Vrij vertaald uit L’Écho des Faluns, aflevering 30 Eocene tot miocene holoplanktonische mollusken van het Aquitaine Bekken, ZW Frankrijk. Presentatie van de eerste biozonering gebaseerd op pteropoden van het Cenozoïcum in de Aquitaine

AFZETTINGEN WTKG 32(2).2011 27

Vrijvertaald uit

L’Écho

des

Faluns,

aflevering30

Eocene

tot

miocene

holoplanktonische

mollusken

van

het

Aquitaine Bekken,

ZW

_Frankrijk.

Presentatie

van

de

eerste

biozonering gebaseerd

op

pteropoden

van

het Cenozoïcum

in

de

_Aquitaine

BrunoCahuzac*

enArie+W. Janssen **

Kort overzichtvande taxonomie

Neotypen

werdenaangewezenvoor:

•Diacrolinia_aquensis

{ Grateloup, 1827);

eensoortuit het

Vroeg Burdigalien, oorspronkelijk

beschrevenvande

lo-catie Mandillotin

Saint-Paul-lès-Dax;

het_neotypekomt uit het

_Burdigalien

van

Saucats,

La

_{Coquillière.}

• Diacrolinia

_{orbignyi (Rang,}

₁₈₂₇₎

emend.

_d’Orbigny,

1834;eensoortuit het_vroegste

Burdigalien,

oorspron-kelijk

beschreven _van

_{Saint-Paul-lès-Dax;}

het _neotype isvande locatie Moulin deCabanes,te Saint-Paul-lès-Dax.

•

Vaginella

depressa Daudin,

1800:een

vroeg-miocene

soort,heteerstbeschreven uit ‘de

_omgeving

van

Bor-deaux’;het_neotypekomt uit het

_Burdigalien

_van

Léog-nan.Het werd

gekozen

uit de collectievanhel Leidse mu-seum,maarwerd

overgedragen

aanhet natuurhistorisch museumte

Parijs,

waar men zouverwachten hettypevan eendoor Daudin beschreven soortaantetreffen.

Biozonering

Ineen

biozonering

wordt

_{geologische tijd}

onderverdeeld in intervallen die

_gekenmerkt

worden door de vertikale

ver-spreiding

van

bepaalde

fossielesoorten.Voor het

Aquilai-ne Bekken worden ineen

uitgebreid biostratigrafisch

ge-deelte de

_{pteropoden-assoeiaties}

_gecorreleerd

met de

eni-ge op

holoplanktonische

mollusken

gebaseerde zonering

dietotop heden

bestaat, namelijk

dievoorhet

Noordzee-bekken

_(Janssen

&

_{King, 1988).}

Deze

_zonering

omvatvoor

het interval Laat Paleoceen-Plioceen de

_{pteropodenzones}

6 t/m 22

_(de

nrs 1-5 werden

_opengelaten,

alsreserve voor

eventuele latere

_ontdekkingen

in oudere

_afzettingen

ofvan

buiten het

_{Noordzeebekken).}

Het tweedeartikel uit

L’Écho

des Faluns IneenkomendeafleveringvanL’ÉchodesFaluns, gepubli-ceerd door de Réserve naturellegéologiqueSaucats-La Bré-de(www.rngeologique-saucatslabrede.reserves-naturelles.

org)zalvanBruno Cahuzacenondergetekendeverschijnen:

Mollusqueshdoplanctoniquesdel'ÉocèneauMiocène dans IeBassin d’Aquitaine,Sud-Ouest de la France. Présentation de lapremièrebiozonation basée surles PtéropodesdansIeCénozoïquede cetterégion’

Dit artikel is_gebaseerdop eenonlangsverschenen rijk geïllustreerde publicatievan bijna200 pagina'svan

de-zelfde auteurs in_ScriptaGeologica141-eenrecente

re-visie, gebaseerdop al het uitAquitaine (ZW Frankrijk) be-schikbare heteropoden-en pteropodenmateriaal

(Cahu-zac&Janssen, 2010).

Een_{enigszins vrije vertaling van}de tekst in_{L’Écho geef} ik indit artikel.

Arie+W. Janssen

De

_{Aquitaine afzettingen}

werdentrouwensal eerder her-zienen

opnieuw

gedateerd

en

ingedeeld volgens

de klas-sieke

_{biozoneringeu gebaseerd}

_op

_{micro-orgauismen}

zo-als

_{nannoplankton}

enforaminiferen

_{(zowel planktonische}

als

_{grotebenthischesoorten):}

NN- enNP-zones=

‘Nanno-plankton Neogeen

en

Paleogeen’, volgens

de

_indeling

_van Martini

_(1971);

P-enN-zones=

‘Paleogeen

en

Neogeen’,

de

_{planktonische foraminiferenzonering}

_vanBlow

_(1969);

SBZ=‘ShallowBenthic foraminiferaZonation’,

gebaseerd

opgrote,neritischeforaminiferen,een

biozonering

opge-steld door Cahuzac &

Poignant

1997)

voorhet

Oligo-Mio-ceen(zonesSBZ 21 a

26)

enSerra-Kieletal.

