Tarieven Schiphol blijven gelijk

Nummer 3 | juli 2007

Tarieven Schiphol

blijven gelijk



En verder

| 6 |

Prangende vragen over het bierkartel

| 7 |

De stelling

| 14 |

Nieuws

| 8 |

Opkopen, opschudden, opstrijken Net als marktwerking hebben ook private

equity irma’s een disciplinerende werking op ondernemingen.

| 10 |

‘Wie bewaakt

de bewakers?’ De Algemene Rekenkamer publiceert een rapport over de NMa.

| 11 |

Suikerproducten mogen fuseren Groen licht voor CSM en Cosun. ‘Suiker’ is

namelijk van een Nederlandse een internationale markt geworden.

| 12 |

‘Scherp

toezicht vergt zero tolerance’ ‘Amerikaanse hoogleraar Preston McAfee vergelijkt

rechtssystemen in de VS en Europa.

12

7

10

Onderling vertrouwen binnen een samen-leving is de grootste succesfactor voor een welvarende economie. Dat schreef Francis Fukuyama in zijn in 1995 ver-schenen bestseller Trust.

De NMa wil markten laten werken om onze welvaart op peil te houden. We adviseren de overheid, geven uitleg aan bedrijven en vergroten de bewustwording van de consument. De NMa is zo een partner voor toekomstgerichte politici, eerlijke en innovatieve ondernemers en kritische consumenten. Een partner voor degene die gebruik wil maken van de kan-sen die de Nederlandse economie biedt. Om die rol te kunnen spelen, is voldoen-de wevoldoen-derzijds vertrouwen noodzakelijk. Wij investeren graag in bedrijven die ons

vertrouwen waard zijn. We zijn een groot voorstander van stevige compliance- regelingen en van het geven van richt-lijnen over wat wel en niet is toegestaan onder de Mededingingswet.

Natuurlijk delen we ook straffen uit, want vertrouwen mag nooit uitmonden in na­viteit. Wie dat vertrouwen beschaamt, moet hard worden gestraft. Dat doet Europa ook, zie de artikelen over het bier-kartel verderop in dit blad. Maar ook bij bestrafing van kartelgedrag is vertrouwen nog steeds belangrijk. De rechten van partijen mogen in geen geval worden geschonden. Daar moet iedereen van op aan kunnen.

Pieter Kalbleisch,

Voorzitter Raad van Bestuur NMa

Vertrouwen

Fotograie: C

Na goedkeuring toerekeningsysteem door de NMa

Tarieven Schiphol blijven gelijk

Schiphol mag de luchtvaartmaatschappijen kosten in rekening

brengen volgens principes die de NMa onlangs heeft goedgekeurd.

Mede op basis van deze kosten stelt Schiphol de uiteindelijke

luchthaventarieven vast, die de luchtvaartmaatschappijen aan

Schiphol betalen. Of de reiziger daar uiteindelijk voordeel van

zal hebben, is nog niet te zeggen.

Het toerekeningsysteem dat Schiphol hanteert, dient mede om te bepalen welke inkomsten en kosten de lucht-haven kan toewijzen aan luchtvaart-activiteiten. Deze activiteiten bestaan onder meer uit het ter beschikking stellen van start- en landingsbanen, van faciliteiten en diensten voor de afhandeling van passagiersstromen en bagage en voor beveiliging. Om te voorkomen dat er te hoge tarieven worden berekend aan gebruikers die afhankelijk zijn van de luchthaven, heeft de NMa het nieuwe systeem getoetst en een ontwerpbe-sluit opgesteld. Vervolgens konden de luchtvaartmaatschappijen en hun vertegenwoordigers (waaronder brancheverenigingen IATA en BARIN) reageren op dit besluit. Die inbreng heeft tot 67 wijzigingen in het systeem geleid. Ernst-Jan Heuten, expert econoom bij de Vervoerkamer van de NMa, stelt dat de reacties en ervarin-gen van de luchtvaartmaatschappijen heel belangrijk zijn geweest om het systeem te vervolmaken.

Kritiek op wet

Home carrier KLM is blij met de regule-ring. “De introductie hiervan is een verbetering”, zegt Rinze Nieuwhof, director Airport Affairs bij KLM. “Daar-naast heeft de NMa met een positieve aanpak gedegen werk geleverd. Maar we zouden het nóg beter vinden als de NMa meer vooraf toezicht hield. We hebben immers te maken met een monopolist op het gebied van infra-structuur. En we zouden graag in het toezicht een sterkere prikkel voor Schip-hol zien, om via eficiency de kosten in de hand te houden.”

