• No results found

Auteursrecht : nuttig en lastig

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Auteursrecht : nuttig en lastig"

Copied!
1
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

GLAM,

\,I/IKI

EN

^AUTEURSRECHT

I

]os

Domen

AUTEURSRECHT

NUTTIG

EN

LASTIG

Nederlandse GLA,M-instellingen (galJeries,

librc.ries,

qrchives

&

museums)

willen

zich grccrg

openstellen

en

hun

schatten

digitcol

tonen. Wqqr

krijgen

ze mee

te

maken?

In

deel

3

van

een

serie

vcn

zes:

hoe

het

auteursrecht fotogrcfen

en

schrijvers

beschermt

mqor

soms

ook

brede

verspreiding vqn informatie

in

de

weg

zit.

Jos

Damen

Hoofd Bibliotheek Afri ka-Studiecentrum van Universiteit Leiden

I\

e komst van internet zorgde ervoor dat

I I

o"

meeste mensen veet zaken gratrs

lJ

xonoen gebruiken. Films, muziek, foto's en teksten zijn vanaf 1990 in enorme

hoeveel-heden open beschikbaar gekomen. Dat gaat in

tegen financiele logica: aan het eind van de rit moeten de makers van al dat moois toch

wor-den betaald? Die veronderstelling ligt namelijk

ten grondslag aan het auteursrecht: mensen die iets scheppen worden linksom of rechtsom beloond voor hun inspanningen.

Bibliotheken, archieven en musea hadden in de

vorige eeuw in het algemeen nauwelijks te ma-ken met het auteursrecht. Bibliotheken droegen

wel

-

vanaf begin jaren negentig

-

een

leenver-goeding af aan een stichting die dat weer verder moest verdelen. En GLAM-|nstellingen vroegen aan hun klanten geld voor een gemaakte foto van een stuk uit hun collectie, als

verwerkings-kosten. De laatste jaren is dat echter enorm veranderd. M usea stel len digita le afbeeldingen van hun schilderijen en beelden open beschik-baar, archieven doen dat met oude foto's en

archiefstukken, en bibliotheken met boeken en

kaarten. En dan komt het auteursrecht direct om de hoek kijken.

Eigendom = gêên

auteursrecht

Het

is

een misverstand om

te

denken dat

ei-gendom ook auteursrecht inhoudt. Als ik een schilderij koop van een kunstenaar, blijft deze

kunstenaar elgenaar van het auteursrecht op het schilderij, ook al is de stoffelijke versie in

mijn bezit. Hetzelfde geldt voor archieven,

mu-sea en bibliotheken: het in bezit hebben van een kunstvoorwerp houdt niet automatisch in

dat het auteursrecht ook 'overgenomen' wordt.

70-jaarregel

0p

1 januari van elk

jaar

vieren zowel open

access-fanaten

als

fabrikanten een feestje.

Victory Boogie Woogie (1944) van Pìet Mondriaan die meer dan 70 jaar geleden stierf, dus dit werk is vrij van auteursrecht.

ln

Nederland

geldt

namelijk

de

Auteurswet

van

t9t2

(https://wetten.overheid.nll

BWBRO001886/) waarvan artikel

37.1

luidt:

'Het auteursrecht vervalt door verloop van 70

jaren,te rekenen van de 7e januar¡ van hetjaar, volgende op het sterfjaar van de maker'.

Dil

betekent dat ook op 1 januari 2021 weer

dui-zenden werken van legio schilders, schrijvers en fotografen 'vrijvallen'. Mondriaan kwam pas in 2075 (7O laar na zijn overlijden) breeduit op

theedoeken, schriften en posters, want toen hoefde

je

de erven lVìondriaan niet meer te

be-talen. Werken waarvan de auteur niet bekend is

('anonieme' werken, art. 38.1-) vallen ook onder

die 70-jaarregel

-

als

je

tenminste goed hebt uitgezocht of de maker echt niet bekend is.

Uitzonderingen

Er zijn enkele uitzonderingen op de regel van 70

jaar na de sterfdatum. De belangrijkste, zeker

voor organisaties, is dat auteursrecht toekomt aan degene in wiens opdracht werk is vervaar-digd (art. 7 en 8). Dat betekent dat zowel

mede-werkers van commerciele organisaties als van overheidsi nstanties n iet zelf auteursrecht

kun-Diepenbrock, Mahler en Mengelberg bij Valkeveen {'l 906),

collectie Stadsarchief Amslerdam. Foto is van Hendrik de Booy

(1 867-1 964), dus niet vrij van auteursrecht.

nen claimen (als ze in dienst zijn), maar dat het recht dan ligt bij de organisat¡e,

tot

70 jaar na

publicatie.

Een andere zeer belangrijke uitzondering is de panoramavrijheid (FoB Fr'eedom

of

Panorama). Dit betekent dat

je

kunstwerken en gebouwen in de openbare ruimte mag fotograferen en die foto's vrij mag gebruiken. In Nederland staat dat netjes in de Auteurswet (art. 18), maar in veel landen (bijvoorbeeld Frankrijk, ltalië en Grieken-Iand) geldt die panoramavrijheid niet.

Ingewikkeld

Auteursrecht

is

ingewikkeld,

ook

omdat de details dus in veel landen verschillen. Toch is het aantal rechtszaken per jaar op de vingers van een hand te tellen. Tegelijk is auteursrecht mooi, omdat het ervoor zorgt dat schrijvers, fo-tografen en kunstenaars betaald krijgen voor hun inspanningen. Voor bibliotheken en musea kan auteursrecht lastig zijn, omdat online

be-schikbaarstelling van materiaal

uit

de laatste decennia daarmee moeilijk is. Gelukkig weten GLAM-instellingen daar steeds beter mee om te

gaan.

<

¡

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

centen is toegekend. Om een goede exploitatie mogelijk te maken is van belang dat het verhuurrecht zich in één hand bevindt. Hiertoe kan het verhuurrecht worden

46 In Google Book kan men deze auteursrechtvrije boeken dus wel gratis integraal printen en downloaden, maar de gedownloade bestanden zijn niet op trefwoord te doorzoeken en

Contact and non-contact micromanipulation of cell mockups and biological cells (human astrocytoma cell line U-373 MG and human breast adenocarcinoma cell line MCF-7) is achieved

De Memorie van Toelichting vermeldt daarover niet meer dan dat ‘het aan het Hof van Justitie van de EG [zal] zijn om uiteindelijk te bepalen wanneer er bij dreigende inbreuk

Als de Commissie erin slaagt de CBO’s te dwingen om elkaar licenties te geven voor het verlenen van Europa-wijde licen- ties (voor kabel, satelliet en internet), dan

Het Verenigd Koninkrijk (4.1), de VS (5.1) en Canada (6.1) kennen meer typen geschillen waarin de alternatieve geschilbeslissers competent zijn dan Duitsland, vermoedelijk

Gezien de toenemende belangstelling voor verificatie van het maatschappelijk verslag is het voor PwC van belang meer inzicht te verwerven in de toepassing van richtlijn 3410 en de

Allereerst worden de analisten geïnterviewd, daar zij informatie kunnen verschaffen over de indicatoren welke niet genoemd zijn in de literatuur, maar die wel belangrijk zijn voor de