(1998)

voor

het oudere Tertiair

(zones

SBZ 1tot

20).

De

_afkorting

FOD

=‘First Occurrence

_Datum’,

wordt

gebruikt

voorhet eer-ste

_optreden

_{van een}indexsoort.

De

holoplanktonische

mollusken die werden verzameld uit mariene

_afzettingen

opcirca

zestig

locatiesvanhet C'eno-zoïcum

(van Eoceen-Ypresien

tot

Mioceen-Serravallien)

zijn vertegenwoordigd

door 75 taxa,waarvan

vijf

veronder-stelde

_{heteropoden (Pterotracheoidea)}

en70

_pteropoden

(69

Thecosomataen I

_{Gymnosomata).}

Alle

_heteropoden-

en

verscheidene

pteropodensoorten

moesten _{in open}

nomen-clatuur ofmeteen

vraagteken

opgenomenworden,

voor-namel

_ijk

_{vanwege hun}zeldzaamheid,waardoormaar

wei-nig exemplaren

bestudeerd konden worden.

Twaalf

_{pteropodensoorten zijn}

nieuwvoorde

_wetenschap

(‘novae species’), namelijk:

Heliconoides

_daguini,

H.

mer-lei, H.

_pyrenaica

en?Limacina

vegrandis

uit het

_Ypresien,

Creseisantonien

_{Vaginella gaasensis}

uit het

Rupelien,

Clio

lozouetienCliovasconiensis uit het

_Chattien,

Diacrolinia cluzaudi uit het

_Aquitanien,

Creseisroesti uit het

Aqui-tanien/Burdigalien,

enHeliconoidesmermuysienCreseis

tugurii

uit het

_{Vroeg Burdigalien.}

De

_{volgende pteropodenzones (in vet)}

konden in het

Aqui-taine Bekken

_aangetoond

worden:

In het Eoceen:

zone9

(Ypresien

vanGan,

nannoplankton

zonesNP12-13, SBZ10), met 14

_{holoplanktonische}

molluskeusooiteu,

waaronder

_bij

voorbeeld de indexsoorten

Camplo-ceratops

priscus,

Currylimacina

cossmanni en

Alla-spiratella bearnensis',

zone 10

_(Lutetien

van

Peyrehorade,

NP15)

en

zones 11/12

(Priabonien

van

Peyrehorade

en

Biarritz,

NP

19-20,5 pteropoden,

waaronder deindexsoorten Heli-conoides nemoris, Creseis

_corpulenta

enC.

simplex).

In het

_Oligoceen:

zone 15a

_(Rupelien

vanGaas, P18-19enSBZ21 - _grote

foramiuiféren)

met

vijf

soorten

pteropoden, bijvoorbeeld

Praehyalocylis

maxima,en

zone 16b/c

(Chattien

van de

paleocanyon

van Bélus

-Saint-Etienne-d’Ortheendestreek van

Saint-Paul-lès-Dax, NP25, P22,

SBZ23),

17soorten

pteropoden,

waar-onder de indexsoorten

_Vaginella

chatticaenV.

tricuspi-data,met name

vergezeld

door

_{Spoelia torquayensis}

,

Heliconoides

_hospes

en/of Clio nielseni. Clio lozoueti

enC.vasconiensis,beide als nieuwesoortbeschreven,

schijnen vooralsnog

endemisch in deze streekte

zijn.

De relatief_grotediversiteitvandeze associatietoontaandat

de

zuidelijke Aquitaine,

ook _voor

_pteropoden,

_een

be-langrijk

centrum _van

_vernieuwing

en

specialisatie

was, zoals dat ook voorandere

_{molluskengroepen, koralen,}

foraminiferenenz.

geldt.

In het Mioceen konden dezones17,18,18aen19 worden

aangetoond (Tabel 1):

zone 17

(Aquitanieu-Burdigalien)

is

_gekenmerkt

door het

doorlopende

voorkomen_van de indexsoort

_Vaginella

depressa

enkon verder worden

_{onderverdeeld,}

_op ba-sisvanin

_{Aquitaine vastgestelde verspreidingen,}

in drie subzones:

subzone 17a

(Aquitanien

van

Sainl-Paul-lès-Dax,

Meil-hanenSaucats-LaBréde,_zonesN4,NNI_enSBZ24),

metacht

pteropodensoorten, bijvoorbeeld

Diacrolinia cluzaudi_en

_Gamopleura

_taurinensis,die

_{beperkt zijn}

totdeze subzone_ende FODvanHeliconoides

_inflata

,

Limacina bulimoides

,

L. valvalinaenCreseis roesti;

subzone 17b

(het

vroegste

Burdigalien

van

Saint-Paul-lès-Dax,

Léognan,

Corbleu,zones N5 pars en NN2

pars),

met in totaal 16 taxa,

bijvoorbeeld

Heliconoi-des_mermuysi

_,

Creseis_tugurii,Diacrolinia

_orbignyi.