Schiphol prijst de consciëntieuze aan-pak van de NMa. “We hebben dan ook geen kritiek op het feit dat de toezicht-houder ons niet in alles is gevolgd”, aldus senior manager Pricing & Cor-porate Clients Herman Vreeburg van NV Luchthaven Schiphol. “Op de Wet luchtvaart die sinds juli vorig jaar van kracht is, hebben we wél kritiek. Die schiet ons inziens op sommige punten tekort.”

Niet doorberekenen

Hij doelt onder meer op het feit dat Schiphol geen kosten mag toerekenen van de strategische stukken grond die zijn aangeschaft voor toekomstige uitbreiding van de luchthaven. “Dat mag inderdaad niet volgens de wet”, bevestigt Heuten. “Het toerekening-systeem dient mede om te bepalen welke inkomsten Schiphol kan halen uit luchtvaartactiviteiten zoals landings-tarieven en landings-tarieven voor passagiers- en bagageafhandeling en beveiliging. Zolang die stukken grond niet in

gebruik zijn, kunnen de kosten daar-van niet worden doorberekend.” Dat vindt Vreeburg niet terecht: “We hebben die gronden discreet, dus voor een gunstige prijs aangeschaft. Als bekend was geworden dat we die grond straks nodig hebben, was de prijs link gestegen. Onze aanpak scheelt de luchtvaartmaatschappijen later aanzienlijk in de kosten die worden doorberekend naar de tarie-ven. Dus begrijp ik niet waarom wij nu moeten worden ‘gestraft’ door zelf de kosten te dragen.”

Heuten meent dat in de vele gesprek-ken die over de complexe materie met Schiphol moesten worden gevoerd, er steeds sprake was van een construc-tieve opstelling: “We hebben elke

Rinze Nieuwhof (KLM)

‘Schiphol heeft eficiency

prikkel nodig’

afzonderlijke verdeelsleutel getoetst op wettelijke en bedrijfseconomische gronden. De wet bevat daarvoor duide-lijke regels. Er is veel informatie door Schiphol verstrekt. We keken niet altijd op dezelfde manier tegen zaken aan, maar in veel gevallen leidde dat ook tot gedeelde conclusies over welke aanvul-lingen op het systeem noodzakelijk waren. Overigens hebben we niet alle door de KLM en de andere luchtvaart-maatschappijen voorgestelde wijzi-gingen gegrond verklaard, maar heb-ben we Schiphol wel gevraagd sommige zaken transparanter te maken.”

Pittige discussies

Een belangrijke wijziging in het toe-rekeningsysteem betrof de afbakening van het gebied van de voorrijwegen. Deze worden zowel gebruikt voor het bevoorraden van de winkels, wat een commerciële activiteit is, als het weg-brengen van passagiers. Dit laatste is een luchtvaartactiviteit. Heuten: “Wij hebben niet toegestaan dat Schiphol meer wegen rond haar gebouwen toe-rekent aan luchtvaartactiviteiten, dan de wegen die daadwerkelijk voor dat doel worden gebruikt.”

Nieuwhof van de KLM stelt dat er soms pittige discussies zijn gevoerd. “Niet alleen over wat wel of niet mag worden doorberekend, maar ook over andere zaken. Wettelijk is geregeld dat wij in het hele proces slechts één moment hebben om onze zienswijze mondeling uiteen te zetten. Daarna zaten we naar een black box te kijken.

We hebben onze opvattingen wel schriftelijk bevestigd, maar de vraag blijft toch of het allemaal goed genoeg is overgekomen. Misschien had meer mogelijkheid tot uitleg op sommige punten tot andere uitkomsten geleid.”

Verschillende prioriteiten

Hij benadrukt dat KLM hecht aan een goede relatie met de luchthaven. “Je moet elkaar versterken en samen een goed product neerzetten. Schiphol is onze thuisbasis en die kun je niet inruilen voor een andere. Ook wij heb-ben veel ge­nvesteerd, bijvoorbeeld in vrachtgebouwen en hangars. En ver-geet niet dat de prestatie van de home carrier ook belangrijk is voor de posi-tie van Schiphol.”

Vreeburg: “Het debat was wel eens scherp, gezien de verschillende priori-teiten. Aan de andere kant moeten wij zorgen dat we aantrekkelijk blijven voor de luchtvaartmaatschappijen. De con-currentie tussen luchthavens is van dien aard dat we niet zomaar onze gang kun-nen gaan. De vraag is dan ook of toe-zicht in de toekomst nog wel nodig is.”

