Stratigrafie van Langenboom Neogene Stratigraphy of the Langenboom locality (Noord-Brabant, the Netherlands)

AFZETTINGEN WTKG 29_(4),2008 75

Stratigrafie

van

Langenboom

Neogene Stratigraphy

of the

_Langenboom

locality (Noord-Brabant,

the

_Netherlands)

Bijna

al dit materiaal is opgezogen,enhet_was niet

dui-delijk

uitwelke

_lagen

dit materiaal

_afkomstig

_was.Hierin

brengt

deze

_{publicatie verandering. Dankzij}

duikactivitei-ten,

waarbij

onderwater monsters

_zijn

_genomenen obser-vaties

_{zijn gedaan,}

is een

profiel

vande

_ontsluiting

opge-Door E.

_Wijnker,

T.J.Bor,EP.

_Wesselingh,

D.K.

Munster-man,H.

Brinkhuis,

A.W.

_Burger,

H.B.

_Vonhof,

K.Post,K.

Hoedemakers,

A.C. Janse & N. Taverne.

Netherlands Journal of

_{Geosciences-Geologie}

_en

Mijn-bouw

_87-2,

pp.

165-180,

2008.

De

_{Langenboom locatie,}

ook wel Mill locatie

_genoemd

is

waarschijnlijk

onderonze lezers wel bekend. Veel leden van de WTKG verzamelener

regelmatig.

De locatie is vooralbekendvanwege de vele haaientandendieerte vin-den

_zijn.

Ook

_zijn

erveel

schelpen (mollusken) gevonden.

Bovendien

zijn

er

evenwichtssteentjes

vanvissen

(otolie-ten)

enresten van

zee-egels,

krabben enkreeften gevon-den. Verder komen_erinteressante

_{zoogdierresten}

_{voor en} isditeen vande

weinige plaatsen

waarfossiele

vogelbot-jes zijn gevonden.

AFZETTINGEN WTKG 29_(4), 2008 76

nomen eniseen

redelijke schatting

vande ouderdomvan de

_afzettingen

endus ookvande fossielen

gemaakt.

Het

_profiel

is bestudeerdtot 18 meteronder het

waterop-pervlak (gemeten bij lage waterstand).

Hoeweler

mogelijk

ookvanietsgrotere

dieptes

zand is opgezogen,warendie

lagen bij

de

_{profielopname}

niet waarneembaar.

Omdat het

_profiel

voorvelen interessant

is, volgt

hiereen verkorte

_beschrijving

vandit

profiel.

Van 18tot 15meter onder het

wateroppervlak

is de Bre-da-formatie ontsloten. Deze bestaat uit

groen-bruin

iets

kleihoudendzeer

fijn

kwartszandmet

donkergroene

glau-coniet-korrelsenwat

_{glimmer plaatjes.}

De

_laag

is groten-deels

_ontkalkt,

waardoor de

_{aragoniet-fossielen zijn}

op-gelost (zie grijze inzet).

Wel

_zijn

ermicrofossielen die uit calciet

_bestaan,

zoals

_{zee-egelstekels}

_{aangetroffen.}

Met

uitzondering

vanwat

visgraatjes

en

botjes

bevat de

laag

geen macrofossielen.

Dankzij aangetroffen dinoflagellatencysten,

een microfos-sielvan

organisch materiaal, gevormd

door

dinoflagella-ten,iseenindicatievande ouderdomvande

_afzettingen

te geven. Deze

dinoflagellatencysten (dinocysts)

worden niet

aangetastdoor

_ontkalking,

_{vanwege hun uiterst resistente}

organische bouwstof,

bekend als

_{dinosporine. Dit,}

enhun

geringe afmeting

engrote

geografische verspreiding

maakt deze microfossielenzeer

geschikt

voorcorrelaties. De ou-derdomvandeze

_laag

werd

_bepaald

_op

_vroeg-midden

Tor-toniën. Deze

_laag

kan

_gecorreleerd

wordenmetde zanden

vanDeume in de

omgeving

van

Antwerpen.

Op

ongeveer 15meteronder het

wateroppervlak

bevindt zicheen 10 tot 30 centimeter dikke

_laag

met fosforieten

(tot

10 centimeter

_{groot), afgerolde}

walvisbottenen haai-entanden en

schelpmateriaal afkomstig

van dikke

schel-pen,

voornamelijk

van Arctica islandica

(Noordkromp).