Vaginella

victoriae, Cuvierinidae sp. 2

(alle beperkt

totdeze

_subzone),

ende FOD vanHeliconoides ter-tiaria,Ireneia nieulandeienCuvierina_paronai

_(welke

laatste,

alleen als

_fragmenten

bekend,naarlater

bleek,

vermoedelijk onjuist

is

_{gedetermineerd),}

enhet

voor-komen_van

_{Johnjagtia moulinsi;}

subzone 17c

_(Vroeg

totMidden

_Burdigalien

van21

lo-caties in het hele

Aquitaine

Bekken, zonesN5 pars.

NN2 pars en

SBZ25),

met 11 taxa, zoals de index-soortDiacrolinia

aquensis,

alsmede Carinaria

tour-noueri

(een heteropode),

Limacina valvatinaen Cre-seis roesti. Voorwatbetreft de ‘Réserve de Saucats’

en

omliggende gebieden

kunnen in degemeente

Sau-catsde locatiesPéloua,Mouliu de

_{1’Eglise supérieur,}

La

_Cassagne,

Gieux,

Lagus,

La

_Coquillière

en

Pont-Pourquey,

enMoras

(equivalent

van

‘Brousteyrot

supérieur’)

in de_gemeenteLa Brédelot deze

sub-zoue

gerekend

worden.

De in het Noordzeebekken

_{vastgestelde onderverdeling}

vande

pteropoden-zone

18 intweesubzones

_(enigszins

ongelukkig

met 18 en 18a

aangeduid)

kon ook in het Bekken_van

_Aquitaine

worden

_vastgesleld:

subzone 18

_{(Laat Burdigalien}

van

Saiut-Jean-de-Mar-sacq, zones N6-7en

NN3-4),

met 13

holoplankto-nische _{mollusken taxa, zoals de indexsoort}

(FOD)

Vaginella

austriaca, en twee soorten

_{(heteropoden)}

van het genus Atlanta

(sp.

1 ensp.

2)

die

_kennelijk

beperkt zijn

totdeze

_subzone,

enhet laatste voorko-men vanHeliconoidestertiaria.

subzone 18a

_(Langhien

_vande streek_van Saint-Maitin-de-Hinx en

Saubrigues,

zones N8-9,NN5 ende ba-sis _van

SBZ26),

met 11

_{pteropodensoorten,}

zoals de indexsoorten Diacroliniaaurita en

Vaginella

lapu-gyensis

(samenvoorkomendmet V.

austriaca)

en

ver-dervanelders bekende

typische Langhien-soorten,

zo-als Cavolinia zamhoninii.

Inzone19

(Serravallieu

vanOrthezenSalles,zonesNI

1-13 en

NN6-7),

werden maar zes soorten

_vastgesteld,

waaronder Edithinellavaranica

,

E. caribbeanaenClio ortheziana.

Let op: de hier

gereproduceerde

Tabel 1

_geeft

als voorbeeld

maar een

gedeelte

vande

zonering (die

in de

_originele

pu-blicatie_zeshele

_pagina’s

_omvat)weer.Voor dezones 18,

18aen 19moetdesoort Creseis_spina,die onder_aande label

_ontbreekt,

_{nog worden}

_toegevoegd.

Over enkele soortnamen

Bij wijze

vanvoorbeeld,en ter informatie_van de

_lezer,

verklaren _wehier kort de herkomst _(iderivatio

_nominis)

van

sommige

soortnamen, dieaan

pteropodensoorten

die

voorkomen in de

_Aquitaine

werden

gegeven.Ook worden enkelesoorten

_{afgebeeld (PI.}

1en2,resp. pag 30en32).

Van dein2010nieuw

gepubliceerde

namen:

a.Tweesoortnamen

gebaseerd

opledenvande

‘Associa-lion pour la Réserve deSaucats’,

namelijk

Cliolozoueti,

genoemd

naarPieire Lozouet

(die

trouwensook lidvande

WTKG

_is)

vanhet natuurhistorischmuseumin

_Parijs,

van-wege

zijn talrijke

recente

bijdragen

overde tertiaire

mala-cologie

vanhet Bekkenvan

Parijs

envooralvan

Aquitai-ne, enverder als dankvoor het beschikbaar stellen van

talrijke

en

gevarieerde pteropodenmonsters.

Deze soort

is

_afkomstig

uit het Laat

_Oligoceen

vanhet Adourbekken

(typelocatie

is

_{Bélus, departement Landes),}

zeer

rijke

af-AFZETTINGEN WTKG 32(2),2011 29

zettingen

die

_langdurig

door Pierre werden bestudeerd in het kadervan

zijn proefschrift.

Middle EarlyMiocene

Miocene

Stages

Aquitanian Burdigalian LanghianSetravalliar

\

vT « \ «J x-s TJ \ z 1T S

f

_

|

„

|

' « j

f

\

Localities £ • 3 „g- _

|

? U

?