Nieuwe tarieven

De tarieven die Schiphol de luchtvaart-maatschappijen nu voorlegt voor de periode van 1 november 007 tot 1 april 008, komen neer op een gemiddelde prijsstijging van nul procent. “Het is een uitwerking van wat de NMa heeft goedgekeurd”, aldus Nieuwhof. “Die nul procent was hard nodig, want de tarieven zijn de afgelopen jaren hard gestegen. En, zo blijkt uit onafhanke-lijk onderzoek, Schiphol is duur in ver-gelijking met andere Europese lucht-havens.”

Heuten: “Of de luchtvaarttarieven uit-eindelijk dalen door het huidige toe-rekeningsysteem, is kofiedik kijken. Er zijn meer factoren van invloed op de tarieven en daarmee op de prijs van de tickets. Bijvoorbeeld de ener-giekosten in de terminal gebouwen (waarvan de inkoopkosten per jaar kunnen verschillen), een verbetering van de eficiency, de aantallen vlieg-bewegingen en het aantal passagiers.”

Onverwachte vragen

Gezien de onzekerheid over dat soort ontwikkelingen, pleit Vreeburg in de toekomst voor meer lexibiliteit. De goedkeuring van de NMa voor het huidige toerekeningsysteem is vier jaar geldig. Dat vindt hij te veel een keurslijf. Maar daar stelt Nieuwhof tegenover dat de tarieven wel elk jaar opnieuw worden bepaald. “En”, zegt hij, “laten we die discussie eerst maar eens voeren, want er komen nog onverwachte vragen bovendrijven.”

Herman Vreeburg (Schiphol)

‘De Wet luchtvaart schiet

tekort’

europa

Eurocommissaris Neelie Kroes heeft in april bierbrouwers Heineken, Grolsch en Bavaria een

boete van in totaal 7 miljoen euro opgelegd voor het overtreden van de Europese

mededingings-regels. Het gaat om Nederlandse bedrijven. Waarom heeft de NMa deze zaak dan niet opgepakt?

Prangende vragen

over het bierkartel

Het helpen ontmaskeren

van een kartel kán

de aangever immuniteit

opleveren

Het Europees kartelrecht is van toepassing bij een inter-statelijk effect. Dit wil zeggen dat het kartel de handel tussen lidstaten kan belemmeren. Ook mededingings-beperkende afspraken die in één land plaatsvinden, kunnen de handel tussen lidstaten be­nvloeden. Door prijsafspraken en marktverdeling kunnen bijvoorbeeld buitenlandse bedrijven moeilijk op de Nederlandse markt toetreden. Dit is in strijd met de doelstelling van de interne markt die het EG Verdrag beoogt.

Zowel de Europese Commissie als de NMa is bevoegd om de Europese mededingingsregels toe te passen. Maar zodra de Europese Commissie een onderzoek is gestart, kan een nationale mededingingsautoriteit niet parallel hieraan nog een onderzoek uitvoeren.

In dit geval startte de Commissie haar onderzoek naar het kartel, nadat een Belgische brouwer (Inbev) een clementie-verzoek bij de Commissie had ingediend. Deze brouwer was betrokken bij een bierkartel in België waarnaar de Commissie op eigen initiatief onderzoek had gedaan.

Overigens vonden de afspraken, waarop de beschikking van de Europese Commissie betrekking heeft, plaats in de periode 1996-1999. De NMa is 1 januari 1998 opgericht en is niet bevoegd om het mededingingsrecht te handhaven ten aanzien van gedrag in de periode vóór haar oprichting.

Geen boete

Hoe kan het dat de Belgisch-Braziliaanse brouwer Inbev, die het kartel aan het licht heeft gebracht, helemaal geen boete hoeft te betalen? Als de aangever in het kader van het Europese clementieprogramma informatie en bewijs-materiaal aan de Europese Commissie verschaft die leidt tot het ontmaskeren van een kartel, kan de Commissie immuniteit tegen een geldboete aan de aanvrager toeken-nen. In Nederland kan dit ook. De NMa heeft een vergelijk-baar clementieprogramma. Daarbij kan de boete die aan een deelnemer aan een kartel wordt opgelegd onder voor-waarden volledig worden kwijtgescholden.

Overigens is de boetebeschikking van de Europese Commissie bij het schrijven van dit artikel nog niet openbaar gemaakt. De concrete omstandigheden van deze zaak zijn dus nog niet bekend.