In deze

_laag

komen

_{verspeelde schelpen}

voor van

mioce-neouderdom. In het artikelstaateenfraaie

onderwaterfo-tovandeze

laag,

waarin ooktezien is dat in deze

_laag

de

groteDentaliums

(Stoottanden)

voorkomen,

die in

Lan-genboom

vaak

_gevonden

worden. Deze

_laag

is in de hele gezogen

plas

terugtevinden.

Deze

_laag

_gaatover in_een

ongeveer 3 meter dikke

laag

vandonker

groen-bruin

iets kleihoudend

fijn, goed

gesor-teerd niet

_{glimmerhoudend}

kwartszandmetveel

fijnkorre-lig lichtgroen glauconiet.

Deze

_laag

bevat_zeerveel schel-pen,

tweekleppigen

vaak als doubletmaarniet in

leefhou-ding.

Daarnaast komen ook veel

Ditrupa’s (een

wormmet een

typisch kalkhuisje)

in deze

_laag

voor enhaaientanden

die soms

gedeeltelijk

verweerd

zijn.

Ookvan deze

laag

is eenonderwaterfoto in het artikel

_aanwezig.

De mees-temolluskenenhaaientanden die in

_Langenboom

gevon-den worgevon-den

_zijn

uit deze

_{laag afkomstig.}

De ouderdom is Zanclien of vroeg

Piacenziën,

weer

bepaald

met

dinofla-gellatencysten.

Van

_12,5

tot 12 meter onder het

_{wateroppervlak}

is deze

laag

verhardtoteen

zandsteenbank,

die op veel

plaatsen

is_terugtevinden. Hierin

_zijn

ook eenaantal

_verspeelde

fossielen

gevonden.

Op

deze verharde

_{laag ligt}

5 meter

_(van

12 tot 7 meter onder het

_{wateroppervlak), groen-grijs}

iets kleihoudend

fijn, goed gesorteerd

kwartszandmet

_{weinig lichtgroene}

en

donkergroene glauconiet

korrels en zeer

weinig

glim-mer.Deze

_laag

is

_ontkalkt,

maarbevat wel enkele

schelp-afdrukkenen

kernen, fragmenten

van

Lingula’s (een

bra-chiopode),

haaientandenen

plantenresten.

De ouderdom vandeze

_laag

is

_bepaald

als Piacenziën.

Het

_pakket

van 15 meter tot 7 meter onder het

waterop-pervlak

wordt

_{lithostratigrafisch gerekend}

totde formatie vanOosterhout.

Op

deze

_{laag liggen lichtbruine, grijze}

en

gele

grove zan-denmeteen

hoog grindgehalte.

Dit deelvanhet

_profiel

was slechtontslotenenisniet bemonsterdenook niet

beschre-ven.Dit

_{gehele pakket}

isvankwartaire ouderdom. Er wordt

geen

lithostratigrafische

naamgegevenvoordit

_pakket.

Een

uitgebreide profielbeschrijving

aande hand vande onder water

genomenmonsters staatin deze

_publicatie.

In het artikel is verder aandachtvoorde

_geologie

vande lo-catie_{en voor}de herkomst_vande los verzameldefossielen

ende verschillenmetde in situ verzamelde fossielen door de duikers. Een

uitgebreide literatuurlijst

besluit deze

pu-blicatie,

die zeker_voor

_diegenen

die in

Langenboom

ver-zameld hebben uiterst

_{lezenswaardig}

is.

De molluskenschaal

Aragoniet

en calciet

Van calciumcarbonaat,CaC0₃

,

komen in de natuurtweevormen

voor,calcietenaragoniet.Het verschil zit in de

rangschikking

vande ionen Ca2+en

_CO3

2

'

in de

kristal-structuurvan deze mineralen. Dit leidt ook

totandereeigenschappenvandeze mineralen. Calciet is de stabielstevorm enlost het slechtst in water op.

Aragoniet

lost

_{gemakkelijker}

inwater open is daarom

bij ontkalking

van een

laag

door water eerder

opgelost

dan calciet.

Veel mollusken hebbeneenschaalvanaragoniet,

die lossen dus eerder op dan mollusken dieeen schaalvancalciet hebben,zoals oestersen

pec-ten-schelpen.

Martin Cadée

MartinCadéeKlimroos35,2317 GDLeiden,