~

l.'ï'l'c-

? I £ S s •

|

\

-> --^«<D--^0&ar Ij

\ è- <0 2ï , O'OO®-C,O)-j — <U CO C <0<5(l3'2it tt><D'> _-^J,

N® ■—• Species

\

| é3 5 _{| S} h

|

” »

|

\

05 5 3

_I

₃ <!5 ₇ ,55 "> 5 \ Ern c

\

|

w \ _{_L_J_ 1 1 1 1 1 1}5 1 i 1 i 1 1 1 i 1 1 1 1 1 1 «J_ _J_ Edithinella caribbeana Edithinella varanica Clio ortheziana Diacrolinia aurita Cavolinia zamboninii Cliosp 2 Vaginella lapugyensis Carinariidae_sp.? Atlantaisp. 2 Atlantai_sp.1 Cliosp.nov.? Vaginella austriaca Heliconoides inflata Diacroliniaaquensis Gymnosomata_isp. Cuvierinaparonai? Vaginella victoriae Cuvierinidae!'sp. 2 Ireneia nieulandei Heliconoidces tertiaria Creselstugurii Heliconoidesmermuysi Diacroliniaorbignyi Johnjagtiamoulinsii Heliconoides inflata/tertiana Gamopleurataurinensis Limacina valvatina Atlanta sp 3 Diacrolinia cluzaudi Creseis roesti Limacina bulimoides Vaginelladepressa Heliconoides inflata? Cuvierinidae_sp.nov.? Styliolasubula Heliconoides linneensis Edithinella caribbeana Edithinella varanica rr Clio ortheziana rr Diacrolinia aurita r Cavolinia zamboninii r Clio sp. 2 r - r Vaginella lapugyensis c rr r Carinariidae_sp.? rr Atlanta sp. 2 rr Atlanta_sp.1 r Clio sp.nov.? rr r Vaginella austriaca c c rr Heliconoides inflata r-r---rr---cr rrrrrr Diacroliniaaquensis r--r cr-rr-rr Gymnosomata_sp. rr Cuvierinaparonal? rr - -- -- -- -- -- -- -- -- rr - -- -- - rrrr Vaginella victoriae r Cuvierinidae sp. 2 r Ireneia nieulandel r---r---r Heliconoidces tertiaria r --- - - -- -- -- -- -- -- -- -- rc Creseistugurii c Heliconoidesmermuysi c Diacroliniaorbignyi c Johnjagtiamoulinsil cc - - rr

Heliconoides inflala/tertiana cc--- - roc

Gamopleurataurinensis rr

Limacina valvatina ir-c rrrr---r--r c-rrrc

Atlanta sp. 3 r

Diacrolinia cluzaudi r

Creseis roesti c---rr---r

Limacina bulimoides c---cr

Vaginelladepressa r ccc-occ - rr r ccccc-ccc r ccccccc-ccccccrrc r

Heliconoides inflata ? rrccr--rr---cc---r-crrcccc--- - r-cc-cccrcc Cuvierinidae_sp.nov.? Styliolasubula ----rr - -- -- -- ---- -- -- -- -- -- -- rr Heliconoides linneensls - - - - r

Pteropodzones 17a 17b 17c 18 18a 19

Foraminifera/Nannoflora N4/SBZ24 N5 / NN2 N5/NN2/SBZ25 N5/N6 * N3/4 U N . N

.

5 Q zones N6/7 N8/9 Nil/13

Diacrolinia cluzaudi is

_gewijd

aanAlaiuCluzaud, voor

zijn belangrijke onderzoekingen

(en

vondsten) gedaan

in het

_Aquitaine

Bekken,en voorhet beschikbaar stellenvan

exemplaren

uit

_zijn

collectie,

_Typelocatie

is _{de groeve}

Vi-ves te

_{Saint-Martin-d’Oney (‘Meilhan’, Landes),}

van

laat-aquilanien

ouderdom.Aan het door hem verzamelde

holo-type is,zeer

uitzonderlijk,

de

_{protoconch (een ‘baby}

ptero-pood’l)

bewaard

_gebleven.

We herinnerenu ernogevenaan, dal

volgens

het

begin-selvan een_strenge

‘wetenschappelijke

ethiek’_een auteur niet het recht heeft_{om een} nieuwesoortnaarzichzelfte

noemen...wel kunnen andereauteurshemerendoor

zijn

naamte

gebruiken bij

het introducerenvan een nieuwe Tabel 1. Deel vande verspreidingvanheteropodenenpteropodenover_vindplaatsenindeAquitaine tijdenshet Mioceen. Biozonering

encorrelaties met bestaandezoneringen gebaseerdop foraminiferen ennannoplankton.

cc=zeeralgemeen (>100), c=algemeen (>10),r=zeldzaam _(2-10),rr=_zeerzeldzaam _(1),-=nietaangetoond.