7

argument

7

Barbara den Uijl,

woordvoerder Consumentenbond

‘Daar ben ik het hartgrondig mee eens. De consument moet abso-luut gecompenseerd worden voor wat hij jarenlang te veel voor zijn biertje heeft betaald. Nu gaf de Eurocommissaris aan dat consu-menten dit via de nationale rech-ters zouden moeten afdwingen. Dat is voor die paar liter bier natuurlijk een illusie. Helaas beschikken wij als Consumenten-bond niet over de middelen om een collectieve schikking bij de bierbrouwers voor elkaar te krijgen. Anders zouden wij zeker met een collectieve claim komen. Daarom vind ik dat de brouwers zélf met een voorstel moeten komen. Ze zijn daar creatief genoeg voor. Een gratis kratje bier voor elke bierdrinker bijvoorbeeld, of kor-ting. Daar moeten ze dan wel bij zeggen dat dit ter compensatie van het te veel betaalde is.’

René Smits,

juridisch raadsadviseur NMa

‘Eens. Maar het is voor consu-menten niet eenvoudig om een claim in te dienen bij de brouwers. Een collectieve actie van groepen consumenten is dus geboden. Het Nederlandse recht kent echter (nog) niet de mogelijkheid om zo direct schadevergoeding te vor-deren. Wel kan een stichting of vereniging met het bedrijf dat zich schuldig heeft gemaakt aan kartel-vorming, een collectieve schikking in geld aangaan. Die kan de rechter vervolgens algemeen verbindend verklaren. Een recent voorbeeld is de schikking van gedupeerde beleggers met Dexia Bank Neder-land wegens Legiolease-beleggings-constructies. Vaststelling van schade en oorzakelijk verband zijn zelfs met een besluit van de NMa een lastige kwestie. Daarnaast kunnen gerechtelijke procedures jaren duren. Daarom is er voor verbetering van de mogelijkheid tot private handhaving veel te zeggen. De Europese Commissie werkt hier nu aan.’

De 4 Jongens

Die Jarenlang Te Veel Betaalden

De bierbrouwers willen niet rea-geren op de stelling. ‘De  Jongens Die Jarenlang Te Veel Betaalden’ (DJDJTVB) zijn het met de stel-ling helemaal eens. Zij tonen op www.bierverliesmeter.com de nodige ideeën, hoe de brouwers hun handelwijze kunnen goed-maken.

Op de site kunnen Nederlandse bierdrinkers uitrekenen voor hoe-veel euro zij de afgelopen jaren door het kartel Heineken, Grolsch, Bavaria en Inbev zijn ‘gelest’. De bierbrouwers moeten, aldus DJDJTVB, een deel van hun winst steken in een onafhankelijk fonds dat geld beschikbaar stelt voor sportprojecten voor de jeugd en gehandicapten. Deze mensen zijn geen doelgroep voor de brouwers. Hierdoor kunnen ze van de acties geen reclameprojecten maken. Andere manieren van compensa-tie leiden volgens DJDJTVB alleen maar tot het verplaatsen van reclamegelden naar een onechte boetedoening.

Een groep handige vrienden had geld bij elkaar

gebracht om, aangevuld met een lening van

de bank, een monumentaal grachtenpand in

Amsterdam te kopen.

Omdat het pand in slechte staat verkeerde,

viel de aankoopprijs reuze mee. Het pand werd

gerenoveerd en omgetoverd in drie prachtige

appartementen, omdat daar de meeste vraag

naar was. Onderdelen die daar niet in pasten,

werden verkocht of gesloopt.

Na een paar maanden hard werken, werden de apparte-menten met grote winst verkocht. De waardestijging van het pand was voldoende om de lening af te lossen en iedereen een brede glimlach te bezorgen. Vervolgens koch-ten ze een ander bouwvallig pand… en begon het spel weer van voren af aan. Mits je de goede panden uitzoekt, is dit een zeer lucratieve handel.

Verband tussen private equity en mededinging

Als het woord ‘pand’ wordt vervangen door ‘bedrijf’, is het bovenstaande in grote lijnen het werkgebied van private equity irma’s. Dit zijn ondernemingen die geld inzamelen van pensioenfondsen en vermogende particulieren om bedrijven te kopen die niet naar vermogen presteren. Dit onderscheidt hen van hedge funds, die een klein belang in een beursgenoteerd bedrijf nemen.

