspro- gramma Groote Peel
DLG in opdracht van provincie
Sturen Participeren
L & C 70 ha hersteld/versterkt waardevol cultuurhistorisch landschap
p.m. p.m. p.m. p.m. p.m.
Opstellen erfgoedkaart SRE in opdracht van gemeente
Initiatiefnemer Participatie Besluitvorming
L & C Versterken cultuurhistorisch
waardevol landschap (indirect) p.m. 19, 5 0 p.m. 2011: uitvoering
Gezandebaan:
wehrmachtshuisje
Particulier Faciliteren L & C 1 hersteld cultuurhistorisch
bouwelement p.m. 0 p.m. p.m. 2011/2012: uitvoering
Kasteellandschap Asten:
brug over Voordeel- donckse Broekloop
Gemeente Initiatiefnemer L&C 1 hersteld cultuurhistorisch bouwelement, meerdere bruggen en meerdere landschapselementen
15 p.m. p.m. p.m. p.m.
Kastelen in De Peel Streekhuis Participatie L & C 1 beleefbaar gemaakt cul-
tuurhistorisch (bouw)element p.m. p.m. p.m. p.m. 2011: voorbereiding 2012/2013:uitvoering Opstellen visie 14
bebouwingsconcentraties
Gemeente Opstellen Toetsen
L&C 1 opgesteld beeldkwaliteits-
plan/gebiedsvisie 17,5 17,5 0 0 2010: uitvoering
Uitvoeren STIKA Veldcoördinato- ren in opdracht
Financieren L & C p.m. aangelegde kleine
landschapselementen 120* p.m. p.m. p.m. 2010/2013: uitvoering
van provincie
Eraspol Particulier Faciliteren
L&C 1 landschappelijk én architec- tonisch ingepast bedrijf buiten LOG
p.m. 0 p.m. p.m. p.m.
Erfbeplanting Particulieren Adviseren
L&C 4 landschappelijk ingepaste bedrijven/bedrijven met erfbeplanting
p.m. o p.m. p.m. p.m.
Sloopregeling Particulieren Faciliteren Financieren
L&C 4 gesloopte leegstaande stallen
p.m. p.m. p.m. p.m. p.m.
Projecten Peelbreed
Cultuurhistorische suc- cessen uitventen:
symposium voor met name bestuurders
Streekhuis SAS
Participeren L & C Versterken cultuurhistorisch waardevol landschap en cultuurhistorische bouwele- menten (indirect)
12 p.m. p.m. p.m.
2010/2011: uitvoering
Gemeentelijke work- shops cultuurlandschap voor lokale verenigingen (heemkunde, IVN, etc) en gemeente
Streekhuis SAS
Participeren L&C Versterken cultuurhistorisch waardevol landschap en cultuurhistorische bouwele- menten (indirect)
p.m. p.m. p.m. p.m. 2011: uitvoering
Cursus inrichting en on- derhoud cultuurland- schap t.b.v. gemeenten, veldcoördinatoren en andere betrokkenen
SAS Participeren L & C Versterken cultuurhistorisch waardevol landschap (indirect)
6 p.m. p.m. p.m. 2010/2011: uitvoering
* betreft totale STIKA-budget