Foramlnifera / Nannoflora zones Pteropodzones IHeliconoides llnneensis IStyliolasubula Vaginelladepressa Heliconoides Mata ? Cuvierinidae sp.nov.? ICreseis roesti ILimacina buhmoides I Atlanta sp. 3 1Diacrolinia cluzaudi I Gamopleuratauhnensis ILimacina valvatina IHeliconoides mflata/tertiana 1 Heliconoidces tertiaria Creseistugurii Heliconoidesmermuysi Diacroliniaorbignyi Johnjagtiamoulinsil IIreneia nieulandei Edithinella caribbeana Edlthinella varanica Clio ortheziana Diacrolinia aurlta Cavolinia zamboninii Clio sp. 2 Vaginella lapugyensis Carinariidae sp. ? Atlanta_sp.2 Atlanta_sp.1 Clio sp.nov.? Vaginella austriaca Heliconoides innate Diacroliniaaquensis Gymnosomatasp. Cuvlerinaparonai? Vaginella victoriae Cuvierinidae sp. 2 \ Localities Species \ Stages z i •

-Saint-Paul-lès-Dax

(Mainot)

> i i -1 o o La

Bréde

c 03| a> i i 8 8 1 o -3 =}

Meilhan

(Vives)

tu3 i i -i 1 i i i

Saucats

(Lariey)

3 Z on -« o 1 o i i o r c c c cc cc -=? =?

Saint-Paul-lès-Dax

(Cabanes)

Z cr i 1 o i i i ■ 1 1 i 1

Léognan

(Thibaudeau)

Zro i 3 1 ■ i i i 1 1 i 1

Corbieu

(Carro)

Z i 1 3 i i i i 3 1 i ■

-Saucats

(Église)

i i i i i i 1 i 1 1

Uzeste

(Gamachot)

Z ro i 1 o i i i i 1 i 1 1

Villandraut

(Berdigots)

W i ° 8 i i =5 i 1 i 1 “1

Saucats

(Péloua)

CD Ö on i o 8 i i 3 ■ 1 i 1 1

-Léognan

(Coquillat)

i 1 1 i i i i 1 -1 1 1

Léognan

(Chèteau

de

France)

m i ■ 8 i i i i 1 i 1 1

-Mérignac

[(Pontic),

(couche

6),

'Mérignac”]

CU-1 ■ 1 O i i I i 1 i 1 1 1

Pessac

(Lorient)

*< S i • -i i 1 i 1 i 1 1 1

Saint-Médard

(Gajac)

03 o' i I o i i i i 1 i 1 1 1

Saucats

(La

Cassagne)

Q. o> Z tn o i -8 i i I i 1 i 1 1 =?

Saucats

(Gieux);

Saucats

(Lagus)

W o Z i ■ 8 i i i i 1 i 1 1 1

Léognan(Bougès)

W 3 i « 8 i i -i 1 i 1 1 1

“Léognan";

■ 3 « i i I i 1 i 1 1 1 La

Bréde

(Moras)

■ " 8 i z; I i 1 i 1 1 o

Martillac

(Barreau,

Vigne}

i " 8 O 1 -i 1 -=1 O -■

Saucats

(Coquillière)

i 8 8 i i 1 1

Saucats

(Pont-Pourquey)

i 1 3 i I i 1 1 1 1

Canéjan

(Bouscaut)

i 1 O i 1 i 1 • q 1

Cestas

(Cazeaux)

i 1 -i i 1 i 1 1 1 1

Cestas

(Fourcq)

i 1 i 1 i 1 I =J 1

Saint-Paul-lès-Dax

(Mandillot)

c5 2 i -i 1 -1 1 o =5

Saint-Jean-de-Marsacq

(Lahitet

1

and

2) ” -i 1 -o 8 o 3 o

Saint-Jean-de-Marsacq

(Pinot)

Z -9 3 o o 1 -O -i -1 -1

Saint-Martin-de-Hinx

(Secat)

rai co” Z öoD 1 -> -=? 1

Saubrigues

(Jean

Tic)

(O o f> =? -> -> -•

Saubrigues

(Tauziets)

S> 3 Ö £ Z z o o q q

Orthez

(Le

Paren)

fD Cl 3 êf a> —i <£

“Salles”

1 fD OJ *-J 8 =1

Salles

(Moulin

ruiné)

(Larieux)

L

Janssen in Cahuzac &Janssen,2010_{(paratype); Ypresien,}Gan. Limacina ? _vegrandis

Heliconoides merlei Janssen in Cahuzac&Janssen,2010_{(paratype); Ypresien,}Gan. L

Atlanta sp,3;Aquitanien,Meilhan. K

Atlanta_sp.2;Burdigalien, St-Jean-de-Marsacq.

J

Altaspiratellabearnensis _{(Curry, 1982); Ypresien,}Gan. I

Altaspiratellamultispira (Curry, 1982); Ypresien,Gan. H

Heliconoides inflata(d’Orbigny, 1834);Burdigalien,Saucats(LaCoquillière).

G

Currylimacinacossmanni_{(Curry, 1982); Ypresien,}Gan. F

Limacina bulimoides _{(d’Orbigny, 1836); Burdigalien,} Saucats_{(La Coquillière),}twee_exemplaren. E

Camptoceratops priscus (Godwin-Austen, 1882); Ypresien,Gan. D

Creseis tuguriiJanssen in Cahuzac & Janssen, 2010(paratypen); Burdigalien, St-Paut-lès-Dax,Cabanes. C

Praehyalocyclismaxima(Ludwig, 1864); Rupelien,Gaas. B

Plaat1. Voorbeeldenvanholoplanktonischemollusken uit het TertiairvanAquitaine (naarCahuzac &Janssen,2010). Pteropoden-Creseidae (A-C):Limacinidae (D-H, K-L). heteropoden-Atlantidae(l-J).