Gedetailleerd plan

In tegenstelling tot passieve investeerders, ontwikkelen private equity irma’s vóór aankoop een gedetailleerd plan om de waarde van het te kopen bedrijf sterk te vergroten. Voor het opstellen van zo’n plan wordt gemakkelijk twee jaar uitgetrokken. Na de aankoop geven ze het manage-ment krachtige inanciële prikkels om het renovatieplan voortvarend uit te voeren. Het is de bedoeling om het bedrijf na vijf tot zeven jaar met grote winst te verkopen. Het positieve economische effect van zo’n optreden is groot, vooral door de sprong in eficiëntie en productiviteit die door de renovaties wordt gerealiseerd. Bovendien gaat bijna 0% van de extra winst van de bedrijven als winst-belasting naar de Staat.

Naast deze positieve aspecten is er ook kritiek; voldoende voor de Tweede Kamer om er onlangs een hoorzitting over te houden. Sommigen vergelijken private equity irma’s met sprinkhanen: ze zouden de overgenomen bedrijven ‘kaalvreten’ en opzadelen met een zware schuldenlast. Daarom waarschuwen DNB en het IMF ook: ze vrezen voor de inanciële stabiliteit door de toegenomen risico’s voor de banken die deze leningen verstrekken.

Private equity irma’s inancieren overnames inderdaad veelal met vreemd vermogen en maken dus schulden. Sommige – vooral kleinere en minder professionele ir-ma’s – zijn daarin wel eens erg ver gegaan.

Toch blijkt het aantal faillissementen bij private equity de afgelopen jaren bijzonder laag te zijn. Dit komt door de intelligente structurering van de schuldenportefeuille: fail-lissement is immers niet in het belang van private equity. Bovendien kan een hoge schuldenlast een heilzame wer-king hebben. Het moeten produceren van hoge positieve kasstromen om ieder jaar de rente en afbetalingen te

9

kunnen betalen, heeft een sterke disciplinerende invloed op het management van een onderneming.

Opkomst private equity

De afgelopen jaren was er een ware stortvloed aan over-names door private equity irma’s. In 006 namen ze in Europa voor meer dan 00 miljard euro aan bedrijven over. In Nederland zat KKR achter de overname van warenhuis Vendex KBB, nam Apax deel in uitgever PCM en smeedden Cinven en Warburg Pincus de kabelbedrijven Casema/ Multikabel en Essent Kabelcom aan elkaar.

De opkomst van private equity kan deels worden verklaard door de lage kapitaalmarktrente en het hoge eigen vermo-gen van veel bedrijven. Maar uiteindelijk kunnen private equity irma’s alleen maar succesvol zijn als er genoeg ondernemingen onnodig slecht presteren. Dit betekent dat de sterke groei van private equity grotendeels wordt veroorzaakt door falend management. Vooral het gebrek aan directe prikkels voor bestuurders om de waarde van de onderneming te maximaliseren, wordt als oorzaak gezien. Een aantal bestuurders is te veel gericht op continu­teit,

daarmee ineficiëntie en overcapaciteit in de markt ontston-den, wordt ontkend of voor lief genomen.

Hierin ligt het verband tussen private equity en het werk van de NMa. Zowel private equity als concurrentie heeft een dis-ciplinerende werking op ondernemingen. Concurrentie disci-plineert via de productmarkt; private equity doet dat via de kapitaalmarkt en door direct in te grijpen. Beide oefenen op ondernemingen druk uit om eficiënter, productiever en innovatiever te zijn dan concurrenten. De aanvliegroute en de motieven van private equity zijn anders, maar in essentie is het resultaat gelijk aan dat wat concurrentie geeft.

Dennis Hesseling | Concurrentietoezicht NMa

De sterke groei van private equity wordt grotendeels

veroorzaakt door falend management

risicoreductie, luxe, ego en rust. Dit is des te meer een probleem als ze onvoldoende worden gecorrigeerd door de commissarissen, bijvoorbeeld omdat deze tot hetzelfde ‘old boys network’ behoren. Dit probleem wordt opgelost door het eigendom van het bedrijf te concentreren bij de private equity irma en het management.

Ineficiëntie en overcapaciteit

Hier wordt een interessant verband met de activiteiten van de NMa zichtbaar. De conclusie na bijna tien jaar opsporing is namelijk dat kartels in Nederland primair worden gebruikt om continu­teit, risicoreductie en (arbeids)rust te realiseren. Door velen worden kartels gezien als een legitieme vorm van zelfregulering om stabiliteit op de markt te brengen. Dat

Verband tussen private equity en mededinging

In het verleden leek zo’n fusie uit den boze, omdat er wei-nig handel tussen de lidstaten van de Europese Unie was. Maar de markt is de laatste tijd link veranderd. Het samengaan van de twee Nederlandse suikerproducenten leidt niet tot een economische machtspositie op de markt voor de verkoop van suiker, die de concurrentie op deze markt belemmert.

Nieuwe marktordening

De ingrijpende hervorming van de Europese suikersector medio 006 speelt hierbij een belangrijke rol. Senior mede-werker Annick Teubner legt uit: “Vorig jaar juli kwam Euro-pa met een nieuwe marktordening voor suiker: een lagere productie en een aanpassing van het quota-systeem, waar-bij iedere lidstaat een vooraf vastgestelde hoeveelheid sui-ker produceert. De hervorming moest ertoe leiden dat de productie van suiker in de EU wordt teruggebracht naar het verbruiksniveau. Tevens diende de Europese suikerprijs meer in de richting van de wereldmarktprijs te worden gebracht, omdat producenten door exportsubsidies de overschotten voor een aantrekkelijke prijs konden afzetten op de wereldmarkt.”

“Een zachte sanering, waarbij ineficiënte suikerfabrieken geld krijgen als ze de productie staken, leidt tot gebieden zonder productie en gebieden waar wél geproduceerd wordt. De productie in Ierland is bijvoorbeeld al helemaal gestopt en in Italië met de helft afgenomen. De productie is nu vooral geconcentreerd in de zogeheten sugar belt: Nederland, Duitsland, België en Frankrijk. In deze gebieden wordt het meest eficiënt geproduceerd. Het doel is te komen tot een lagere suikerprijs in Europa, zonder zware subsidies. Door deze subsidies vond oneerlijke concurren-tie plaats met landen die geen subsidie ontvangen.”

Europese markt

“Door de sanering is de handel toegenomen naar landen die weinig of geen eigen suikerproductie kennen,” zegt Teubner. “We hebben onderzocht of deze ontwikkeling ook tot gevolg heeft dat er binnen de sugar belt handelsstro-men zijn ontstaan, bijvoorbeeld van Frankrijk naar Neder-land. Is er meer internationale concurrentie gekomen en is

er dus geen aparte Nederlandse markt meer? Het ant-woord op deze vragen is om drie redenen bevestigend.” “De transportkosten spelen bij de export van suiker een belangrijke rol. Ons onderzoek heeft uitgewezen dat trans-portkosten bij een afstand tot maximaal 00 kilometer van de productielocatie geen belemmering vormen voor grens-overschrijdend vervoer. We hebben geconstateerd dat die afstand ook daadwerkelijk wordt overbrugd: er is een toe-nemende import en export van suiker. Daarnaast is er ook concurrentiedruk van buitenlandse producenten, doordat afnemers steeds vaker offertes aanvragen bij buitenlandse aanbieders. Zij kunnen daardoor prijzen van Nederlandse en buitenlandse producenten vergelijken.”

“Tot slot kopen afnemers vaker in via internationale inkooporganisaties. Op de ruimere dan nationale markt ondervindt Cosun met CSM daadwerkelijke concurrentie van met name Franse en Duitse producenten. Op basis van deze veranderingen op de suikermarkt zien wij geen reden om een fusie tegen te houden.”

De suikermarkt werd tot voor kort nog gezien als een nationale markt. Maar allerlei signalen

wijzen er op dat die markt ruimer wordt en de Nederlandse grenzen overschrijdt. Daarom gaf

de NMa eind april groen licht voor de fusie-aanvraag van CSM en Cosun.

Suikerproducenten mogen fuseren

‘Er is meer internationale concurrentie en

dus geen aparte Nederlandse markt meer’

Deze woorden van professor Preston McAfee, hoogleraar Business, Econo-mics & Management aan het Califor-nia Institute of Technology, lijken hem af te schilderen als een echte hardliner. Maar dat ontkent hij. “Het doel van antitrustwetten – een kartelverbod en een verbod op het misbruik van eco-nomische machtsposities – is om consumenten te beschermen tegen ondernemingen die de belangen van hun aandeelhouders moeten dienen. Een serieuze taak, die nauwgezet moet worden uitgevoerd. Maar als ik de rechtssystemen in de Verenigde Staten en in Europa met elkaar ver-gelijk, kom ik tot de conclusie dat er geen ideaal model bestaat.”

Belangrijk verschil

Een belangrijk verschil tussen Amerika en Europa is, dat in de VS bedrijven elkaar veel makkelijker voor het gerecht kunnen dagen zonder dat de overheid daar bij betrokken is. Is dat goed of kun je het beter aan toezichthouders over-laten? Volgens McAfee valt voor beide mogelijkheden iets te zeggen, maar hij schetst er direct de nadelen bij.