AFZETTINGEN WTKG 32(2), 2011 31

soort, of nieuw genus. Hetzeerwelkometer

_beschikking

stellenvaninteressant

_{‘pteropodo logisch’}

materiaal heeft aldus

geleid

tothet

half-onsterfelijk

maken_vanhun_namen

(als ‘kindertjes

vande

paleontologie’).

De_typenen

afge-beelde

_exemplaren

uit de collectievanAlain

zijn

trouwens

afgestaan

aande

typen-collectie

vande Faculté des Scien-ces vande UniversiteitvanBordeaux. Hun kennis

_draagt

bij

aan ons inzicht in de

_{opeenvolgingen}

van de

‘paleo-diversiteit’_{en aan}het voorkomen in de

Aquitaine

en het

departement

Landes.

b. Ook anderesoorUramen

verwijzen

naarpersonen: Heli-conoidesmerlei is vernoemdnaarDidierMede,die de

tna-lacofaunavanGan,ten zuidenvanPau, heeft bestudeerd

endie

pteropodenmateriaal

heeft

gedoneerd

voorde

Na-turalis collecties. Denaam vanHeliconoides

daguini (ook

eensoortvanGan)refereert_{aan een}

_professor

_vande Fa-culté des Sciences de

_Bordeaux,

Penrand

_Daguin

(1889-1948),

dieeen

briljant geoloog

en

kartograaf

wasen een

uitstekend

pedagoog,

endie

uitvoerig

de

westelijke

Aqui-taine heeftbeschreven,metnamein

zijn

laatstewerk,dat

nog steedseen

belangrijk referentiepunt

is.

_{Hij verrijkte}

en

classificeerde de collectiesvande universiteitenmaakteer een

belangrijk erfgoed

van.

Hij

overleedinaugustus 1948 in een

ongeluk

methet

_vliegtuig

Latécoère dat in de At-lantische Oceaanstortte.

Heliconoides _mermuysi, Creseisantoni enC. roesti

zijn

vernoemdnaar de Nederlandse

niet-professionele

geolo-gen Stef

Mertnuys,

Anton Janseen BenRoest, die_type materiaal hebben verzameldenhebben

_afgestaan

voorde Naturalis collecties.

c.

Sommige

soortnamen hebben_een

_geografische

her-komst: Cliovasconiensisdankt

_zijn

naam aande landstreek

Gascogne (in

het

Latijn

Vasconia

_geheten);

desoortkomt uit de

_{Chattien-mergels}

van

Saint-Étienne-d’Orthe

(Lan-des).

Desoort

_Vaginella

_gaasensis heeft haar

_typelocatie

in Gaas

_{(het profiel}

van

Espibos),

eenberoemdeenerg

rij-ke

_vindplaats

in LesLandes, van

Rupelien (vroeger

nog

‘Stampien’ geheten. Vroeg Oligoceen)

ouderdom

_(in

de-zelfde

_aflevering

_vanL’EchostaateenartikelvanArmelle

Poignant,

overnieuwevormenvande foraminifeer Pseu-darcellavandie

_vindplaats).

Denaam van

Heliconoidespy-renaica. eentot

opheden endemischesoortuit deeocene

mergels

vanGan,refereertaanhet

departement

Pyrénées-Atlantiques,

waarin zich het

dorp

Gan bevindt.

De

etymologie

vandesoortCreseis

_tugurii

doeleen

_beroep

op het

geheugen

vandieeminentelezers onderonsdie nog

Latijn

kennen, Denaam

verwijst

naarde

_typelocatie,

de be-roemde Moulin deCabanes,in Saint-Paul-lès-Dax

(vroeg-ste

Burdigalien).

En

_ja!

‘cabane’

_{(de hut)}

wordt in het

La-tijns

vertaald als

_{tugurium (onzijdig),}

waaivande tweede

naamval

_{onzijdig tugurii}

is. Het is misschieneen

beetje

een

gewaagde etymologie,

omdat dienaam

nogal

eensop andere manier

_geschreven

wordt, ook op de

kaarten,

zo-als ‘Cabannes’,of‘Cabarme’,of’Cabane,enz.Maareris vastook we!een‘molenaarshut’ geweest

bij

deze molen.

Van de al eerder beschrevensoorten:

Onder desoorten die al eerder beschreven werden

_zijn

ook

persoonsnamenzoals Limacinagormani

(uit

het

Ypresien

van

Gan), gewijd

aan

graaf

G._{O’üormau, groot} fossielen-verzamelaar

_inGan,

_en

_{Currylimacina}

cossmanni

_(ook

_van

Gan),

waarin ieder_vande lezers wel de beroemde

pale-ontoloog

Maurice Cossmann

_(1850-1924)

zal

_herkennen,

een

briljante

en zeer

productieve

taxonomistop

mollusken-gebied. Hij

beschreef in 1923 de fauna_van Gan

gebaseerd

op de collectievanO’Gorman, enis verderzeerbekend

door

_{zijn ‘Conchologie}

_néogénique

de

_{I’Aquitaine’,}

ge-schreven _samenmetA.