“Een nadelig neveneffect van het Ameri-kaanse systeem is dat bedrijven via rechtszaken de antitrustwetten mis-bruiken om concurrentie te beperken of zelfs uit te schakelen. Zo komt het voor dat kleine bedrijven die groot zijn in een bepaalde sector weten te voor-komen, dat grote bedrijven ook in die sector actief worden. Maar ook grote bedrijven onderling maken elkaar het leven zuur met ingewikkelde en kost-bare rechtszaken. Dat is slecht voor de economie.”

Triple damage

Toch zitten er naar zijn mening ook goede kanten aan het Amerikaanse

Amerikaans hoogleraar Preston McAfee:

“Vertrouwen is goed voor de economie, maar er zijn grenzen.

Als je écht toezicht wilt houden, moet je een zero tolerance

beleid voeren. Pak een bedrijf aan dat de wet overtreedt en

maak daar een publiek voorbeeld van. Zo’n bedrijf mag nooit

meer zaken doen in die sector.”

model. Als voorbeeld noemt hij het feit dat bedrijven die in Amerika worden veroordeeld voor het over-treden van de antitrustwetten, een bedrag moeten betalen dat drie keer zo hoog is als de werkelijke schade. “De gedachte daarachter is niet zo slecht”, stelt hij. “De pakkans wordt geschat op ongeveer eens in de drie keer. Dus om het voor bedrijven met slechte bedoelingen niet aantrekkelijk te maken, moeten ze drie keer zoveel betalen als je ze te pakken hebt. Dat kan oplopen tot enorme bedragen. Zo ontmoedig je dat soort gedrag.” Overigens gaan de veroordeelde bedrij-ven in de praktijk niet snel failliet na een veroordeling. McAfee: “Kijk naar wat er in 198 met Texaco gebeurde. Dat deed een bod op Getty Oil, dat net zou gaan fuseren met Pennzoil. Pennzoil daagde Texaco wegens illegale inmenging in de onderhandelingen tus-sen henzelf en Getty voor de rechter. Deze oordeelde dat Texaco  à  mil-jard dollar moest betalen. Op basis van het triple damage principe werd dat ruim 11 miljard dollar. Texaco dreigde zelfs zijn faillissement aan te vragen. Uiteindelijk werd de zaak drie jaar later onderling geregeld voor een beduidend lager bedrag en bestaat Texaco nog steeds. Maar dit soort zaken zijn in feite heel schadelijk.”

Economisch adviseur

Dat mededingingszaken in de VS via de rechter lopen, is een probleem, stelt McAfee: “Rechters zijn onvoldoende economisch onderlegd om de juiste beslissingen te kunnen nemen. Zo hebben bedrijven met succes fusies tussen andere bedrijven tegengehou-den, terwijl het in feite geen directe concurrenten waren of er door de fusie

niets veranderde aan de onderlinge concurrentiepositie. Ik pleit er voor dat elke rechter die dit soort zaken behan-delt, zijn eigen economisch adviseur krijgt. Om te voorkomen dat de rechts-gang wordt vertroebeld door allerlei economisch experts die tijdens het proces hun zegje mogen doen.” Is het systeem van toezichthouders zoals we dat in Europa kennen beter in zijn ogen? McAfee ziet ook daarin

toch bepaalde nadelen. “Toezichthou-ders zijn overheidsinstanties en die zijn nu eenmaal niet altijd even goed op de hoogte van wat er speelt in de industrie en hoe het spel gespeeld wordt. Voordeel is dat ze zorgvuldig zijn en geen antwoorden of oordelen geven voordat de feiten bekend zijn, maar ze beschikken niet altijd over alle informatie. Bedrijven daarentegen hebben hun antwoorden meestal al van tevoren klaar.”

Risico van capture

Een ander gevaar is de zogeheten ‘cap-ture’. Dat doet zich volgens hem vooral voor bij toezichthouders die in één branche zijn gespe-cialiseerd. Bedrijven die daarmee te maken hebben, trachten met geregelde bezoeken, vragen en adviezen een amicale band op te bou-wen met zo’n toezichthouder, die daar-door minder scherp is. “Daarom ben ik voorstander van onafhankelijke toe-zichthouders als de NMa, die een hele-boel terreinen bewaken. Dan is het risi-co van capture minder groot. Daarnaast vind ik dat je, net als in Amerika, klok-kenluiders moet beschermen als over-heid. Je moet natuurlijk uitkijken dat je niet in zee gaat met een wrokkige ont-slagen werknemer, maar klokkenluiders hebben een nuttige functie waar toe-zichthouders goed gebruik van kunnen maken.”

Toch gelooft McAfee dat ook toezicht-houders nooit voor honderd procent ontduiking van mededingingswetten kunnen voorkomen. “Kijk bijvoorbeeld naar lokale aannemers of elektrotech-nisch installateurs. We weten allemaal dat die onderling afspraken maken en de koek verdelen. Dat is ook niet zo vreemd. Ze kennen elkaar van school, gaan samen uit, golfen samen. Daarom stel ik dat vertrouwen grenzen kent. Natuurlijk, het westen is zo rijk gewor-den omdat er vertrouwen bestaat in het juridische systeem, in het economische systeem en in de ondernemingen. De meeste ondernemers zijn ook ethisch betrouwbare mensen. Maar zij zijn ver-plicht de belangen van hun aandeelhou-ders goed te behartigen. En dus zien ze zich zo nu en dan genoodzaakt de gren-zen wat te verleggen. Daar moet je in het belang van de consument rekening mee houden.”

‘Klokkenluiders hebben een

nuttige functie en moeten

daarom door de overheid

worden beschermd’

1

15

tips, signalen

of klachten?

Bent u ondernemer? Neem dan contact op met de Informatielijn van de NMa, tel. 0800-01 885 of mail naar info@nmanet.nl. Bent u consument? Neem dan contact op met ConsuWijzer, tel. 088-0707070 of kijk op www.consuwijzer.nl

colofon

NMagazine is een platform voor dis-cussies en informatie over gezonde concurrentie en wordt vijf keer per jaar gratis onder relaties verspreid.

Redactie

Mike Muires (hoofdredacteur), Pascal Broers, Frank Buijs, Winnie van Heesch, Hilbert Klok, Barbara van der Rest-Roest en Martijn van Woerkom

Redactieadres

NMa Afdeling Strategie en Communicatie, Postbus 166, 500 BH Den Haag

m.muires@nmanet.nl

Concept & realisatie

De TekstGroep, www.tekstgroep.nl Interviews: Hans Dalmeijer Art direction: Vorm Vijf, Den Haag www.vormvijf.nl

Druk: PlantijnCasparie, www.plantijncasparie.nl

Aan de inhoud van deze uitgave kun-nen geen rechten en/of verantwoorde-lijkheden worden ontleend. Overname van artikelen of illustraties kan alleen na schriftelijke toestemming van de redactie.

Wilt u NMagazine gratis ontvangen? Ga dan naar www.nmanet.nl

Speeches en lezingen

NMa

Ontwikkelingen telecomsector

Wanneer 19 juni 007 Wat Nationaal Overleg

Telecommunicatie / Euroforum

Waar Rotterdam

Wie René Jansen, lid Raad

van Bestuur NMa

Vereniging van ziekenhuizen

Wanneer 0 juni 007

Wat Algemene Vergadering van

de Vereniging van Ziekenhuizen

Waar Utrecht

Wie Pieter Kalbleisch, voorzitter

Raad van Bestuur NMa

Congres Economisch Bureau NMa

Wanneer 18 en 19 oktober 007 Wat Measuring the effects of

competition law enforcement

Waar Den Haag

Wie Jarig van Sinderen, Chief

Economist NMa

Voor meer informatie www.nmanet.nl. Speeches, lezingen en discussies zijn onder voorbehoud.

Vergunning

vereist voor fusie

Essent en Nuon

Essent en Nuon hebben voor hun voorgenomen fusie een vergunning nodig. Dit stelt de NMa, omdat het aannemelijk is dat bij een samengaan van de energiebedrijven op onderdelen van de gas- en elektriciteitsmarkten een economische machtspositie kan ontstaan of worden versterkt. Dit kan de concurrentie op de Nederlandse markt belemmeren.

persoonlijk

“De NMa houdt sinds vorig jaar toezicht op de tarieven van Schiphol. We beoordelen wat Schiphol wel en niet mag doorberekenen aan de luchtvaartmaatschappijen. Mag Schiphol bijvoorbeeld de kosten van het museum op de luchthaven doorberekenen? Een omvangrijke nieuwe taak voor de NMa, met grote belangen en veel economische en juridische vraagstukken. De Juridische Dienst treedt op als intern juridisch adviseur. Aan mij de taak de Vervoerkamer, die de besluitvorming voorbereidt, te adviseren. Komt het tot beroep bij de rechtbank, dan treed ik daar op als gemachtigde voor de NMa. Een prachtige zaak om aan te werken.” Erik van Leeuwen | senior medewerker NMa | Juridische Dienst