Peyrot (gepubliceerd

tussen de

ja-ren 1909en

1935),

een

imposante ‘bijbel’

vanniet minder

dan 3589

_{pagina’s. Nog}

enkele

_opmerkingen

_overdezetwee

eocenesoorten: het_wasDennis

_Curry

die_zebeschreef

_(en

benoemde)

in 1982

_(zie

_{referenties op pag.}

_33),

ineen pu-blicatie_waarin al 12soortenvanGan worden behandelden

afgebeeld. Curry

introduceerde desoort cossmanni in het genus

Skaptotion.

In 2003 reviseerde Arie Janssen de fa-milie

_{Limacinidae, waarbij}

het

genus

Currylimacina

werd

ingevoerd... gewijd

aan

Curry.

Tenslotte,de

belangrijke

collectie van O’Gorman wordt bewaard door de

Univer-siteitvanBordeaux1, in vier vitrinekasten die de mollus-kenvanGan bevatten welke door Cossmann werden

be-schreven, met_{op dit}moment200 benoemde_typenen

af-gebeelde exemplaren.

Diacrolinia

_{orbignyi (uit}

het_vroegste

_Burdigalien,

en

be-schreven door

_Rang,

in

_{1827) draagt}

denaam vanAlcide

d’Orbigny,

éénvandegrootste

paleontologen

vande 19de eeuw; Carinariatournoueri

_(uit

het

_Burdigalien

van

Léog-nan, beschreven door

Peyrot,

in 1932)is

_genoemd

naar

Raoul Toumouër

_(1823-1882),

die

_talrijke

onderzoekin-gendeed in

Aquitaine. Johnjagtia

moulinsii is

gewijd

aan

Charles Des Moulins

_(1798-1875),

eeneclectisch

natura-list,

die ‘voorzitter_voorhet leven’was vande Société

Lin-néenne de Bordeaux. De

_typelocatie

vandeze door Benoist in 1874 beschrevensoortis inSaucats, in de ‘sablesroses

de la carrière deGiraudeau,

prés

du Moulin de

_{I’Église’,}

van

vroeg-burdigalien

ouderdom.

Anderesoortnamen hebbeneen

geografische achtergrond:

Altaspiratella

bearnensis

_(uit

Gan,in de landstreek

‘Bé-am’),

Euchilotheca

_{ganensis (ook}

van

‘Gan’),

Vaginella

chattica is

_genoemd

_naarde Duitse landstreek_waarhet volk

vande ‘Chatten’

leefde,

Clio ortheziana is beschreven uit de streekvanOrthez

(‘sables argileux

bleus de la métairie

du_Paren’). Diacrolinia

_{aquensis (uit}

het

vroege

Burdiga-lien)

werdbenoemd door de_grote

_{wetenschapper}

J.P.S. de

Grateloup (in 1827),

uit de streekvanDax,eenstad die in de Romeinse

_{tijd ‘Aquae}

Tarbellicae’heette: ‘waterstad in het landvandeTarbellen’;

nauwkeuriger gezegd,

de type-locatie is Te riche

_dépot

deMandillot,a

Saiut-Paul,

a une

demi-lieue de Dax’.

Vaginella

lapugyensis

en

Vaginella

austriaca hebben hun

typelocaties

in Roemenië

_(Lüpugiu

de

_Sus)

enin

_{Neder-Oostenrijk,}

enz.

Heliconoidestertiaria

verwijst natuurlijk

naarhet tertiaire

tijdvak, terwijl

Heliconoides linneensiszo

gedoopt

werdter

Johnjagtiamoulinsii(Benoist, 1874):Burdigalien,linker_figuur:holotype,Saucats_(Moulinde

l’Église),

rechterfiguur: St-Paul-lès-Dax, Cabanes, protoconch.

Cliovasconiensis Janssen in Cahuzac &Janssen, 2010 (paratype); Chattien,St-Étienne-d'Orthe. I

Clio ortheziana(Benoist, 1889) (holotype); Serravallien,Orthez. H

Clio lozoueti Janssen in Cahuzac &Janssen,2010 (holotype); Chattien,Bélus. G

SpoeliatorquayensisJanssen, 1990; Chattien,St-Étienne-d’Orthe.

F

Diacrollnia aquensis (Grateloup, 1827) (neotype); Burdigalien,Saucats(La Coquillière).

E

Gamopleurataurinensis(Michelotti. 1847); Aquitanien,Meilhan. D

Hameconia edmundiJanssen,2008(holotype); Chattien,St-Étienne-d’Orthe.

C

Vaginella lapugyensis Kittl, 1886;Langhien,St-Martin-de-Hinx. B

Plaat 2 Voorbeelden van holoplanktonischemollusken uit het TertiairvanAquitaine (naarCahuzac &Janssen,2010).

Pteropoden- Cavoliniidae (A-D):Cliidae (F-H);Cuvierinidae (E, I).

AFZETTINGEN WTKG 32(2), 2011 33

erevande Société Linnéenne deBordeaux,enmetname voorhet totaalaan

briljante paleontologische publicaties

die

_{zij tijdens}

haai

_{- lange}

bestaan het licht deed zien

(cf.

Janssen, 2008;

Cahuzac, 2009).

Tenslotte

_zijn

er

natuurlijk

ooksoorten die

_genoemd

wer-dennaar

eigenschappen

vande

schelp:

Vaginella

depres-sa

(afgeplatte vorm),

Creseis

corpulenta (‘corpulente’

schelpvorm),

Heliconoides

inflata (opgeblazen

vorm),

Altaspiratella multispira (schelp

met

talrijke windingen),

Creseis spinet

(stekelvormig),

Vaginella tricuspidata (de

dorsale mondrand is voorzienvan drie

_{typische tandjes),}

Praehyalocylis

annulata

_(schelp

versierdmet

_talrijke

rin-getjes

in het

_{oppervlak), Praehyalocylis}

maxima

(schelp

met grote

afmetingen;

wordt wel 20

_mm),

_Limacina

pyg-maea

(kleine

soort),Limacina

_{vegrandis (‘onbeduidend’,}

verwijzend

naardezeerkleine

afmeting).

Zo, nuweetuiets meer over

pteropoden,

leukeen

gevari-eerde

_{mollusken, eigenlijk vrijwel}

microfossielen,die inte-ressant

blijken

te

zijn (vooral

ook in

_{stratigrafisch opzicht),}

wanneer men zeweettevinden,entebestuderen,endie

op hun

eigen

manier

getuigen

vande

_rijke

biodiversiteit die de Natuurzo

kwistig

in het Tertiairvanhet

_Aquitaine

Bekken heeft doenontstaan.

Referenties

Cahuzac, B., 2009. La Société Linnéenne de Bordeauxa

1’honneur!-Bulletin de la Société Linnéenne de

Bor-deaux, 144,

(N.S.)

37

_(2);

223-226.

Cahuzac, B, & A.W. Janssen,2010. EocenetoMiocene

holoplanktonic

Mollusca

_(Gastropoda)

of the

Aquitai-ne

Basin,

Southwest France.

-Scripta Geologica,

Lei-den,141: 1-194.

Cahuzac,B. & A.

Poignant,

1997. Essai de biozonation de

1’Oligo-Miocène

dans les bassins

_européens

a1’aide des

grands

foraminiléres

_néritiques.

-Bulletinde la Société

géologique

de_France,

_Paris,

168: 155-169.

Cossmann, M., 1923.

_Description

des

_mollusques.

In:

O’Gorman, G., Le

gisement

cuisien de Gan

(Basses-Pyrénées).

Pau, M. Cossmann & M. O’Goïman: i-xx-vii: 1-188.

Curry

D., 1982.

Ptéropodes

éocènes de la tuilerie de Gan

(Pyrénées-Atlantiques)

etde

_quelques

autres localilés du SW de la France.- Cahiers de

Micropaléontologie,

4(1981):

35-44.

Janssen,A.W.

_(2003).

Noteson the

_systematics,

morpho-logy

and

_{biostratigraphy}

of fossil

_{holoplanktonic}

Mol-lusca,

13. Considerations_{on a}subdivision of'l'hecoso-mata, with the

emphasis

ongenus group classification ofLimacinidae.-CaiuozoicResearch,2

(1-2):

163-170.

Janssen, A.W., 2008. Heliconoides linneensis

sp, nov., a new

holoplanktonic

gastropod

(Mollusca,

Thecoso-mata)from the Late

_Oligocene

of the

_Aquitaine

Basin

(France,

Landes).

-

Zoologische

Mededelingen,

Lei-den,82: 69-72.

Janssen,A.W. & C.

_Ring,

1988. Planktonic molluscs

(Iftero-pods),

In; Vinken R.etal.

(ed.),

The northwesl

_European

Tertiary

Basin. Results of the International

_Geological

Correlation

_{Programme Project}

_no.124.

Geologisches

Jahrbuch, Hannover,A100: 356-368.

Merle D,

_(1986).

Contribution_aTétude

paléontologique

du

_gisement

cuisien de Gan

_{(Pyrénées-Atlantiques):}

systématique,

évolutionet

paléoécologie,

1-2.

Proef-schrift,

Ecoie

_Pratique

des Hautes

_{Études, Dijon:}

1-394

(niet gepubliceerd).

Serra-Kiel,

J.,L.

_Hottinger,

E._Caus, K,

Drobne,

C.

Fer-randez,A.K. Jauhri,G.Less,R.

_Pavlovec,

J.

_Pignatti,

J.M,Sainso,H.

_Schaub,

E.

_Sirel,

A.

_Strougo,

Y,

Tam-bareau, J.

_Tosquella.

& E.

_Zakrevskaya,

1998.

_Larger

foraminiferal

_{biostratigraphy}

of the

_ïethyan

Paleoce-neand Eocene.- Bulletin de la Société

géologique

de

France, Paris, 169: 281-299.

*

Bruno Cahuzac, Untversité BordeauxI, 351 Cours de la

_Liberation,

F-33405, Talence

_Cedex,

_France, e-mail: b.

_{cahuzac@ufr-termer. u-bordeauxlfr}

**Arie W Janssen, 12

_{Triq tal’Hamrija,}

_Xewkija

XWK